Stefan Moysa
"Bobolanum", 2, 1991 : [recenzja]
Collectanea Theologica 63/4, 216-219
p a r e n th è s e s jo h a n n iq u e s (G. V à n B e l l e ) . W d r u g ie j u m ie sz c z o n o 15 p r z y
c z y n k ó w , z k tó r y c h tr z y d o ty c z ą J 1 z a ś p ię ć o m a w ia j ą J 20—21. S ió d m ą część F e s t s c h r i f t u o tw ie r a a r t y k u ł L e s p r e m ie r s in d ic e s d ’u n e r é c e p
tio n de l’é v a n g ile d e sa in t J e a n (R. K i e f f e r ) , z a m y k a A n n o n c e r J é s u s - -C h r is t: m a is q u e l J é s u s C h rist? (G. T h i l s ) . W a rto o d n o to w a ć ty t u ły : R e
c e n t R e s e a r c h o n th e G o sp e l o f T h o m a s (B. D e h a n d s c h u t l e r ) M ira c le s é v a n g é liq u e s — M ir a c le s a p o c r y p h e s (J .-M . V a n C a n g h ) , A u g u s tin e o n th e I n te r r e la tio n s o f t h e G o sp e ls (H. J. D e J o n g e ) , J n 4,24 d a n s l’o e u v r e d e H e g e l (E. B r i t o ) o ra z L e d y n a m is m e é th iq u e d e l’é v a n g ile (J. É t i e n - n e). N a s tę p u je a p e n d y k s R u b e n s i c z te r e j e w a n g e liś c i z r e p r o d u k c ja m i i o m ó w ie n ie m d w ó c h p łó c ie n P . P . R u b e n s a (s. 2539—2541). C ało ść z a m y k a j ą in d e k s y : s k ró tó w , a u to r ó w , m ie js c b ib lijn y c h , p o d m io to w y o ra z a l f a b e ty c z n a lis ta a u to r ó w w s z y s tk ic h a rty k u łó w . R e d a k to rz y n a p is a li w e W s tę p ie : „D z ię k i p rz y c h y ln e j o d p o w ie d z i i w s p ó ł p r a c y 125 k o le g ó w F e s ts c h r if t k u czci N e iry n c k a o f e r u je p a n o r a m ę a k t u a l n y c h s tu d ió w n a d E w a n g e lia m i. N a w e t je ż e li n ie je s t ’m o n u m e n tu m a e r e p e r e n n iu s ’, to s ta n ie się n ie z b ę d n y d la p o k o le n ia u c z o n y c h i s tu d e n tó w z a j m u ją c y c h s ię E w a n g e lia m i”. W ty c h sło w a c h n ie m a p rz e s a d y . W p ra w d z ie , co z ro z u m ia łe z w a ż y w sz y n a d u ż ą lic z b ę a u to r ó w i s z e r o k i w a c h la r z p o r u s z a n y c h te m a tó w , a r t y k u ły s to ją n a z ró ż n ic o w a n y m p o z io m ie n a u k o w y m , le c z d o m in u ją te k s ty o d u ż e j w a r to ś c i m e r y to ry c z n e j. N ie sp o só b p ra c o w a ć n a d E w a n g e lia m i b e z z a p o z n a n ia s ię z t ą w a ż n ą p u b lik a c ją . W y d a n a b a r d zo s ta r a n n ie z a s łu g u je n a n a jw y ż s z ą o c e n ę ja k o u d a n a s y n te z a b a d a ń n a d E w a n g e lia m i u s c h y łk u o b e c n e g o situlecia. D ość k o s z to w n a p u b lik a c ja <3000 F R B ) p o w in n a się z n a le ź ć w k a ż d e j d o b re j b ib lio te c e b ib lijn e j.
k s. W a ld e m a r C h r o s to w s k i, W a r s z a w a B o b o la n u m 2 (1991) s. 1— 160, W a rs z a w a 1991, p o d re d . J ó z e f a K U L I-
SZ A S J
R e c e n z o w a liś m y ju ż n a ła m a c h „ C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a ” p ie r w s z y ro c z n i k c z a s o p is m a „ B o b o la n u m ” (C T 61/1991/4, s. 197— 198). D ru g i ró w n ie ż z a w ie r a w ie le c ie k a w y c h p o z y c ji z ró ż n y c h d z ie d z in te o lo g ii i n a u k je j p o k re w n y c h , j a k s ta r o ż y tn a czy w s p ó łc z e s n a h is to r i a c h rz e ś c ija ń s tw a . A r ty k u ły o p ra c o w a n e są w e d łu g w y m o g ó w n a u k o w y c h i z d u ż y m a p a r a t e m b ib lio g ra fic z n y m . S k ą d in ą d u n iw e r s y te t w H a r w a r d z ie p r a g n i e j e p o sia d a ć .
C z ę sto p o ru s z a n y m dziś, m o ż n a p o w ie d z ie ć m o d n y m z a g a d n ie n ie m , je s t p r o b le m p lu r a liz m u . M ó w i s ię o p lu r a liz m ie r e lig ijn y m , k u ltu ro w y m , p l u r a liz m ie p o g lą d ó w p o lity c z n y c h . W św ie c ie d ą ż ą c y m m im o w sz y stk o do j a k ie jś je d n o ś c i d z ię k i d o sk o n a le ro z w in ię ty m ś r o d k o m sp o łe c z n e j k o m u n ik a c ji, c o ra z to w ię c e j ró ż n e g o r o d z a ju g r u p p r a g n ie z a z n a c z y ć s w o ją o d r ę b ność. M o ż n a p o w ie d z ie ć , że je d n o ś ć w ró ż n o r o d n o ś c i je s t z a s a d n ic z y m p r o b le m e m sp o łe c z n y m , k u ltu ro w y m , p o lity c z n y m . E m e ry to w a n y p ro f e s o r K a to lic k ie g o I n s ty tu t u w P a ry ż u , R e n é M a r i é S J , p o ru s z a n a ty m tl e s p r a w ę p lu r a liz m u w te o lo g ii.
A u to r s tw ie rd z a , że ch o c ia ż p lu r a liz m te o lo g ic z n y is tn ie je w P iś m ie św . o ra z b y ł o b e c n y w te o lo g ii ś r e d n o w ie c z n e j p o d p o s ta c ią ró ż n y c h sz k ó ł te o lo g iczn y c h , p o ja w ił s ię o n d ziś ja k o z a g a d n ie n ie s to s u n k o w o n o w e. D o te j n o w o ści p rz y c z y n ił s ię w z n a c z n y sp o só b S o b ó r W a ty k a ń s k i II , k tó r y k o rz y s ta ją c z p r a c te o lo g ó w b e z p o ś re d n io go p o p rz e d z a ją c y c h p o s ta w ił p rz e d K o ś cio łem z a g a d n ie n ia in k u ltu r a c ji, a ró w n o c z e ś n ie d o p u ś c ił k o r z y s ta n ie z d o ro b k u te o lo g ic z n e g o i w a r to ś c i w y ro s ły c h p o z a K o śc io łe m r z y m s k o k a to lic k im . O tw o rz y ł p r z e z t o z n a c z n ą p r z e s tr z e ń w o ln o ś c i i p o s z u k iw a ń , a ty m s a m y m i p lu r a liz m u , d la te o lo g ó w k a to lic k ic h .
W ty m s a m y m ś w ie tle m o ż n a się p rz e k o n a ć , że te o lo g ia je s t z je d n e j s tro n y d y s c y p lin ą K o śc io ła i w y r a ż a je g o w ia r ę , z d ru g ie j p o z o s ta je w p e w
n y m p o lu k u ltu r o w y m , j e s t ży w a , j a k się w y ra ż a a u t o r „ p o d p is a n a ” , p o c h o d z i z o k re ś la n e g o ś ro d o w is k a . M u si b y ć t a k ą je ż e li c h c e s p e łn ić s w o je z a d a n ie m is y jn e . T e o lo g ia b ę d z ie m is y jn ą je ż e li się n ie ty lk o u w z g lę d n i a d a p ta c j e do ró ż n y c h ś ro d o w isk , a le je ż e li te o lo g o w ie z a p ro s z ą k u lt u r y A fry k i czy A z ji d o je j w s p ó łtw o r z e n ia , je ż e li te k u ltu r y s t a n ą s ię ś r o d k ie m w y r a z u w ia r y c h rz e ś c ija ń s k ie j. Z a k ła d a to ze s tro n y te o lo g ó w w ie lk ą p r a c ę i o d w a g ę n ie p o z b a w io n ą ry z y k a , w k tó r e j je d n a k m o ż n a się u s trz e c b łę d u d z ię k i w ię z i u tr z y m a n e j z c a ły m K o ścio łem .
K o n k r e tn e j d z ie d z in y te o lo g ii d o ty c z y n a s t ę p n y a r t y k u ł T o m a s z a L u - d w i s i a k a S J , k tó r y ro z w a ż a n a s tę p s tw a n a u k i o c h a r y z m a ta c h S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I d la e k le z jo lo g ii. W d z ie d z in ie c h a ry z m a tó w p r a c e te o lo g iczn e, k tó r e j w y n ik ie m b y ła e n c y k lik a P iu s a X I I M y s tic i C o rp o ris, w y p r z e d z a ły n a u k ę V a tic a n u m II. P a p ie ż s tw ie rd z a w te j e n c y k lic e is tn ie n ie w K o śc ie le ró ż n y c h d a ró w d u c h o w y c h . B e z p o ś re d n io je d n a k n a n a u k ę so b o r u o c h a ry z m a ta c h z a w a r tą w N. 12-ym K o n s ty tu c ji o K o śc ie le w p ły n ę ła i n te r w e n c ja k a r d y n a ł a S u e n e n s a , k tó r y p o d k re ś lił, że c h a ry z m a ty n ie są c z y m ś m in io n y m w K o śc ie le d a n y m ty lk o w je g o p o c z ą tk a c h , a le s ą d a r a m i a k tu a ln y m i, z k tó r y c h z a c h o w u ją c w s z e lk ie re g u ły ro z tro p n o ś c i, n a le ż y k o rz y s ta ć . O w o ce n a u k i o c h a r y z m a ta c h w id z i O. L u d w is ia k w e w z r a s ta ją c e j w ie rn o ś c i K o śc io ła s w o je m u p o w o ła n iu , w z ro z u m ie n iu , ż e p o tr z e b n a je s t śc isła w s p ó łp r a c a m ię d z y św ie c k im i i p a s te rz a m i, w k o n ie c z n o śc i p o w o ły w a n ia n a s ta n o w is k a k o ś c ie ln e lù d z i p o s ia d a ją c y c h o d p o w ie d n ie do p a s te r z o w a n ia - d a r y d u c h o w e .
A u to r p r z e d s ta w ia ró w n ie ż p o k ró tc e ja k z a sa d n ic z e lin ie n a u k i o c h a r y z m a ta c h S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I z o sta ły r o z w in ię te i p o g łę b io n e p rz e z sy n o d y b is k u p ó w i ic h p o d s u m o w a n ia p rz e z ad h o rta -c je p a p ie s k ie . S zczeg ó ln e z n a c z e n ie p r z y p is u je a d h o r t a c ji P a w ła V I E u a n g e lii n u n tia n d i, k tó r a m ó w i o tw o rz e n iu d y n a m ic z n y c h o śro d k ó w , k tó r e re a liz o w a ły b y z a d a n ie k o n s e k r a c j i ś w ia ta ja k o w ła ś c iw ą d o m e n ę św ie c k ic h c h rz e ś c ija n . P o te j sa m e j lin ii id z ie a d h o r t a c ja J a n a P a w ła II C h r is tifid e le s la ici, g d z ie p a p ie ż p o d k r e ś la o rg a n ic z n e w łą c z e n ie św ie c k ic h d o k o m u n ii K o śc io ła , w k tó r e j is to tn ą r o lę o d g ry w a ją c h a ry z m a ty im u d z ie lo n e .
P ro b le m w y b o ru f u n d m a e n ta ln e g o i d y s k u s je w o k ó ł te g o p o ję c ia p r z e d s ta w ia P io t r J a s i ń s k i S J. Z a g a d n ie n ie z a in ic jo w a ł św . T o m asz, k tó r y tw ie r d z i, że c z ło w ie k p rz y d o jś c iu d o u ż y w a n ia ro z u m u j e s t z o b o w ią z a n y d o n a w ró c e n ia , a k to te g o n ie c z y n i g rzeszy ciężko. P o ję c ie to w y w o ła ło w o s ta tn ic h d w u d z ie s tu la t a c h ż y w e d y sk u s je , k tó r e a u to r s u m a ry c z n ie p rz e d s ta w ia . W k o n k lu z ji o g ra n ic z a się d o teg o , b y s tw ie rd z ić że w ty c h d y s k u s ja c h o p e ro w a n o p o ję c ia m i p o c h o d z ą c y m i z ró ż n y c h sy s te m ó w filo zo fic z n y c h s k ą d p o w s ta ły n ie p o r o z u m ie n ia , m y ln ie s to so w a n o P is m o św ., a b y w y k a z a ć w n im te g o r o d z a ju w y b ó r o ra z b łę d n ie w y k o rz y s ta n o o s ią g n ię c ia n a u k e m p iry c z n y c h p rz e d e w s z y s tk im p sy ch o lo g ii. A u to r uważa·, że d la le p szego s p re c y z o w a n ia c a łe j k w e s tii p o w in n o się p ó jś ć d ro g ą a n tr o p o lo g ii tr a n s c e n d e n tn e j, co w p e w n y m ch o ć n ie w y s ta r c z a ją c y m s to p n iu u c z y n ił J . F u c h s n a w ią z u ją c d o K . R a h n e r a . T ru d n o się o p rz e ć p o c z u c iu n ie d o s y tu p r z y p r z e c z y ta n iu te g o a r ty k u łu . N ie je s t u k a z a n e w n im z n a c z e n ie p r o b le m u w y b o ru f u n d a m e n ta ln e g o dla· te o lo g ii i d u s z p a s te rs tw a . M ogły b y b y ć w y ra ź n ie j n a k r e ś lo n e li n ie p o s z u k iw a ń , p o k tó r y c h n a le ż a ło b y p ó jść b y u z y sk a ć le p s z e ro z w ią z a n ie . N ie w id a ć ró w n ie ż z w ią z k u m ię d z y a n a liz o w a n y m z a g a d n ie n ie m a z a s a d n ic z y m ty tu łe m a r ty k u łu , k tó r y b rz m i T o ż
sa m o ść w h is to rii.
W ito ld A d a m c z e w s k i S J z a jm u je s ię p ro b le m e m w a ż n o śc i m a łż e ń s tw a o sób o c h rz c z o n y c h a n ie p r a k ty k u ją c y c h , co d o k tó r y c h p o w s ta je w ą t p liw o ś ć d o ty c z ą c a z a ró w n o ic h w ia r y j a k i in t e n c ji z a w a r c ia p ra w d z iw e g o m a łż e ń s tw a . W r o z w ią z a n iu p r o b le m u a u to r o p ie r a się n a z d a n iu M ięd zy n a ro d o w e j K o m is ji T e o lo g ic z n e j, k tó r a w je d n y m ze s w o ic h d o k u m e n tó w s tw ie rd z iła , ż e . n i e m o ż n a u to ż s a m ia ć in te n c ji i w ia r y o so b is te j c h o c ia ż n ie
p o d o b n a ic h c a łk o w ic ie ro z d z ie la ć . S e n te n c je r o t a ln e o rz e k a ją , ż e d o z a w a r c ia w a ż n e g o m a łż e ń s tw a n ie je s t k o n ie c z n a w ia r a , a je d y n ie in t e n c ja c z y n ie n ia teg o , co c z y n i K o śció ł. P o n ie w a ż je d n a k in t e n c ja ro d z i się z w ia r y i n ią się k a rm i, w w y p a d k u g d y n ie m a ż a d n y c h śla d ó w w ia ry , m o ż e p o w s ta ć w ą tp liw o ś ć czy is tn ie je rz e c z y w is ta in t e n c ja z a w a r c ia s a k r a m e n tu . S tą d o k r e ś le n ie czy o so b a w ie rz ą c a o c h rz c z o n a m ia ła czy n ie m i a ła in te n c ji z a w a r c ia p ra w d z iw e g o m a łż e ń s tw a s t a je się b a r d z o tr u d n e , je ż e li n ie n ie m o ż liw e , g d y ż w c h o d z i w z a k re s p rz e ż y ć s u b ie k ty w n y c h . N ie m o ż n a tu p o s ta w ić ż a d n e j o g ó ln e j z a sa d y , a k a ż d y p r z y p a d e k m u s i b y ć ro z w a ż a n y o d d z ie ln ie .
D w a n a s tę p n e a r ty k u ły d o ty c z ą h is to rii s ta ro ż y tn e j l i te r a tu r y c h rz e ś c i ja ń s k ie j p o ję te j w sz e rsz y m z n a c z e n iu . M ó w im y w sz erszy m , g d y ż H e n ry k P i e t r a s S J s t a r a się d ociec ja k ą ro lę p r z y p is u je L o g o so w i w s tw o r z e n iu ś w ia ta F ilo n z A le k s a n d r ii. C h o c ia ż a u to r z a p rz e c z a a b y św . J a n z a c z e rp n ą ł p o ję c ie L o g o su o d F ilo n a , p r a w d ą p o z o sta je , iż p o c h o d z iło o n z te g o s a m eg o k rę g u k u ltu ro w e g o . O k re ś le n ie te j ro li L o g o su w y w o ła ło w ie le d y s p u t w ś ró d a u to r ó w . P i e t r a s n ie k ie r u je się ż a d n ą z n ic h , a le s t a r a się d o trz e ć d o z n a c z e n ia o ry g in a ln e g o . W e d łu g F ilo n a L o g o s je s t id e n ty c z n y z B o ży m o b ra z e m , je s t p ie r w o r o d n y i n a js ta rs z y . B óg s tw o r z y ł c z ło w ie k a w e d łu g te g o p ie rw o w z o ru . L o g o s je s t n a js ta r s z y m a n io łe m ja k b y a r c h a n io łe m , je s t p ie r w o r o d n y m s tw o r z e n ia , je s t z a sa d ą , m i a r ą i n o r m ą c a łe g o św iata·. S a m je d n a k a r c h a n io ł w in t e r p r e ta c ji F ilo n a o z n a c z a je d y n ie B oga.
H is to r ią lit e r a t u r y c h r z e ś c ija ń s k ie j ju ż w ś c isły m z n a c z e n iu z a jm u je się k s. M a r e k S t a r o w i e y s k i , k tó r y o m a w ia p o c z ą tk i p o e z ji c h rz e ś c ija ń s k ie j. U tw o ry p o e ty c k ie z n a jd u ją się w N o w y m T e s ta m e n c ie , a n a jw a ż n ie js z y z n ic h to h y m n y M a g n ific a t, B e n e d ic tu s , N u n c d im ittis , h y m n y c h r y s to
lo g ic z n e i h y m n o m iło śc i u św . P a w ła . O d d ru g ie g o w ie k u d a tu j e się b u jn y ro z w ó j p o e ty c k ic h u tw o ró w r e lig ijn y c h z a ró w n o w W ie lk im K o śc ie le j a k i w g r u p a c h h e te r o d o k s y jn y c h . Z ty c h p ie r w s z y c h n a le ż y w y m ie n ić s z c zeg ó ln ie H o m ilię p a sc h a ln ą M e lito n a z S a rd e s . W li te r a tu r z e h e te r o - d o k s y jn e j n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je H y m n o p e rle i H y m n o Z a ś lu
binach, m ą d r o ś c i z a w a r te w a p o k r y f ie D z ie je św . T o m a sza , O d y S a lo m o n a ,
czy K s ię g i S y b iliń s k ie . O g ó ln ie b io r ą c II w ie k to c z a s e k s p lo z ji p o e z ji r e l i g ijn e j z w ła s z c z a p o z a W ie lk im K o ścio łem . Z I I I w ie k u z a c h o w a ły się lic z n e ś w ia d e c tw a o d z ie ła c h p o e ty c k ic h a le o ry g in a ln y c h u tw o ró w p o z o sta ło n ie w ie le , c h o c ia ż o lb r z y m ia w ię k sz o ś ć u tw o ró w p o e ty c k ic h sta ro ż y tn e g o c h r z e ś c ija ń s tw a z a g in ę ła , a u t o r s tw ie rd z a , że te k tó r e się z a c h o w a ły w y s ta r c z a ją c o św ia d c z ą , że ro d z ą c e się c h rz e ś c ija ń s tw o je s t re lig ią p o e ty c k ą to zn aczy ta k ą , w k tó r e j p o e z ja o d g ry w a w ie lk ą r o lę ” (s. 107).
R o k I g n a c ja ń s k i o b c h o d z o n y z r a c ji 5 0 0 -lecia ś m ie rc i św . Ig n a c e g o L o - y o li i 4 5 0 -lecia z a ło ż o n e g o p rz e z n ie g o T o w a r z y s tw a Je z u s o w e g o je s t o k a
z ją , że w re c e n z o w a n y m r o c z n ik u z n a la z ły się d w a a r ty k u ły o te m a ty c e ś c iś le je z u ic k ie j. P ie r w s z y z n ic h , a u to r s tw a J a c k a B o l e w s k i e g o S J , n a jo b s z e rn ie js z y w c a ły m z b io rz e , b o lic z ą c y a ż 35 s tro n , z a jm u je się ig n a - c ja ń s k im w y m ia r e m p ra w d y o stw o rz e n iu . P r a w d a t a d o c h o d z i d o g ło su p r z e d e w s z y s tk im w Ć w ic z e n ia c h d u c h o w n y c h . Ic h F u n d a m e n t m ó w i o u k ie r u n k o w a n iu c z ło w ie k a , k tó r y „ jest s tw o r z o n y , a b y B oga, P a n a n a szeg o , c h w a lił, c zc ił i J e m u s ł u ż y ł” o ra z o u k ie r u n k o w a n iu in n y c h rzeczy , k tó r e
s ą „ s tw o r zo n e d la c z ło w ie k a i a b y m u p o m a g a ły do o sią g n ię c ia celu , d la k tó r e g o o n je s t s tw o r z o n y ”. P r a w d a o s tw o r z e n iu w y ra ż o n a w F u n d a m e n c ie
je s t n ie ty l e o p a r t a n a b ib lijn y m o b ra z ie s tw o r z e n ia , il e n a d o ś w ia d c z e n iu e g z y s te n c ja ln y m , k tó r e b y ło u d z ia łe m ś w ię te g o i k tó r e c h c ia ł in n y m p r z e k a z a ć . N a jw y r a ź n ie j p r a w d a o stw o rz e n iu , k tó r a je s t o b e c n a w w ie lu m i e j s c a c h Ć w ic z e ń , u k a z u je się w K o n te m p la c ji d la u z y s k a n ia m iło ści. Ig n a c y p r z e d s ta w ia w n ie j j a k B óg „ m ie s z k a w s tw o r z e n ia c h , d z ia ła i p r a c u je d la
m n ie w e w s z y s tk ic h rz e c z a c h s tw o r z o n y c h ”, j a k d o b r a i d a r y z s tę p u ją z gó
-n ik -n i ą ty d u c h e m je d -n o ś c i o b r a z stw o r zo n e g o p r z e z B o g a ś w ia ta ” (s. 119). O p o w ie ś ć p ie lg r z y m a k r ó tk o u ję ty ż y c io ry s ś w ię te g o p o d y k to w a n y p rz e z n ie g o O. G o n s a lv e s o v i o r a z D z ie n n ik D u c h o w n y , o s o b is te z a p is k i Ig n a c e g o , o d s ł a n ia j ą n a m ź ró d ła te j c a ło ś c io w e j w iz ji s tw o rz e n ia . N a le ż y j e u p a tr y w a ć w d o św ia d c z e n iu T ró jc y P r z e n a jś w ię ts z e j, k tó r e b y ło u św . Ig n a c e g o z w ią z a n e z p rz e ż y c ie m sp o so b u , w ja k i B óg s tw o rz y ł ś w ia t a „ to w a r z y s z y ła te m u w ie lk a ra d o ść d u c h o w a ”. P o d k o n ie c sw o ic h ro z w a ż a ń B o le w sk i p r z e d s ta w ia z w ią z k i, j a k i e is tn ie j ą m ię d z y S tw ó rc ą a s tw o r z e n ie m d o k o n a n y m w C h ry s tu s ie . C h ry sto lo g ic z n y w y m ia r s tw o rz e n ia , k tó r y m ó w i o ty m , że w sz y stk o z o s ta ło s tw o rz o n e w C h ry s tu s ie i d la C h r y s tu s a n ie j e s t w y ra ź n ie o b e c n y w r o z w a ż a n ia c h I g n a cego, a le z d a n ie m a u to r a o d g ry w a ro lę g łę b ie j p o ło żo n eg o f u n d a m e n tu , k tó r y n a le ż y o d k ry ć . D o s trz e g a g o w p ra w d z ie , m ó w ią c e j o je d n o ś c i b o sk ie j i lu d z k ie j n a tu r y u Je z u s a . B y ła to d la Ig n a c e g o p r a w d a n ie ty lk o te o lo g ic z n a . a le d o ś w ia d c z a ln ie p rz e ż y ta , w ie le k r o ć w y p o w ia d a n a , g d y ż C h ry s tu s a n a z y w a „ S tw ó rc ą i P a n e m n a s z y m ”. M o żn a z a te m p o w ie d z ie ć , że ro z w a ż a n ia a u t o r a id ą p o lin ii B ó g -S tw ó rc a , C h ry s tu s ja k o P a n i S tw ó rc a , c z ło w ie k k o r o n a s tw o r z e n ia i ś w ia ta , w k tó r y m c zło w ie k u rz e c z y w is tn ia sw o je p o w o ła n ie . D ru g i a r t y k u ł d o ty c z ą c y te m a ty k i je z u ic k ie j z o sta ł n a p is a n y p r z e z ks. K rz y s z to fa T a r g o ń s k i e g o i o p is u je p ie rw s z y , w y d a n y w L u b lin ie w r o k u 1713-tym i n a p is a n y w ję z y k u p o ls k im m o d lite w n ik ig n a c ja ń s k i Dt. I s k ie r k i n a b o ż e ń s tw a do św . Ig n a c e g o fu n d a to r a S o c ie ta tis J e su . T e k s t a r t y k u łu p rz y ta c z a z a ró w n o O f f ic ju m o św . Ig n a c y m j a k i n ie k tó r e m o d litw y do ś w ię te g o m . in. m o d lite w n ik - m a te k s p o d z ie w a ją c y c h się d z ie c k a o r a z p ro ś b y ro d z ic ó w i c h rz e s tn y c h z a n o sz o n y c h w in te n c ji d z ie c i. P o w y ż sz y p rz y c z y n e k m o ż e z a in te re s o w a ć h is to ry k ó w d u ch o w o śc i, w szczeg ó ln o ści r e c e p c ji d u c h o w o ś c i ig n a c ja ń s k ie j w P o lsce. T a k ie p o b ie ż n e s p o jrz e n ie n a d ru g i ro c z n ik „ B o b o la n u m ” p o z w a la ż y w ić n a d z ie ję , że w y d a w a n ie p is m a b ę d z ie k o n ty n u o w a n e , m im o tr u d n o ś c i fin a n s o w y c h — k a ż d y n u m e r w y m a g a s p o n s o ra — i in n y c h , d o b rz e z n a n y c h ty m , k tó rz y p o d ję li się w y d a w a n ia p is m a , n ie s łu ż ą c y m b e z p o ś r e d n io celo m p ra k ty c z n y m , a le p o s tę p o w i n a u k i. ks. S te f a n M o y s a S J , W a r s z a w a A id a n N IC H O L S , T h e T h e o lo g y o f J o s e p h R a tz in g e r . A n I n tr o d u c to r y S tu d y , T. a n d T. C la rk , E d in b u r g h 1988, ss. 338. D z ie je K o śc io ła w c z a sie S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II i p o so b o ro w y c h s t a n o w ią n ie z w y k le in te r e s u ją c y w y c in e k d z ie ła te o lo g ic z n y c h p r z e m ia n i c h a ry z m a ty c z n y c h p o s ta w lu d z i. W sz e re g u z a lic z a n y c h d o ty c h p ro c e s ó w s ta je J ó z e f R a t z i n g e r , ju ż o b e c n y i a k ty w n y ja k o m ło d y e k s p e r t n a S o b o rze. C a łe ży cie i d z ie ło te g o n ie m ie c k ie g o te o lo g a i h ie r a r c h y s ta je ja k o z n a c z ą c y w k ła d w e w s z y s tk o to, c o m o ż n a dziś n a z w a ć p r z e m ia n a m i K o śc io ła , z a p o c z ą tk o w a n y m i w V la tic a n u m II. C o w ię c e j, je s t o n ic h z n a c z ą c y m w s p ó ł o r g a n iz a to r e m i w s p ó łtw ó r c ą .
P re z e n to w a n y tu d o m in ik a ń s k i te o lo g s t a r a się, ja k o je d e n z p ie rw s z y c h , u ją ć w sp o só b b a r d z ie j s y s te m a ty c z n y całość o sią g n ię ć te o lo g ic z n y c h R a tz in - g e ra . O sa d z a s w e b a d a n ia n a s z e ro k im tle r o z w o ju c u r r ic u lu m v it a e b a w a r sk ie g o k a r d y n a ła . R o z p o c z y n a z a te m od p ró b y p r e z e n ta c ji p o łu d n io w o - n ie - m ie c k ie g o tła , a w ię c s w o is te g o S i t z im L e b e n . T u d o p a tr u je się, m a ją c n a w z g lę d z ie cało ść ta m te js z y c h u w a r u n k o w a ń , z a s a d n ic z y c h p o d s ta w p ó ź n ie j szej d ro g i z a p o c z ą tk o w a n ia i ro z w o ju z a d a n e g o p o w o ła n ia . Z k o le i z n a c z ą cy m m o m e n te m n a u k o w y m m ło d e g o te o lo g a b y ło z a in te r e s o w a n ie s ię d o ro b k ie m p is a r s k im św . A u g u s ty n a i je g o m ie js c a w t r a d y c ji K o śc io ła . M y śl w ie lk ie g o D o k to ra z H ip p o n y , j a k się o k azało , s t a ła się sz c z e g ó ln ie in s p ir u
