Żyromski, Stanisław
"Migracje ludności. Woj. olsztyńskie,
Narodowy Spis Powszechny 8 XII
1970, Wyniki ostateczne", z. 25,
Warszawa 1972 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 547-548
R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA 647 dzieży, z b ió rk a h a r c e r s k a , o b c h o d y g w ia z d k o w e w s z k o ła c h i in n e o k o liczn o ścio w e u ro c z y sto śc i k o ń c zy ły się n ie m a l o b o w ią zk o w o o d ś p ie w a n ie m je d n e j lu b k ilk u p o l s k ic h p ieśn i. W o k re sie b o ż e n a ro d z e n io w y m śp ie w a n o w ię c k o lę d y , w m a ju W ita j
m a jo w a ju tr z e n k o , a n a d to n a jc z ę ś c ie j R o tę F e lik s a N o w o w ie jsk ie g o do słó w M a rii
K o n o p n ic k ie j, o d m ia n ę h y m n u w a rm iń s k ie g o O W a r m io m o ja m ila do słó w P a w ła J a ś k a , N a sz B a ł ty k z e s ło w a m i R y b k i i z m e lo d ią N o w o w iejsk ie g o , P o lsk a d z ie w ic a
s ły n n a z s w e j u r o d y , w ie le p o ls k ic h p ie śn i lu d o w y c h , ja k n a p rz y k ła d J u ż lip a r o z- tu la s ło n e c z n y s w ó j p u c h , W o d ę g r a b ziła , p s ia s e k w zią za ła , D ziew c zę , d z ie w c zę lą d e m . R e p e r t u a r b y ł z re sz tą n ie z w y k le b o g a ty i d o p ie ro c e n tra liz a c ja życia p o lsk ieg o ,
a w ra z z n ią w p ro w a d z e n ie ja k o o b o w ią zk o w e g o n a z e b r a n ia c h p o lsk ic h H a sia P o
la k ó w w N ie m c z e c h (inc. 1 n ie u s ta n ie m w w a lc e ) o ra z H y m n u R o d ła (inc. O d w i e k ó w w s z y s tk o z w y k l i m k ła ść w o fie r ze ) z a h a m o w a ło k rz e w ie n ie p ie śn i p o lsk ie j.
T r a d y c je p ie ś n i p o ls k ie j n a W arm ii, się g a ją c e o d le g ły c h w ie k ó w a w sk rz e s z a n e p rz e z le g io n y D ą b ro w sk ie g o , p o w sta ń c ó w p o ls k ic h c h ro n ią c y c h się n a W a rm ii, n a s tę p n ie p rz e z e m is a riu sz y p o lsk o śc i n a ty c h z ie m iac h , k u lty w o w a n e w ro d z im y c h k u rla n tk a c h i k u rla n d a c h , o ży w io n e szczeg ó ln ie w d n ia c h p le b is c y tu 1920 ro k u , z n a la z ły sw o je o d b ic ie ta k ż e w fo r m a c h o rg a n iz a c y jn y c h Z w ią z k u P o la k ó w w N ie m czech i poza ty m i fo rm a m i, w p o ls k ic h c h a ta c h , szk o ła c h , św ie tlic a c h i o c h ro n k a c h . J u ż to s k ró to w e i fr a g m e n ta ry c z n e z k o n ie c zn o śc i o m ó w ie n ie d z ia ła ln o ś c i ś p ie w a cz e j, je j tr a d y c ji i w id o m y c h p r z e ja w ó w p o ro k u 1920 św ia d c z y o o b s z e rn o ś c : teg o te m a tu , o c z e k u ją c e g o n a b a d a c z a . A k to w ie, czy n ie d a ło b y się n a p is a ć w ie c e j o d z ia ła ln o ś c i ś w ie tlic o w e j, s p o rto w e j, o o rg a n iz o w a n y c h p rz e z P o lo n ię zesp o ła c h czy w re sz c ie o ro li „ G az e ty O ls z ty ń s k ie j”, je j f u n k c ji k u ltu r o tw ó rc z e j, w s p o m a g a ją c e j p rz e ja w y ta k ie j d zia łaln o śc i.
A r ty k u ł Z. L ie tz a p o d a ją c g a rś ć n o w y c h fa k tó w s y g n a liz u je ty m s a m y m p o trz e b ę z a ję c ia się p r o b le m a ty k ą k u ltu r a ln ą . S z k o d a je d n a k , że a u to r n ie u c zy n ił teg o w u s y s te m a ty z o w a n y sp o só b , co u ła tw iło b y p rz y s z ły m b a d a c z o m o p ra c o w a n ie p o szczeg ó ln y ch z a g a d n ie ń i e ta p ó w . T a d e u s z S w a t M ig ra c je lu d n o ści. W o j. o ls z ty ń s k ie , N a ro d o w y S p is P o w s z e c h n y 8 X I I 1970, W y n ik i o s ta te c z n e , G łó w n y U rz ą d S ta ty s ty c z n y , W a rsz a w a 1972, z. 25, ss. 210. W k o le jn y c h d w ó c h s p is a c h p o w sz e c h n y c h lu d n o ś c i z l a t 1950 i I960 z e b ra n o w ie le in fo r m a c ji p o z w a la ją c y c h n a u ja w n ie n ie r e z u lta tó w p rz e m ie sz c z e ń lu d n o śc i w y w o ła n y c h w o jn ą , z m ia n a m i g r a n ic p a ń s tw a p o lsk ie g o o ra z in te n s y w n y m p ro c e sem u p rz e m y s ła w ia n ia k r a j u w la ta c h p ię ć d z ie sią ty c h .
W N a ro d o w y m S p isie P o w s z e c h n y m w 1970 r o k u p o r a z p ie rw s z y p o s ta w io n o je d n o c z e śn ie d w a p y ta n ia d o ty c z ąc e p ro c e só w m ig r a c y jn y c h lu d n o ści, a m ia n o w ic ie o m ie js c e u ro d z e n ia o ra z o r o k p rz y b y c ia do a k tu a ln e g o m ie js c a z a m ie s z k a n ia . p rz v czym to o s ta tn ie p y ta n ie w ia z a ło się z in d a g a c ja o p o p rz e d n ie m ie js c e z a m iesz k an i* . Z o d p o w ie d zi n a p o w y ższe p y ta n ia u z y sk a n o in fo r m a c je d o ty c z ąc e m o b iln o śc i p r z e s trz e n n e j lu d n o ś c i P o ls k i i lo só w p o szc z eg ó ln y ch p o k o le ń , to zn ac z y s p rz e d I w o jr v ś w ia to w e j, zro d zo n eg o w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m o ra z w P o ls c e L u d o w e j. W p o w ią z a n iu z in n y m i c e c h a m i d e m o e k o n o m ic z n y m i (na p r z y k ła d w ie k , p łeć, s ta n c y w iln y , d z ia ły g o s p o d a rk i n a ro d o w e j, g r u p y sp o łeczn e, w y k sz ta łc e n ie ) o s ta te c z n e w v - n ik i s o isu z 1970 ro k u p o z w a la ją n a k o m p le k s o w e n a ś w ie tle n ie p ro b le m a ty k i m ie r* - c v jn e j lu d n o śc i w o k re s ie b e z m a ła tr z y d z ie sto le c ia P o ls k ie j R ze c z y p o sp o lite j L u dow ej.
R e c e n z o w a n a p u b lik a c ja G łó w n e g o U rz ę d u S ta ty s ty c z n e g o z a w ie ra w y n ik i, któ^·^ p o z w a la ja w y p e łn ić lu k ę w w ie d z y o p ro c e sa c h m ig r a c y jn y c h lu d n o ś c i z a m ie s z k a łe j w w o je w ó d z tw ie o lsz ty ń sk im w l a ta c h 1945— 1970. Z e s ta w d a n y c h d o ty c z ąc y c h l u d n ości W a rm ii i M a z u r p re z e n to w a n y je s t w 8 źró d ło w y c h ta b lic a c h . T r z v rn e rw szo d o ty czą c ałej lu d n o ś c i w o je w ó d z tw a o ls zty ń sk ie g o , n a to m ia s t p o z o sta łe ta b lic e in f o r m u ją c z y te ln ik a o lu d n o ś c i n a p ły w o w e j. P r z e g lą d lic z b z a w a rty c h w p ie rw s z y c h trz e c h ta b lic a c h w sk a z u ie . że w ś r ó d 979.2 ty s. m ie s z k a ń c ó w w o je w ó d z tw a o lszty ń - ski^pfn w d n iu s p isu p o w sz e c h n eg o z n a jd o w a ło sie 533,7 tv s. osób (w ięk szo ść, bo 54,5%), k tó r e u ro d z iły się n a te r e n ie w o je w ó d z tw a . P o z o s ta ła część lu d n o ś c i w o je
548 R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA
w ó d z tw a u ro d z iła się p o za g r a n ic a m i o ls zty ń sk ie g o , p rz y czy m b lis k o 12,0% poza g ra n ic a m i P o lsk i.
Z ogó ln ej lic z b y lu d n o śc i w o je w ó d z tw a ty lk o 362,5 ty s. osób w m o m e n c ie s p isu m ie szk a ło w m ie js c u s w o je g o u ro d z e n ia . O zn acza to, że d o d n ia 7 g ru d n ia 1970 ro k u b lisk o 2/3 m ie s z k a ń c ó w O lszty ń sk ie g o zm ie n iło m ie js c e z a m ie s z k a n ia w s to su n k u do m ie js c a u ro d z e n ia . N a jw ię c e j, b o w ie m 117,1 ty s. osób, u ro d z iło s ię w w o je w ó d z tw ie w a rsz a w sk im , 58,6 ty s. w b ia ło s to c k im , 35,9 ty s. w lu b e ls k im , w re sz c ie p o 27,0 ty s. w w o je w ó d z tw a c h b y d g o sk im i rz e sz o w sk im . M o żn a p o w ie d zieć , że s t r u k t u r a lu d n o ś c i w o je w ó d z tw a o lsz ty ń sk ie g o w e d łu g m ie js c a p o c h o d ze n ia n ie w ie le z m ie n iła się w s to s u n k u d o o k re s u m a so w e j m ig r a c ji lu d n o ś c i z a s ie d la ją c e j Z iem ie O d zy sk an e. T y lk o 219.3 ty s. m ie s z k a ń c ó w W a rm ii i M a z u r u ro d z iło się w m ia s ta c h , p o zo s ta ł a część na te re n a c h w ie jsk ic h , w o b e cn y c h g ra n ic a c h P o lsk i. W sk a z u je to , że b lisk o 182 ty s. lu d n o ś c i m ie js k ie j w w o je w ó d z tw ie w 1970 r o k u s ta n o w ili d a w n i m ie s z k a ń c y w si. J e s t to o d z w ie rc ie d le n ie d łu g ie j d ro g i u r b a n iz a c ji k r a j u i w o je w ó d z tw a , w w y n ik u k tó r e j w ię k sz o ść lu d n o śc i P o ls k i m ie szk a w m ie js k ic h je d n o s t k a c h osad n iczy ch . O d 1960 r o k u n ie zm ie n iło m ie js c a z a m ie s z k a n ia 268,9 ty s. m ę ż czyzn i 279,8 ty s. k o b ie t, czyli b lis k o 56% c ałej lu d n o ś c i w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ie g o w 1970 ro k u . P o r ó w n u ją c d a n e d o ty c z ąc e lu d n o śc i m ie js k ie j i w ie js k ie j o k a z u je się, że bardziiej m o b iln a b y ła lu d n o ś ć w ie jsk a .
T a b lic e 4 i 5 in fo r m u ją o lu d n o ś c i p rz y b y łe j do a k tu a ln e g o m ie js c a z a m ie s z k a n ia w c iąg u o s ta tn ic h 10 l a t w e d łu g p o p rz e d n ie g o m ie js c a z a m ie s z k a n ia o ra z w ie k u , p łc i i s ta n u cy w ilnego. T a b lic e 6 i 7 d o ty c z ą z b io ro w o ści p rz y b y łe j w ty m s a m y m o k re s ie do w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ie g o w e d łu g s to s u n k u d o p r a c y z aw o d o w e j, z a tr u d n i e n ia w p o szczeg ó ln y ch d z ia ła c h g o s p o d a rk i n a ro d o w e j o ra z p rz y n a le ż n o ś c i do g r u p sp o łeczn y ch . T a b lic a 8 in f o r m u je o lu d n o ś c i w w ie k u 15 i w ię c e j la t, k tó r a p rz y b y ła do a k tu a ln e g o m ie js c a z a m ie sz k a n ia . I n f o r m a c je n a te m a t te j zb io ro w o ści s ą p o d a n e w e d łu g p o zio m u w y k sz ta łc e n ia , p łc i i w ie k u .
T a b lic e w y n ik o w e w s k a z u ją , że w la ta c h 1961— 1970 p rz y b y ło do a k tu a ln e g o m ie js c a z a m ie s z k a n ia n a te r e n ie w o je w ó d z tw a o ls z ty ń sk ie g o 27,8% ogółu lu d n o ści. W śró d zb io ro w o ści im ig r a n tó w m in im a ln ą p rz e w a g ę lic z e b n ą m ie li m ężczy źn i. W śró d ogółu lu d n o śc i n a p ły w o w e j 26,8% p rz y b y ło d o m ia s t, a 28,6% do w si. W s k a z u je to n a w y ższą m o b iln o ść p rz e s tr z e n n ą lu d n o ś c i w ie jsk ie j. N a jb a r d z ie j m o b iln a b y ła lu d n o ść w w ie k u 15—29 la t, p rz y czym n a w si zb io ro w o ść ta b y ła n ieco s t a r sza i o b e jm o w a ła p rz e d z ia ł w ie k u 29— 39 la t, co n a jp ra w d o p o d o b n ie j z w ią z a n e b y ło ze z m ia n ą s ta n u c y w iln e g o o raz p rz e jś c ie m z z aw o d ó w ro ln ic z y c h do p o z aro ln ic zy c h . Z a ró w n o w śró d m ężczyzn, ja k i w ś r ó d k o b ie t m a k s im u m p rz y b y w a ją c y c h do n o w eg o m ie js c a z a m ie s z k a n ia by ło w w ie k u 25— 29 la t, n ie z a le ż n ie od p o p rz e d n ie go m ie js c a z a m ie s z k a n ia w m ie śc ie czy n a w si.
S y n te ty c z n y o b ra z m o b iln o śc i p r z e s tr z e n n e j lu d n o śc i w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ie g o p re z e n to w a n y je s t g ra fic z n ie n a 7 w y k re s a c h , co w k o n te k ś c ie lic z b o m ó w io n y ch ta b lic p la sty c z n ie p rz e m a w ia do w y o b ra ź n i 'czy teln ik a.
N a p o d s ta w ie a n a liz y r u c h u w ę d ró w k o w e g o lu d n o ś c i w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ie g o m o ż n a w y c ią g n ą ć o g ó ln y w n io sek , że o ile do 1960 ro k u d o m in o w a ło w ty m p r o cesie z ja w isk o m ig ra c ji z e w n ę trz n e j, to w la ta c h sze śćd z ie siąty c h u s tą p iło ono n a rz e c z w e w n ę tr z n e j m ig r a c ji lu d n o ści.
W y p a d a ta k ż e p o d k re ś lić zam iesz cz o n e w o m a w ia n e j p o z y cji szczeg ó ło w e u w a g i m e to d o lo g iczn e, k tó r e w p ro w a d z a ją c z y te ln ik a re c e n z o w a n e j p ra c y w e w ła śc iw y sp o só b in te r p r e to w a n ia d a n y c h liczb o w y ch .
L e k tu r a t e j p u b lik a c ji G łó w n eg o U rz ę d u S ta ty s ty c z n e g o s ta n o w ić m oże c en n ą $o m o c n ie ty lk o w b ie ż ąc e j p ra k ty c e p la n is ty c z n e j, a le p o z w a la n a k o n fr o n ta c ję rz e cz y w isto śc i z p rz e sz ło ścią i w y ja ś n ie n ie p rz y c z y n z m ia n s t r u k tu r a ln y c h w p o p u la c ji z a m ie s z k u ją c e j W a rm ię i M a z u ry w p o w o je n n y m d w u d z iesto p ię c io le ciu .
