Biuletyn homiletyczny

Bronisław Mokrzycki

Biuletyn homiletyczny

Collectanea Theologica 52/4, 81-96

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 52(1982) fa se . IV

BIULETYN HOMILETYCZNY

Z a w a r to ś ć : I. S Ł O W O B O Ż E W K O Ś C IE L E . W g ą sz c z u ró ż n y c h re lig ii (Z p r e h i s to r ii k a p ła ń s tw a ). II. C Z Y T A N IA B IB L I J N E W L IT U R G II. „ S tó ł S ło w a B o żeg o ” p rz y u d z ie la n iu św ię c e ń . I I I . Z R O Z M Ó W O P O S Ł U D Z E S Ł O W A . J a k m o d lić się le p ie j? (W p ro w a d z e n ie do m e d y ta c ji b ib lijn e j) . *

I. S Ł O W O B O Ż E W K O Ś C IE L E

W g ą sz c z u r ó ż n y c h re lig ii

Z p r e h is to r ii k a p ła ń s tw a

Z n a n e je s t w te o lo g ii p o w ie d z e n ie : „ Ł a s k a n ie n isz c z y n a tu r y , lecz ją u d o s k o n a la ” (g r a tia n o n to llit n a tu r a m s e d e a m p e r fic it). Z a s to s o w a ć je tr z e ­ b a ta k ż e o d n o śn ie do k a p ła ń s tw a , k tó r e p o ja w ia się w c h rz e ś c ija ń s tw ie w p ra w d z ie ja k o coś z u p e ł n i e n o w e g o i c a łk o w ic ie o ry g in a ln e g o , a le n ie ja k o coś „o b c e g o ” . 1 M o żn a p o w ie d z ie ć , że k a p ła ń s tw o c h rz e ś c ija ń s k ie w p e w ­ n y m s e n s ie w y r a s t a z „ g l e b y ” b a rd z o ro z le g łe j i p r a s t a r e j ; p o ja w ia się n a g ru n c ie od d a w n a „ p r z y g o to w a n y m ” , a ta k ż e o d p o w ia d a d ą ż e n i o m , w y ­ r a ż a n y m ja k o ś p rz e z n ie z lic z o n e p o k o le n ia n a ró ż n y c h k o n ty n e n t a c h i w o b r ę ­ b ie p r z e r ó ż n y c h k u l t u r 2. T ę w ła ś n ie „ g le b ę ” czy p o d ło że o g ó ln o lu d z k ie d la „ n o s ta lg ii za n ie b e m ” , w y p o w ia d a ją c e j się w p o s z u k iw a n iu sk u te c z n e g o „ p o ­ ś r e d n ik a ” , n a z w ijm y u m o w n ie „ p r e h is to r ią k a p ła ń s tw a ” .

1. B e z r a d n o ś ć c z ł o w i e k a w o b e c A b s o l u t u i t ę s k n o t a z a N i e s k o ń c z o n o ś c i ą

C hoć w o czach n a u k i p o c z ą tk i r e lig ijn o ś c i c z ło w ie k a „ p o z o s ta ją w p ó ł­ c ie n iu ” 3, a tw ie r d z e n ie o p ie r w o tn y m o b ja w ie n iu „ n ie d a się u d o w o d n ić ” 4 m e to d a m i, ja k i m i d y s p o n u je d z iś lu d z k a w ie d z a , to je d n a k d a n e z h is to rii r e lig ijn e j lu d z k o ś c i o ra z św ia tło O b ja w ie n ia p o z w a la ją n a m w ie le p o w ie d z ie ć 0 c z ło w ie k u ja k o „ is to c ie r e l i g i j n e j ” (h o m o — a n im a l r e lig io s u m ).

Ś w ia t p rz y r o d y , o ta c z a ją c y c z ło w ie k a od p o c z ą tk u — ś w ia t, z k tó r y m c z ło w ie k je s t p rz e c ie ż w e w n ę tr z n ie z w ią z a n y (por. K K 48) — z a w sz e b u d z i w is to c ie m y ś lą c e j d w a u c z u c ia : z a c h w y t i g ro z ę ; z a c h w y t n a d p ię k n e m 1 h a r m o n ią ś w ia ta o ra z m ą d r o ś c ią w n im z a m k n ię tą — a le te ż g r o z ę w o ­ bec jeg o o g ro m u , p o tę g i ta je m n ic z y c h sił, z d o ln y c h zn iszczy ć c z ło w ie k a o raz * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b i u l e ty n u je s t k s. B ro n is ła w M o k r z y c k i S J , K ra k ó w - W a r s z a w a . U w a g a ! N a s tę p n y n u m e r b iu le ty n u p o ś w ię c o n y b ę ­ d z ie n a d a l te m a ty c e z w ią z a n e j z k a p ła ń s tw e m . 1 Zob. P . F r a n s e n , S a c e rd o c e , w : E n c y k lo p ê d ie d e la fo i, t. IV , red . H . F r i e s , P a r i s 1S67, 112. 2 Zob. L. B o u y e r , M is te r iu m p a sc h a ln e , K r a k ó w 1973, 8— .12; A. G e ­ o r g e , K a p ła ń s tw o , w : S ło w n i k te o lo g ii b ib lijn e j, re d . X . L é o n - D u f o u r , P o z n a ń 1973, 362. 3 L a r e lig io n p r im i ti v e r e s t d a n s la p é n o m b r e (J. C h e v a l i e r , Le p h é n o m è n e r e lig ie u x , w : L e s re lig io n s, re d . J . C h e v a l i e r , P a r i s 1972, 447). 4 T a m ż e , 446. 6 — C ollectanea T heologica

8 2 BIULETY N HOMILETYCZNY

je g o d z ie ła . Ś w ia t je s t p ie r w s z y m z n a k i e m , p rz e z k tó r y S tw ó rc a „ o b ja w ia się ” ro z u m n e m u s tw o r z e n iu , je s t ja k ą ś z a c z ą tk o w ą f o r m ą „ w c ie la n ia s ię ” J e ­ go S ło w a , s k ie ro w a n e g o do c z ło w ie k a .5 „ N ie b io s a g ło sz ą c h w a łę B o g a, dzieło r ą k J e g o n ie b o s k ło n o b w ie sz c z a ” w y z n a je P s a lm is ta ; s o b ó r z a ś w K o n s ty tu c ji d o g m a ty c z n e j o O b ja w ie n iu B o ż y m s tw ie rd z a u ro c z y ś c ie : „B óg p rz e z S ło w o s t w a r z a ją c w s z y s tk o i z a c h o w u ją c (por. J 1, 3), d a je lu d z io m p o p rz e z rz e c z y s tw o r z o n e tr w a łe ś w ia d e c tw o o so b ie (por. R z 1, 19— 20); a c h cąc o tw o rz y ć d ro g ę do z b a w ie n ia n a d z ie m s k ie g o , o b ja w ił p o n a d to sie b ie sa m e g o p ie r w s z y m ro d z ic o m z a r a z n a p o c z ą tk u . P o ic h z aś u p a d k u w z b u d z ił w n ic h n a d z ie ję z b a w ie n ia p rz e z o b ie tn ic ę o d k u p ie n ia (por. R d z 3, 15); i b ez p r z e r w y tr o s z ­ czył się o ro d z a j lu d z k i, a b y w s z y s tk im , k tó r z y p rz e z w y tr w a n ie w d o b r y m s z u k a j ą z b a w ie n ia , d ać ż y w o t w ie c z n y (por. Rz 2, 6—7)” (K O 3). P o p rz e z „ z n a k ” ś w ia ta B óg ja w i się n a jp i e r w c z ło w ie k o w i ja k o Is to ta b u d z ą c a „ ś w ię ty lę k ” , a z a ra z e m „ m ile p o c ią g a ją c a ” k u sobie. B óg je s t d la c z ło w ie k a „ ż y w ą t a j e m n i c ą ” — m y s te r iu m ; ta je m n ic ą , k tó r a p rz y tła c z a czło ­ w ie k a sw y m o g ro m e m i p o tę g ą , w z b u d z a ją c ą ś w ię tą b o j a ź ń w jeg o k r u ­ c h e j is to c ie (m y s t e r i u m tr e m e n d u m ) — a je d n o c z e ś n ie ta je m n ic ą , k tó r a p r z e ­ m a w ia do n a jg łę b s z y c h p o k ła d ó w czło w ie czeg o is tn ie n ia , p o tr ą c a o n a js u b t e l ­ n ie js z e s tr u n y jeg o b y tu , o d p o w ia d a o c z e k iw an io m , n a jś m ie ls z y m i o tw a rc iu c z ło w ie k a n a tr a n s c e n d e n c ję , n a n ie s k o ń c z o n o ść o ra z o so b o w y A b s o lu t; Bóg je s t ta j e m n i c ą w z b u d z a ją c ą z a c h w y t i ś w ię te d rż e n ie c a łe j is to ty czło­ w ie c z e j, p o c ią g a n e j k u n ie s k o ń c z o n e m u p ię k n u , p ra w d z ie , d o b r u i m iło ści

(m y s te r iu m fa s c in o s u m ) .6

D o p ie ro w r e lig ijn y m w y m ia r z e u ja w n ia się c z ło w ie k „z ty m , co m a n a jp ię k n ie js z e g o , n a js z la c h e tn ie js z e g o , n a jid e a ln ie js z e g o , n a jw z n io ś le js z e g o ; o b ja w ia się w n ie j (w re lig ii) je g o w ie lk i lo t w N iesk o ń czo n o ść..., jeg o g ł ę b o k a t ę s k n o t a z a i d e a ł e m , za d o sk o n a ło śc ią , k tó r e j n a p ró ż n o s z u k a n a św ie c ie , za d o s k o n a ło ś c ią n a w s z y s tk ic h p o la c h e g z y s te n c ji: p r a w d y , d o b ra i p ię k n a . R e lig ia , to k r z y k , ja k i się w y d z ie r a z g łę b in lu d z k ie j n a tu r y : ro z u m u , w o li, w y o b ra ź n i i se rc a , g d y się p rz e d n ią z ja w i N ie s k o ń ­ czo n o ść z c e c h a m i ż y w e j, k o n k r e t n e j O so b y . To p ie r w s z e o b licze re lig ii.

L ecz w re lig ii n ie sa m ty lk o c z ło w ie k w y s tę p u je ; o b ja w ia się tu ta k ż e B óg w c a łe j p o tę d z e M o n a rc h y , w s p r a w ie d liw o ś c i n a jw y ż sz e g o S ędziego, w o jc o w s k im m iło s ie rd z iu , w n ie w y c z e rp a n e j m iło ści, k r ó tk o — o b ja w ia się N ie sk o ń c z o n o ś ć w e w s z y s tk ic h lin ia c h d o sk o n a ło śc i, N ie sk o ń c z o n o ś ć re a ln a ,

o so b o w a.

R e lig ia z a te m , r o z p a tr y w a n a z p u n k tu w id z e n ia p sy c h o lo g ic z n e g o , je s t tę s k n y m „ s z u k a n ie m ” i u s z c z ę ś liw ia ją c y m „ s p o tk a n ie m ” sk o ń czo n eg o z N ie ­ sk o ń c z o n y m , c z ło w ie k a z B ogiem . R e lig ia je s t p e łn y m u fn o ś c i o b c o w a n ie m d w ó c h is to t, k tó r e — c h o c ia ż są t a k d a le c e o d m ie n n e od s ie b ie — śc iśle do s ie b ie p r z y n a le ż ą ” . 7

E ty m o lo g ic z n e z n a c z e n ie o k r e ś le n ia „ r e lig ia ” w y p r o w a d z a ją u c z e n i z d w ó c h ró ż n y c h słó w ła c iń s k ic h : re lê g e r e lu b r e lig â re . R e lé g e r e — d o sło w n ie z n a c z y „ z n o w u z b ie r a ć r a z e m ” , w p rz e n o ś n i z aś „ z n o w u ro z w a ż a ć ” , czyli r e f le k to w a ć , m e d y to w a ć . Z te g o ź ró d ło s ło w u w y w o d z ił „ r e lig ię ” s ła w n y „m ąż s t a n u ” i m ó w c a r z y m s k i C y c e r o n (II— I w . p rz e d C h r.). L a k t a n - c j u s z, z w a n y „ c h r z e ś c ija ń s k im C y c e ro n e m ” (I II—IV w . po C h r.) i św .

5 Z ob. D. M. S t a n l e y S J , S ło w o B o że św ia tło ś c ią i dro g ą , K ra k ó w 1975, 116— 117; p o r. R. G u a r d i n i , O b ja w ie n ie , W a rs z a w a 1957, 23—72.

6 Zob. L. K a c z m a r e k , I s to ta i p o c h o d z e n ie re lig ii, P o z n a ń 1958,

304— 312; p o r. R. G u a r d i n i , d z. c y t., 32—34. P r z e j a w i a się to ró w n ie ż

w n a jb a r d z ie j „ lu d z k ie j” tw ó rc z o ś c i, ja k ą s ta n o w i k u l t u r a — z w ła sz c z a l i t e ­ r a t u r a i 's z t u k a . Zob. n p . S. S a w i c k i , Z p o g ra n ic za li te r a tu r y i re lig ii, L u b lin 1979, p a s s im , zw ł. 16 i 22.

7 P . S i w e k , W p o g o n i z a n ie s k o ń c z o n o ś c ią , R z y m 1972, 45— 46. Zob. L. K a c z m a r e k , d z. c y t., V —V I.

BIULETY N HOMILETYCZNY ₈₃

A u g u s ty n (IV —V w .) o d w o łu ją się do c z a s o w n ik a r e lig a r e — „ p o n o w n ie w ią z a ć ” , łą c z y ć ; w ty m w y p a d k u „ z w ią z a ć b y t lu d z k i z B o g ie m ” 8. W p o s z u k iw a n iu w ię z i z B o g ie m ja k o A b s o lu te m i N ie sk o ń c z o n o ś c ią c z ło w ie k w y c z u w a ł od n a jd a w n ie js z y c h c z a só w sw ą n i e w y s t a r c z a l - n o ś ć i b e z r a d n o ś ć . S z u k a ł te ż ja k ie g o ś „ p o m o s tu ” , sp o s o b u n a w ią z a n ia k o n ta k tu i z je d n o c z e n ia się z B o g iem , w y c z u w a ł k o n ie c z n o ść „ p o ś r e d n ik a ” . J . C h e v a l i e r w n a u k o w e j s y n te z ie n a te m a t „ z ja w is k a r e lig ijn e g o s tw ie rd z a , że k a ż d a w s p ó ln o ta r e lig ijn a , n ie z a le ż n ie od c h a r a k t e r u w ie rz e ń , p o s ia d a „ o d p o w ie d z ia ln y c h ” , s to ją c y c h n a czele ja k o p o ś r e d n ic y w s p ó ln o ty w o b e c b ó s tw a . „N ie m a re lig ii — p is z e o n m .in . — b e z o d p o w ie d z ia ln e g o za r e l a c ję d a n e j g r u p y do ś w ia ta b o s k ie g o i teg o , co św ię te . N a w e t w b r a k u k le r y k a ln e j h ie r a r c h i i is tn i e ją p rz e ło ż e n i p r z e w o d n ic z ą c y m o d litw ie , a n im a to ­ rz y k u lt u , s tró ż o w ie i k o m e n ta to r z y ś w ię ty c h k s ią g o ra z z w y c z a jó w , sz a fa rz e s a k r a ln y c h o b rz ę d ó w . Od o jc a r o d z in y do c z a ro w n ik a , od b r a h m a n a i s w â m i (m istrz), od w ie lk ie g o k a p ła n a , czcig o d n eg o s t a r c a — do (c h rz e ś c ija ń s k ie g o ) d ia k o n a , k a p ła n a - p r e z b i te r a , b is k u p a , p a p ie ż a — w sz ę d z ie s p o ty k a się j a k i e ­ goś o d p o w ie d z ia ln e g o za s p r a w y r e l ig i jn e ” 8.

R z y m ia n ie n a z y w a li n a jw y ż s z e g o k a p ła n a p o n ti fe x , cz y li „ b u d o w n ic z y · m o s tu ” , a w ię c c z ło w ie k „ p r z e r z u c a ją c y p o m o s t” p o m ię d z y d w o m a b a rd z o o d le g ły m i ś w ia ta m i: b o s k im i lu d z k im (od ła c . p ó n s — m o s t i fa c e r e _— c z y n ić ; p ó n te m fâ c e r e — b u d o w a ć m o st). J a k m o s t łą c z y d w a b rz e g i w ą s k im p rz e jś c ie m , t a k r e lig i jn y p o n t i f e x t o r u je „ d ro g ę p r z e j ś c i a ” ze ś w ia ta w id z ia l­ n eg o i lu d z k ie g o — do n ie w id z ia ln e g o i b o sk ie g o . W ty m se n s ie relig io i p o n ti f e x u z u p e łn ia ją się w z a je m n ie w y r a ż a ją c p e łn ą „ w ię ź ” n ie b a z z iem ią, n a tu r y z n a d p rz y r o d z o n o ś c ią , lu d z i z B o g iem , a ta k ż e lu d z i m ię d z y s o b ą p o ­ p rz e z w s p ó ln ą re lig ię i w i a r ę 10. P o n tife x , p o ś r e d n ik - k a p ła n , u m o ż liw ia to k o n k r e tn ie i s ta je się w re lig ii e le m e n te m b a rd z o w a ż n y m , w rę c z is to tn y m .

N ie ty lk o w z a m ie rz c h ły c h c z a s a c h c z ło w ie k o d c z u w a ł sw ą b e z s iln o ść , lę k p rz e d n ie z n a n y m i z a ra z e m tę s k n o tę za ś w ia te m in n y m , w y ż sz y m , „ b o s k im ” , za m o ż liw o śc ia m i z je d n o c z e n ia z B o g ie m ja k o A b s o lu te m i m iło s ie rn y m W y b a w c ą . D w u d z ie s ty w ie k d u m n y c h o sią g n ię ć c z ło w ie k a je s t z a ra z e m w ie ­ k ie m ro z p a c z liw e g o lę k u i w ie lo r a k ic h „ g ło d ó w ” — n ie ty lk o C hleba p o w s z e d ­ niego... S o b o ro w a s y n te z a s p o jrz e n ia n a „ d z iś” ś w ia t a m ó w i n ie ty lk o o „ r a ­ d o ści i n a d z ie i” (g a u d iu m e t spes), a le ta k ż e o „ s m u tk u i tr w o d z e ” (lu c tu s e t

angor). S o b o ro w e r o z e z n a n ie (por. z w ła sz c z a K D K 1— 45) w c ią ż p o tw ie r d z a

się w ie lo m a w y d a r z e n ia m i czy z ja w is k a m i, w k tó r y c h u c z e s tn ic z y m y ja k o n a o c z n i ś w ia d k o w ie . W ie lo k ro tn e i p o w s z e c h n e b u n t y m ł o d y c h p r z e ­ c iw k o a k tu a ln e m u s ta n o w i ś w ia ta , z w ła sz c z a p rz e c iw „ c z ło w ie k o w i je d n o w y ­ m ia r o w e m u ” ( p r o d u k c ja — k o n s u m p c ja ), p rz e c iw k o n ie s p ra w ie d liw o ś c i i z a ­ k ła m a n iu , w y k a z y w a ły n ie ty lk o n a r a s t a j ą c ą n ie u f n o ś ć w o b e c w s z e lk ic h a u ­ to r y te tó w u , a le ta k ż e t ę s k n o t ę z a ś w i a t e m t r a n s c e n d e n t n y m , 8 Zob. J . C h e v a l i e r , a rt. c y t., 431; Ξ. B u l a n d a T J , P o ję c ie

r e lig ii, j e j g e n e z a i r o z w ó j, w : R e lig ie W s c h o d u , re d . E . D ą b r o w s k i , P o z n a ń 19Θ2, 25. L a k t a n c j u s z t a k w y ja ś n i a z n a c z e n ie sło w a „ r e lig ia ” :

H oc v in c u lo p ie ta tis o b s tr ic ti D eo e t r e lig a ti s u m u s , u n d e ip s a re lig io n o m e n a c c e p it, n o n , u t C icero in t e r p r e t a tu s e st, a r e le g e n d o (D iv in a e In s titu tio n e s ,

IV , 28, 3; P L 6, 535). P o d o b n ie ro z u m ie li te n w y r a z św . A u g u s t y n , T e r t u 1 i a n, ś w. H i e r o n i m , B o s s u e t, F é n e l o n , P a s c a l , L e i b n i z i w ie lu in n y c h . Z ob. P . S i w e k , d z. c y t., 44.

8 J. C h e v a l i e r , a rt. c y t., 432. 10 T a m ż e , 431—432.

11 R ó w n ie ż w r a m a c h c h r z e ś c ija ń s tw a m o c n o z a z n a c z y ła się ta te n d e n c ja . ^ W sp o m in a o n ie j P a w e ł V I w je d n e j z a d h o r ta c ji: „ n ie b ez b ó lu sły sz y

-' m y w n a s z y c h c z a s a c h o lu d z ia c h — ch o c ia ż k ie r o w a n y c h d o b r ą w o lą , ja k

c h c e m y w ie rz y ć , a le z c a łą p e w n o ś c ią s c h o d z ą c y c h z p r a w e j d ro g i — k tó r z y

8

84

p r o s to tą E w a n g e lii, za m is ty c y z m e m i p r a w d z i w y m i „ p r z e w o d n i ­ k a m i w ż у с i u ” . W t y m w ła ś n ie k lim a c ie z aczęto n o to w a ć n ie b y w a łe p o w o d z e n ie s e k t w c a ły m ś w ie c ie i n a m ię tn e p o s z u k iw a n ie p rz e z m ło d y c h p r a w d z iw y c h „ m is trz ó w ż y c ia d u c h o w e g o ” (m a îtr e s p ir itu e l, guru,, itp .), k tó r z y d a lib y im o d p o w ie d ź n a p y ta n i e o se n s ż y c ia i ś w ia ta , k tó r z y n a u c z y lib y ic h ś c ie ż e k ży c ia . J e ż e li w ie rz ą , iż go z n a le ź li, p o r z u c a ją w s z y s tk o , b y p ó jś ć za n im . „ A d e p c i n o w y c h s e k t o k a z u ją e n tu z ja z m b ez m ia r y : z n a le ź li p r a w d ę i o d ­ d a li się je j c a ły m s e r c e m ” 12.

W ta k i m k o n te k ś c ie ła t w i e j z ro z u m ie ć „ p r o g n o z y ” u c z o n y c h , że s to im y p r z e d e p o k ą , w k tó r e j p ro b le m y r e lig ijn e s ta n ą się z a s a d n ic z y m i i o d e ­ g r a j ą n a jd o n io ś le js z ą ro lę . „ N a jb liż s z y w ie k — tw ie r d z i A. M a l r a u x — b ę d z ie w ie k ie m m e ta fiz y c z n y m i m is ty c z n y m ”. J a k b y u z a s a d n ia ją c to szo ­ k u ją c e tw ie r d z e n ie p o w ie w in n y m m ie js c u : „ Z a d a n ie m n a jb liż s z e g o w ie k u , w o b lic z u n a j s tra sz n ie jisz y c h z a g ro ż e ń z n a n y c h lu d z k o ś c i, b ę d z ie p rz y w ró c e n ie b ó s tw ” . I je s z c z e ra z , w in n y c h sło w a c h , p r z e p o w ia d a : „ P ro b le m z a s a d n ic z y k o ń c a w ie k u b ę d z ie p ro b le m e m r e lig ijn y m ” 13. W z w ią z k u z ty m ró w n ie ż z a ­ g a d n ie n ie „ p o ś r e d n ic tw a ” re lig ijn e g o w y s u n ie się n a czoło p ro b le m ó w lu d z ­ k ic h , p r z e ż y w a n y c h ja k o e g z y s te n c ja ln e , p a lą c e i „ d z iś” żywo· o b ch o d z ą c e c z ło w ie k a . H is to ry c z n e s p o jrz e n ie n a p r o b le m „ p o ś r e d n ik a ” r e lig ijn e g o m oże rz u c ić sp o ro ś w ia tła n a „ d z iś ” ś w ia ta — n a w e t c h rz e ś c ija ń s k ie g o .

2. K o ś c i ó ł w o b e c r e l i g i j n y c h p o s z u k i w a ń l u d z k o ś c i C h rz e ś c ija ń s tw o je s t w y d a r z e n i e m o c e c h a c h p a r a d o k s a ln y c h , a p a r a d o k s a ln o ś ć ta p r z e ja w i a się ta k ż e w ty m , ż e je s t ono czy m ś n a j b a r ­ d z ie j „ n o w y m ” i „ o r y g in a ln y m ” , a je d n o c z e ś n ie „ n a js ta r s z y m ” i w ro ś n ię ty m cz ę sto tw ie r d z ą , że c h c ą k o c h a ć C h r y s tu s a , a le n ie K o śc ió ł” ( P a w e ł V I, a d h o r t a c ja E v a n g e lii n u n ti a n d i z 8. X II. 1975 r . Z ob. Ż y cie i M y śl 26 (.1976) z. 10, 76.

12 Р. С a s t e 1, L e s u c c è s d e s se c ie s : U n c lig n o ta n t ro u g e a u ta b le a u d e b o rd d e s E g lises, I n f o r m a tio n s C a th o liq u e s I n t e r n a t io n a le s (1976). n r 501,

15. IV , s. 57; p o r. A. L e c h i c k a , Z g in ie s z , bo d ia b e ł cię d o tk n ą ł, S z p ilk i

44 (1978) z. 5, s. 15. S to s u n e k lu d z i, z w ła sz c z a m ło d y c h , d o J a n a P a w ł a II i je g o p o s łu g iw a n ia , p r z e ja w i a ją c y się w c z a sie J e g o a p o s to ls k ic h p ie lg rz y m e k w s k a z u je n a w c ią ż t r w a j ą c ą i p a lą c ą p o tr z e b ę c z ło w ie k a -p o ś re d n ik a , „ m is trz a d u c h o w e g o ” . P o r. te ż A im é M i c h e l , L e s se c te s, w : L e s re lig io n s , dz. c zy t., 470—499, zw ł. 478—499 (p a ssim ). 13 P o d a ję za J . C h e v a l i e r , a rt. c y t., 451. J e a n G u i 11 o n p is z ą c w la t a c h s z e ś ć d z ie s ią ty c h z p e w n y m lę k ie m o „ k a p ła n a c h j u t r a ” i p r z e s tr z e ­ g a ją c ic h p rz e d te n d e n c ja m i k u „ z e ś w ie c c z e n iu ” m ó w ił m. in .: „ C h c e m y od w a s p rz e d e w s z y s tk im i p o n a d w s z y s tk o , ż e b y śc ie d a w a li n a m B oga, z w ła s z ­ cza w ty m , do czego je d y n ie w y m a c ie p ra w o : w r o z g r z e s z a n iu i k o n s e k r o ­ w a n iu . Ż ą d a m y od w a s, ż e b y śc ie b y li „B o ży m i lu d ź m i” — is h E lo h im , ja k p ro ro c y , n o s ic ie la m i n ie z a le ż n e g o od c z a su S ło w a , r o z d a w c a m i C h le b a ży cia , p r z e d s ta w ic ie la m i W ie c z n o śc i p o ś r ó d n a s, a m b a s a d o r a m i A b s o lu tu . Ż y je m y p o ś ró d ś w ia ta w z g lę d n o śc i. C h c e m y w id z ie ć w W as A b so lu t. W ' isto c ie , c h o c ia ż p r z e b y w a m y w ś ró d w z g lę d n o śc i, to je d n a k p o r u s z a m y się, o d d y c h a m y i ż y je m y w A b so lu c ie . B ez teg o A b s o lu tu , k tó r y o g a r n ia n a s , n ie m o g lib y ś m y n a w e t cieszy ć się w z g lę d n o śc ią . O tóż ła k n ą c i p r a g n ą c A b s o lu tu , k tó r e g o n ie z n a jd u je m y n ig d z ie w s ta n ie c z y sty m , p o tr z e b u je m y w ś ró d n a s p o d o b n y c h n a m is to t, k tó r e n a w e t w s w o je j p r z e c ię tn o ś c i i n ę d z y w c ie la ły b y id e ę A b so ­ l u t u i d o w o d z iły s w o ją o b e c n o śc ią , że m oże O n is tn ie ć , że je s t n a w e t b liż sz y n a m , n iż m y ś lim y . T o w y m a g a n ie A b s o lu tu b ę d z ie ro s ło w n a s c o ra z b a r d z ie j w św ie c ie j u t r a , p o n ie w a ż n a r o d y r o z c z a r o w a n e g łę b o k ą w z g lę d n o śc ią , z w ró c ą się c a łą is to tą do A b s o lu tu ” (J. G u i 1 1 o n, D ia lo g i z P a w łe m V I, P o z n a ń

BIU LETY N HOMILETYCZNY

w c a łą lu d z k ą rz e c z y w is to ś ć . N o v a e t v e te r a (por. M t 13, 52; p o r. te ż P n p 7, 14; Iz 43, 19; 65, 17; 2 K o r 5, 17; A p 21, 5).

„ S ło w o b o w ie m B oże, p rz e z k tó r e w s z y s tk o się sta ło , — j a k p rz y p o m in a ł s o b ó r — sa m o s ta ło się c ia łe m i m ie s z k a ją c n a z ie m i c z ło w ie c z e j (por. J 1, 3 i 14) w e sz ło w d z ie je ś w ia ta ja k o c z ło w ie k d o s k o n a ły , w z ię ło je w sie b ie i w so b ie je s tr e ś c iło (p o r. E f 1, 10)” (K D K 38). A w ię c d z ie je ś w ia ta w z ią ł w sie b ie ja k o ś S y n B oży w c ie lo n y , J e z u s C h r y s tu s p a s c h a ln y , k tó r y je s t is to tą c h r z e ś c ija ń s tw a ja k o ż y w a G ło w a K o śc io ła . P a s c h a l n e m i s t e r i u m C h r y s t u s a w y p e łn ia i z a b a r w ia so b ą w s z y s tk o w K o ściele, a n a w e t c a łą s tw o r z o n ą rz e c z y w is to ść . Z e sw e j n a t u r y je s t ono p o w s z e c h n e , d o ty c z y ca łe g o s tw o r z e n ia i k a ż d e g o c z ło w ie k a . „ A lb o w ie m O n — m ó w i s o b ó r — S y n B oży, p rz e z w c ie le n ie s w o je z je d n o c z y ł się ja k o ś z k a ż d y m c z ło w ie k ie m ” (K D K 22). M ó w ią c o ż y c iu c h r z e ś c ija n ja k o lu d z i „ w łą c z o n y c h w ta je m n ic ę p a s c h a ln ą , u p o d o b n io n y c h do ś m ie rc i C h r y s tu s a i p o d ą ż a ją c y c h k u z m a r tw y c h ­ w s ta n iu siłą n a d z ie i”, s o b ó r sp ie sz y n a ty c h m ia s t z b a rd z o is to tn y m d la K o ś­ c io ła u z u p e łn ie n ie m : „D o ty c z y to n ie ty lk o w ie r n y c h c h rz e ś c ija n , a le ta k ż e w s z y s t k i c h l u d z i d o b re j w o li, w k tó r y c h s e r c u d z ia ła w sp o só b n ie ­ w id z ia ln y ła s k a (por. K K 16). S k o ro b o w ie m za w s z y s tk ic h u m a r ł C h r y s tu s (por. R z 8, 32) i s k o r o o s ta te c z n e p o w o ła n ie c z ło w ie k a je s t rz e c z y w iś c ie je d n o , m ia n o w ic ie b o sk ie , to m u s im y u z n a ć , że D u c h Ś w ię ty w s z y s tk im o f ia r o w u je m o ż liw o ść d o jś c ia w sp o só b B o g u w ia d o m y do u c z e s tn ic tw a w te j p a s c h a ln e j ta je m n ic y . T a k a i ta k w ie lk a je s t ta j e m n ic a c z ło w ie k a , k tó r a z a ja ś n ia ła w ie ­ rz ą c y m p rz e z O b ja w ie n ie c h r z e ś c ija ń s k ie ” (K D K 22). W ś w ie tle te j p e łn e j p r a w d y le p ie j w id a ć „ o k r u s z y n y p r a w d y i d ó b r a ” , ro z s ia n e w lu d z k ic h d z ie ja c h i w ie rz e n ia c h . S o b ó r s tw ie r d z a to b a rd z o ja s n o : „K o śc ió ł k a to lic k i n ic n ie o d rz u c a z teg o , co w re lig ia c h o w y c h p ra w d z iw e je s t i ś w ię te . Z e s z c z e ry m s z a c u n k ie m o d n o si się d o o w y c h sp o so b ó w d z ia ła n ia i ży cia , do o w y c h n a k a z ó w i d o k tr y n , k tó r e ch o c ia ż w w ie lu w y p a d k a c h ró ż n ią się od z a s a d p rz e z n ie g o w y z n a w a n y c h i g ło sz o ­ n y c h , n ie r z a d k o je d n a k o d b i j a j ą p r o m i e ń o w e j P r a w d y , k tó r a o św ie c a w s z y s tk ic h lu d zi. G ło si z aś i o b o w ią z a n y je s t g ło sić b ez p r z e r w y C h r y s tu s a , k tó r y je s t „ d ro g ą , p r a w d ą i ż y c ie m ” ( J 14, 6), w k tó r y m lu d z ie z n a jd u j ą p e łn ię ż y c ia re lig ijn e g o i w k tó r y m B óg w s z y s tk o z s o b ą p o je d n a ł (por. 2 K o r 5, 18— 19)” (D E N 2). C h o c ia ż te „ r e lig ijn e in i c ja t y w y ” czy p r z e d ­ s ię w z ię c ia (in c e p ta relig io sa ) lu d z k o ś c i p o tr z e b u ją o św ie c e n ia i u le c z e n ia

(in d ig e n t illu m in a r i e t sa n a ri), to je d n a k „ m o ż n a je n ie k ie d y u w a ż a ć za

d r o g ę w y c h o w a w c z ą (p a e d a g o g ia ) k u p r a w d z iw e m u B o g u lu b . za p r z y g o t o w a n i e e w a n g e l i c z n e (p o r. św . I r e n e u s z , A d v . H a er.

II I, 18, 1 i in n e ) ” (D M 3).

T a k w ła ś n ie n a le ż y p a tr z e ć n a r e lig ijn ą h is to r ię lu d z o ś c i p r z e d f o r m a ln y m O b ja w ie n ie m w r e lig ii ju d e o c h r z e ś c ija ń s k ie j lu b te ż o b o k n ie j n a d a l t r w a ­ ją c ą . P r z e z O b ja w ie n ie b o w ie m B óg „ p o s ta n o w ił w k ro c z y ć w h is to r ię lu d z k ą w sp o só b n o w y i o s t a t e c z n y , p o s y ła ją c S y n a sw eg o w n a s z y m ciele, a b y p rz e z N ieg o u w o ln ić lu d z i sp o d w ła d z y c ie m n o śc i i s z a ta n a (por. K o l 1, 13; D z 10, 38) o ra z p o je d n a ć w N im ś w ia t ze so b ą (por. 2 K o r 5, 19). T ego w ię c , p rz e z k tó r e g o u c z y n ił i w ie k i (por. H b r 1, 2; J 1, 3x. 10; 1 K o r 8, 6; K ol 1, 16), u s ta n o w ił d z ie d z ic e m w s z y s tk ie g o , a b y w N im w s z y s tk o n a p r a w ić (por. E f 1, 10)” (DM 3).

S z a n u ją c p r z e k o n a n ia i w ie r z e n ia k a ż d e g o c z ło w ie k a K o śc ió ł z c a łą m ocą g ło si w c ią ż w s z y s tk im lu d o m i n a r o d o m tę p o d s ta w o w ą p r a w d ę o C h r y s tu s ie p a s c h a ln y m — i o c z ło w ie k u . G ło si ją ze sz c zeg ó ln ą m o c ą d z iś J a n P a ­ w e ł I I od p o c z ą tk u sw eg o p o n ty f ik a tu . W d n iu in a u g u r a c ji sw eg o p o s łu g i­ w a n ia w o ła ł z P la c u św . P io t r a d o w s z y s tk ic h lu d z i : „ B ra c ia i S io s try ! N ie lę k a jc ie się p r z y g a r n ą ć C h r y s tu s a i p r z y ją ć J e g o w ła d z y ! P o m ó ż c ie p a p ie ż o w i i w s z y s tk im , k tó r z y p r a g n ą słu ży ć C h ry s tu s o w i, a m o c ą J e g o w ła d z y — słu ży ć c z ło w ie k o w i i c a łe j lu d z k o ś c i! N ie lę k a jc ie się! O tw ó rz c ie , o tw ó rz c ie n a oścież d rz w i C h ry s tu s o w i! O tw ó rz c ie d rz w i J e g o z b a w c z e j w ła d z y , o tw ó rz c ie je j g r a n ic e p a ń s tw , s y s te m y e k o n o m ic z n e i p o lity c z n e , s z e ro k ie o b s z a r y k u l­

8 6 BIULETYN HOMILETYCZNY

tu r y , c y w iliz a c ji i ro z w o ju . N ie lę k a jc ie się! C h r y s tu s w ie , „co k r y j e s ię w e w n ę tr z u c z ło w ie k a ”. J e d y n ie O n to w ie! D ziś c z ło w ie k t a k c z ę sto n ie w ie, co n o si w so b ie, w g łę b i sw e j d u sz y , sw e g o s e r c a . J a k c zęsto je s t n ie p e w n y s e n s u ż y c ia n a te j ziem i. O g a r n ia go z w ą tp ie n ie , k tó r e p r z e r a d z a się w ro z ­ p a c z . P o z w ó lc ie w ię c , p ro s z ę w a s, b ła g a m w a s z p o k o r ą i u fn o ś c ią , p o z w ó l ­ c i e C h r y s t u s o w i m ó w i ć d o c z ł o w i e k a . J e d y n ie O n p o s ia d a sło w a ż y c ia — ta k , ż y c ia w ie c z n e g o ... N a k o n ie c r a z je s z c z e z w r a c a m się do w s z y s tk ic h lu d z i, do k a ż d e g o c z ło w ie k a . (A z ja k ą ż czcią a p o s to ł C h r y s tu s a p o w in ie n w y m a w ia ć to sło w o : c z ło w ie k !)” 14. T e n s a m w ą te k , n ie r o z e rw a ln e g o z w ią z k u k a ż d e g o c z ło w ie k a z C h r y s tu ­ se m o ra z p o w s z e c h n o ś c i C h ry s tu s o w e g o m is te r iu m w d z ie ja c h , p o ja w ił s ię ze z n a c z ą c y m n a c is k ie m w s ła w n e j h o m ilii n a P la c u Z w y c ię s tw a w W a rs z a w ie , w d n iu 2 c z e rw c a 1979 r. p o d c z a s p ie lg rz y m k i J a n a P a w ł a I I d o O j­ czy z n y . M ó w ił w te d y m .in .: „K o śc ió ł p r z y n ió s ł P o ls c e C h r y s tu s a — to z n aczy k l u c z do r o z u m ie n ia te j w ie lk ie j i p o d s ta w o w e j rz e c z y w is to śc i, ja k ą je s t c zło w ie k . C z ło w ie k a b o w ie m n ie m o ż n a do k o ń c a z ro z u m ie ć b e z C h r y s tu s a . A r a c z e j: c z ło w ie k n ie m o że sie b ie s a m e g o do k o ń c a z ro z u m ie ć b e z C h r y s tu s a . N ie m o ż e z ro z u m ie ć , a n i k im je s t, a n i ja k a je s t jeg o w ła ś c iw a g o d n o ść, a n i ja k i e j e s t je g o p o w o ła n ie i ą s ta te c z n e p rz e z n a c z e n ie . N ie m o ż e te g o w s z y s tk ie ­ go z ro z u m ie ć b ez C h r y s tu s a . I d la te g o C h r y s tu s a n ie m o ż n a w y łą c z a ć z d z ie ­ jó w c z ło w ie k a w ja k im k o lw ie k m ie js c u ziem i. N ie m o ż n a te ż b e z C h r y s tu s a z ro z u m ie ć d z ie jó w P o ls k i — p rz e d e w s z y s tk im ja k o d z ie jó w lu d z i, k tó r z y p r z e s z li i p rz e c h o d z ą p rz e z tę z ie m ię . D z ie je lu d z i! D z ie je n a r o d u są p rz e d e w s z y s tk im d z ie ja m i lu d z i. A d z ie je k a ż d e g o c z ło w ie k a to c z ą się w Je z u s ie C h r y s tu s ie . W N im s t a j ą się d z ie ja m i z b a w ie n ia ” 15. W L iś c ie do w s z y s tk i c h b is k u p ó w K o śc io ła o ta j e m n i c y i k u lc ie E u c h a ­

r y s tii J a n P a w e ł I I p rz y p o m n ia ł, że „d o is to ty ... h o m ilii n a le ż y m ię d z y

in n y m i o k a z y w a n ie z b i e ż n o ś c i p o m ię d z y o b ja w io n ą m ą d r o ś c ią B ożą a s z la c h e tn ą i s z u k a ją c ą n a ró ż n y c h d ro g a c h p r a w d y m y ś lą lu d z k ą ” 1б. K a ż d y n a ró d , k a ż d y c z ło w ie k , w C h r y s tu s ie P a n u m a sw e k o rz e n ie o ra z sz c z y t sw ego ro z w o ju . P a s c h a ln e m i s t e r iu m C h r y s tu s a je s t w ię c p u n k te m o d ­ n ie s ie n ia w s z y s tk ie g o , co lu d z k ie , a sz c z e g ó ln ie w s z y s tk ic h r e lig ijn y c h z r y ­ w ó w lu d z k o ś c i. L o u is В o u y e r w p r o w a d z a ją c w g łą b m is te r iu m c h rz e ś c i­ ja ń s k ie g o s tw ie rd z a : „T o m i s t e r iu m p a s c h a ln e je s t p ra w d z iw ie k a t o l i c ­ k i m ; o d p o w ia d a ono p o t r z e b o m w s z y s t k i c h lu d z i, n a le ż y do w s z y s tk ic h i w sz y sc y o d n a jd u ją się w n im z łą c z e n i. W id a ć to z p o r ó w n a n ia m is te r iu m c h rz e ś c ija ń s k ie g o z m i s te r ia m i p o g a ń s k im i, w k tó r y c h lu d z ie s z u ­ k a l i s p e łn ie n ia p r a g n ie ń , ja k ie z a sp o k o ić m o g ło je d y n ie m is te r iu m c h rz e ś c i­ ja ń s k ie . P o g a ń s tw o , w sp ó łc z e s n e p o c z ą tk o m c h r z e ś c ija ń s tw a , m ia ło b o w ie m ró w n ie ż s w o je m is te r ia . I s tn ie j ą f r a p u ją c e a n a l o g i e m ię d z y m is te riu m c h r z e ś c ija ń s k im a ty m i m i s te r ia m i p o g a ń s k im i, ch o ć są m ię d z y nim i_ g r a - n i c e , k tó r e n a p ró ż n o c h c ia n o b y p rz e k ro c z y ć . P o d o b ie ń s tw a te , je ś li je b r a ć t a k j a k o n e są, n ie g ro ż ą z a k łó c e n ie m w ia r y , ja k to n ie k tó r z y m n ie ­ m a li — p r z e c iw n ie , m o g ą ją ty lk o o ś w i e c i ć... O ile te rozw ażan ia_ —■ p is z e d a le j a u to r — k ła d ą k r e s w s z e lk im w y s iłk o m z m ie r z a ją c y m do s t w i e r ­ d z e n ia ja k ie g o ś p o k r e w ie ń s tw a m ię d z y m is te r ia m i p o g a ń s k im i, a m is te r iu m c h rz e ś c ija ń s k im , o ty le u w y d a tn ia j ą one ty m le p ie j g łę b o k o s u g e s ty w n e p a r a l e l i z m y .

T e a n a lo g ie z c h r z e ś c ija ń s tw e m m u s z ą b y ć o c e n ia n e ze z n a jo m o ś c ią rz e ­ czy: od w ie k ó w i w k a ż d y m k r a j u , w z a s a d n ic z y c h r y t a c h r e lig ijn y c h d o k o ­ n y w a n o o b rz ę d ó w o c z y sz c z e n ia i u c z t o f ia r n y c h , s tw a r z a ją c y c h ta je m n ic z y 14 Zob. A. P o d s i a d , A. S z a f r a ń s k a , P ie r w s z e d n i p o n t y f i k a t u J a n a P a w ła II, W a rs z a w a 1979, 138.

15 Z ob. N o tif ic a tio n e s e C u r ia M e tr o p o lita n a C ra c o v ie n s i, 117, (1979) 111. 18 L is t O jca ś w ię te g o J a n a P a w ła I I d o w s z y s t k i c h b is k u p ó w K o ścio ła

BIU LETY N HOMILETYCZNY

₈₇

s to s u n e k m ię d z y b ó s tw e m i je g o w ie rn y m i. D a w n e k u lty ś w ia ta a n ty c z n e g o , od k tó r y c h ż y w a r e lig ijn o ś ć o d e r w a ła się, a b y się z w ró c ić k u m iste rio m , z a w ie ra ły te s a m e e le m e n ty ” 17.

W lu d z k ic h p o s z u k iw a n ia c h r e lig ijn y c h a u to r s łu sz n ie d o p a tr u je się d z ia ­ ła n ia B oga, k tó r y p rz y g o to w u je „ g r u n t” p o d o s ta te c z n ą f o r m ę sw ego D a ru .

„ N ie m a l n a g ły r o z k w it ty c h k u ltó w , w c h w ili, k ie d y s t a r e p o g a ń stw o u p a d ło , je s t z n a k i e m a s p i r a c j i zg u b io n e g o c z ło w ie k a , k tó r e B ó g s a m w z b u d z a , a b y m óc n a n ie o d p o w ie d z ie ć . K u lty te są ja k b y n ie ­ w y r a ź n y m i b a rd z o n ie u d o ln y m z a r y s e m teg o , co B óg z a m ie rz a d ać c z ło w ie k o w i w o d p o w ie d z i n a je g o n a jg łę b s z e p r a g n ie n ie i co p rz e w y ż s z a n ie ­ sk o ń c z e n ie n a jw y ż s z e jeg o n a d z ie je . W ty c h m is te r ia c h , często n a iw n y c h , lu d z ie p o s z u k iw a li — n ie z n a ją c go je szcze — in n e g o m is te r iu m , t a k ja k w s w y c h b o g a c h fa łs z y w y c h u w ie lb ia li B oga, n ie z n a ją c G o jesz c z e . P e w n e g o d n ia , c ie n ie i o b ra z y ro z w ia ły się, n a d e s z ła b o w ie m rz e c z y w is to ść . C h rz e ś c i­ ja ń s tw o m o g ło w ó w c z a s o d p o w ie d z ie ć n a w s z y s tk ie a s p ir a c je d u sz y lu d z k ie j i m o g ło n a u c z y ć ją p r a g n ie n ia , p rz e k r a c z a ją c e g o w s z y s tk o , co so b ie w y o b r a - ża łh lu b m y ś la ła . To, co c z ło w ie k n a k r e ś lił so b ie n ie u d o ln ie w te d y , k ie d y b y ł ju ż w r ę k u B oga, n ie m a ją c G o je s z c z e — o b ja w iło m u się n a g le , p r z e ­ k s z ta łc o n e p rz e z B o g a, o b d a rz o n e p rz e z e ń ży cie m ... W y o b ra ż e n ie , ja k ie u k s z ta łto w a ło o c z e k i w a n i e l u d z i z c a łą ic h n o s ta lg ią za n ie b io s a m i, n i e z o s t a ł o z n i s z c z o n e p r z e z B o s k ą o d p o w ie d ź : j a k n a g ła , g łę b o k a f a l a u n i o s ł a j e r a c z e j a ż p o d o b ł o k i i w y p e ł n i ­ ł a t a k ą j a s n o ś c i ą , ja k ie j p o ją ć n ie m o g li ci, k tó r z y to w y o b ra ż e n ie stw o rz y li.

N a m u r a c h k a ta k u m b D o b ry P a s te r z z a s tą p ił H e r m e s a K rio f o ra , a g ło s i­ c ie le c h r z e ś c ija ń s tw a p ro p o n o w a li d u sz y a n ty c z n e j t a k ą „ m y s ta g o g ię ” , o j a ­ k ie j o n a n a w e t n ie ś n iła . W ó w czas K o śció ł w z ią ł s z a ty b ia łe , ś w ia tło , w o d ę, ś w ię te k a d z id ło i ś p ie w y , k tó r y m i to d u sz a c z a ro w a ła sw ą n ę d z ę i p o w ie r d z ia ł je j: „ W sz y s tk o to do m n ie n a le ż y ; s z u k a ła ś fe n ik s a , k tó r y o d ra d z a się z p o p io łó w , lecz n ie z n a la z ła ś go: p rz y n o s z ę go to b ie . O b m y ję cię w e k rw i B a r a n k a i p rz y o z d o b ię tw e czoło k o ro n ą , k tó r a n ig d y n ie z w ię d n ie ” .

T a k u k s z ta łto w a ła się p rz e d z iw n a c a ło ść ś w ię ty c h c e re m o n ii, k tó r a s p r a ­ w iła k i e ł k o w a n i e p s z e n i c y c h r z e ś c i j a ń s k i e j w o t w a r ­ t y c h b r u z d a c h z i e m i a n t y c z n e j . S p o z a ty lu n ie d o k o ń c z o n y c h s z k i c ó w , p r z e r w a n y c h z a r y s ó w , K o śc ió ł u k a z a ł w s z y s tk im je d y n ą p ra w d ę , w k tó r e j z n a n e ś w ia tu r o z p r o s z o n e f r a g m e n t y m o g ły się p o łą c z y ć i tr w a ć (por. św . J u s t y n , A p o lo g ia II , 10, 1— 3). L i t u r g i a p a s c h a l n a je s t d o w o d e m , k tó r y m o że o ty m św ia d c z y ć . M o g ła o n a z a p o ­ życzyć od lu d z k ic h m is te rió w s y m b o liz m ic h ry tó w , lecz j e j w ła s n e m is te riu m n ic im n ie z a w d z ię c z a ; to ono je d y n ie m oże n a d a ć im c a ły ic h sen s, ta k ja k o d p o w ie d ź B o g a s ta n o w i p rz e w y ż s z a ją c ą p ro ś b ę w y s łu c h a n ia lu d z k ic h ocze­ k iw a ń . T e n b o w ie m w y s łu c h u je p ro ś b y , k to le p ie j' n iż m y s a m i w ie, co d la n a s je s t d o b re : J e m u b o w ie m z a w d z ię c z a m y sw o je is tn ie n ie , a n a s z a d u sza n ie m oże sie b ie p o z n a ć d o s k o n a le t a k d łu g o , j a k d łu g o d o N ieg o n ie n a ­ le ż y ” *8.

P rz e c z u c ia i z a ry s y m i s t e r iu m c h rz e ś c ija ń s k ie g o w r e lig ia c h p o g a ń sk ic h z a w ie r a j ą ta k ż e ja k ie ś p o s z u k iw a n ia teg o , co s ta n ie się f a k t e m w c h rz e ś c i­ ja ń s k im k a p ła ń s tw ie i p o ś r e d n ic tw ie re lig ijn y m . I te j rz e c z y w is to ś c i n a le ż y się p r z y jr z e ć n ie c o d o k ła d n ie j. c.d.n.

k s . B r o n is ła w M o k r z y c k i S J , K r a k ó w -W a r s z a w a

17 L. В o u y e

r,

88 BIULETY N HOMILETYCZNY

II. C Z Y T A N IA B IB L IJ N E W L IT U R G II

„ S tó ł S ło w a B o żeg o ” p rzy u d ziela n iu św ię c e ń

P o s tu la ty so b o ro w e d o ty c z ą c e o d n o w y litu r g ic z n e j w c ie la n e b y ły w ży cie p o p rz e z k o le jn e in s tr u k c je w y k o n a w c z e ; a le o s ta te c z n ą f o r m ę te j o d n o w y u m o ż liw iły d o p ie ro k o n k r e tn e k s ię g i litu r g ic z n e , o p ra c o w a n e w p o so b o ro w y m d u c h u . P ie r w s z ą k s ię g ą teg o t y p u są n o w e o b rz ę d y św ię c e ń (D e o rd in a tio n e

D ia c o n i, P r e s b y te r i e t E p is c o p i), w p ro w a d z o n e w ż y c ie ja k o część no w eg o P o n ty f ik a t u R z y m s k ie g o K o n s ty tu c ją A p o s to ls k ą P a w ła V I P o n tific a lis R o ­ m a n i z d n ia 18 c z e rw c a 1968 ro k u .

D o d a te k (A p p e n d ix ) 1 p o d a je m . in . w y k a z p e r y k o p b ib lijn y c h o ra z ś p ie ­ w ó w m ię d z y le k c y jn y c h , p rz e z n a c z o n y c h do li tu r g ii św ię c e ń d ia k o n ó w , p r e z b i­ te r ó w i b is k u p ó w . T e k s ty te p o d a je w c a ło śc i in n a k s ię g a litu r g ic z n a , w y d a n a w n u r c ie p o s o b o ro w e j o d n o w y — L e k c jo n a r z m s z a l n y (L e c tio n a r iu m ) 2.

W s u m ie n o w a k s ię g a św ię c e ń p r e z e n t u je 43 ró ż n e te k s ty b ib lijn e ; w ty m 31 p e r y k o p ze S ta r e g o i N o w eg o T e s ta m e n tu , 8 p s a lm ó w i 4 a łle lu ja ty c z n e śp ie w y p r z e d E w a n g e lią . N a ju b o ż s z y w y b ó r p r z e d s ta w ia część s ta r o te s ta m e n ­ ta ln a , p o d a je b o w ie m ty lk o 4 p e ry k o p y : 2 z K się g i L iczb , 1 z K się g i Iz a ja s z a i 1 z K się g i J e r e m ia s z a . N o w o te s ta m e n ta ln e „ le k c je ” , z a p ro p o n o w a n e ja k o I c z y ta n ie w o k re s ie w ie lk a n o c n y m lu b ja k o I I c z y ta n ie , to 14 r ó ż n y c h p e ­ r y k o p : 4 z D z ie jó w A p o sto lsk ic h , 7 f r a g m e n tó w z· L is tó w św . P a w ła A p o sto ła , 1 c z y ta n ie z L is tu do H e b r a jc z y k ó w o ra z 2 te k s ty z I L is tu św . P io tr a A p o sto ła . P e ry k o p e w a n g e lic z n y c h p o d a je P o n ty f ik a ł 13, w ty r a 4 z E w a n g e lii w g. św . M a te u s z a , 3 z E w a n g e lii w g . św . Ł u k a s z a i n a jw ię c e j — 6 z „ c z w a rte j e w a n g e lii” , c z y li w g . św . J a n a . P s a lm y r e s p o n s o r y jn e to w y b r a n e f r a g m e n ty z n a s tę p u ją c y c h p s a lm ó w : 23 (W ig 22); 84 (83); 89. (88); 96 (95); 100 (99); 110 (109); 118 (115); 117 (116). W ś p ie w a c h a lle lu ja ty c z n y c h w y s tę p u j ą f r a g m e n ty z E w a n g e lii w g. św. M a te u s z a (1), św . Ł u k a s z a (1) i św . J a n a (2). D o d a ć t u je s z c z e w y p a d a , że s a m o b rz ę d św ię c e ń d ia k o n ó w z a w ie r a p o ­ n a d to P s 146 (145) z a n ty f o n ą z a w ie r a j ą c ą a lu z ję do d u c h a s łu ż b y (J 12, 26). I n n e p s a lm y z o b rz ę d ó w p o w ta r z a j ą się w li tu r g ii sło w a ; n a to m ia s t a n ty f o n y p r z y ś w ię c e n ia c h k a p ła ń s k ic h n a w ią z u j ą do ta je m n ic z e j o f ia r y M e lc h iz e d e k a (por. R d z 14, 18; H b r 7, 11. 17) i p r a w a p r z y ja ź n i z P a n e m w g m o w y p o ­ ż e g n a ln e j w W ie c z e rn ik u (por. J 15, 14); p rz y ś w ię c e n ia c h b is k u p ic h n a t o ­ m ia s t a n ty f o n a e k s p o n u je m is ję n a u c z a n ia w s z y s tk ic h n a r o d ó w (por. M t 28, 19— 20; M k 16, 15). C a ły te n z e s ta w p e ry k o p b ib lijn y c h , p s a lm ó w i k r ó tk ic h f r a g m e n tó w z P is m a św . z o s ta ł d o b r a n y b a rd z o s t a r a n n i e i z a w ie r a b e z s p rz e c z n ie c e n n e ź r ó d ł o d o p o z n a n i a t e o l o g i i k a p ł a ń s t w a w ś w ie tle B ib lii, in t e r p r e to w a n e j p rz e z K o śc ió ł w t a k p o w a ż n y sp o só b , ja k to m a m ie js c e z a w sz e w litu r g ii. K o n t e k s t o k re ś lo n y c h św ię c e ń o ra z in n y c h m o d litw u ła t w i a z ro z u m ie n ie p e ry k o p y , a t t a z k o le i n a p r o w a d z a n a s n a w a ż n e a s p e k ty te o lo g ii k a p ła ń s tw a c h rz e ś c ija ń s k ie g o . Z ty c h w ła ś n ie w z g lę d ó w w a r to się z a tr z y m a ć n a d p o sz c z e g ó ln y m i te k s ta m i, b y w y d o b y ć z n ic h n a u k ę o s a k r a ­ m e n c ie k a p ła ń s tw a i p rz y b liż y ć j ą w ie rn y m .

P r a k t y c z n a p r z y d a tn o ś ć ty c h k o m e n ta r z y w y d a je się d o ść d u ż a ; id zie b o w ie m n ie ty lk o o s a m ą u ro c z y s to ś ć ś w i ę c e ń , w c z a sie k tó r y c h p r z e m a ­ w ia s a m c e le b r u ją c y b is k u p - k o n s e k r a to r (N.B. i w te d y m oże się p rz y d a ć coś z te g o m a t e r i a łu d o k o m e n t a r z a litu r g ic z n o -d u s z p a s te r s k ie g o ) ; id zie te ż o w c z e ś n ie js z e p r z y g o t o w a n i e w i e r n y c h n a ta k w a ż n e w y d a ­ rz e n ie w ż y c iu K o śc io ła lo k a ln e g o (h o m ilie , k o n f e r e n c je , n a b o ż e ń s tw o b ib lijn e ). 1 D e o r d in a tio n e D ia co n i, P r e s b y te r i e t E p isc o p i, e d itio ty p ic a , T y p is P o ly g lo ttis V a tic a n is 1968, s. 117— 121.

' 2 L e c tio n a r iu m , t. II I , e d itio ty p ic a , T y p is P o ly g lo ttis V a tic a n is 1972, s. 516—541.

BIULETY N HOMILETYCZNY ₈₉

P o n a d to u s ta w ic z n ie g ło si się k a z a n i a p r y m i c y j n e i w ie lu k a ­ p ła n ó w p o s z u k u je „ m a te r ia łó w ” do t a k e k sp o n o w a n e g o p r z e p o w ia d a n ia , w k li­ m a c ie w y ją tk o w e j p o d n io s ło śc i n a s tr o ju . Z n a jo m o ś ć z a w a rto ś c i te o lo g ic z n e j b ib lijn y c h te k s tó w w in n a s ta n o w ić p u n k t w y jś c ia do p r a c y n a d „ h o m ilią p r y m ic y jn ą ” . W w ie lu p a r a f ia c h o d b y w a ją się r e g u l a r n i e s p e c ja ln e n a b o ż e ń ­ s tw a i m o d litw y z w ią z a n e z p i e r w s z y m c z w a r t k i e m m i e s i ą c a , w c zasie k tó r y c h w ie r n i m o d lą się o p o w o ła n ie k a p ła ń s k ie . P r z y te j o k a z ji w in n i o tr z y m y w a ć ta k ż e p o g łę b ie n ie sw e j ś w ia d o m o ś c i n a te m a t s a k r a m e n tu k a p ła ń s tw a , jeg o z w ią z k u z p o w s z e c h n y m k a p ła ń s tw e m w ie r n y c h o ra z w s p ó ł­ o d p o w ie d z ia ln o ś c i za p o w o ła n ia k a p ła ń s k ie w K o śc ie le P o w s z e c h n y m i m i e j­ sco w y m . O d b y w a ją się ta k ż e n ie r a z „ r e k o le k c je p o w o ł a n i o w e ” lu b dni s k u p ie n ia n a te n te m a t; a ź ró d łe m m u s z ą b y ć p e r y k o p y u z n a n e p rz e z K o śció ł za n a jb a r d z ie j „ k a p ła ń s k ie ” . W c zasie k a ż d y c h z re s z tą r e k o le k c ji w in n o się p o św ię c ić n ieco u w a g i te o lo g ii k a p ła ń s tw a . W id zę te ż m o ż liw o ść w y k o r z y s ta ­ n ia p re z e n to w a n e g o tu m a t e r i a łu w k a t e c h e z i e n a te m a t k a p ła ń s tw a , w h o m ilia c h n ie d z ie ln y c h , w k o n f e r e n c ja c h z ro d z ic a m i, a n a w e t w k o n ­ f e s jo n a le czy ro z m o w a c h d u s z p a s te rs k ic h . P r z e jd ź m y w ię c do tr e ś c i ty c h te k s tó w b ib lijn y c h , k tó r e K o śc ió ł w łą c z y ł w c a ło k s z ta łt li tu r g ii św ię c e ń .

K s ię g a L ic z b m a u k a z a ć s c a l a n i e s i ę w s z y s tk ic h p o k o le ń w je d e n ś w ię ty lu d B oży w ś w ie tle „ id e a ln e g o ” o k re s u w ę d ró w k i I z r a e la p rz e z p u s t y ­ n ię do Z ie m i O b ie c a n e j po w ie lk im W y jś c iu z n ie w o li e g ip s k ie j. O ś ro d k ie m i ja k b y z a s a d ą o w ego z je d n o c z e n ia w in ie n b y ć p r z y b y te k P a n a o ra z k u l t l i t u r g i c z n y , p e łn io n y u s ta w ic z n ie w ty m p rz y b y tk u . W ty m w ła ś n ie c e lu u s ta n o w io n a z o s ta ła h i e r a r c h i a k a p ła ń s k a . A a ro n ja k o k a p ła n o tr z y m u je do p o m o c y p o d p o rz ą d k o w a n y c h m u l e w i ­ t ó w . Ic h z a d a n ie m b ę d z ie z a d b a ć o w s z y s tk o , co je s t p o tr z e b n e do n a le ż y ­ te g o f u n k c jo n o w a n ia s łu ż b y B o żej w p r z y b y tk u . S a m i le w ic i są ja k b y „ż y w ą o f ia r ą p ie r w o c in ” d la P a n a . W y b ó r ic h n a w ią z u je do n o c y p a s c h a ln e j W ie l­ k ieg o W y jś c ia : „ O to m J a w z ią ł le w itó w sp o ś ró d s y n ó w Iz r a e la n a m ie js c e w s z y s tk ic h p ie r w o r o d n y c h , k tó r z y się n a r o d z ili z ło n a m a te k , d la te g o le w ic i są m o ją w ła s n o ś c ią . D o M n ie b o w ie m n a le ż y w s z y stk o , co je s t p ie r w o r o d n e . W d n iu , k ie d y z a b ija łe m w s z y stk o , co b y ło p ie r w o r o d n e w z ie m i e g ip s k ie j (por. K p ł 10, 1—7), p o ś w ię c iłe m d la sie b ie w s z y s tk o p ie r w o r o d n e w Iz r a e lu , p o c z ą w sz y od c z ło w ie k a aż do b y d lę c ia . D o M n ie n a le ż ą : J a je s te m P a n ” (L b 3, 12— 13). „W eź d la M n ie le w itó w — bo J a je s te m P a n — w m ie js c e p ie r w o r o d n y c h sp o ś ró d I z r a e la , p o d o b n ie te ż b y d ło le w itó w w m ie js c e w s z y s t­ kiego, co p ie r w o r o d n e z b y d ła iz r a e ls k ie g o ” (L b 3, 41). „I b ę d ą le w ic i n a le ż e ć do M n ie , b o J a je s te m P a n ” (L b 3, 43).

N ib y r e f r e n p o w r a c a w K się d z e L ic z b s tw ie rd z e n ie , że w y b r a n i le w ic i są „ w ła s n o ś c ią P a n a ” , a ta k ż e — że s ta n o w ią „ p ie r w o c in y ” z a s tę p c z e od całe g o lu d u . P o d p o r z ą d k o w a n a f u n k c j a le w itó w m a je d n a k sc isły z w ią z e k z k u lte m k a p ła ń s k im Iz r a e la ja k o je d n e g o lu d u , g ro m a d z ą c e g o się d u c h o w o w o k ó ł p r z y b y tk u , w k tó r y m z n a jd u je się N a m io t S p o tk a n ia z A r k ą P r z y m ie ­ rz a , ja k o w id z ia ln y z n a k o b e c n o śc i B oga ży w eg o . N a w e t d ru g o r z ę d n e f u n k c je w ty m k u lc ie słu ż ą s c a la n iu w y b ra n e g o lu d u w je d n ą ro d z in ę k a p ła ń s k ie j w sp ó ln o ty . Z a ry s o w u je się t u h ie r a r c h ic z n a s t r u k t u r a te j w s p ó ln o ty . S a m B óg w s k a ­ z u je n a w ie lo s to p n io w o ś ć p o s łu g litu r g ic z n y c h o ra z n a s t a łą s t r u k t u r ę h ie ­ ra r c h ic z n ą sw eg o lu d u , k tó r a w li tu r g ii n a jb a r d z ie j s ię u ja w n ia . P o d p o r z ą d k o ­ I. C z y t a n i a z e S t a r e g o T e s t a m e n t u 1) L b 3, 5— M a (h e b r. 5—9): (P rz y ś w ię c e n iu d ia k o n ó w ) K a ż się z b liż y ć p o k o le n iu L e w ie g o i p o s ta w j e p r z e d k a p ta n e m , A a r o ­ n e m , n ie c h a j m u s łu ż ą (w. 6). W poi.: L e w ic i m a ją s łu ż y ć k a p ła n o m

90

w a n ie le w itó w słu ż b ie k a p ła ń s k ie j, ty c h z aś a r c y k a p ła n i — to z n a k i w a r u n e k ł a d u , ja k i w in ie n p a n o w a ć w ś w ię te j w s p ó ln o c ie lu d u Bożego.

D i a k o n i w c h r z e ś c ija ń s k ie j h ie r a r c h ii k o ś c ie ln e j ró w n ie ż p e łn ią p o d ­ p o rz ą d k o w a n ą słu ż b ę litu r g ic z n ą z w ią z a n ą ze sło w e m B o ży m o ra z ś w ię tą E u c h a r y s tią , w ż y c iu z aś w s p ó ln o ty u ja w n ia ć w in n i d u c h a s łu ż b y p o p rz e z z a a n g a ż o w a n ie w d z ie ła c h a r y ta ty w n e j tr o s k i o p o tr z e b u ją c y c h . W ic h r e l a c ji do p r e z b ite r ó w i b is k u p ó w o d b ija się ta k ż e o rg a n ic z n a s t r u k t u r a M isty c z n e g o C ia ła C h r y s tu s a , k tó r e je s t W s p ó ln o tą h ie r a r c h ic z n ie u p o rz ą d k o w a n ą .

2) L b 11, llb - 1 2 . 14-17. 24-25a: D a m i m d u c h a , k tó r y je s t w to b ie ,

(P rz y ś w ię c e n iu k a p ła n ó w ) i b ę d ą r a z e m z to b ą d ź w ig a ć cięża r lu d u

W czasie w ę d ró w k i p rz e z p u s t y n ię I z r a e l s ta le m ia ł p r e t e n s je do B oga i J e g o p r z e d s ta w ic ie la — M o jżesza. B y ł „c i ę ż a r e m ” n ie ty lk o d la B o g a - -W y b a w c y , a le ta k ż e d la M o jżesza, n a k tó r y m „ w y ła d o w y w a ł” sw e n ie z a d o ­ w o le n ie i g n ie w . Ż ą d a n ie p o k a r m u i n a p o ju , m ię s a i n a d z w y c z a jn y c h z n a k ó w o b e c n o śc i B oga, a ta k ż e w s z y s tk ie in n e s p r a w y z w ią z a n e z p ro w a d z e n ie m I z r a e la p rz e z p u s ty n ię — z w a la ły się n a M o jż e sz a ja k o w ie lk i „ c ię ż a r” n ie do u d ź w ig n ię c ia . B y ł on w o d z e m i ip o śre d n ik ie m , s p e c ja ln ie u m o c n io n y m p rz e z B o g a o ra z n a p e łn io n y m „ d u c h e m p r o r o c k im ” . W ielo ść p ro b le m ó w p r z y ­ g n ia ta ła go je d n a k do teg o s to p n ia , że z a c z y n a ł w y r z u c a ć B o g u n a d m ia r o b c ią ż e n ia , w y ż a la ją c się p rz e d N im s e rd e c z n ie : „N ie m o g ę ju ż sa m d łu ż e j u d ź w ig n ą ć tr o s k i o te n lu d , ju ż m i n a z b y t c ią ż y ” .

O d p o w ie d z ią B o g a n a z a is tn ia łą s y tu a c ję o ra z s k a r g ę M o jżesza b y ło r o z ­ ł o ż e n i e c i ę ż a r u o d p o w i e d z i a l n o ś c i z je d n e g o „ p o ś r e d n ik a ” — n a „ s ie d e m d z ie s ię c iu s ta r s z y c h ”, z z a c h o w a n ie m z a l e ż n o ś c i od M o jżesza.

Z n ó w w y ła n ia się h i e r a r c h i c z n a s t r u k t u r a w ę d r u ją c e g o lu d u , z B ożego u s ta n o w ie n ia — k u z a r a d z e n iu p o tr z e b o m c a łe j w s p ó ln o ty . M o jżesz ja k o ,p rz e ło ż o n y ” lu d u o tr z y m a ł „ w s p ó łp r a c o w n ik ó w ” i „ p o m o c n ik ó w ” , k tó r z y u c z e s tn ic z y li w ty m s a m y m d u c h u p ro r o c k im .

O b rz ę d u s ta n o w ie n ia ic h z w ią z a n y b y ł z N a m io te m S p o tk a n ia , z te o f a n ią w o b ło k u u n o s z ą c y m się n a d n a m io te m o ra z ze s ło w e m B o g a p r z e m a w i a ją ­ cego do M o jżesza. Je d n o ś ć teg o „ k o le g iu m s ta r s z y c h ” z M o jżeszem , j a k r ó w ­ n ie ż ic h p o d p o rz ą d k o w a n ie M o jż e sz o w i ja k o je d y n e m u p o ś re d n ik o w i, z a z n a ­ cz o n a z o s ta ła w y r a ź n ie w sło w a c h : „N ie c h ta m s ta n ą ra z e m z to b ą ... w e z m ę z d u c h a , k tó r y je s t w T o b ie, i d a m im , i b ę d ą r a z e m z to b ą d ź w ig a ć c ię ż a r lu d u ” (w. 16n). K a p ł a n i - p r e z b i t e r z y w K o śc ie le ró w n ie ż s p e łn ia ją sw e z a d a n ia w śc isłe j ł ą c z n o ś c i i z a l e ż n o ś c i od b is k u p a , k tó r y p o s ia d a „ p e łn ię C h ry s tu s o w e g o k a p ła ń s tw a ” i n a k tó r y m sp o c z y w a g łó w n a o d p o w ie d z ia ln o ść za k o n ty n u a c j ę C h ry s tu s o w e g o p o s ła n n ic tw a . S o b ó r p rz y p o m n ia ł: „ T a k w ięc, p o sła w s z y A p o sto łó w , t a k ja k O n s a m z o s ta ł p o s ła n y p rz e z O jca, C h ry s tu s p rz e z ty c h ż e A p o sto łó w u c z y n ił u c z e s tn ik a m i sw eg o n a m a s z c z e n ia i p o s ła n ­ n ic tw a ic h n a s tę p c ó w , b is k u p ó w ” (D K 2). W ty m w ła ś n ie „ c ię ż a rz e ” o d p o w ie ­ d z ia ln o ś c i i ła s c e „ n a m a s z c z e n ia ” b is k u p ó w u c z e s tn ic z ą p re z b ite r z y . D a le j c z y ta m y w d o k u m e n c ie s o b o ro w y m : „ O b o w ią z e k p o s łu g i b is k u p ie j z o s ta ł z le ­ c o n y w s to p n iu p o d p o rz ą d k o w a n y m p r e z b ite r o m , a b y u s ta n o w ie n i w s ta n ie k a p ła ń s k im , b y li w s p ó łp r a c o w n ik a m i (c o o p e ra to re s) s ta n u b is k u p ie g o , w c e lu n a le ż y te g o w y p e łn ie n ia p o w ie rz o n e g o p rz e z C h r y s tu s a a p o s to ls k ie g o p o s ła n ­ n ic t w a ” (ta m że). W n o w y m o b rz ę d z ie ś w ię c e ń k a p ła ń s k ic h c z y ta m y : „ W s p ó łp ra c o w n ik a m i b is k u p ó w są p re z b ite r z y , k tó r z y są z łą c z e n i w u rz ę d z ie k a p ła ń s k im z b is k u ­ p a m i i w e z w a n i do s łu ż e n ia lu d o w i B o ż e m u ” . W e w n ę trz n e w ię z y p r e z b ite r ó w z b is k u p e m , z a m ie rz o n e p rz e z B o g a i m a ­ ją c e k o rz e n ie ju ż w s t a r o te s ta m e n ta l n y c h in s ty tu c ja c h , w in n y się p r z e ja w ia ć ta k ż e n a z e w n ą tr z i o b ja w ia ć K o śc ió ł ja k o w s p ó ln o tę h ie r a r c h ic z n ie u p o ­ r z ą d k o w a n ą o ra z o ż y w io n ą je d n y m D u c h e m P a ń s k im . P o d p o rz ą d k o w a n ie

BIULETY N HOMILETYCZNY ₉₁

p r e z b ite r ó w n ie m a n ic z n a tu r a liz u ją c e g o s e rw iliz m u , a le w in n o p ły n ą ć z g łę b o k ie g o r o z u m ie n ia n a t u r y K o śc io ła o ra z w sp ó ło d p o w ie d z ia ln o ś c i za te n ż e K o śció ł, k tó r y je s t ż y w y m o rg a n iz m e m ; a w ie lo ś ć o ra z ró ż n o ro d n o ś ć cz ło n k ó w w ty m n ie z w y k ły m C ie le o ra z ic h z ró ż n ic o w a n e f u n k c je słu ż y ć m a j ą d o b ru cało ści.

3) Iz 61, l - 3 a : P a n m n ie n a m a ś c ił i p o

-(P rz y ś w ię c e n iu b is k u p ó w i k a p ła n ó w ) sła ł m n ie , b y m g ło sił d o b rą n o w in ę u b o g im i d a ł i m o le je k ra d o ści.

W p o i.: P o w o ła n ie p r o ­

r o k a

F r a g m e n t z T r it o - I z a ja s z a m ó w ią c y o p o s ła n n ic tw ie p r o r o k a w z ię ty z o sta ł ja k o p e r y k o p a p rz y u d z ie la n iu ś w ię c e ń b is k u p ic h lu b k a p ła ń s k ic h . Z a s a d n ic z e e le m e n ty w ty m fr a g m e n c ie to n a m a s z c z e n i e D u c h e m Ś w i ę t y m i p o s ła n n ic tw o m e s ja ń s k ie . Z a w ie r a o no n ie ty lk o „ g ło s z e n ie d o b r e j n o w in y ”, a le ta k ż e f u n k c j ę „ le k a r z a d u s z ” i p o c ie s z y c ie la s tra p io n y c h . M is ja p ro r o k a s k ie r o w a n a je s t do u b о-g i с h, z ła m a n y c h n a d u c h u , w ię ź n ió w , z a s m u c o ­ n y c h , p ła c z ą c y c h .

D o ta k i c h te ż p rz e d e w s z y s tk im p r z y jd z ie w „ p e łn i c z a só w ” W ie lk i P r o ­ r o k i p r a w d z iw y M e s ja s z („ N a m a s z c z o n y ” , c z y li C h ry s tu s ). K a z a n ie n a G ó rz e p o d e jm ie te w ła ś n ie w ą tk i n ie d o li lu d z k ie g o lo s u i g ło sić b ę d z ie „ b ło g o s ła w ie ń s tw o ” B oże u b o g im , p ła c z ą c y m , p o k rz y w d z o n y m , s m u tn y m , p rz e ś la d o w a n y m (p o r. M t 5, 1— 12).

„ N a m a s z c z e n ie D u c h e m ” i „ o le je k r a d o ś c i” n ie s io n y p ła c z ą c y m , to z n a k i m e s ja ń s k ie g o p o s ła n n ic tw a , k tó r e w C h r y s tu s ie P a n u w y p e łn iło się o s ta te c z ­ n ie , a p rz e z A p o sto łó w i ic h n a s tę p c ó w b i s k u p ó w u o b e c n ia n e je s t s ta le w K o ściele. K a p ł a n i ró w n ie ż u c z e s tn ic z ą w ty m „ n a m a s z c z e n iu ” ; a o b ­ rz ę d o w e n a m a s z c z e n ie o le je m m oże s ta n o w ić u n a o c z n ie n ie o w ego „ n a - m a s z c z e n i a D u c h e m ” , k tó r e w e w n ę tr z n ie u p o d a b n ia w s p e c ja ln y sp o só b do C h r y s tu s a A rc y k a p ła n a .

N o w e o b rz ę d y ś w ię c e ń b is k u p ic h k il k a r a z y n a w ią z u ją do te g o p o s ła n ­ n ic tw a , s k ie ro w a n e g o k u u b o g im i sła b y m . W ty m też^ d u c h u s łu ż b y w s z y s t­ k im , zw ł. n a jb a r d z ie j p o tr z e b u ją c y m p o m o cy , tr a k to w a ć tr z e b a w s z e lk ą „ w ła ­ d z ę ” w K o śc ie le , k tó r a je s t „ ś w ię tą w ła d z ą ” (gr. h ie r a rc h ia ) k u p o s łu g iw a n iu , o b ja w ia ją c e m u B o g a -M iło ść .

K u ta k i e j s łu ż b ie „ n a m a ś c ił” D u c h Ś w ię ty J e z u s a ja k o M e s ja s z a — P r o ­ ro k a , K ró la i K a p ła n a . T o m o c ą D u c h a P a ń s k ie g o C h r y s tu s d o k o n a ł d z ie ła z b a w ie n ia i d o sk o n a łe g o k u lt u O jca. „ Z n a c ie s p r a w ę J e z u s a z N a z a r e tu , k tó ­ re g o B óg n a m a ś c ił D u c h e m Ś w ię ty m i m o c ą — m ó w ił P io t r w d o m u K o r ­ n e liu s z a — D la te g o że B óg b y ł z N im , p rz e s z e d ł O n d o b rz e c z y n ią c i u z d r a ­ w ia ją c w s z y s tk ic h , k tó r z y b y li p o d w ła d z ą d ia b ł a ” (Dz 10, 38).

W s z y s c y o tr z y m u je m y to m e s ja ń s k ie „ n a m a s z c z e n ie ” p o d c z a s c h rz tu ś w ię te g o ; d la te g o w h y m n ie k o ś c ie ln y m w o ła m y do D u c h a Ś w ię te g o : „T y ś n a m a s z c z e n ie m n a s z y c h d u s z ” !

A je d n a k p o d c z a s ś w i ę c e ń d ia k o ń s k ic h , k a p ła ń s k ic h i b is k u p ic h w n o w y i p e łn ie js z y sp o só b to n a m a s z c z e n ie C h ry s tu s o w e s ta je się u d z ia łe m w y b ra n y c h c h r z e ś c ija n — „ k u b u d o w a n iu C ia ła K o śc io ła ” (por. E f 4, 12). W ś w ię c e n ia c h d ia k o n a tu sły sz y m y p o d c z a s m o d litw y k o n s e k r a c y jn e j sło w a : „ P ro s im y C ię, P a n ie , z e ślij n a n ic h D u c h a Ś w i ę t e g o , a b y ic h u m o c n ił s ie d m io r a k im d a r e m T w o je j ła s k i do w ie rn e g o s p e łn ia n ia ic h s łu ż b y ” . W m o d litw ie k o n s e k r a c y jn e j p r e z b ite r ó w b is k u p m ó w i: „ P ro s im y C ię, O jcze w sz e c h m o g ą c y , d a j ty m słu g o m g o d n o ść p r e z b i te r a tu , o d n ó w w ic h s e r c a c h D u c h a ś w i ę t o ś ć i...”. W m o d litw ie k o n s e k r a c y jn e j b is k u p a g łó w n y k o n s e k r a to r m o d li się d la e le k ta o w ła d z ę p e łn i k a p ła ń s tw a „ m о с ą D u - с h a ” (v i r t u t e S p ir itu s ).

92

je s t ła g o d n y i m o c n y z a ra z e m ; D u c h te n z a w sz e k ie r u je w y b r a n y c h k u u b o g im o ra z k u s łu ż b ie d la d o b ra c a łe j w s p ó ln o ty , k tó r a n a z y w a n a je s t w li tu r g ii „ je d n o ś c ią D u c h a Ś w ię te g o ” (u n ita s S p ir it u s S a n c ti).

c.d.n. k s . B r o n is ła w M o k r z y c k i S J , K r a k ó w -W a r s z a w a I I I . Z R O Z M Ó W O P O S Ł U D Z E S Ł O W A J a k m o d lić s ię le p ie j? W p ro w a d z e n ie do m e d y ta c ji b ib lijn e j W śró d p y ta ń n a jc z ę ś c ie j s ta w ia n y c h d ziś p rz e z lu d z i w ie rz ą c y c h k a p ła n o ­ w i p o ja w ia j ą się p y ta n i a o m o d litw ę , o d o b r ą m o d litw ę : „ J a k się m o d lić ”, „ J a k m o d lić się le p ie j? ” W y p a d a w ię c p rz y o m a w ia n iu c h rz e ś c ija ń s k ie g o k a ­ p ła ń s tw a p o św ię c ić n ie c o m ie js c a ró w n ie ż p ro b le m o m z w ią z a n y m z m o d litw ą . T y m b a r d z ie j, że k a p ła ń s k i L u d B oży N o w eg o P r z y m ie r z a m .in . w m o d litw ie s p e łn ia sw ą f u n k c ję k a p ła ń s k ą , u c z e s tn ic z ą c w a r c y k a p ła ń s k ie j m o d litw ie C h ry s tu s a , N a jw y ż sz e g o K a p ła n a i je d y n e g o P o ś r e d n ik a (por. K L 83-—86; 99— 100).

1. P r a g n i e n i e d i a l o g u z B o g i e m ż y w y m

L u d z i n ę k a ją d ziś ró ż n e g ło d y ; id z ie w n ic h n ie ty lk o o p o k a r m m a ­ te r ia ln y . G łó d sło w a B ożego i głó d d o b re j m o d litw y s ta je się c o ra z p o w s z e c h ­ n ie js z y i z a s łu g u je n a s p e c ja ln ą u w a g ę . „ D o b ry P a p ie ż ” J a n X X I I I m ó w ił, że n a n a s z y c h o czach s p e łn ia ją się sło w a p r o r o k a A m o sa : „O to n a d e jd ą d n i· — w y ro c z n ia P a n a B oga — g d y z eślę głód n a z iem ię, n ie g łó d c h le b a a n i p r a g n ie n ie w o d y , lecz głó d s łu c h a n ia słó w P a ń s k ic h ” (A m 8, 11).

S o b ó r W a ty k a ń s k i II, ro z p o c z ę ty w ła ś n ie p rz e z J a n a X X I I I , z w ró c ił sz c z e g ó ln ą u w a g ę n a z n a c z e n ie B ib lii w ż y c iu w s z y s tk ic h w ie r n y c h o ra z śc isły z w i ą z e k m o d l i t w y c h r z e ś c i j a ń s k i e j z P i s m e m Ś w i ę t y m . N a z w a ł B ib lię „ ja k b y z w ie rc ia d łe m , w k tó r y m K o śc ió ł p ie lg r z y ­ m u ją c y n a z ie m i o g lą d a B oga, od k tó r e g o w s z y s tk o o tr z y m u j e ” (K O 7). J u ż św . T o m a s z z A k w i n u p r z y p o m n ia ł, że p rz e z r o z w a ż a n ie P is m a Ś w ię te g o „ ro z p a la się k a ż d y m iło ś c ią B oga i p r a g n ie n ie m o g lą d a n ia Jeg o p ię k n a ” . K to ś in n y , d z ie lą c się g łę b o k im d o ś w ia d c z e n ie m w d z ie d z in ie m o ­ d litw y , s tw ie rd z a : „B oga — ty lk o u k o c h a n e g o m o ż n a z ro z u m ie ć , ty lk o r o z u ­ m ia n e g o k o c h a ć : is to tn ie , ty le się ro z u m ie , ile się k o c h a i ty le się k o c h a , ile się ro z u m ie ” ( W i l h e l m , o p a t k la s z to r u św . T e o d o ry k a ).

2. C z y m j e s t m o d l i t w a ?

R ó ż n ie p ró b o w a n o o k re ś la ć czy d e fin io w a ć m o d litw ę c h rz e ś c ija ń s k ą . O jc o w ie K o śc io ła W sc h o d n ie g o p o d k r e ś la li w m o d litw ie f a k t „ p rz e b y w a n ia z B o g ie m ” (esse c u m Ώβο). W K o śc ie le Z a c h o d n im a k c e n to w a n o z n ó w e le ­ m e n t „ ro z m o w y c z ło w ie k a z B o g ie m ” (c o llo ą iu m c u m D eo). Sw . J a n V i a η n e y, p ro b o s z c z z A rs o w ie lk im d o ś w ia d c z e n iu d u s z p a s te rs k im , n a ­ z y w a ł m o d litw ę „ z je d n o c z e n ie m z B o g ie m ” (u n io c u m D eo). I n n y z n ó w m ąż m o d litw y tw ie r d z i, że „ m o d lić się, to m y ś le ć o B o g u z m iło ś c ią ” (R. V o i 1- l a u m e ) . W e w s z y s tk ic h ty c h o k re ś le n ia c h z a w a r ta je s t ja k a ś c z ą stk a