Młodszy plejstocen w rejonie Nakła nad Notecią

(1)

MACIEJ WŁODE·K Kombinat Geologiczny "Północ"

MŁO.DSZY

PLEJSTOCEN W REJONIE

NAKŁA

NAD

NOTECIĄ

W 1a:tach 1974-1976, w tJralkc'ie p:ra'c prowadzo-nych przez KomJbinat Geologkmy "Północ", wy, koa-nano ZJdjęde geolo~iczne rejOtnu pmdoHny Noteci i prz.y1egły·ch wysr01czyzn n9- długości olroło 70 km, od Bydgo:szczy na WJschod'?Jie, do Mia,steC'zka Kra-j,eńJsldego na za·chod'?Jie (ryc. 1) .. Przea:narizoJWano talk-że kilika!s·et ar.chilW!a:lnych otwrorów wiel'tniC'zych z tego obszaru. Pr,ace te ,prowadziłem razem z mgr Małgo:r;zartą Uniejew:siką, kt·órej składam WY!razy

po-dzię'kowalllia .z:a po:mQc i cenne UJWa~i.

Analiza IProHlów tWier,ceń oraz prZieś,ledzenie IW od-sł'O!niędach na't,uralnych poziomów lLtologkznych po-zwoliły na Uis.ta}enie straJty:gpa.fii osadów czwa.rltorzę dOIWy•ch i . do1konanria próby reiko:nshukcji paleogoo-grafkznej jpowierZJchni z okr.esu prze:d Zilodowaceniem bałty.ckim. Dotychczasowe badania ,w tym rej.cmie

koncentrowały :się na zagadnieniach rgeOimodor logkz-nych i krorelacji ,późnoglracj:alinych oraz holoceńskich poziomów i taraJSów pradoliinny.ch (4, 5, 7, 8). J· edy-nie S. Gadioffilska (3) 6,maJw'ira-ła zagadnienia straty-grafii o.statni·eg.o Zilodowacenita, na podSJtawie nie-liczny,ch otworów wiertni·czych. W rejonie pradoliny o.pisa:no dwa srtanowiSika interglacjaŁu eemsikiego datowane paleobotanicznie: w Smielinie (11, 12) i w Nakle (6). Doty,chcza.s brarkowało rdokładnego

po-wiązarnia tyd1 .s,tanoWi,sk 'Z rseriamii rg.la,cjalnymi i rzecznymi., które są Zlllane ·z otworów wiertnitczy:eh i lic'ZJnych ·odsłonięć z rprzyległe,go obszaru.

Stratygrafia osadów ,c:z~wartorzędO!WytCh s·tars·zy.ch od intergla·cjałiU ee,mskiego rw rrejonie 1pradoUny No-ted j.es·t n'iepeWilla i rnie ma żadny.ch nawiązań do stanowisk określony1ch .pa-leontologkzmie. Spąg orsa-dótw zlodowacenia środkowopolskiego ni-e WIS'Zędzie jes•t dokładnie 1poznallly. P.oniżej, rw podłożu pod-cZJwartorzędowym, .znajduj,ą IS'ię -tu glęibolkie zag,łę;bie

nia, miej,srcam'i osiągaj~ce 83 m .ppm .wypełnione pia:s.kami, a ·częś.ciorwo g.lirnami zwałowymi, na'leżą cymi prawidopodobnie rdo zlodowacenia 'krak:o!Wislkie-g.o.

Geneza tyrch 'zagłębień nrie jest jasna, ·gdy.ż przy-puszc~aLnie porwsrtały one w wynliJku działania kil-ku naikładają:cych rsię ipTOCe!SÓW, takk'h jark: egzara

-Ryc. 1. LJokalizacjia obszaru badl.ań.

Fig. 1. LocaUon of the studi;ed akta.

UKD 551.793.022.4:551.322:551.333:551.248.2(438.21 Nakło n. Notecią)

cja, erozja wód rs~Ulbglacja'l!ny,ch i rzecZIIlyrch rw o-krersa,ch s'tarszy.ch z:lodowa·ceń i irntergla,cjałów (9). Obniżenia te ,predy,sponorwały pows:tawan1ie w re-joni.e pradoliny Noteci dolin rzecznyrcth w__ kolejnych okresatcth '1nrtergla,cja,lll1y,ch i inteTJSitadia1ny·ch.

Swiad-czą o ty1m 's·twier:dzane w 1prrofUach wier.ceń miąż\Sze serie rzecz:nyrch i za·s,tołskowy,ch osadów piarsr zczy-styrch i ila,srtych.

Na obs:zararcth przylegają,cy,ch do iPTado,liny NOite-c'i Wys orczyzny Krajeńskiej i Gnteźnieńrslkiej osady glacjalne z okresu zlodowa·cernia . środkowoiPolskiego osiągają miąższośrei 30, a miejp,cami nawet 50 rm. Lch str01p Zlllajrduje rsię na ;wysokośd od 70 do 90 m npm. Mie)js1cami brak jednaik wyraźnej 1granircy między o-sadami ·01bu orsta'tnk'h 'zlodowa,ceń. W .rejonie pra-dolimy wyraźnie zazna,cza ,się, 1na wyrsokośd . olk. 5.0-60 m lllJPITl, IPOWie.rZic.blnia denudacyjna z ·Okresu

intergla,cja,łiu eermsikieg.o {ry,c. 2). W 01kolky Bydgorsz-czy i Wyr:zyska ·tworzą ją ·orsady ;plio,cenu, na pozo-stałym' obszarze - ,głównie .gliny zrwałowe z okresu zlodowacenia środkowqpoliskiego. o ni,ewiellkiej miąż szoś!Ci (Otk. 10 m). Te ostatnie rw Naikle i na południe od WyrJzy,ska odsłaniają się lila !POWierz,chni. Gliny te są ·częs,to 'podścielone dłam1 warwOIWymi b~dź srpo -czywa}ą na IPOidłożu czwartorzędu.

W,spo.mnriana rpowieTZICihnia de1nuda•cyjna jest po-rozcinana d olinami r.ze'CZIIlymi, które po eemskim o:ptimum k'Hma;ty,cznym zostały wy₁pełnione Olsadami pi<llszczy's'ty:mi . do wysorkośd ·zbliżo~nej do· poziomu wyrsoczyzrn. Dna dol~n Zlnajdu}ą się na IWy,sokośd ork. 20-30 m n)prm, a wypełniają,ce je osady pia:sz:czyste

osiągają mią:Żlszość .ok. 30 m. Intergla,cjalna sieć do-lin ·została zrekonstTuowana na podstaWJie otwo.rów wiertni,czych (ry.c. 2). Pewne tl'udnośd napotyka określenie kierunku kh :srpardku, gdyż lilie zawsze możma określić dokładlnie srp~g osardów rzeczny,ch, ,ponieważ ,często 'są rpodśdelone piaskami i:nnego wie-ku i gene:zy. Między N<llkłem i Mia:.ste,czkiem Kra-jeń,skim kopalna eemska dolina rzec:zma znajduje się poniżej Wis.pókzesnej pradoJiny Note,cd.. W Otko-licy Nakła Wipada do niej dopływ pły!Ilą·cy z rpół

nocnego wrschodu. Inna doEna została stwi-errdwna

między Szub.inem i :K!cynią. Obie te doliny biegly prawdolpodobnie na zachód. Lnna !dolina o iderun-ku północ-południe Zlnaj:duje się 1W rejonie Brdy.

Zdenudowana .p'owier:z.rcooia osadów zlodowacenia

środkoworpolsrkie.go j.e.s:t da,towana stanolWiskami e-emsk.irch osadów organogenkzny.ch w Nakle i w śmieli1nie. W Narkle ·są to osady jezkmne (gytie i pia:ski), 'Znajdu,jące rsię rna wy:sokośd 55-60 m npm (6). Osady intergla·cjalille :spoczywają w oblni.ż.eniu wyerodowanym w glina·ch zwałowy·ch, na erozyjnym coknle tarasu pradoldrnnego, i są rprzykryte osadami postgla·cjaLnymi. Torfy rw Smielinie

*

znajdują się na rpodobrn.ej wysokości ri. równie.ż ,pOiwyżej glin

z.rwa-ło·wych (11). Ponadto ob.serwa,cje odsł01nięć w

kra-wędzi wy~soczyZiny wskazują na m.oż:li:wo.ść innej dtn-terpreta·cji geologkzrnej osadów leżą•cy.ch powyżej i ;poniżej torf.ów .(13). Prawidorpodobnie torfy znaj-dują się wśr6d osa·dów .zlodowacenia tbałtyrcmie,go na wtórnYJm zło.żu <bądź .reprezentują któryś :ze star-szych in.temtadiałów tego zlodo,wa·cenria. Na podsta..: wie analizy paleobotankZinej (12) nie można

wyklu-czyć ta1kiej inteDpreta·cji. ·

Kiilikunastome:trowa .serd.a pia.szczys,ta, przykrywa -jąca ·torfy IW śmieLinie, odsła:nia się także w

krawę-* Należy nadmienić, że sytuacja geologiczna stanowiska torfów w śmielinie nie jest jasna. W materiałach archiwal-nych otwór, w którym je nawiercono ma błędną rzędną (lub błędną lokalizację).

(2)

l l l l l l l l l l

Vf1:L~

.

....

..

:

;

lf:iBI

... ~

/,.··

~ .... !··· ~1··· r ··-r-:·r ... =-... _ . .--... =:t •• . ...-·r·

l

EF8l

Ryc. 2. Powierzchnia pod 'Os,'adJ,ami zlod,owacenia

baŁtyckiego.

l - wysoczyzna zbudowana z osadów zlodowacenia środko wopolskiego (kreskami przerywanymi zaznaczono obszar

ob-niżony --: fragmenty eemskiej powierzchni denudacyjnej), 2

- krawędzie dolin rzecznych interglacjału eemskiego (linią

przerywaną zaznaczono ich przebieg hipotetyczny), 3

-współczesny zasięg osadów zastoiskowych z okr·esu

trans-gresji zlodowacenia bałtyckiego, ? - przebieg hipotetyczny.

dz.i wysoczyzny :powy.żej ,stanowiska in:tergla:cjalnego

w Nalkle. Pia1ski te :są :wyróż,nia:j.ą1cy:m się Litolog:i.cznie

horyzontem o ,przewodnim znaczeniu stra,

tygraf:icz-nym. Moż1na je 1prześledzić w li:czn)'lch o:dsłOU1i.ęda:ch

po obu Slt:rona·clh pradoliny Notec:i w krawędziach

wy1SOczy:nny i .tara:SÓIW :pra.do.linny:ch na całej długo

ści q,pisy•wane:go o:b:szaru, o:d ByidgOisz;czy :do M1

ia-steczka Kra.jeńskiego. StiWierdzono je takż.e 1W

li-cz-nych otwora:ch wiertnkzy:ch. Wyraźnie oddz:ielają

one 01pisyrwa1ną Uiprzedinio ·powierz;chnię denudacyjną

i osady rzeczne z okre,su i1ntergladału ,ee,mskiego od

leżących 1wyżej osadów gla:cjalnych zlo:do:wa:cenia

bałty:ckiego.

P.oza obsza-rem ,pradoLiny, na Wy:soczyźJili·e Gnieź

nieński~j i Krajeńskiej, s·er:ia ta 1staje się mniej

mią:ż!sza, a miejrs·cami .za1nika, nie ·dając podstaw do

roz:dzielania osadów obu ostatnich zloidowa•ceń. W

Bydgoszczy oraz w o:dsłomię.ciach na lewym bT:zegu

Notec·i, na,przedwiko Wyrzy•ska, osady qpi:sywanej

se-rii są ;wy:kisztakone w .po·stad piasków drobno- i

śr.ednioziar:n~s.ty;ch o :warstwo·wa:ni.a:ch ,przekątnych w

małej skaJ,i z prze-ławi-ceniami piasków pyla:stych i

mulk:ótw, o :charalkterysty,czmej cykli:c:nnośd typo.wej

dla osadów rzeczmych. Strqp ty:ch osadów w rej oJilie

By·dgo:szczy je1s•t położony :na :wysoko·śd ok 60 m

n;pm, a w ókoli:cy Wyrzyska ok. 55 m :n;pm.

W .stropie o:pisywanych ;piasików rzecznych w Wl

ie-lu miej•s:ca:c:h !Wy:sotępują :piaski drobnoziarniste, ·czę

sto ipy,la·ste o warstwowaniaerb równoległy:ch, :z

rzad-kimi wkładkami ,piasków wanstwowanyd1 przekąt

nie, z rip1plemaTikami ,prądowymi. Ioh mią.Żiszość

-o-siąga kilkana,ś,cie :metrów. W 1kil:ku miejls,ca.ch

poja-wiają się 'tarkże .iły i mułki warwowe o miąż:Szości

ki1ku me.trów. Strop ,tych osadów ::nnaj1duje srię na

Z;miennej wy.s·okośd o:k. 55~60 m npm., nigdzie nie

454 1\

•'i··. ( (· ... ··.... · ... ··· ... .... , ....

Fig. 2. · Surface under Baltic Glac,iation deposits.

l - upland. built of deposits of Mid-Polish Glaciation (area marked with str.okes - depressions representing fragments of Eemian denudation surface), 2 - river valley margins from Eemian Interglacial times (broken line - inferred course), 3 - present-day extent of ice-dammed lake depo-sits related to advance of Baltic icesheet, ? - inferred

co-urse.

przekracza.j~c 70 m npm. DoLna ·część prz.e,wodniej

serii pia!SZJczy.stej, wyksZltałcona w facji osadów

rze:cz,nych, jest z:wi.ązana z przebieg;i.em kopalny·ch

rzek z e:kre,su i1n:terglacjału eems:kie,go, natomiast

wyższ,a część, poj,awiają:ca .się w pOJstad przeławi ceń, a .wyżej wyk:sztaŁco1na jako o·sady zastoiska z

okresowy:m 1prze:pływem, ma ZJnac:nnie szer·szy

za-s:ięg, WY'kraczają:c poza .dol:iny rzeczne d przykrywa

-ją:c część poeemskiej .powierZich:ni .denudacyjnej.

Se-rię zastoiskową .stwierdzono w liczny:ch :wierce1niach

w rej oni e Szu,bina, Kcyni 1i Mroczy (ryc. 2).

Na bada1ny.m obsza:rze 1n:ie ,stwierdzono osadów

gla,cjalrny.ch starszego stadiału zlo:dorwa:cenia bałty

ckiego, :wobec tego s·erię za,stoi:skową należy odnie.ść

do okresu transgresji lądolodu ,stadiału głórw[}ego

(faza le.sz,czyńska). Mo·żna wyciągnąć stąd wni.o.sek,

że leżą·ce poniżej ·Osady rzeczne pOIWiS:tały u s·chył

ku interstadiału przed fa·zą lesZJczyń1siką {interstadiał

koniński). Nie rozwiązano problemu, czy okres ich

akumulacj.i trwał od interglacjału ee:mskiiego przez

całą sta-rszą .część .zlodowacenia bałty1ckiego, •czy też

był to jedy1nie krótk,i ·e,pizod. Prawdo:podo•bnie piaski

te zostały osadzone w doUna.ch interglacjalnych w

jednym ·cyklu akumula:cyjnym, ktÓ:ry trwał od op

-timum k1~maty.cznego. Dratego określenie grani•cy

wiekowej w osada:ch rzecz:nych jest utrudnione.

Umow1nie można ją przyjąć w przybliżeniu 1na wyso

-koś:Ci c:k. 50 m h·pllń, ,powyżej :któr.ej osady rz.e·czne

wy:kra•czają poza \koryta głęhszy,ch dol,~n ee·mskich,

czę.śdowo wkraczając na .obszar obniżonej i zdenu

-dowa:nej :wysoczyzny (ry.c. 3A, B, C, E).

Osady .g•la:cjaLne stadiału gŁównego zlo·dowacenia

bałtyckiego zostały IPO!prze:dzone akumulacją flu

-w:ioglacjalna" która miej:s•cami prz:eławka się ze

stropoiWy:mi pa-rtiami ·O·sadów zas·toiskowy·ch. Piaski

(3)

dolo-8

50 50

~3 "1.:.::·::;:~·:·::1+ Ryc. 3. Syntetyczne profile litologiczno-stratygraficz

-ne krawędzi wysoczyzn i prad:olinty N.oteci, rejony:

A - Miasteczka Krajeńskiego, B - Wyrzyska, C

-południowego brzegu pradoliny naprz:eciw Wyrzyska,

D - Nakła, E - między N aklem a Bydgoszczą.

l - osady moren z martwego lodu i kemów, 2 - glina

zwa-łowa, 3 - kry osadów neogeńskich, 4 - piaski i żwiry fl

u-wioglacjalne, 5 - osady zastoiskowe: mułki i piaski drob-noziarniste, 6 - osady rzeczne, 7 - osady jeziorne: piaski drobnoziarniste i gytie, 8 - torfy, 9 - podłoże czwartorz~ dowe. P - zlodowacenie krakowskie, M - interglacjał ma -zowiecki (wielki), E - interglacjał eemski, S - zlodowa-cenie środkowopolskie, B1 - osady zlodowacenia bałtyckie go starsze od stadiału głównego, Pm - faza pomorska, H -holocen. Osady nie ozn·aczone literą należą do stadiału głów

-nego zlodowacenia bałtyckiego.

du są naj₁peł.nie.j .rozwinięte rw okolky Wyrzy.ska,

gdzie kh miążrszość os·iąga ork. 20 m (ryc. 3B). Jes·t to zapewne z·wiązane ze Zibieganiem .się w tym rej o-nie dolin Łobżonlkri i Orli o założeniach ryrni,en sub

-glacjalmyrch. Osady te występują także w okolicy Miaste.czka Krajeńskiego (ryc. 3A). Na /pozos,tałym

obszarze utrwory glacjalne .spoczywają na ogół

bez-pośrednio na serii za:stois:kowej bądź rzecznej.

W rejoni,e Wyrzy.srka .osa.dy glarcja1ne są reprezen-towane przez glinę zwałową brunatną o mią·ż·szoś·ci

ok. 2-4 m, rw dolnych partiach o wy.raźnym warst-wowaniu, miejrs·cami ze strukturami powstałymi w

czasie rnadsrku lądolodu. Powyżej ,tej gliny znajduje

się dwumetrowa .ser.ia piasków p.yla.stych i mułków

o rtypie warwowym, a wyżej - następny .pokład

brunaJtnej .glriny zwałowej o miąż.szośd 4-10 m. Se-ria zarstoisrkowa występuje na wy.so:kośc,i ork. 88-90

m npm i nie została rstwierdzona nigrdzie poza Wy-rzy,skriPm. W kiLku irnnych miej.srcach (np. koło Sza

·-mo.cina) .stwrierd'z.ono lokaLne wkłard:ki piasku o miąż

szoś-ci ork. 1- 3 .m. Jest to prawdorpodobnie zjawisko

lokalne, nie maj.ąrce charakiteru rozdzie.lno·ści mię

dzyfazowej.

Na terenie ty·m S. Gadomska (3) wyrdzielriła os

a-dy dwóch rfaz zlodowacenia bałtyckrieg.o. Je,d:nak mo-im zdaniem domniema.na ;roZidzielność wynika z błę

dnego in!terp.retowania ,profilów rwierrceń. W prze-kroju .I :w ,pra·cy Gadomskiej rezultatem zalkzernia do fazy le.sz·czyńskiej gLiny zwałowej, burdującej

wy-soczyznę na .południe od .pradoliny, jest przyjęcie

baTdZIO intensywnej erozjri, 'krtóra w interfazie przed

fazą ,pomor:srką do·prowadziłaby do zerodowania czę ści o:sadótw fazy rpo21nańskiej, porw,s,tatnia na ich miej-scu rpoziomu denudacyjnego i wyerodowaniu w mim

c

łOO r~.· ~_:j6 D E 50

Fig. 3. Synthetic lUhol.ogical-stratigraphic sections of

margins o f uplands .and rancient Noteć River valley; Tegi:ons: A - Miasteczko K'l'ajeńskie, B - Wyrzysko, C - southern margin of the valley, facing Wyrzysko,

D - Nakło, E - between Nakło and Bydgios;zcz.

l - deposits of moraines from dead-ice blocks and kames, 2 - till, 3 - floes of Neogel'\e deposits, 4 - fluvioglacial sands and gravels, 5 - deposits of ice-dammed lakes: silts and fine-grained san'ds, 6 - fluvial deposits, 7 - lacustrine deposits: fine-grained sands and gyttja, 8 - peats, 9 -Quaternary bedrock. P -- Cracow Glaciation, M - Maso-vian (Great) Interglacial, E - Eemian Interglacial, S -Mid-Polish Glaciation, B1 - Baltic Glaciation deposits ol-der than the Main Stadial, Pm - Pomeranien phase, H

-Holocene. Deposits not marked with letters belong to the Main Stadial of the Baltic Glaciation.

doliny .o .głębokotŚd ok. 80 •m. Poważne zaistrzeżenria

budzi talkże inrterJpre.tacja 01sadów w dolinie Noteci. Zarzuty te zostały podniesione ,już przez S. Ko-zars.kiego t(7), który ZJWrócił uwagę, ż-e S. Gardomska

nie uwZJględnił.a erO'zyjne,go ·charakteru tarasó:w

pra-d.olinrnych ani osadó-w odsłarniają•cy,crh rsię w itch

kra-wędz:iach oraz ,przy,jęła zby·t wie~ką wy,sokość wcię

cia pO!stg,lacjallnergo.

W21dłuż prad01lriny s·ą Hczrne odsłonięcia, rw

któ-rych wyraŹlnie wi,dać, że powyżej :serii zastoi1skowej

leży jeden poz,iom glin .zwałotwy.ch {ryc. 3C, D, E),

który j.e,dnocześrnie bUJdu}e p.o:w:ierZichnię wyts·oczyzny, nie tnotszą,cą śladów erozji. W orbręJbie g1in możrna

je-dyrnie zaorb:serworwać różnke fa,cjalme, ale nie ma

śla·dów ro21dzielmośrci międzyfazowej. W rejonie mię

dzy Miats:teczkiem Krajeń.sk:im i Wyrzyskiem nad piaskami i żwirami fluwioglacjalnymi w glirni.e

zwa-łowej zlordorwa,cenia bałrtyrc.kieg.o wystę;pują kry d.łów plioceńsrkiich r(ryrc. 3A). KTy rte !Są także znarne z 1icz-ny,ch obworów wier1tnkzy.ch ,(3). NieJktóre z .nich

o-soiągaj.ą >miąż·szość do· 100 m, rozciągają się na

obsza-rze rkirlku .ki.lomet:rów kwadra,towy.ch i itworzą

ba-za.lną część pagóTków morenowych tak zwatnej f.azy

nadnoteckiej ,(10). Nas·unięrcia :kier i zalburzenia glad

-tektonkzne rpochodzą z orkresu na·suwania lądolodu

zlodowa·cernia ba.łrty·ck·iego.

Osady rspiętrzone przykrywają IPoz.iomo leżące

starsze osardy rze•c21ne :i zas•toi,sk·owe w Mia:stteczku

Krajeń.skim i dalej na ws>chód w rstronę Wyrzy.srka.

Budowa .geologicZJna pagórków św:iadczy, ż·e .po.wstały

orne :w tratkiCie jednego cyklu glacjalnego. W cza:sie transgresji lądolodu, .prawdopodobnie w sposób opi

-sany ,przez T. Bantikowskiego {1), stpiętr.zone i pona

-suwane zorstały Otsady pliocenu, a w ·cza.s:ie rercersrji na

(4)

WY:Piętrz.enia,ch poiW:s:tały,ch w miejscach na,sunięć

u-tworzyły się moreny z martwego lodu. Po połud

niow,ej stratnie :pradoliny, w rejonie Kcyini znajdują

się także pag,óry o podobnej piętrowej budowie, ze

spiętrzonym gladtektonicZtnie jąd:rem i górną ezę

śdą uruworzoną w :martwym lo,dzie. Brak powiąza

nia z odpł)'iwe:m sandrowym nie :paZtWala na

uzna-nie mme:n SIPięitrzony,ch .po obu s~t:ronach pradoliny

za marginalne i wiąZta:nie ich ·z eta.pem postoju lą

dol~o.du.

Prz)'ltoczone rpowyżej faktty świadczą, że

rozdziel-ność :między fazą leszczyńską i p.oznańską nie sięga

ła do .rejonu ,pradoliny Noterei. Badania E.

Drozdaw-skiego ,(2) IZ rej,onu Basenu Grudziądzkiego r6wnież

w;skazują na brak taikiej rozdzieltnośd. ·W odr.óżnie

niu od rej.onu doJmej Wi.,sły, w pradolinie Noteci

brak tatkże ,śladów starszy,c:h od fazy ,lesz,czyńskiej

okresów gla,cja,lny,ch zlodowacenia :bałtyckiego.

Osady fazy pomo:rstkiej i utwory postg1a,cjalne z

obszaru tpradoliny ,były już wielokrotnie

opracowy-watne przez 1kztny,ch bada.cziY, a zwłas21cza przez R.

Galona {4, 5); dlatego .rezygnuję z kh opisytwania.

W ninie,j,szej tpracy przedSitawiano ~pewien etap

ba-dań i naszlkko:waJno jedynie .głó.wne problemy

straty-grafii :ne~oplejstocenu. W ,celu i:ch wyjaśnienia,

ko-nieczne je!S!t ,prow,a,dzeni,e dal!szy,c'h tpra.c, a zwłaszcza

badań se:dy,mentololgiiC·Zinych i petrografkzny,ch

osa-dÓiW CZIWartoTzędowy,ch. Ponieważ obe,cnie nie mam

możliwośiCi prowadzenia tych badań na ~te:renie

pra-dol:imy Noteci, przedstawiłem 1wynik:i pi,erwszeg·o,

o-becnie zamkniętego etapu.

LITERATURA

l. B a tr t 'k o :w .s ki T. - O 'i,stode gl1adtektoniki

(ar-tykuł dy:s:kusyjrny). ,priZ. Geol. 19,68 nr 10.

2. D r o z d o 'W s k i E. - PtrzedO'S'ta't:rui o:kres

deg.la-·cjacji :n:a obiszatrze Ba:senu G.ru:dziądzJkiego. Prz.

Geogr. 1973 z. 3.

SUMMARY

A surface iburied by Baltilc Gla.ciation deposits is

recons,tructed in the ar e a of ancient Noteć River

valley .atnd surr·ounding Ujplands., between Bydgos.z.cz

and Miars:tecziko Kraj<eńtsk1e. River va.1leys from ,the

Eemian and 1inter!Stadia:l Hme:s atnd deposit,s of a

sin-gle glacia'l cyde of .fu.e Baltic Gla'Ciation, comtprising

the Leszn·o and .poznań phase:s, are rec:ognized. The

age .arnd oTi!gin 01f gladtectonic di:sturbances are

di.s-cussed.

DWA NOWE TOMY ELSEVIEROWSKIEJ SERII

OCEANOGRAFICZNEJ

The North-West European Shelf Seas: The Sea Bed and the Sea in Mo·t,ion - red. F. T. Ba1nner, M.

B. ColilitrliS 'i K. S. MaiSISie. E1se~v,ier Oceano,gtra(P!hY

Se:ri,e:s.

Syg:nahw1wane !PUlblitkacje 'Stanowią

itnterdyiScy-iPHnanną ,syntezę WlS!pókze:stnej 'Wii:e:dzy tna ttemart; dna

m•o:r:skie,go, ots:adów i twód ,mo:rski,ch ,sz,elfu r

kontynen-talne:go północno-:zadrodrniej E;uropy. Praca oma1wia

o:bszaTy mó,rz j:arko źródła o 'Char.alk:Jterz·e fizycz,nym,

a :także ToZJWa·ża ,pr01blemy mają'c'e ~zwią·ze:k z i~ch

so-cjoeko:nom<kZlllym :ro:zwojem. Wiele <rozdziałów

zaj-muje 1się oceną no1wych tda:ny,ch, srtO:siOiwany,ch

zarów-no do 'Wyj.aśtnieni.a fof'm regiotnalnych, ja,k i

zilu-,st:rowani1a IPO:szcze:gólny.ch ,procesów i z.ja1wisk.

Tek-ISitOlwi tto,warzytszą hczne Uus1tracje ,i ohsz.enna a~~ttU

a:łna Us:ba 'bibtliotgrafii. Najo:gólniej, j'e:Sit to wa·żma,

.notW.a ;praca, n~tóra tbęd'zie :S!t:atnqwtiła. dużą twartość dla

oceanografów, geo:grafÓIW 'i geo~o:gów oraz IWt

SZy$t-'kkh d.,nny.ch interesujących tsię tbogadwami !PÓłnocno

-zm,chodrnitch mór,z ,szeilfOJWY!Ch Eurqpy, łą:cznie 1z er

ko-notm~s!tami, .inżynierami, rbio,logarmi i pedagogami.

456

3. G a d o m ska S. - Utwory trzeCiiorrz.ędotWe

~cZJwa!"torzętdo,we doliny Noted w oko,lky

Kra:st-kowa i Os-iel~a n. Notecią koło Wyrz.yska. Biul.

Inst. Geol. 1957 n1r 118.

4. G a l o n R. - Mo.rphology of the Noteć-,W.arta

(.o.r To,ruń - Eher:sw:ailde) ke :margi:nal streamway.

Er. Geog,r. Ins't. Geogr. PAN 1961 nr 29.

5. G a l o n R. - NotWe [:akty i zagadnienia

doty-c,zą,ce genezy ,pr.adoriny Norteci-·WaTty i dolin z

niią :ZJw,iąmanych. Pr'z. Geogr. 1968 z. 2.

6. K a ·r .a s z e 1w s !ki W. - W.rurunJki geologi·cz;ne <

WY-.st~pQwania iC:l<sadótW intergLaJcj.ału eemskiego w

Nakle. Kwart. Geol. 1973 nr 4.

7. Kozarsk'i S . - Recesja ost:artnd.ego lądoJ.odu z

północnej cz.:ę.śd W}'lsoc·zy:z:ny Gnieźnieńs,k!iej .a

kształt{)(wanie się pradoliny Notec,i-,Warty. Pr.

Kom. Geogr.-Geol. Wydz. ,M:at.-Przy,r. :Pom. Tow.

Plrzy,j. Nauk. 19:62 z. 3.

8. KozaTslk:i S., S,zutpryczyński J . -

Te-r:a'sy prad10liny Noteci między Natkłem a

Mi1-c.zem. Ptrz. Geogr. 1958 z. 4.

9. N o s e k M., U n i ej etw :s tka M.,' W ł o d e k M.

- O'Qjaśnienia do Arrk. Naikło MaJPy geol.

Pol-s:k!i. Itns:t. Geo'l. _1977.

10. O ,s 1t H. C. - ,Mo.rrphol()lgiiS,che StJUd~en -i:m Drage

und Ktirddo1wgelbiet. Berkhte d. Naturfo1rsch. Abh.

Sc,hne~de.muhl ;(,Piła) Berlin 19.3.2.

11. R li h l e E. - P:rofliJ 1geolo:gkzny ut:worów

czwar-torzęd:orwych w Śmieli:ni·e koło Narkł:a na

Pomo-rrzu. Biul. I1rus·t. Geo1. ₁₉₅₄nr ₆_.₉_.

12. ś rod ,oń A. - I:ntergla,cja:lny to-rf ze Smielina

kolo Nakla ma Eomotrzu. Ifhiidem.

13. Utnie je 'W sika M., W l o d e k M. Zag:

ad-nien~a Sitraty:g.rafi:i ;ple.jrsttO'cenu oikolk Nakła.

{stresz.cz. 'referatu). Kwar:t. Geol. 1977 nr 4.

PE3IOME

Ha TeppMrop:HH AP€'BHe:t1: ,rr.OJIJ1iHhń peKM HoTeu;h

'M O'Kpy~aiDiu;:YiiX

ee

B03Bblill-e'H\H10,C'T.HX M€JKI,ll.Y

M€'C'T'H'O-·CTHMM Bhr.Ę"oru; M MHcTe~roo Kpaeah<OKe, 6hma rrpo,..

Be,rr.eaa peKOHCTPYKll;MH IIOBepXHOCTM II0,1J. 6aJITIDkKMM

OJI·e~eaeane'M. TaM '6biJI:M IBhiAeJJeHhi ,rr.oJil1iHhi 99MC'KM.x

M Me:HC.me)l;HMKOIBbiX peK M OCa)JIKM O,II;HOrlQ

rJIHll;YraJih-,HJO<rO IJ;MKJia 6aJITJ1.l1:,C!Rjoro oJie:)J;:eHeH'MH, OXBa.ThiBaroru;ero

ru;eu;:vracKyro M rro3HaHh<CKyro cPa3hi. Pa1CCMOT'p€H Bt03pacT

11 reHe3MC rJIHll;.MT€KTOHM~€C.K'MX Hapyill€1HMH. '

Tom I - .Geo:lotgy .atnd Sed~mernto,lD,gy, 1979, s1tr.

300, cena $ 68,.25.

T·Oim

n -

lBhYtsic.al .ali1d ·Che:mical OC1eanography,

and phytsi,cal re:so.ur.ce1s, 1980, s.tr. oik. 400.

W ,tej s.aune:j ·sedi ukaZJaly tsię :l-ub .są w

;przy-go.to,watniu natsttę!P:ują,ce t·o:my:

l. Marine ,Environmentatl p,ollurt;ilOtn, l. Hy;ci.ro,

car-bo:ns (ed. R. A. Geye,r, 1980);

2. Matrine ·Elnvironmenta:l Poillutiorn, 2. Dum;ping

an:d Mining (.ed. R. A. Geyer, 1980)

3. Numeric.al ~ModelUng of Marine

Hydrodyna-mtitc!s - H. G. Ra:mmitng i

z.

K'ow:atlik, 1979, 368 str.,

cena $ 63,50.

4. Mar.ine Forecasit.ing .(ed. J. C. J. Ni:houl, 1979,

494 Sltr, cena $ 63,50);

5. HyidTOtdJ'illaJmios of Es1tuarie:s atnd FjO'rrds (ed. J.

C. J. -NihouJ., 197·9, ISt.r. 546, ·cena $ 63,50);

6. Ma,r.irne Grav,irty - P. Dehililnger, 1978, 322 s1br.,

cena $ 70,76;

7. Synt'he:sis otf neep-iSea DrilUng Resułts i:iJn the

Indian Ocean {ed. C. C. Von der Bortch, 1978, 176

str., cena $ 48,75);

8. Waves in ~the Ocean - P. H. Leblond i L. A.

MYisak, 1978, sttr. 602, cena $ 115,,50).