180
RecenzjeO
mawiana pozycja jest kolejną, która ukaza-áa siĊ w ramach serii wydawniczej na temat wpáywu mediów cyfrowych na spoáeczeĔstwo. Autorzy, dwóch cenionych medioznawców, za-stanawiają siĊ, jak rozwój najnowszych technolo-gii, takich jak internet, telefony komórkowe itp., wpáynąá na ksztaátowanie sposobu relacjonowania konß iktów zbrojnych. Matheson i Allan podkre-Ğlają, Īe w dobie smartfonów i maili kaĪda blo-kada informacyjna jest nieskuteczna. Czy wiĊc potrzebujemy jeszcze profesjonalnie przeszkolo-nych korespondentów wojenprzeszkolo-nych, którzy – choü wyposaĪeni w wiedzĊ i warsztat dziennikarski – czĊsto relacjonują wydarzenia w sposób tenden-cyjny i stronniczy, czego egzempliÞ kacją są rela-cje amerykaĔskich mediów z wojny w Afganista-nie i Iraku po 2011 roku? Autorzy, jak przystaáo na znawców tematu, unikają jasnych odpowiedzi – w zamian przytaczają opinie specjalistów, które czĊsto zdają siĊ byü przeciwstawne, co sprawia, Īe czytelnik czuje siĊ powaĪnie traktowany i zachĊ-cony do samodzielnych poszukiwaĔ i reß eksji.Pierwszy rozdziaá zaczyna siĊ od swoistego studium przypadku, kiedy to autorzy przytaczają przykáad niezaleĪnego korespondenta NBC News Kevina Sitesa, który relacjonowaá zamordowanie przez amerykaĔskich Īoánierzy irakijskiego mĊĪ-czyzny w meczecie w FaludĪy jesienią 2004 roku. Jak przyznaje sam dziennikarz, decyzja o tym, czy upowszechniü to nagranie byáa „najbardziej roz-dzierającym duszĊ dylematem moralnym, z jakim kiedykolwiek spotkaá siĊ w Īyciu” (s. 18). Przyto-czone wydarzenie staáo siĊ inspiracją do dalszych rozwaĪaĔ na temat tego, jak korespondenci wo-jenni wykorzystują niezaleĪnoĞü, którą dają im najnowsze Ğrodki przekazu.
Drugi rozdziaá ksiąĪki jest poĞwiĊcony „pierwszej wojnie internetowej”, jak przez dziennikarzy zostaá nazwany konß ikt w
Koso-wie z 1999 roku. Autorzy podkreĞlają znaczenie wkáadu zwykáych ludzi w przepáyw informacji. Jako przykáad moĪe tu posáuĪyü Aldona, nasto-latka z Kosowa, która w swoich mailach do ame-rykaĔskiego kolegi tak opisuje codzienne Īycie w streÞ e zagroĪenia: „mamy tu bardzo krytycz-ne momenty, wioska jest wciąĪ otoczona, wáa-Ğnie sáyszĊ przelatujące samoloty, naprawdĊ nie chcĊ, Īeby mnie zgwaácili albo zabili i porąbali moje ciaáo” (s. 63). Ich korespondencja nie tyl-ko poruszyáa serca wielu czytelników, ale takĪe wpáynĊáa na wytworzenie siĊ poczucia wspólno-ty. Nie wszyscy jednak byli tak entuzjastyczni wobec przejawów amatorskiego dziennikarstwa. „Zamiast prawdziwego dziennikarstwa dostawa-liĞmy potok nieprofesjonalnych depesz pisanych przez osoby nie bĊdące dziennikarzami […] to nie są informacje, to pogáoski” (s. 74) – taką opi-niĊ wygáosiáa amerykaĔska redaktorka Brook Shellby Biggs. Na szczĊĞcie, Matthenson i Allan dalecy są od wartoĞciowania, skáaniając siĊ ra-czej ku faktom i danym, jak choüby tym, Īe pod koniec marca 1999 roku znacznie – bo o blisko 963 proc. – wzrosáa liczba wejĞü uĪytkowników z Jugosáawii na stronĊ internetową stacji CNN.
Kolejny rozdziaá dotyka zagadnienia wpáy-wu nowych technologii na jakoĞü i wiarygod-noĞü przekazu korespondentów wojennych ze stref walki. Kanwą do tych rozwaĪaĔ staje siĊ wojna w Iraku i Afganistanie. Zmniejszenie roz-miarów sprzĊtu komunikacyjnego, niespotykana do tej pory liczba korespondentów wojennych (przeszáo 4 tysiące) czy wreszcie wart ponad póá miliona pojazd inĪynieryjny przystosowa-ny do szybkiego przesyáania danych – to tylko kilka przejawów rewolucji cyfrowej, która spo-wodowaáa eksplozjĊ informacji i upowszechnie-nie relacji na Īywo przedstawiających wojenny spektakl.
Donald Matheson, Stuart Allan
Dziennikarstwo wojenne online
181
RecenzjeSporo miejsca w czwartym rozdziale, zaty-tuáowanym „Obywatel dziennikarz na wojnie”, poĞwiĊcono zagadnieniu amatorskich relacji z pola bitwy. Ciekawe zdaje siĊ byü spostrzeĪenie autorów, Īe media obywatelskie zyskują na zna-czeniu dziĊki uwadze instytucji, dla których są one konkurencją. Pojawia siĊ wiĊc tu pole do reß eksji, czy nowy sposób relacjonowania przez nieprofesjonalistów doprowadzi do osáabienia wpáywu wáadz paĔstwowych na zawartoĞü przeka- zu i czy bĊdzie to oznaczaáo koniec propagandy?
W piątym rozdziale autorzy zastanawiają siĊ nad rolą „zapoĞredniczonej przez aparat fotogra-Þ czny wiedzy o wojnie”. Padają tu pytania o celo-woĞü prezentowania drastycznych fotograÞ i, jak choüby egzekucji Saddama Husajna, tortur w wiĊ-zieniu Abu Ghraib czy ciaá amerykaĔskich Īoánie-rzy polegáych na froncie. Analizowany jest takĪe przykáad záamania etyki dziennikarskiej, kiedy to Brian Waleski, fotograf „Los Angeles Times”, relacjonując wydarzenia wojenne w Iraku w 2003 roku, zdecydowaá siĊ na ulepszenie i podrasowa-nie zdjĊcia. Ten rodzaj manipulacji zaowocowaá spadkiem zaufania do mediów, ale równieĪ za-koĔczyá karierĊ obiecującego fotoreportera.
Ostatni z rozdziaáów peáni rolĊ podsumowa-nia, w którym autorzy pokusili siĊ o reß eksjĊ na
metapoziomie, podkreĞlając, Īe pokazywanie Ğmierci i tragizmu walk zbrojnych zdaje siĊ byü nie tylko dylematem etycznym, ale takĪe politycznym, gdyĪ konfrontuje opiniĊ publicz-ną z wypieraną czĊsto ideą wojny i okrucieĔ-stwa. Swoistą klamrą zamykającą ksiąĪkĊ jest odniesienie do wspomnianego na początku publikacji wydarzenia egzekucji rannych bo-jowników przez Īoánierzy marines w mecze-cie w FaludĪy.
Atutem tej publikacji jest to, Īe autorzy czĊ-sto odwoáują siĊ do wypowiedzi blogerów oraz korespondentów wojennych, oddając im naleĪ-ne miejsce na áamach tej ksiąĪki. Narracja staje siĊ wiĊc Īywa i dynamiczna, a czytelnik – obok reß eksji nad dylematami etycznymi – otrzymu-je solidną dawkĊ materiaáu Ĩródáowego. Dla osób zainteresowanych tą tematyką, chcących pogáĊbiü swoją wiedzĊ na temat dziennikarstwa wojennego, nieocenioną pomocą bĊdzie obszer-na bibliograÞ a zamieszczoobszer-na w ksiąĪce, która dotyczy gáównie krĊgu anglojĊzycznego. Obok artykuáów prasowych, wiele jest tam publikacji zwartych, stanowiących dla autorów punkt od-niesienia w ich rozwaĪaniach i analizach.
Katarzyna Iwanicka
K
siąĪka Natalii Hatalskiej stanowi pozycjĊ obowiązkową dla marketingowców oraz osób związanych ze Ğwiatem reklamy. Traktuje o niestandardowych kampaniach reklamowych i marketingowych, które w ciągu ostatnich lat zyskaáy w znacznym stopniu na popularnoĞci i powoli zdają siĊ wypieraü klasyczne metodypopularyzowania produktów czy usáug. Nie-zbĊdne jest tutaj zdeÞ niowanie samych pojĊü, czyli form klasycznych i niestandardowych. Jak podaje autorka, do tych pierwszych zaliczyü na-leĪaáoby typowe reklamy umieszczane w tele-wizji, radiu, prasie lub na dotychczas wykorzy-stywanych noĞnikach outdoorowych. Z kolei
