Posiedzenie naukowe Zespołu Historii Nauk Prawnych i Administracyjnych

Kronika ₁₈₅

POSIEDZENIE NAUKOWE ZESPOŁU HISTORII NAUK PRAWNYCH I ADMINISTRACYJNYCH

Zgodnie z decyzją kierownictwa Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN, pozy-tywnie zaopiniowaną przez Radę Naukową, w kwietniu 1971 r. utworzony został Zespół Historii Nauk Prawnych i Administracyjnych. Opracowany program działa-nia zakłada, że w najbliższym czasie Zespół — w ramach prac Zakładu — podejmie problem interwencjonizmu gospodarczego (i szerzej cywilizacyjnego) w polskiej myśli naukowej, w powiązaniu z polityką X I X i X X wieku.

Dnia 16 kwietnia 1971 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Zespołu. Zagaili je: kierownik Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN — prof. Bogdan Suchodolski oraz przewodniczący Zespołu prof. Bogusław Leśnodorski. Referat Typologia państw 1900—1970 wygłosił dyrektor Instytutu Nauk o Państwie i Prawie Uniwersytetu Warszawskiego prof. Sylwester Zawadzki. Zasadniczym problemem referatu były rozważania poświęcone klasyfikacji państw burżuazyjnych w omawianym okresie. Prof. Zawadzki — rozpatrując rozwój państw burżuazyjnych — akcentował ko-nieczność większego niż dotychczas różnicowania ustroju tych państw, wśród któ-rych obok dyktatur wojskowych wyraźnie obserwujemy formy przejściowe między burżuazyjną demokracją i dyktaturą.

W ożywionej dyskusji podkreślano, że przeprowadzona przez referenta próba połączenia wielu kryteriów jest trafna w pracach nad typologią państw: zdaniem dyskutantów należałoby jednak mocniej akcentować niektóre kryteria. Doc. Z. Ko-walewski szczegółowo przedstawił znaczenie kryterium historyczno-kulturowego, zaś doc. A. Ajnenkiel podkreślił znaczenie struktury etnicznej państwa oraz omówił zagadnienie dyktatury. Prof. Szczaniecki akcentował znaczenie cezury pierwszej wojny światowej, kiedy to państwa stają się bardziej jednolite na skutek zaciera-nia się różnic między monarchią i republiką. Prof. В. Leśnodorski, mówiąc o obec-nej rzeczywistości, przeprowadził krytykę pewnych pojęć nieprawdziwych jak np. „państwa trzeciego świata" oraz sztywnych uogólnień, wyróżniających jedynie „państwa faszystowskie" i „państwa demokracji burżuazyjnej". Prof. Leśnodorski podniósł również zagadnienie suwerenności, stwierdzając, że ta cecha — wobec postępującej integracji państw — traci na znaczeniu. Konieczność unikania pojęć bardzo ogólnych przy typologii państw podkreślił również doc. J. Wołoch. W podsu-mowaniu dyskusji prof. Zawadzki zwrócił uwagę na duże znaczenie wysuniętych w niej problemów dla dalszych badań nad typologią państw.

*

Na posiedzeniu następnym, które odbyło się dnia 28 maja 1971 r. prof. Kazimierz Opałek wygłosił referat Norma prawna a zjawisko społeczne. Po przedstawieniu zarysu historycznego omawianej problematyki referent wysunął twierdzenie, że zja-wiskiem społecznym może być fakt społeczny możliwy do empirycznego zbadania; zjawiskiem takim nie może być natomiast konstrukcja na temat tego faktu. Zda-niem autora referatu norma prawna nie może być traktowana jako zjawisko spo-łeczne.

W polemicznej dyskusji prof. I. Andrejew i prof. В. Leśnodorski zwrócili uwagę na konieczność precyzyjnej odpowiedzi na pytanie — czym jest norma prawna i czym jest zjawisko społeczne? Prof. Leśnodorski akcentował, że norma prawna i zjawisko społeczne należą do kategorii różnych spraw, natomiast oddziaływanie norm praw-nych łączy się ze zjawiskami społecznymi. Prof. I. Andrejew i prof. J. Kowalski wypowiedzieli się za traktowaniem normy prawnej jako zjawiska społecznego zaś doc. Z. Kowalewski, interpretując pojęcie normy prawnej w kategoriach społecz-nych, zaproponował określenie jej jako faktu kulturowego. Podsumowując dyskusję

186

prof. Kazimierz Opałek podkreślił, że złożone zagadnienia będące przedmiotem o b r a d należy r o z p a t r y w a ć nie tylko n a gruncie n a u k p r a w n y c h . Trzeba również w y k o r z y s t a ć osiągnięcia psychologii i socjologii.

Bohdan Jaczewski

ZEBRANIE P O L S K I E G O TOWARZYSTWA H I S T O R I I MEDYCYNY

Polskie Towarzystwo Historii Medycyny przy współudziale Z a k ł a d u Historii N a u k i i Techniki P A N zorganizowało w dniu 18 czerwca 1971 r. specjalne zebranie poświęcone f u n k c j i dydaktyczno-metodologicznej historii n a u k medycznych. Miało ono c h a r a k t e r ściśle roboczy. Organizatorom bowiem zależało, by stworzyć odpowiedn i e w a r u odpowiedn k i do swobododpowiednej w y m i a odpowiedn y zdań i doświadczeń między osobami p r o w a d z ą cymi zajęcia dydaktyczne i historykami nauki, którzy i n t e r e s u j ą się teoretyczną p r o -b l e m a t y k ą związaną z nauczaniem tego przedmiotu.

Po w s t ę p n y m z a g a j e n i u doc. Stanisława Szpilczyńskiego n a t e m a t Historia me-dycyny jako nauka i przedmiot nauczania, przystąpiono do omówienia — uprzednio rozesłanej do uczestników zebrania — ankiety z a t y t u ł o w a n e j Wartości dydaktyczne historii medycyny i jej miejsce we współczesnych problemach nauczania. Objęła ona kilka podstawowych problemów i n t e r e s u j ą c y c h i ważnych zarówno dla history-k ó w n a u history-k medycznych jahistory-k i dla historyhistory-ków nauhistory-ki, a mianowicie: w jahistory-kim stopniu historia n a u k i jest potrzebna do właściwego zrozumienia współczesnej roli i zadań n a u k medycznych; j a k i e elementy i treści historii medycyny należałoby szczególnie uwypuklić, aby osiągnąć w nauczaniu m a k s y m a l n e w y n i k i w zakresie przekazywania w a r t o ś c i metodologicznych i światopoglądowych; j a k a f o r m a prowadzenia zajęć dydaktycznych — w zakresie historii m e d y c y n y — jest n a j b a r d z i e j właściwa z p u n k t u widzenia metodyki nauczania; jaki zakres treści historii medycyny winien być p r e f e r o w a n y w nauczaniu uniwersyteckim. P o n a d t o skierowana była prośba do a d r e s a -tów ankiety, aby uwzględnili własne u w a g i i e w e n t u a l n e propozycje na t e m a t reali-zacji obecnych p r o g r a m ó w uniwersyteckich historii medycyny (i n a u k medycznych) oraz postulaty wobec współczesnych w y d a w n i c t w , a zwłaszcza podręczników z historii m e d y c y n y .

W w y n i k u ożywionej dyskusji okazało się, że zdecydowana większość d y s k u t a n -tów wypowiedziała się za koniecznością w p r o w a d z e n i a egzaminów lub kolokwiów końcowych z ocenami. J e s t s p r a w ą w a ż n ą , aby w kształceniu lekarzy uwzględnić zarówno w y k ł a d y dotyczące ogólnych problemów historii medycyny jak i rozwoju historycznego poszczególnych dyscyplin lekarskich (np. historii chirurgii, okulistyki, wenerologii itp.). Pierwszą grupę zajęć o c h a r a k t e r z e syntetycznym należałoby po-wierzyć historykom medycyny, drugą n a t o m i a s t lekarzom klinicystom. J e d n a k aby zajęcia z historii n a u k medycznych były a t r a k c y j n e i w pełni w y k o r z y s t a n e przez studentów, konieczne jest, by wykładowca opierał się n a źródłach, by w y k ł a d był połączony z d e m o n s t r a c j ą d a w n e j a p a r a t u r y n a u k o w e j , narzędzi lub urozmaicony p r o j e k c j ą filmową, przeźroczami, m a t e r i a ł e m i l u s t r a c y j n y m . Stąd wynika, że zakład który prowadzi wyżej o m a w i a n e zajęcia dydaktyczne p o t r z e b u j e odpowiedniego w y -posażenia j a k : biblioteka, archiwum, ekspozycja i zbiory muzealne. Równie w a ż n y m zagadnieniem są odpowiednio u k i e r u n k o w a n e w y d a w n i c t w a . Dotychczasowe mono-polizowanie w y d a w n i c t w lekarskich z historii n a u k medycznych przez P Z W L oka-zało się — zdaniem d y s k u t a n t ó w — nie najlepszym rozwiązaniem. Z w r a c a n o uwagę n a m a ł e upowszechnienie publikacji z historii medycyny i zupełny b r a k tzw. r e k l a -my. Powszechnie odczuwa się dotkliwy b r a k podręczników z historii nauki, zwłaszcza z historii medycyny polskiej. Nie doczekały się jeszcze syntetycznych opracowań dzieje poszczególnych specjalizacji medycznych.