664 Kronika
następujących zagadnieniach: 1) Postawa przeciwstawiania się i postawa afirmacji względem rozwoju społecznego (porównawcze traktowanie w tym aspekcie koncepcji Leninowskich i dzisiejszych); 2) Stosunek Lenina do pozytywizmu i w ogóle do dziewiętnastowiecznego obrazu świafta; 3) Stosunek niektórych idei Lenina do podob-nych, głoszonych przez Marksa i Engelsa (dotyczących przede wszysftkim przyszłego rozwoju świata kapitalistycznego); 4) Wpływ ostatnich postępów nauki i techniki na dzisiejszą futurologię; 5) Klasowe uwarunkowania dzisiejszej futurologii.
J. S.
POSIEDZENIE NAUKOWE ZESPOŁU HISTORII NAUK MEDYCZNYCH Dnia 24 stycznia 1970 r. w Warszawie pod przewodnictwem prof. К. Rowińskie-go odbyło się posiedzenie Zespołu Historii Nauk Medycznych.
Na wstępie prof. Rowiński powitał zebranych i wyraził żal z powodu zmniej-szenia się nielicznego grona historyków medycyny na skutek iśmierci prof. Stani-sława Sokoła (1911—1968) i, doc. Zbigniewa Woźniewskiego (19114—1969) i prof. Zdzi-sława Wiktora <(1911—(1970). Pamięć zmarłych uczcili zebrani chwilą milczenia.
Dr B. Kuźnicka wygłosiła sprawozdanie z działalności Zespołu w roku 1969. W okresie tym Zespół, składający się z 3 pracowników etatowych Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN i 11 współpracowników, oddał do druku 31 prac, w tym 2 w serii Monografie z dziejów nauki i techniki. Poza realizowaniem planu badaw-czego Zespół podjął się opracowania oceny dorobku historii nauk medycznych w okresie 25-lecia Polski Ludowej.
iNa podstawie zebranych materiałów prof. Rowiński przygotował Przegląd 25-lecia w dziedzinie historii nauk medycznych. Referat ten wygłoszony był na plenarnym posiedzeniu Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN w dniu /15 grudnia 1969 r .3 Zgodnie z programem zebrania prof. Rowiński przedstawił go zgromadzonym człon-kom Zespołu.
Zawarta m. in. w referacie krytyczna ocena stanu nauczania historii medycyny w Polsce (spośród 10 akademii medycznych tylko 3 posiadają zakłady historii me-dycyny lufo historii meme-dycyny i farmacji) skłoniła Komitet Historii Nauki i Techniki do wystosowania do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej prolf. J. Koisltrzewskiego Memoriału wskazującego, że „bez powołania zakładów historii tych nauk we wszy-stkich akademiach medycznych nie można spodziewać się przyrostu kadry
naukowo-dydaktycznej z tego zakresu".
Następnie dr B. Kuźnicka przedstawiła zebranym obecną strukturę Zakładu Historii Nauki i Techniki PIAN oraz omówiła wyniki badań ankietowych w zakresie historii medycyny i farmacji.
Jak można było się spodziewać, w prowadzonych badaniach dominują prace z historii nauki polskiej, ośrodki akademickie zajmują się najczęściej problematyką regionalną, a historią poszczególnych dyscyplin — przeważnie badacze z tymi dy-scyplinami związani (historię psychiatrii opracowują — psychiatrzy, chirurgii — chi-rurdzy itd.).
Z kolei prof. Rowiński zaproponował członkom Zespołu włączenie się do — prowadzonych przez Zakład Historii Nauki i Techniki — prac nad 3 i 4 tomem Hi-storii nauki polskiej (XIX i XX w.), które obejmować będą także niektóre proble-my z historii medycyny.
1 Por. nekrolog prof. S. Sokoła w nrze 4/1970 „Kwartalnika", ss. ,811—<814.
2 Por. sprawozdanie z tego posiedzenia w niniejszym numerze „Kwartalnika" ss. 651—664.
Kronika 665
W trakcie ożywionej dyskusji zebrani poinformowali o pracach własnych, pro-wadzonych indywidualnie i zespołowo, jak również zgłaszali postulaty badawcze w zakresie historii medycyny.
Doc. G. Swiderski, przewodniczący Komitetu Badań (Naukowych Oddziału Poz-nańskiego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego przedstawił działalność naukową tej placówki i organizowane przez nią uroczystości, związane z jubileuszem 100-lecia Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół (Nauk i 50-lecia śmierci Władysława Bie-gańskiego <1967 r.) oraz 400-lecia śmierci Józefa Strusia (1968 г.). Z tej okazji, wspól-nie z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk, wydano pierwsze polskie tłu-maczenie dzieła Strusia O tętnie. Oddział zamierza kontynuować prace m a j ą c e na celu popularyzację działalności naukowej J. Strusia. Mało znanym jest fakt, że był on współtwórcą ibiometrii, z opisu ilościowego tętna wnioskował bowiem o jego cechach jakościowych. Pominięty został on również w wydawnictwie Uniwersytetu Padewskiego, dotyczącym współpracy Polaków z Padwą. Pożądanym byłoby zatem zorganizowanie na terenie Padwy międzynarodowej sesji poświęconej pamięci wiel-kiego uczonego.
Obecnie Oddział przygotowuje się do obchodów, przypadającego w 1975 г., ju-bileuszu 300-lecia śmierci Jana Jonstona. Przewiduje się zorganizowanie w Poznaniu i w Lesznie, przy współpracy Akademii Medycznej w Poznaniu, Polskiego Towa-rzystwa Lekarskiego i Polskiej Akademii [Nauk, międzynarodowej sesji naukowej. Przewiduje się również urządzenie wystawy i wydanie drukiem opracowanych na sesję referatów.
Zasługą Komitetu Badań Naukowych Oddziału Poznańskiego jest powstanie około 40 monografii dotyczących historii medycyny wielkopolskiej, nadesłanych na ogłaszane od 10 lat konkursy. Niektóre z nich są niezwykle interesujące, ibrak jed-nak funduszów na ich ogłoszenie.
Następnie doc. Świderski zgłosił trzy zagadnienia, szczególnie według niego, istotne w badaniach historyczno-medycznych. Pierwszym z nich jest zabezpieczenie materiałów historycznych ostatniego pięćdziesięciolecia. Oddział Poznański powołał w tym celu dwie komisje. Jedna z nich kończy olbecnie zbieranie materiałów z okre-su Powstania Wielkopolskiego i I wojny światowej. Druga pod przewodnictwem dr. W. W. Głowackiego, przy pomocy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, zajmuje się badaniem działalności polskich lekarzy w okresie II wojny światowej. Materiały uzyskuje się m. in. drogą ogłoszeń w dziennikach. Następnym proble-mem jest wykazanie wkładu polskich lekarzy do nauki światowej. Przykładem za-niedbań na tym polu może być pomijanie Franciszka Neugebauera (syna Ludwika), autora cennej pracy o kręgozmyku i wielu innych ogłaszanych w języku niemiec-kim, jednego z głównych twórców ortopedii, który nie f i g u r u j e nawet w polskich podręcznikach i nie jest również znany jako Polak — współtwórca tej dyscypliny. Trzecim zagadnieniem jest potrzeba nawiązywania do historii postępowych tradycji lekarskich. Można również zająć się sprawą stosunku społeczeństwa do lekarza.
Dr Z. Gajda nawiązując do wypowiedzi przedmówcy podkreślił potrzebę zbie-rania materiałów do dziejów medycyny w okresie okupacji i za szczególnie istotne uznał zbieranie materiałów do historii nauczania medycyny.
Prof. J. (Rutkowski podjął natomiast problem wykazania wkładu polskich leka-rzy do nauki światowej. Należałoby — jego zdaniem — dowieść nie tylko ich zasług naukowych, ale w wielu wypadkach również polskiego pochodzenia. Często bowiem polscy uczeni bywają pomijani w różnego rodzaju opracowaniach lub zaliczani do innych narodowości. Przykładem może (być J a n Mikulicz, który nie uzyskawszy w 'Krakowie, po 5 latach piracy, kliniki wyjechał do Niemiec i obecnie powszechnie uważany jest za Niemca, chociaż sam niejednokrotnie dawał wyraz temu, że czuje się Polakiem, jak również Henryk Hoyer, odkrywca vasa privata — bezpośrednich
666 Kronika
p o ł ą c z e ń t ę t n i c z o - ż y l n y c h w a ż n y c h dla f i z j o l o g i i i patologii człowieka. Działalnością tych u c z o n y c h prof, R u t k o w s k i zamierza zająć s i ę bliżej. P r ó b o w a ł o n już ogło-s i ć w „Annalogło-s of Surgery", czaogło-sopiśmie K r ó l e w ogło-s k i e g o T o w a r z y ogło-s t w a a n g i e l ogło-s k i e g o pracę, w której uzasadniał, że Mikulicz b y ł P o l a k i e m i iże założył d w i e szkoły chi-rurgiczne: polską i niemiecką. Praca ta jednak nie została przyjęta. P r o f . R u t k o w s k i zamierza z a t e m o p r a c o w a ć w t y m roku, na p o d s t a w i e m a t e r i a ł ó w z kliniki k r a k o w -s k i e j Mikulicza, a r t y k u ł n a ś w i e t l a j ą c y działalność uczonego jako p o l -s k i e g o klini-c y s t y i następnie o p u b l i k o w a ć go w o b klini-c y m języku.
Doc. M. iStański zaproponował p o d j ę c i e badań nad historią d y s c y p l i n para-m e d y c z n y c h i ich p o w i ą z a ń z n a u k a para-m i para-m e d y c z n y para-m i . Wskazał r ó w n i e ż na konieczność dokonania e w i d e n c j i o p r a c o w a ń historii służiby zdrowia w P o l s c e i z a i n i c j o w a -nie o p r a c o w a ń dotyczących historii r e g i o n a l n e j służby zdrowia. W dalszym ciągu p r z e d s t a w i ł t e m a t y k ę prac Zakładu F i l o z o f i i A k a d e m i i M e d y c z n e j w Poznaniu, k t ó -r e g o jest k i e -r o w n i k i e m . Z a k ł a d ten p-racuje z e s p o ł o w o nad d w o m a t e m a t a m i : Insty-tuty prawne i finansowe koordynujące rozwój nauki (w XIX i XX uńeku) i Problem struktury nauki. Udział w tych pracach biorą r ó w n i e ż s p e c j a l i ś c i z i n n y c h dziedzin nauki {chemik, biolog, f i z y k i socjolog).
Doc. R. W. Gutt zwrócił u w a g ę na brak z a i n t e r e s o w a ń historią m e d y c y n y w ś r ó d l e k a r z y p r a k t y k ó w . P o s i e d z e n i a n a u k o w e , p o ś w i ę c o n e tej t e m a t y c e nie cieszą się p o w o d z e n i e m a jedyną m o ż l i w o ś c i ą w p r o w a d z e n i a p r o b l e m a t y k i historycznej na ze-brania l e k a r s k i e jest p o d a w a n i e jej w r a m a c h tematu klinicznego. Mała p o p u l a r n o ś ć hisrtorii m e d y c y n y jest — w e d ł u g doc. Gutta — przyczyną tego, że w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN zabrakło w i e l u n a z w i s k w y b i t n y c h p r o f e s o r ó w m e d y -cyny, z a m o r d o w a n y c h w K r a k o w i e i L w o w i e . Doc. Gutt w y p o w i e d z i a ł s i ę r ó w n i e ż za p o d e j m o w a n i e m , w w i ę k s z y m niż dotąd stopniu, w o p r a c o w a n i a c h z zakresu historii m e d y c y n y t e m a t ó w s y n t e t y c z n y c h .
W c z a s i e d y s k u s j i w y p ł y n ę ł o także zagadnienie s t o s u n k u f a r m a c j i do m e d y c y n y . Doc. W. R o e s k e podkreślając o d r ę b n o ś ć t y c h nauk, w s k a z a ł na k o n i e c z n o ś ć p r o w a -dzenia b a d a ń w zakresie historii r o z w o j u t e c h n i k i f a r m a c e u t y c z n e j oraz zaproponow a ł zaproponow y e k s p o n o zaproponow a n i e p r o b l e m a t y k i f a r m a c e u t y c z n e j zaproponow s a m e j n a z zaproponow i e Zespołu. O d m i e n n e s t a n o w i s k o zajęli prof. R o w i ń s k i , doc. Stański i dr S i e ń k o w s k i , którzy p r z y znając, że m e d y c y n a , farmacja i stomatologia m a j ą o d m i e n n ą p r o b l e m a t y k ę , s t w i e r -dzili, ż e w s z y s t k i e o n e służą ochronie zdrowia. W a k a d e m i a c h m e d y c z n y c h znajdują s i ę obok w y d z i a ł ó w lekarskich w y d z i a ł y f a r m a c e u t y c z n e i stomatologiczne.
W z w i ą z k u z propozycją prof. R o w i ń s k i e g o podjęcia prac m o g ą c y c h p o s ł u ż y ć do p r z y g o t o w a n i a Historii nauki polskiej ( X I X i X X w.) zebrani zgłosili szereg t e m a t ó w takich jak: Historia diagnostyki laboratoryjnej; Stuletni okres badań nad anemią złośliwą ze szczególnym wwzględnieniem szkoły polskiej (doc. R. W. Gutt); Historia balneologii (dr H. K o w a l e n k o ) ; Historia chirurgii i(dr E. S i e ń k o w s k i ) ; Roz-wój elektroterapii w Polsce w XIX w. (dr iE. Stocki) i in. P r o b l e m o p r a c o w a n i a historii d y s c y p l i n f a r m a c e u t y c z n y c h w o k r e s i e m i ę d z y w o j e n n y m i p o w o j e n n y m — jak p o i n f o r m o w a ł dr iH. P a n k i e w i c z — będzie o m a w i a n y na zebraniu s e k c j i histo-r y k ó w f a histo-r m a c j i 3 lutego bhisto-r. w Łodzi.
Teresa Ostrowska P O S I E D Z E N I E ZESPOŁU H I S T O R I I N A U K L E Ś N Y C H
D n i a 17 marca 1970 r. o d b y ł o się k o l e j n e p o s i e d z e n i e Zespołu Historii N a u k L e ś n y c h . T e m a t e m części organizacyjnej b y ł o o m ó w i e n i e p l a n u pracy Zespołu na lata 1971—>1975. W r o k u 1970 poza p r z y g o t o w a n i e m do druku o b s z e r n e g o o p r a -cowania doc. S. B r z o z o w s k i e g o i dr Z. K o s i e k a Materiały do działalności leśników ga-licyjskich u w a g a Z e s p o ł u będzie zwrócona przede w s z y s t k i m na pracę zbiorową Nauki leśne w Polsce w latach 1918—1968. Z a w a r t e w niej będą w y p o w i e d z i s y n t e
