O
dpowiedni sposób zarządzania i nad-zoru naleĪy do gáównych warunków prawidáowego funkcjonowania nadawców publicznych. Zgodnie z ogólną teorią mediów publicznych, skuteczny system, sáuĪący inte-resom publicznym, musi speániaü pewne wa-runki strukturalne. OkreĞlane są one przede wszystkim przez takie czynniki, jak: wáaĞciwie dobrana podstawa danej dziaáalnoĞci w postaci statutu i misji; co najmniej czĊĞciowe Þ nanso-wanie ze Ğrodków publicznych; niezaleĪnoĞü od rządu; mechanizmy zapewniające odpo-wiedzialnoĞü wobec spoáeczeĔstwa i szerokiej publicznoĞci1. Wypeánienie wskazanych wa-runków jest niezbĊdne do tego, aby nadawcy publiczni mogli realizowaü swoje podstawowe zadania. Ich speánienie wiąĪe siĊ z umacnia-niem demokratycznego i pluralistycznego spo-áeczeĔstwa, wspieraniem narodowej kultury i jĊzyka, udostĊpnianiem programów owyso-kiej jakoĞci, zapewnianiem szerokiego dostĊpu do oferowanych programów, utrzymywaniem wysokich standardów zawodowych i moral-nych, a takĪe z dąĪeniem do poszanowania prywatnoĞci i godnoĞci ludzkiej2.
Celem niniejszego artykuáu jest scharak-teryzowanie gáównych cech, ewolucji modeli kontroli i zarządzania mediami publicznymi w wybranych paĔstwach Azji, Afryki, Ameryki Poáudniowej i Europy, tzn. w Chinach, Japonii, Maroko, RPA, Chile i Austrii. DąĪeniem auto-rów jest wskazanie zaleĪnoĞci miĊdzy ustrojem mediów publicznych a systemem spo áeczno--politycznym. Naczelnym motywem, którym kierowano siĊ przy doborze paĔstw poddanych wnioskowaniu, byáo skonfrontowanie proble-mów krajów znajdujących siĊ na zróĪnicowa-nym poziomie rozwoju spo áeczno-gospodarcze-go oraz reprezentujących odmienne typy syste-mów politycznych. Zaprezentowane tu paĔstwa
Modele zarz
Èdzania i nadzoru nad
publicznymi i pa
ñstwowymi mediami
elektronicznymi w wybranych
pa
ñstwach Afryki, Ameryki
Po
ïudniowej, Azji i Europy
1 D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, Warszawa 2007, s. 192.
2 Por. A. Jaskiernia, Publiczne media elektroniczne w Europie, Warszawa 2006, s. 208; D. McQuail, Teoria komunikowania..., dz. cyt., s. 192.
w sposób znamienny odzwierciedlają tendencje rozwojowe mediów publicznych w róĪnych re-gionach Ğwiata. Analiza ich systemów medial-nych rzadko byáa dotąd przeprowadzana oraz opisywana w polskiej i europejskiej literaturze naukowej.
Charakterystyka i próba sklasyÞ kowania poszczególnych modeli zostaáa natomiast doko-nana na podstawie klasyÞ kacji zaproponowanej przez Daniela C. Hallina i Paolo Manciniego. Odnosząc siĊ do kwestii paralelizmu politycz-nego, wyróĪnili oni podstawowe modele zarzą-dzania mediami elektronicznymi:
• model rządowy – publiczne media kontrolo-wane są bezpoĞrednio przez rząd lub wiĊk-szoĞü polityczną;
• model profesjonalny – publiczne media elektroniczne są w duĪym stopniu nieza-leĪne od kontroli politycznej i zarządzane przez zawodowy personel medialny;
• model parlamentarny lub model proporcjo-nalnej reprezentacji – kontrola nad mediami publicznymi podzielona jest miĊdzy partie polityczne zgodnie z zasadą proporcjonalnej reprezentacji;
• model obywatelski lub korporacyjny – kon-trola nad nadawcami publicznymi podzielo-na jest miĊdzy róĪne grupy spoáeczne i poli-tyczne3.
KlasyÞ kacja powyĪsza wyraĪa tendencje ana-lityczne stosowane w tzw. demokracjach za-chodnich. UwaĪamy jednak, Īe nadaje siĊ ona równieĪ i do klasyÞ kacji ustroju mediów pu-blicznych w paĔstwach spoza tzw. zachodniego krĊgu cywilizacyjnego. KlasyÞ kacja Hallina i Manciniego koresponduje równieĪ z innymi uznanymi typologiami, odnoszącymi siĊ do relacji Ğwiata polityki z mediami publicznymi.
Dotyczy m.in. podziaáu na modele formalnie autonomiczne, modele „polityki w mediach” oraz modele „polityki ponad mediami”4. W toku analizy ustroju mediów publicznych omawia-nych tu krajów uwzglĊdniono motywacjĊ wáadz przy tworzeniu lub przeksztaácaniu nadawców publicznych. Karol Jakubowicz, opierając siĊ na kryterium historycznym rozwoju mediów, wyróĪniá trzy typy takich motywacji:
• paternalistyczno-opiekuĔczą, gdy rola me-diów publicznych sprowadza siĊ gáównie do peánienia normatywnego wzorca w Īy-ciu kulturalnym, spoáecznym i politycznym paĔstwa;
• demokratyczno-emancypacyjną, widocz-ną szczególnie w niektórych krajach Eu-ropy Zachodniej w latach 60. i 70. XX w.; wówczas uznano, Īe model paĔstwowego nadawcy utraciá juĪ swoją prawomocnoĞü ustrojową i media naleĪy przeksztaáciü w niezaleĪne media publiczne, w wiĊkszym stopniu reprezentujące spoáeczeĔstwo oby-watelskie;
• systemową, kiedy zmiana systemu mediów publicznych byáa i jest elementem szerszej transformacji ustrojowej oraz budowy de-mokracji po okresie totalitaryzmu i rządów autorytarnych5.
OkreĞlenie motywacji wydaje siĊ niezbĊdne ze wzglĊdu na to, Īe wywiera ona znaczny wpáyw na ksztaátowanie siĊ i ewolucjĊ modeli zarzą-dzania i nadzoru mediów publicznych w po-szczególnych paĔstwach.
Maroko
W ostatnich latach w Maroko moĪna byáo za-uwaĪyü pozytywne zmiany w zakresie prowa-dzenia polityki medialnej. Byáo to związane
3 D.C. Hallin, P. Mancini, Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w ujĊciu porównawczym, Kraków
2010, s. 30–32.
4 Zob. J.G. Blumler, Public service broadcasting before the commercial deluge [w:] Television and the Public interest. Vulnerable values in West European broadcasting, ed. J.G. Blumer, London 1992.
z procesem demokratyzacji systemu politycz-nego, który rozpocząá król Muhammad VI. PrzeobraĪenia te odnoszą siĊ w szczególnoĞci do liberalizacji ustawodawstwa w sektorze au-diowizualnym i radiowym. Jedna z gáównych zmian wiązaáa siĊ z utworzeniem w 2002 r. WyĪszej Komisji do Spraw Komunikacji (Haut Autorité de la Communication, HACA), która reguluje dziaáalnoĞü nadawców publicznych i prywatnych. Druga dotyczyáa uchwalenia w 2004 r. nowej Ustawy o Komunikacji Audio-wizualnej6.
Zgodnie z Ustawą o Mediach Audiowizual-nych z 2004 r. marokaĔscy nadawcy publiczni są zobowiązani do realizacji misji spoáecznej i kulturowej oraz promocji takich wartoĞci, jak demokracja, wolnoĞü i tolerancja. Powinni równieĪ promowaü, a zarazem chroniü, naro-dową jednoĞü i dialog oraz poszanowanie dla innych wierzeĔ i przedstawicieli mniejszoĞci etnicznych, zamieszkujących Maroko. Nadaw-cy publiczni mają ponadto obowiązek przeka-zywania wszelkich komunikatów i informacji na temat dziaáalnoĞci króla oraz pozostaáych organów paĔstwowych7.
Gáówny nadawca publiczny w Maroko – Narodowe Stowarzyszenie Radiofonii i Telewi-zji (Société Nationale de Radiodiffusion et de Télévision, SNRT) – Þ nansowane jest z sub-wencji paĔstwowych. Do SNRT naleĪy kilka kanaáów tematycznych i stacji radiowych o pro-Þ lu ogólnym, informacyjnym, kulturalnym, rozrywkowym, sportowym i religijnym8.
NadrzĊdnym organem regulującym dziaáal-noĞü nadawców publicznych i prywatnych jest WyĪsza Komisja do Spraw Komunikacji. Insty-tucja ta zostaáa ustanowiona na mocy dekretu
Muhammada VI w 2002 r. HACA skáada siĊ z WyĪszej Rady do Spraw Komunikacji Audio-wizualnej, którą tworzy dziewiĊciu czáonków. PiĊciu z nich, áącznie z przewodniczącym, wy-biera sam król. Kolejnych dwóch czáonków de-leguje premier, a pozostali dwaj są wskazywani przez przewodniczących obu izb parlamentu. Do gáównych zadaĔ HACA naleĪy doradzanie królowi, rządowi i parlamentowi w kwestiach związanych z sektorem mediów audiowizual-nych oraz regulowanie rynku audiowizualnego, przyznawanie licencji, a takĪe czĊstotliwoĞci ra-diostacjom i nadawcom telewizyjnym. W skáad HACA wchodzi Gáówna Dyrekcja ds. Komu-nikacji Audiowizualnej (Direction Général de la Communication Audiovisuelle, DGCA), która zajmuje siĊ kwestiami administracyjnymi i technicznymi: badaniami, rozwojem i monito-ringiem mediów, infrastrukturą techniczną oraz regulacjami administracyjnymi9.
Przez ostatnie dziesiĊciolecia marokaĔskie media publiczne byáy bezpoĞrednio podporząd-kowane procesowi politycznemu i wykorzysty-wane jako instrument propagandy wáadzy. Te-lewizja i radio publiczne pozostawaáy pod Ğci-sáym nadzorem rządu do momentu powoáania w 2002 r. WyĪszej Komisji do Spraw Komuni-kacji oraz przyjĊcia zliberalizowanego ustawo-dawstwa w zakresie mediów audiowizualnych w 2004 r. Wedáug obecnie obowiązującego prawa, marokaĔskie publiczne media elektro-niczne nadal pozostają pod kontrolą instytucji rządowych i w znacznym stopniu są uzaleĪnio-ne od nacisków politycznych. NaleĪy jednak podkreĞliü, Īe zakres ich autonomii zwiĊkszyá siĊ w porównaniu z „czasami przywództwa” Hassana II w latach 1961–1999.
6 B. Zaid, M. Ibahrine, Mapping digital media: Morocco, Open Society Foundations, maj 2011, s. 79, http://www.
opensocietyfoundations.org/sites/default/Þ les/mapping-digital-media-morocco-20130805.pdf [dostĊp: 10.07.2014].
7 TamĪe, s. 33.
8 J. Salamon, System medialny Maroka [w:] Systemy medialne w XXI wieku. Wspólne czy róĪne drogi rozwoju,
red. J. Adamowski, A. Jaskiernia, Warszawa 2012, s. 132.
Republika Po
áudniowej Afryki
Republika Poáudniowej Afryki jest najlepiej rozwiniĊtym krajem kontynentu afrykaĔskiego. Od początku nowego tysiąclecia w tym kraju odnotowywany jest szybki wzrost gospodar-czy, który przekáada siĊ na poziom dochodów i standard Īycia jego mieszkaĔców. Cechą cha-rakterystyczną RPA, która istotnie wpáywa na rozwój mediów, jest ogromna róĪnorodnoĞü et-niczna i jĊzykowa tego paĔstwa. RPA zaliczana jest do tzw. nowych demokracji, gdzie tworze-nie mediów publicznych dokonywaáo siĊ w ra-mach ewolucji ustrojowej. Warunki do prze-ksztaácenia propagandowego narzĊdzia wáadzy w nadawcĊ publicznego pojawiáy siĊ w latach 90. XX w. po upadku systemu apartheidu.
Jedyny nadawca publiczny w RPA to powsta-áa w 1936 r., z mocy ustawy parlamentu, South African Broadcasting Corporation (SABC). Wedáug obowiązujących przepisów, SABC ma status niezaleĪnego i pluralistycznego nadaw-cy publicznego. Do jej obowiązków misyjnych naleĪą m.in. odzwierciedlanie kulturowej i jĊzy-kowej róĪnorodnoĞci RPA przez nadawanie pro-gramów we wszystkich 11 oÞ cjalnych poáudnio-woafrykaĔskich jĊzykach; emisja programów edukacyjnych; wspieranie sztuki tradycyjnej i wspóáczesnej oraz dbaáoĞü o najwyĪsze stan-dardy dziennikarstwa. Formalnie SABC podzie-lona jest na dwie czĊĞci – publiczną i komercyj-ną, które są od siebie strukturalnie niezaleĪne. Na stacje sektora publicznego i prywatnego na-káadane są obowiązki związane z emitowaniem w odpowiedniej liczbie audycji informacyjnych, publicystycznych i edukacyjnych. Mimo tych wymagaĔ oferta programów SABC jest mocno skomercjalizowana10. Obecnie SABC utrzymuje 3 programy telewizyjne oraz 20 programów
ra-diowych, z których wiĊkszoĞü nadaje w róĪnych jĊzykach plemiennych11.
Zarząd SABC skáada siĊ z 12 czáonków wskazanych przez prezydenta na podstawie zaleceĔ Zgromadzenia Narodowego. Zgodnie z zapisami, obowiązującej od 1999 r. usta-wy o radiofonii i telewizji, zarząd jest w peáni uprawniony do ochrony wolnoĞci i niezaleĪ-noĞci SABC. Jedną z najbardziej charaktery-stycznych cech SABC jest sposób Þ nansowania korporacji. AĪ 76% rocznego budĪetu pochodzi z zysków z reklam i funduszy przekazanych przez sponsorów. ĝrodki publiczne stanowią natomiast zaledwie 16% dostĊpnej kwoty. Sáu-Īą gáównie Þ nansowaniu specyÞ cznych zobo-wiązaĔ nakáadanych na nadawcĊ publicznego.
DziaáalnoĞü telewizyjna i radiowa SABC, jak teĪ nadawców komercyjnych, jest nadzoro-wana przez NiezaleĪny Zarząd ds. Komunikacji Poáudniowej Afryki (Independent Communica-tions Authority of South Africa – ICASA). ICASA zostaáa utworzona na mocy ustawy w 2000 r. i zastąpiáa dotychczas istniejące dwie insty-tucje kontrolne – Independent Broadcasting Authority oraz South African Telecommunica-tions Regulatory Authority. Do gáównych zadaĔ ICASA naleĪy m.in. przyznawanie licencji na nadawanie programów, kontrolowanie treĞci emitowanych programów oraz ustalanie kwot treĞci lokalnej (local content)12. Zgodnie ze statutem, ICASA ma byü w peáni niezaleĪna od jakichkolwiek wpáywów politycznych. Do cza-su wejĞcia w Īycie Amendment Act w 2006 r. 12 czáonków rady ICASA nominowanych byáo przez prezydenta na podstawie rekomendacji Zgromadzenia Narodowego i po przeprowa-dzeniu publicznych przesáuchaĔ wszystkich kandydatów. Obecnie czáonkowie nominowani
10 Por. G. Berger, Z. Masala, Mapping digital media: South Africa, Open Society Foundations, marzec 2012,
s. 27–28, http://www.opensocietyfoundations.org/sites/default/Þ les/mapping-digital-media-south-africa-20120416.pdf [dostĊp: 24.07.2014].
11 http://www.sabc.co.za/wps/portal/SABC/SABCRADIO [dostĊp: 14.03.2013].
są przez ministra komunikacji z grona kandyda-tów wskazywanych przez komisjĊ parlamentar-ną. WczeĞniejszy sposób wyboru wáadz ICASA gwarantowaá to, Īe zasiadali w nich kandydaci w mniejszym stopniu powiązani z rządem. Na-tomiast wprowadzone w 2006 r. zmiany spowo-dowaáy ograniczenie niezaleĪnoĞci tego organu i uzaleĪniáy go w wiĊkszym stopniu od rządu13. Rozwiązania przyjĊte w RPA w sprawie po-woáywania kierownictwa nadawcy publiczne-go oraz organizacji jepubliczne-go organów nadzorczych wydają siĊ byü najbardziej zbliĪone do tych, jakie wystĊpują w modelach parlamentarnych. W ostatnich latach nasilają siĊ jednak ze strony rządów zabiegi, sáuĪące wiĊkszemu podporząd-kowaniu nadawcy publicznego i instytucji od-powiedzialnych za jego kontrolĊ decyzjom po-litycznym. Przykáadem tego są zmiany w pro-cedurze wyborów czáonków wáadz ICASA. Podejmowano takĪe dziaáania, których celem byáo zwiĊkszenie roli ministerstwa komunika-cji (Departament of Communication) w wyborze zarządu i bezpoĞredniego kierownictwa SABC. Próbowano to czyniü poprzez zmianĊ odpowied-nich regulacji. JednakĪe, ze wzglĊdu na protesty czĊĞci Ğrodowisk, nie wszystkie z nich zostaáy w peáni zrealizowane. Gáównym problemem poáudniowoafrykaĔskiego nadawcy, poza zabie-gami ograniczającymi jego niezaleĪnoĞü, jest sy-tuacja Þ nansowa. Niskie dochody z abonamentu oraz brak odpowiedniej polityki ze strony wáadz RPA powodują, Īe SABC, podobnie jak wielu innych nadawców publicznych, znalazáa siĊ pod silną presją komercyjną, co uniemoĪliwia jej pra-widáowe realizowanie zadaĔ misyjnych.
Chile
Chile to jedno z najlepiej rozwiniĊtych paĔstw Ameryki Poáudniowej. W trakcie wojskowej
dyktatury w Chile (1973–1990) rządy sprawo-waá generaá Augusto Pinochet, który doszedá do wáadzy po przeprowadzeniu zamachu stanu na lewicowy rząd Salvadora Allende. Reformy neoliberalne rozpoczĊte w latach 80. XX w. przyczyniáy siĊ do staáego wzrostu ekonomicz-nego i gospodarczego oraz umocnienia pozycji Chile w regionie i na rynku miĊdzynarodowym. W 1990 r. generaá A. Pinochet przekazaá w spo-sób pokojowy wáadzĊ wybranemu w wolnych wyborach prezydenckich Patricio Aylwinowi Azócarowi. Wtedy teĪ nastąpiáa stopniowa de-mokratyzacja kraju.
W Chile wpáyw paĔstwa na media moĪ-na odnotowaü wyáącznie w zakresie telewizji, w tym szczególnie nadawcy publicznego Tele-visión Nacional de Chile (TVN), który rozpo-cząá dziaáalnoĞü w 1969 r. W wyniku reform przeprowadzonych w 1992 r., TVN zyskaá wiĊkszą autonomiĊ. Przejawiáa siĊ ona nieza-leĪnoĞcią od rządu pod wzglĊdem Þ nansowym, administracyjnym i programowym. Ze wzgl Ċ-du na brak opáat abonamentowych, podstawo-wym Ĩródáem dochodu dla chilijskiej telewizji publicznej są dochody z reklam. UzaleĪnienie dochodów nadawcy publicznego od wpáywów z reklam powoduje, Īe oferta programowa TVN jest zbliĪona do oferty programowej nadawców komercyjnych.
Gáównym regulatorem mediów publicznych w Chile jest Narodowa Rada do Spraw Telewi-zji (Consejo Nacional de Televisión, CNTV), która zostaáa powoáana w 1970 r. Do podstawo-wych kompetencji tej instytucji naleĪy nadzór nad telewizją publiczną i prywatną, kontrola zawartoĞci przekazów, nakáadanie kar oraz przyznawanie doÞ nansowaĔ14. CNTV wcho-dzi w skáad Generalnego Ministerstwa Rządu (Ministerio Secretaría General de Gobierno)
13 G. Berger, Z. Masala, Mapping digital media…, dz. cyt., s. 103.
14 S. Godoy, M.E. Gronemeyer, Mapping digital media: Chile, Open Society Foundations, paĨdziernik 2012, s. 109,
i podlega bezpoĞrednio prezydentowi. Zarząd CNTV skáada siĊ z 11 czáonków, z których 10 jest wybieranych przez prezydenta za zgo-dą senatu. Natomiast ostatni, 11 czáonek rady zarządzający CNTV, jest wskazywany bezpo-Ğrednio przez prezydenta15. Oprócz Narodowej Rady do Spraw Telewizji, nadzór nad mediami publicznymi i prywatnymi sprawuje Departa-ment do Spraw Telekomunikacji (Subsecretaría de Telecomunicaciones, SUBTEL) stanowiący czĊĞü Ministerstwa Transportu i Telekomuni-kacji (Ministerio de Transportes y Telecomuni-caciones). Podstawowym zadaniem instytucji SUBTEL jest nadzór nad rynkiem telekomu-nikacyjnym oraz zapewnienie uĪytkownikom peánego i równego dostĊpu do usáug oferowa-nych w ramach tego rynku, m.in. przez niwe-lowanie tzw. wykluczenia cyfrowego. SUBTEL dąĪy do utrzymania konkurencyjnoĞci na rynku wewnĊtrznym16. W Chile publiczny nadawca telewizyjny TVN ma silną i znaczącą pozycjĊ w związku z tym, Īe posiada ofertĊ programową zbliĪoną do krajowych nadawców komercyj-nych, poniewaĪ chilijski nadawca publiczny Þ -nansuje siĊ z reklam. Dotacje dla TVN nie mają staáego charakteru i są przyznawane w trakcie realizacji konkretnych projektów17.
Chilijska telewizja publiczna uczestniczy w procesie politycznym, ale nie podlega bezpo-Ğrednio rządowi. NaleĪy uznaü, Īe TVN funkcjo-nuje w modelu poĞrednim miĊdzy modelem par-lamentarnym i rządowym. ĝwiadczy o tym m.in. sposób powoáywania zarządu Narodowej Rady do Spraw Telewizji, w której zaznacza siĊ udziaá zarówno prezydenta (jako gáównego
przedstawi-ciela wáadzy wykonawczej), jak i senatu, który reprezentuje wáadzĊ ustawodawczą.
Chiny
ChiĔska Republika Ludowa to jedno z najszyb-ciej rozwijających siĊ i najliczniejszych paĔstw. ChRL ma trzeci pod wzglĊdem wysokoĞci PKB na Ğwiecie po Unii Europejskiej i Stanach Zjed-noczonych18. Kiedy w 1987 r. Deng Xiaoping sta-nąá na czele paĔstwa, Chiny zaczĊáy intensywnie inwestowaü w gospodarkĊ i z zamkniĊtego oraz centralnie sterowanego systemu stawaáy siĊ coraz bardziej otwarte rynkowo. Stopniowe reformy ekonomiczne spowodowaáy poprawĊ standardów Īycia wielu chiĔskich obywateli, a zarazem rosną-ce znaczenie Chin na arenie miĊdzynarodowej. Mimo reform w zakresie gospodarki, przekszta á-ceniu nie ulegá system polityczny – nadal dominu-je tam system monopartyjny.
Nadawcy telewizyjni i radiowi w Chinach, podobnie jak pozostaáe instytucje, naleĪą do paĔstwa, a ich dziaáalnoĞü jest ĞciĞle regulowa-na i kontrolowaregulowa-na m.in. przez agencje rządowe i organy KPCh. Gáównymi mediami są: CCTV (China Central Television) oraz CNR (China National Radio), co oznacza, Īe w Chinach nie istnieją nadawcy prywatni.
ChiĔskie media elektroniczne funkcjonują w specyÞ cznej dla tego kraju hybrydowej struktu-rze. Opiera siĊ ona na propagowaniu treĞci syste-mowych oraz na jednoczesnym czerpaniu zysków z wyprodukowanych programów. Programy na-tomiast powinny odpowiadaü jak najwiĊkszej liczbie widzów i byü zgodne z zamierzoną linią partii. Jest to tzw. zasada „propaganda i proÞ t”19.
15 http://www.cntv.cl//prontus_cntv/site/artic/20110315/pags/20110315225054.html [dostĊp: 17.07.2013]. 16 http://www.subtel.gob.cl/index.php?option=com_content&view=article&id=3002&Itemid=1203
[do-stĊp: 17.07.2013].
17 S. Godoy, E. Gronemeyer, Mapping digital media…, dz. cyt., s. 119.
18 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html?countryname=China&
countryco [dostĊp: 16.07.2013].
19 H. Yong i in., Mapping digital media: China, Open Society Foundations, lipiec 2012, s. 8, http://www.openso
W trakcie licznych reform ekonomicznych KPCh zawiesiáa peáne wsparcie Þ nansowe dla mediów, obowiązujące od 1949 r. Oznacza to, Īe chiĔscy nadawcy utrzymują siĊ na rynku dziĊki zyskom generowanym z reklam. Spowo-dowaáo to rozwój rynku reklamowego i zasadni-czą zmianĊ w polityce ekonomicznej chiĔskich mediów, które wczeĞniej nie musiaáy ze sobą konkurowaü20. Komercjalizacja chiĔskich me-diów oznacza przemianĊ chiĔskich nadawców paĔstwowych z instytucji caákowicie zaleĪnych Þ nansowo od wáadz krajowych w krajowo-ka-pitalistyczne jednostki o „socjalistycznej specy-Þ ce”21.
Podobnie jak w pozostaáych dziedzinach, reformom ekonomicznym nie zawsze towarzy-szą reformy polityczne. Stwarza to problemy związane z szybkim rozwojem rynku. Zarazem jest chĊcią utrzymania politycznej stabilnoĞci w kraju, gdzie rządząca partia wykorzystuje media jako tubĊ propagandową, a de facto czer-pie zyski z produkcji. ChiĔskie media publicz-ne dziaáają na zasadzie sprzĊĪenia zwrotnego, wykorzystując swoją zaleĪnoĞü od wáadzy oraz jej wsparcie, aby powiĊkszyü swój zysk, który nastĊpnie jest przeznaczany na szerzenie kon-kretnych celów ideologicznych22.
ChiĔscy nadawcy paĔstwowi podlegają silnej kontroli Rady PaĔstwa ChRL i Komu-nistycznej Partii Chin. Licencje nadawane są przez rząd centralny. Media w Chinach są czĊĞciowo lub caákowicie Þ nansowane przez KPCh, a kierownictwo nad nimi sprawują oso-by wyznaczone przez dygnitarzy KPCh23.
Ko-munistyczna Partia Chin kontroluje zawartoĞü mediów publicznych pod wzglĊdem zgodnoĞci z interesem partii, ustala normy swobody wy-powiedzi i opracowuje listy tematów zakaza-nych24. Sekretarz generalny oraz czáonek ds. mediów Komitetu Centralnego KPCh, za zgodą prezydenta ChRL, wybierają przewodniczące-go Centralneprzewodniczące-go Departamentu Propagandy25.
Jednym z gáównych organów, kontrolu-jących dziaáalnoĞü paĔstwowych nadawców, jest Krajowa Rada Radiofonii, Telewizji i Fil-mu (State Administration of Radio, Film and Television, SARFT). SARFT podlega Radzie PaĔstwa ChRL. Poza KPCh i SARFT przekazy medialne w kraju podlegają kontroli Krajowego Biura Informacji, Gáównego UrzĊdu Prasy i Pu-blikacji (General Administration of Press and Publications, GAPP). Nadzorowane są takĪe przez resorty: kultury, edukacji, bezpieczeĔstwa wewnĊtrznego, zdrowia publicznego, przemy-sáu i technologii informacyjnej oraz odpowia-dającym im jednostkom na szczeblu lokalnym i regionalnym26.
KPCh sprawuje bezpoĞrednią kontrolĊ nad chiĔskimi nadawcami paĔstwowymi. Wszystkie media w Chinach są caákowicie podporządko-wane procesowi politycznemu. Podlegają wiĊc KPCh, są kontrolowane przez Centralny Urząd Propagandy, bĊdący czĊĞcią KPCh, oraz pozo-staáe jednostki administracyjne odpowiedzial-ne za kontrolĊ zawartoĞci mediów na szczeblu krajowym i lokalnym27. Przez tak rozlegle roz-budowaną wáasnoĞü, paĔstwo ma bezpoĞredni, a wáaĞciwie praktycznie nieograniczony, wpáyw
20 Freedom house’s China report, http://shanghaiist.com/2013/05/02/freedom_of_the_press_2013_report_china
_not-free_83.php [dostĊp: 16.07.2013].
21 H. Yong i in., Mapping digital media: China…, dz. cyt., s. 15. 22 TamĪe, s. 15.
23 Kontrola mediów w Chinach, http://faluninfo.pl/przesladowania/kontrola-mediow-w-chinach/ [dostĊp: 18.03.2013]. 24 M. Brusiáo, Rynek medialny w Chinach,
http://www.polska-azja.pl/2012/08/07/m-brusilo-rynek-medialny-w-chinach/ [dostĊp: 18.03.2013].
25 A. Esarey, Speak no evil. Mass media control in contemporary China, Freedom House Special Report, 2006, s. 3. 26 H. Yong i in., Mapping digital media: China..., dz. cyt., s. 115–116.
na chiĔskie media. Opierając siĊ na klasyÞ kacji D.C. Hallina i P. Manciniego, naleĪy uznaü, Īe publiczne media w Chinach funkcjonują w mo-delu rządowym.
Japonia
Japonia jest reprezentantem grupy najbar-dziej rozwiniĊtych i najbogatszych paĔstw na Ğwiecie. W 2011 r. zajmowaáa trzecią pozycjĊ w rankingu najwiĊkszych gospodarek Ğwiata z PKB wynoszącym 5 869 471 mln dol.28 Mo-del spoáeczno-gospodarczy Japonii jest trudny do sklasyÞ kowania. CzĊsto JaponiĊ okreĞla siĊ jako paĔstwo z liberalną wizją áadu spoáeczno--gospodarczego, a jednoczeĞnie wskazuje na wystĊpowanie w tym kraju licznych elementów paĔstwa opiekuĔczego29. Tym, co áączy JaponiĊ z europejskimi paĔstwami o bardziej socjalnym zabarwieniu jest m.in. silna pozycja publiczne-go nadawcy radiowo-telewizyjnepubliczne-go.
Japonia zalicza siĊ do grupy paĔstw, w któ-rych przy przeksztaácaniu mediów publicznych wystĊpowaáa motywacja systemowa. Podobnie, jak w przypadku Niemiec, znaczący wpáyw na dzisiejszy ksztaát japoĔskich nadawców pu-blicznych wywaráy doĞwiadczenia z okresu II wojny Ğwiatowej. JapoĔskie Stowarzysze-nie Nadawcze (Nippon Hoso Kyokai – NHK), bĊdące dziĞ publicznym nadawcą programów radiowych i telewizyjnych, powstaáo w 1926 r. z poáączenia trzech stacji radiowych w Tokio, Nagoi oraz Osace. W okresie nasilenia milita-ryzmu w latach 30. i 40. XX w. NHK zostaáo w caáoĞci podporządkowane organom paĔstwa i staáo siĊ de facto narzĊdziem propagandy
rzą-du, a takĪe czĊĞcią aparatu wojennego. Tak, jak pozostaáe Ğrodki przekazu znalazáo siĊ ono pod kontrolą specjalnie powoáanego w tym celu De-partamentu Informacji Rządu30. Po zakoĔczeniu wojny w Azji i na PacyÞ ku w 1945 r. Japonia dostaáa siĊ pod okupacjĊ Stanów Zjednoczo-nych. Pod auspicjami wáadz okupacyjnych w 1950 r. uchwalono dwa akty prawne: ustawĊ o falach radiowych i ustawĊ o nadawaniu, które z póĨniejszymi poprawkami do dziĞ okreĞlają zasady dziaáania radia i telewizji. Na mocy tego ostatniego aktu w Japonii uksztaátowaá siĊ dual-ny system radiowo-telewizyjdual-ny, gdzie obok pu-blicznego nadawcy funkcjonują równieĪ stacje prywatne31. W ustawie o nadawaniu okreĞlono m.in. zasady Þ nansowania nadawcy publiczne-go. Zgodnie z nimi, gáównym Ĩródáem docho-dów NHK miaáy byü opáaty abonamentowe.
JapoĔskiego nadawcĊ publicznego pod wzglĊdem zarządzania i nadzoru nad nim áą-czy wiele podobieĔstw z brytyjską BBC. NHK ma status instytucji uĪytecznoĞci publicznej i nie korzysta z Īadnych form doÞ nansowania ze strony paĔstwa. Wyjątkiem są jedynie nie-wielkie granty przyznawane przez rząd, które stanowią obecnie jedynie 0,5% budĪetu NHK32. Organem, który odpowiada za nadzór i kontro-lĊ japoĔskiego nadawcy publicznego jest Rada Nadzorcza. Do jej gáównych kompetencji na-leĪy nadzorowanie polityki Þ nansowej NHK, w tym zatwierdzanie budĪetu oraz operacyj-nych planów Þ nansowych, a takĪe jej dziaáal-noĞci programowej. Rada Nadzorcza skáada siĊ z 12 czáonków, którzy wybierani są na wniosek premiera za zgodą obu izb parlamentu.
Prze-28 International Monetary Fund, World economic outlook database, April 2012.
29 Patrz szerzej: E.J. Lee, Soziale Demokratie in Japan. Elemente Sozialer Demokratie im japanischen System
[w:] Praxis der Sozialen Demokratie, Hg. T. Meyer, Wiesbaden 2006, s. 374–444.
30 I. Merklejn, System medialny Japonii [w:] Wybrane zagraniczne systemy medialne, red. J. Adamowski,
War-szawa 2008, s. 275.
31 TamĪe, s. 276.
32 Y. Oishi i in., Mapping digital media: Japan, Open Society Foundations, marzec 2012, s. 24, http://www.
wodniczącego Rady Nadzorczej wybierają na-tomiast sami jej czáonkowie z wáasnego grona. Gáównym regulatorem dziaáalnoĞci radia i telewizji od 1952 do 2000 r. byáo Minister-stwo Poczty i Telekomunikacji. Po reorganizacji urzĊdów centralnych i ministerstw w 2001 r., te kompetencje przejĊáo Ministerstwo Spraw We-wnĊtrznych i Telekomunikacji. Do kompetencji tego ministerstwa, poza nadzorowaniem dzia-áalnoĞci mediów elektronicznych oraz realiza-cją polityki medialnej, naleĪy równieĪ regulacja dziaáalnoĞci internetowej. DziaáalnoĞü resortu spraw wewnĊtrznych i telekomunikacji w dzie-dzinie mediów elektronicznych i telekomuni-kacji wspierana jest przez dwa organy dorad-cze – RadĊ ds. Informacji i Komunikacji oraz RadĊ ds. Regulacji Radia. Czáonkowie Rady ds. Informacji i Telekomunikacji powoáywani są przez Ministerstwo Spraw WewnĊtrznych i Telekomunikacji spoĞród osób, które posiada-ją szeroką wiedzĊ oraz odpowiednie doĞwiad-czenie w tym zakresie. Podobnie wyáaniany jest skáad Rady ds. Regulacji Radia. Jedyną róĪnicą jest to, Īe minister przed powoáaniem czáonków Rady musi uzyskaü na to zgodĊ obu izb parla-mentu. Do gáównych zadaĔ obu rad naleĪy mo-nitorowanie rynku medialnego oraz sporz ądza-nie ekspertyz i rekomendacji dla Ministerstwa Spraw WewnĊtrznych i Telekomunikacji.
Odwoáując siĊ do klasyÞ kacji Hallina i Man-ciniego, naleĪy uznaü, Īe system zarządzania i nadzoru nad mediami publicznymi w Japonii wydaje siĊ najbardziej zbliĪony do profesjonal-nego modelu. CzĊĞü japoĔskich badaczy wska-zuje jednak na obecnoĞü pewnych regulacji, które niosą ryzyko ingerencji rządu w dziaáal-noĞü nadawcy publicznego. Jako przykáad jest tutaj podawany obowiązek przedkáadania przez NHK kaĪdego roku planu Þ nansowego
Mini-sterstwu Spraw WewnĊtrznych i Telekomunika-cji, zanim zostanie on przesáany do zaopiniowa-nia komisjom obu izb parlamentu33. Pojawiają siĊ zarazem gáosy, Īe wpáyw rządu jest ponadto ograniczany debatami prowadzonymi w parla-mencie, podczas których analizowane są plany Þ nansowe NHK. Wymóg odbywania debat ma zabezpieczaü niezaleĪnoĞü publicznego nadaw-cy i gwarantowaü wiĊkszy udziaá w jego nadzo-rze ze strony pnadzo-rzedstawicieli spoáeczeĔstwa34.
Austria
Austriacki model zarządzania i nadzoru nad me-diami publicznymi wart jest uwagi ze wzglĊdu na to, Īe paĔstwo to najdáuĪej w Unii Europej-skiej utrzymywaáo monopol nadawców publicz-nych w skali ogólnokrajowej. Zgodnie z ustawą z 1974 r. o radiu i telewizji, w Austrii radio i te-lewizja uznane zostaáy za instytucje publiczne. Ustawa zakáadaáa niezaleĪnoĞü nadawców pu-blicznych – zarówno ich organów, jak i twórców programów. W praktyce jednak Österreichische Rundfunk (ORF) charakteryzowaáa siĊ wyso-kim stopniem upolitycznienia i uzaleĪnieniem od nacisków rządu federalnego. W obsadzaniu najwaĪniejszych stanowisk stosowano zasadĊ proporcjonalnego podziaáu miĊdzy partiami sprawującymi wáadzĊ. Te tendencje i mecha-nizmy pozwalaáy rządom gáĊboko ingerowaü w zarządzanie i politykĊ programową nadaw-cy publicznego, co niejednokrotnie uniemo Ī-liwiaáo realizacjĊ jego podstawowych zadaĔ i byáo czĊsto przyczyną krytyki ze strony UE35. W 2000 r. koalicja, która przejĊáa wáadzĊ w Au-strii, zapowiedziaáa dąĪenie do dwóch celów w polityce medialnej: wzmocnienia publiczne-go charakteru ORF oraz stworzenia warunków do rozwoju prywatnej telewizji ogólnokrajowej. W 2001 r. przyjĊta zostaáa ustawa, która zgodnie
33 TamĪe, s. 32. 34 TamĪe, s. 33.
z zaleceniami UE, doprowadziáa do likwidacji monopolu telewizji publicznej. Nadawca publicz-ny natomiast, na mocy nowelizacji ustawy o ORF („Bundesgesetz über den Österreichen Rundfunk, BGBI”, nr 83/2001), zostaá przeksztaácony w fun-dacjĊ publiczną.
Do trzech gáównych organów odpowiedzial-nych za kierowanie dziaáalnoĞcią austriackiego nadawcy publicznego naleĪy: Rada Fundacji (Stiftungsrat), Dyrektor Generalny oraz Rada PublicznoĞci (Publikumsrat). RadĊ Fundacji tworzy 35 czáonków wybieranych na czteroletnią kadencjĊ. Skáada siĊ ona z przedstawicieli partii politycznych, rządu federalnego, landów, Rady PublicznoĞci oraz Centralnej Rady PrzedsiĊ-biorców36. Do gáównych kompetencji Stiftung-srat naleĪy wybór Dyrektora Generalnego oraz zatwierdzanie budĪetu ORF37. Dyrektor Gene-ralny mianowany jest na czteroletnią kadencjĊ. Odpowiada on za bieĪące kierowanie ORF oraz wskazuje propozycje kandydatur na stanowiska pozostaáych dyrektorów i dyrektorów regional-nych. Rada PublicznoĞci to 36 czáonków, wĞród których znajdują siĊ reprezentanci Ğrodowisk na-ukowych, kulturalnych, sportowych i m áodzieĪo-wych. Publikumsrat peáni podobną rolĊ jak rady radiowo-telewizyjne niemieckich nadawców publicznych. Jako organ kontrolny odpowiada przede wszystkim za ochronĊ interesów publicz-noĞci. Zgodnie z paragrafem 30 ustawy o ORF, zakres jej kompetencji obejmuje m.in. doradz-two w zakresie polityki programowej i rozwoju
technologicznego oraz zawiadamianie organów kontrolnych w przypadku naruszeĔ regulacji prawnych przez pozostaáe wáadze ORF.
Gáównym ciaáem nadzorującym dziaáal-noĞü austriackiego nadawcy publicznego jest Urząd Komunikacji Austria (Die Kommunika-tionsbehorde Austria – KommAustria), który zostaá powoáany na mocy ustawy z 2001 r.38 KommAustria jest równoczeĞnie odpowiedzial-ny za regulacje i nadzór nad dziaáalnoĞcią pry-watnych nadawców radiowych i telewizyjnych. Organ ten skáada siĊ z 5 czáonków mianowanych przez prezydenta, na wniosek rządu federalne-go, na szeĞcioletnią kadencjĊ. Zaproponowani przez rząd czáonkowie wyáaniani są w drodze konkursu publicznego. Kandydaci, wchodzący w skáad tego urzĊdu, muszą byü absolwentami studiów prawniczych oraz posiadaü co najmniej piĊcioletnie doĞwiadczenie zawodowe. Ustawa, regulująca dziaáanie KommAustria, zawiera teĪ obszerny wykaz osób, które nie mogą peániü funkcji czáonka tej instytucji39. Gáównym za-daniem KommAustria (w odniesieniu do ORF) jest nadzór nad przestrzeganiem przez ORF prawa i realizacji zadaĔ, w tym m.in. w za-kresie zgodnoĞci programów z normami, oraz przestrzegania regulacji dotyczących reklamy. W przypadku niewywiązywania siĊ przez ORF z naáoĪonych obowiązków, KommAustria moĪe nakáadaü na nadawcĊ publicznego kary, do któ-rych naleĪy m.in. rozwiązanie Rady Fundacji oraz zmniejszenie Ğrodków publicznych40.
36 SzeĞciu czáonków Rady Fundacji wskazywanych przez rząd federalny w uzgodnieniu z parlamentem,
dzie-wiĊciu – przez landy, dziewiĊciu – przez rząd federalny, szeĞciu – przez RadĊ PublicznoĞci, piĊciu – przez Centralną RadĊ PrzedsiĊbiorców.
37 http://kundendienst.orf.at/unternehmen/menschen/gremien/stiftung.html [dostĊp: 10.03.2013].
38 Bundesgesetz über die Einrichtung einer Kommunikationsbehorde Austria (KommAustria) und eines Bundes-kommunikationssenates, Bundesgesetzblatt, 2001, nr 32.
39 Czáonkami KommAustria nie mogą byü m.in.: czáonkowie rządu federalnego, sekretarze stanu, pracownicy
ad-ministracji rządowej, czáonkowie parlamentu oraz innych organów przedstawicielskich lub Parlamentu Europejskiego, osoby związane z partiami politycznymi umową o pracĊ lub peániące kierownicze funkcje w federalnych strukturach partyjnych, pracownicy ORF i jej spóáek oraz osoby związane z innymi przedsiĊbiorstwami medialnymi.
40 Szerzej na temat zakresu dziaáalnoĞci KommAustria zob. M. Jas-Koziarkiewicz, Austria [w:] Polityka medial-na w Unii Europejskiej, red. E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Warszawa 2011, s. 124–125.
Organem odwoáawczym wobec decyzji podejmowanych przez KommAustria (z wy-jątkiem kar administracyjnych) jest Federalna Rada ds. Komunikacji (Bundeskommunka-tionssenates). Organ ten skáada siĊ z 5 czáon-ków powoáywanych na szeĞcioletnią kadencjĊ przez prezydenta na wniosek rządu federalnego. Trzech czáonków Federalnej Rady ds. Komuni-kacji musi byü sĊdziami. Pozostaáymi czáonka-mi mogą zostaü osoby, które ukoĔczyáy studia prawnicze i potraÞ ą wykazaü siĊ doĞwiadcze-niem w zakresie administracji, prawa, w nauce lub sprawach wchodzących w skáad kompeten-cji Rady. Podobnie jak w przypadku UrzĊdu Komunikacji Austrii (KommAustria) wyst Ċpu-je tu szereg ograniczeĔ dotyczących tego, kto moĪe zostaü czáonkiem tej instytucji.
Zapewnieniem Þ nansowych i administracyj-nych podstaw funkcjonowania KommAustria, Federalnej Rady ds. Komunikacji zajmuje siĊ Spóáka Regulacji Radiofonii i Telewizji (Rund-funk und Telekom Regulierungs-GmbH – RTR)41. RadĊ Nadzorczą RTR tworzy 9 czáonków, wĞród których znajdują siĊ przedstawiciele UrzĊdu Kanclerskiego, KommAustria, Komisji Nadzoru Telekomunikacji oraz Ministerstwa Transport, Innowacji i Technologii42. Zadania RTR w dzie-dzinie mediów publicznych obejmują: obsáugĊ administracyjną i techniczną KommAustria; zarządzanie i lokacjĊ Ğrodków z funduszy: digi-talizacji, Telewizji Austria, nadawania niekomer-cyjnego; podejmowanie dziaáaĔ na rzecz procesu cyfryzacji, a zarazem przygotowanie analiz do-tyczących m.in. cyfryzacji, uregulowaĔ w spra-wach reklamy, ochrony nieletnich, nowych tech-nologii43. Za nadzór nad RTR, w zaleĪnoĞci od zakresu spraw, odpowiedzialni są: przewodni-czący KommAustria, Kanclerz, Minister Trans-portu, Innowacji i Technologii.
Przemiany, jakie dokonaáy siĊ w organiza-cji zarządzania i nadzoru mediów publicznych w Austrii po 2000 r. wskazują, Īe doszáo tam do wyraĨnej ewolucji. Polegaáa ona na odejĞciu od modelu parlamentarnego w kierunku mode-lu obywatelskiego. Przejawia siĊ to zmianami w strukturze zarządzania ORF, a zwáaszcza w konstrukcji takich organów, jak Rada Funda-cji i Rada PublicznoĞci. W ich skáadzie, poza przedstawicielami aparatu rz ądowo-biurokra-tycznego, znajdują siĊ równieĪ reprezentanci waĪnych grup i Ğrodowisk spoáecznych. Rów-nie istotne są zmiany w organizacji instytucji odpowiedzialnych za kontrolĊ i nadzór nad nadawcą publicznym. Wprowadzone zostaáy nowe zasady wyboru ich skáadu, które doĞü skutecznie zabezpieczają ich dziaáalnoĞü przed próbami nacisków ze strony organów wáadzy wykonawczej.
Konkluzje
Analiza modeli zarządzania i nadzoru nad me-diami publicznymi w Austrii, Chile, Chinach, Japonii, Maroku i Republice Poáudniowej Afry-ki wskazuje na wciąĪ silnie utrzymujące siĊ za-leĪnoĞci miĊdzy ustrojem mediów publicznych a systemami politycznymi. Omówione przyk áa-dy wskazują, Īe jednym z gáównych czynników wpáywających na ksztaátowanie siĊ ustroju pu-blicznych mediów elektronicznych jest stopieĔ demokratyzacji systemu politycznego. Spo-Ğród analizowanych paĔstw moĪna wyróĪniü te, w których publiczne media elektroniczne w silny sposób podporządkowano procesowi politycznemu. Przykáadem są tu Chiny, gdzie kontrola i zarządzanie mediami publicznymi sprawowane jest wyáącznie przez ograny partii komunistycznej i agendy rządowe, co czyni je
de facto mediami paĔstwowymi.
41 RTR jest równieĪ odpowiedzialna za zabezpieczenie podstaw funkcjonowania regulatora rynku
telekomuni-kacyjnego (Telekom-Control-Kommision) i poczty (Post-Control-Kommission).
42 https://www.rtr.at/de/rtr/Aufsichtsrat [dostĊp: 10.03.2013]. 43 Zob. M. Jas-Koziarkiewicz, Austria…, dz. cyt., s. 126.
Kolejną grupĊ tworzą paĔstwa, w których publiczne media elektroniczne funkcjonują w modelu stanowiącym formĊ poĞrednią miĊ-dzy modelem rządowym i parlamentarnym. Do przedstawicieli tej grupy naleĪą: Chile, Maroko, Republika Poáudniowej Afryki. W tych krajach instytucje odpowiedzialne za nadzorowanie dziaáalnoĞci nadawców publicznych są wspóá-ksztaátowane z decydującym udziaáem rządu i parlamentu.
W skáad ostatniej grupy wchodzą te paĔ-stwa, gdzie publiczne media elektroniczne uczestniczą w procesie politycznym, lecz nie są bezpoĞrednio podporządkowane organom wáa-dzy wykonawczej i ustawodawczej. Przyk áa-dami są tu Austria i Japonia. WystĊpują w nich
dwa odmienne modele zarządzania i kontroli nad mediami: w Austrii – obywatelski, a w Ja-ponii – profesjonalny. W Austrii niezaleĪnoĞü dziaáania nadawców publicznych oraz organów je kontrolujących gwarantuje wspóáudziaá w ich ksztaátowaniu reprezentantów rządu, parlamen-tu i organizacji spoáecznych. Z kolei w Japonii gwarantem niezaleĪnoĞci dziaáania mediów publicznych jest powierzenie zarządzania nimi profesjonalnemu personelowi. Istotne jest rów-nieĪ stosunkowo silne oddzielenie ich dziaáal-noĞci od powiązaĔ z instytucjami rządowymi, których rola w zakresie kontroli nad nadawcą publicznym sprowadza siĊ w duĪym stopniu do regulacji kwestii technicznych i admini-stracyjnych.
Tabela 1. Modele zarządzania i nadzoru nad publicznymi mediami elektronicznymi w Austrii, Chile, Chinach, Japonii, Maroko i Republice Poáudniowej Afryki
PaĔstwo Model Cechy charakterystyczne
Austria obywatelski
(korporacyjny)
szeroki udziaá przedstawicieli partii politycznych i organizacji pozarządowych we wáadzach nadawcy publicznego
Chile parlamentarny/
rządowy niezaleadministracyjnym i programowym;ĪnoĞü od rządu pod wzglĊdem Þ nansowym, funkcje organu regulacyjnego peáni CNTV, która podlega bezpoĞrednio prezydentowi
Chiny rządowy media publiczne są caákowicie podporządkowane
systemowi politycznemu i są zaleĪne od przedstawicieli wáadzy
Japonia profesjonalny nadawca publiczny formalnie autonomiczny;
funkcjĊ organu kontrolnego peáni ministerstwo
Maroko parlamentarny/
rządowy media publiczne są w znacznym stopniu podporządkowane procesowi politycznemu Republika Poáudniowej Afryki parlamentarny/
rządowy zarząd nadawcy publicznego wybierany przy wspóáudziale parlamentu i prezydenta; ograniczony udziaá parlamentu w wyborze wáadz organów regulacyjnych
