Wyniki prac geologiczno-poszukiwawczych prowadzonych w nowo odkrytym Lubelskim Zagłębiu Węglowym

ZDZl~AW DEMBOWSKl, JOZEF PORZYCKl

Instytut Geologiczny

WYNIKI PRAC GEOLOGICZNG-POSZUKIWAWCZYCH PROWADZONYCH

W NOWO ODKRYTYM LUBELSKIM ZAGLF;BIU WJpLOWYM

Oddzial G6moslllski lG w Sosnowcu rozpocz~l

w 1960 r. kompleksowe opracowania utwor6w karbon-skich, nilwierconych w szeregu otworach na terenie wojew6dztwa lubeIskiego. Opracowania takie, obej-mu:j~ce wiSzystkie pra.ce, IPOCZIlWlSzyod ,profllowania poprzez podstawowe prace stratygraficzno-petrogra-ficzne aZ do zestawienia r6mego rodzaju map, zostaly wykonane w latach 1960-1962 i wlllczone do opraco-wania pt.: "Budowa geologiczna Nizu Polskiego". Po-nadto wyniki badaii. uj~to w opracowaniu: "Osady karbonskie w ZaglElbiu Lubelskim" (1), ~d~cym pod-sumowaniem dotychczasowych wiadomosci 0 utwo-ra'Ch karboflskilCh na wschodzie Po1ski.

URD 553.94:551.735(438.14-U Dolhobycz6w - Pa.rczew)

W rezultacie tych badan moma juZ obecnie wnie-skowa6, ze stwierdzony na obszarze Lubelszczyzny karbon jest przedluiell'iem na ·tereme Pobki iden-tycznych utwor6w znanyeh w granicach

zsnn

pod nazwll ZaglElbia Lwowsko-Wolynskiego, w kt6rym utwory te zostaly odkryte jeszcze przed wojn~ przez J. Samsonowicza (3, 4). ChociaZ granice rozprzestrze-nienia utwor6w karboilskieh na obszarze Lubelszczyz-ny nie zostaly jeszcze scisle sprecyzowane mozna juz obecnie stwierdzl6, iz w rejonie tym wystElPuje jeden

. z wiElkszych w Europie basen6w karboilskich (rye. 1). Wschodnia granica jego zasiElgu znajduje si~ po stronie radzieckiej, natomiast p61nocno-zaehodnia nie

jest bllZej okre§lona. Wiadomo tylko, ze utwory karbonskie zanurzajll sif;: w tyro kierunku pod coraz bardziej millzsZll serill warstw mlodszych i np. w atWO'l"ze MagIluszeW" strop icll IWYStQPu~e na

glf;:-bdkoki 21'02

m.

Gruib()l§C nadldadu Ikarbonu nazns'oz-nej CZf;l§ci obszaru przekracza znacznie 1000 m, je-dynie w cZf;:~ci NE na obszarze mif;:dzy granicll pan-stwa, na S od Hrubieszowa, a Radzyniem grubo~

nadldadu ksztabtuje aif;: w granicach od 360 do 7'5'0

m.

Nalezy podkre~lic, iZ wykonane dotychczas opra-cowania dostarczyly duzo danych z zakresu profilu litologicznego i stratygrafii utwor6w karboflskicb, na-tomiast pozostawily calkowicie otwarty problem zna-czenia gospodarczego tych utwor6w. Pojedyflcze, bardzo nier6wnomiernie rozmieszczone otwory, z kt6-rych szereg nie posiadalo wiarygodnych danych 0

wy-stE:powaniu poklad6w wE:gla, nie pozwalaly na okre~­

lenie praktycznej warto~ci tego obszaru jako

wE:g!o-no~nego. Powszechnie panowala opinia, ze w utwo-racb karbonskich znanych g16wnie z otwor6w polo-zonych w poblizu granicy z Lwowsko-Wolyflskim Za-glE:biem W~lowym ZSRR wys~pujll tylko cienkie po-!dady wf:gla (do 50 cm) nie interesujllce dla przemyslu wE:glowego.

Dopiero wykonane specjalistyczne pomiary karota-zowe w niekt6rych wierconych W owym czasie otwo-rach, wykazaly istnienie poldad6w wf:gla 0 znacznie wiE:kszej grubo~ci (do 1,80 m), w zwillzku z czym autorzy powyzszego artykulu postawili tez~, iz karbon wyst®ujllcy mif;:dzy StrzyZowem a Dolhobyczowem na wscbodzie oraz Radzyniem i Kockiem na p6lnoco--7,achodzie jest karbcmem produktywnyro i istniejll w nim reaIne mozliwo~ci odkrycia nowych zl6z w~gla

kamiennego. Teza ta stala siE: przewo~ motywem opracowanego przez autor6w w 1964 r. proJektu wier-cen w poszukiwaniu zl6z wf:gla k~ennego na ob-szarze Hrubiesz6w-Chelm Lubelskl-Parczew. W projekcie tyro przewidziano do wykonania 15 wiercen o glQboikOOciachod 1000 do 1500 m, usytuowanych prze-waZoie w liniach prowadzonych prostopadle do przy-puszczaInej rozcillglo~ci utwor6w karbonskich (ryc. 1).

Obszar, na jakim zaprojektowano bad~a jest tylko wschodnill czf:~cill duzego basenu karbonskiego, w kt6-rej gruboSe nadkladu nie przakr~~

w

zasadzie 7OO~. W obecnym etapie badafl nie proJektowano wlercen w zachodniej, bardziej centralnej c~ci basenu, gdzie gruboBc nadkladu raSnle 5tqpniOWO do 1000 i wi~ej

metr6w (np. otw6r Zyrzyn 1175,0 m). Projekt zatwier-dzono w sierpniu 1964 r., a we wrzesniu tegoz roku rozpocZf;lto prace wiertnicze. Wiercenia zostaly za-konczone w pierwszej polowie 1966 r., a przeprowa-dzone badania i obserwacje pozwalajll jui na doko-nanie ich wst~pnego podsumowania.

NADKl..AD UTWOROW KARBolll'SKICH

Nad!dad utwor6w karbonskich, poza zr6Zoicowany-mi pod wzglf:dem zr6Zoicowany-millzszoAci, ale na og61 nie grubyzr6Zoicowany-mi osadami czwartorzf:du i trzeciorZf:du, stanowill gl6w-nie utwory kredy i jury. W "CZE:Aci poludniowo-wschodniej utwory kredy wyksztalcone jako margle, kreda pisZllC8 i podrz~dnie wapienie zalegajll si do stropu utwor6w karbonskich(otwory: Dolhobycz6w IG-l. Mircze IG-l, Hrubiesz6w IG-l) osillgajllc millz-.szoSci ll'Zf;l<iuod 400 do 450 m (ok:. 350 m w starych wieJ:'ICeniachusyWow.anycll wzdluz gramcy). Bard?:i.ej na NW kreda jest pod~cie1ona utworami jurajskimi, a jednoczemIe wzrasta jej millZszose do warto~ci 'l"zQdu 500--620 m (w OItworze CheJrn IG-2). Liltolog.£cz-nie jest ona wyksztalcona podobLiltolog.£cz-nie, z tyro ze w otwo-rze Parczew 1 i Parczew 2 w sPllgu utwor6w kredy wyst®ujll 10-15 m miftzsZQ§ci serie piask6w glauko-nitowych z konkrecjami fosforytowymi.

Utwory jurajskie, stosunkowo cienkie w wierce-niach rejonu poludniowego (otw6rHrubiesz6w IG-2 okolo 20 m) zwi~kszajll SWIl millZszo~e w kierunku p6lnocnym, oSiqgajllc w wierceniach Parczew IG-l i Parczew IG-2 warto~ci rzf:du 140-150 m. SI4 wy-ksztalcone jako r6znego rodzaju wapienie, cz~sto

oolitowe lub organodetrytyczne, rzadziej dolomity i margle, miejscami w doInej cz~Aci swego.profilu ja:k() piaBlrowce wapniste.

W niekt6rych otworach, jak: Kum6w IG-2, Sa-win IG-2 i HrubIesz6w IG-2 w sp~ utworow juraj-skich wystE:pujll utwory mulowcowo-llowcowe, prze-waZnie nIeco brunatne, w kt6rych znajdujll si~ uw~­ glone (brunatne) SZCZ/ltki roAlinne, flora paprociolistna (w otworze Kum6w IG-2),

a

nawet w otworze Sawin IG-2 metrowej gruboSD! patd-ad w~a brunatnego, zlozony g16wnie

z

ksylltu.

Szczeg610we opracowanla utwor6w kredy i jury Sll wykonane przez M. Krasowall i T. Niemezycltll

z Zakladu Geologii Nizu IG w Warszawie.

Sumar~a miIl7JiJzo§e utiworaw nadkladu waha S'lf: w cz~ci poludniowej w granicach od 363 m, w rach polozonych wzdlui Bugu, do 600-700 m w otwo-rach Hrubiesz6w IG-2 i Tyszowce IG-l. W czf:Aci cen';' tral'Dej i p6hlocnej mi~c nadkladu rOOnie od 500 do 600 m w otworach: Kum6w IG-l, Sawin IG-2, Mi-chal6w.IG-l, Parczew IG-2, do ponad 700 w otwo,:, rach L~czna IG-l, Dorohucza IG-l, Chelm IG-2 i ltu-m6w IG-2.

Powyzsze dane wskazujll wyramie na powoIne za-nurzanie sif: stropu utwor6w karboflskich, idllc od p6lnocno-wscbodniego ich zasif:gu w kierunku polud-niowo-zachodnim, czyli w tym samym kierunku, w kt6rym te utwory zapadajll.

KARBON

PoniZej utwor6w kredowych i jurajskich wszyst .. kie wiercenia przeblly r6znej millZszoAci utwory kar .. bonu g6rnego i dolnego, a szereg otwor6w osil4gn~lo

r6wniez utwory starsze. .

Na podstawie wstE:pnych badan florystycznych i faunistycznych, wykonywanych przez: A. Jachowi-cza, S. Jachowicz, M. Brzozowskll, Z. Zoldani, T. Mi-gier K. Bojkowskiego, L. Musial I M. Tabor okre~lo-:-,

no ~ kilku otworach granice porniE:dzy posz{'zeg6l...; nymi pi~trami stratygraficznymi utwor6w karbofl.-.ski'Ch wydzie1ajqc: wi:zen, namull' A, namur B--C oraz westial, a na~pnie por6wnujllc profile litologiczne zinterpretowano ich przebieg w pozostalych ot~orach.

WESTFAL

. Stosunkowo duzo danych dostarczyly nowe wier-cenia dla rozpoznania utwor6w westfalu, znanych dotychczas tylko z bardzo nielicznych wierceii. . W rejonie poludniowym utwory westfalu zacho-waly siE: tylko w swej najnizszej cz~Aci profilu w for-mie szcZlltkowej. W otworze Dolhobycz6w IG-1 zosta-Iy "one calkowicie zerodowane, natomiast w pozosta-· lych otwarach osfllga.jll mi.oBe od ok. 30 m (Mircze IG-l) do ok. 90 m (Hrubiesz6w IG-l).

W CZf:Sci p6lnocnej mil\iszoAcl westfalu sq bardzo zr6znicowane. W wierceniach polozonych we wschod-niej CZf;lsci tego regionu mamy zachowane niewielkie odcinki utworaw we9bfa:lU (Saw!n IG-2-70 m, Sawlin IG~ - 130 m, Psrczaw JIG-I - 150 m), ~rJ.ast w Wfierceniach porozony.ch bardzied w kierunku zaehod-nim millZaz06ci icb bardzo szy.bko r09n~, oslll,gaj~e w wierceniach Parczew IG-2 ok. 270 m, Chelm IG-2 ok. 260,

a w

~znej IG-d aZ 44i5

m.

Utologicmie utwory westfalu rejonu poludniowego Sll wyksztalcone jako serie mulowcowo-ilowcowe, przewsinie ~ J:iczny: mi wkladkami piaskowc6w, na og61 0 nuIlZSZO~Cl

kilku metr6w oraz z pokladami wf;:gla r6mej mi!4!-szoAci (od 0,2 do 1,2 rn, wyjlltkowo tylko w otworze

Sawin IG-1 - 1,8 m). ,

W niekt6rych otworach (Sawin IG-l, Hrubiesz6w IG-2) stwierdzono wys~powanie poziomu z faunll morsk~, a ponadto we wszystkich otworach poziomy z faunft slodkowodn~.

W otworach polozonych w rejonie p6lnocnym moz-na wydzielic w dolnej cz~ci utwor6w westfalu serif;: wal'lStw zawal"tl:l m'i~dzy dwoma pozi<JIDami fauny morskiej, zbudowanll przewainie z miIlZszej (do 40 m)

ZIllNWt /6-'

•

iyrzynlG-1

•

L.UBUN

8

Hl«lrrwieJ IG-I

.

Chetm ]6-2

•

• .B.y.sf':ZYt:il Ni-!

•

1

2

Ryc. 1. Szkic Lubelskiego Zagl~bia Wr:9lowego.

1 - pr:l;ypuszczalne gramce LubelSklego Zag!llbla Wllglo-wego, J - otwory wiertn1cze 3 - obszar, na kt6rym

wv-stflpujl4 bUansowe poklady Wllgla, 4 - obszar najbardziej wWozasobny.

lawicy piaskowc6w oraz utwor6w mulowcowo-ilow-cowych z cie6szymi lawicami piaskowc6w. W niekt6-rych otworach w poziomach z faunlt morskfl wys~­

pujll cienkie wkladki wapieni. W serii tej, og61nej millZszo§ci 90-120 m, wystE:pujfl tylko nieliczne

Fig. 1. Sketch

of

the LubUn CoaL Basin.

1 - supposed boundaries· of the Lublin Coal Basin, 2

-bore holes, 3 - areas Where coal Beams of industrial value occur, 4 - area of greatest resources of coal.

wkladki i co najwyzej jeden grubszy (do 1,2) poklad wE:gla. POwyZej tej serii warstw wystE:pujll utwory

murowcowo-Uowcowe z wlld8lClkami piaskowcow,

przeci~tnie 0 millZszosci kiIku metr6w, charaktery-styczne dzi~ki bardzo licznym wkladkom i pokladom

w~g1a, c~sto znacznej miE4Zszo§ci (do 3,0 m). W serii tych warstw stwierdzono wyst~powanie do§~ licz-nych horyzont6w z faunll slodkowodnll, natomiast nie stwierdzono dotychczas wyst~powania horyzont6w z faunll morskll.

NAMUR

Osady pi~tra namurskiego stwierdzono prawie we wszystkich wierceniach wykonanych na terytorium Lubelszczyzny. Pod wzgl~dem mi!lzszo§ci i zasi~u wyst~powania namur wyrawie dominuje nad pozo-stalymi ogniwarni karbonu lubelskiego. Osady namuru podobnie jak inne ogniwa karbonu charakteryzuje duZa zmiennose mi!lZszo§ci. Najwi~ksze mi~zszo§ci

-r~du 800 m - osi~gajll osady namuru w SW cz~§ci zagl~bia, nast~nie idltc w kierunku NE stopniowo

malej~ do kilkudziesi~ciu, a nawet kilkunastu metr6w wzdluZ NE granicy zasi~gu karbonu (Kaplonosy

10 m).

Prawie analogicznie przedstawia si~ rozklad mi~z­

szo§ci w pozostalych pi~trach karbonu, z tyro ze millZSZOSe westfalu nie jest pel:na, bowiem znaczna jego c~§~ zostala zniszczona w okresie hiatusu

po-przedzajllcego sedymentacj~ jury i kredy. Z poWyz-szego wynika wi~c, ze osady karbonu sll najpel:niej

rozwini~te w c~§ci SW, w pasie biegnllcym od Wisly przez okollce Zyrzyna, Lublin, Tyszowce az do gra-nicy panstwowej. Jest to najprawdopodobniejszy prze-bieg strefy najwi~kszego przegl~bienia osad6w

pod-scielaj~cych karbon i tu nalezaloby dopatrywac si~

centralnej c~§ci niecki karbonskiej. W kierunku NE karbon lezy na staropaleozoicznych osadach plyty wschodnio-europejskiej i tak znaczna redukcja jego mi14zszosci nas~pila z powodu znikomych ruch6w ob-nizajllcych. Fakt ten najlepiej moma sledzie na priy-klildzie osad6w namuru, le4cych zgodnie na wizenie i zgodnie przykrytych westfalem, w zwiltzku z czym obecnie zachowaly pemll pierwotn~ miqzszo§C.

Osady namuru n·a podstawie badafi palynolog.ic.z-nych i faunistyczpalynolog.ic.z-nych (przeprowadzopalynolog.ic.z-nych przez ze-sp61 A. Jachowicza i K. Bojkowskiego) podzielono na cz~§e dolnlt (namur A) i g6rn~ (namur B-C), mi~­

dzy kt6ryrni granic~ prowadzi si~ umownie w c~§ci

sPllgowej dolnej serii piaskowcowej (tzw. piaskow-c6w srebrzystych). Jest charakterystyczne, ze i w skla-dzie lltofacjalnym skal budujf4cych wspomniane cz~­ Bci namuru obserwuje si~ istotne r6znice.

Namur dolny zlozony jest g16wnie z osad6w po-chodzenia morskiego. SIl to skaly aleurytowo-pelltycz-no-mulowcowe oraz ilowcowe, barwy popielatej, z

r6i-nymi odcieniami, 0 teksturach typowych dla osad6w twoTZ!lcych si~ w srodowisku spokojnym. W§r6d nich

c~sto wyst~pujll lawice wapieni krystallcznych,

organogenicznych, "0 maksymalnych miE4Zszosciach

do-ehodzlicych do 10 oIIl. Zar6W!llo w skalach llasty.ch, jak

i wapieniach wyst~puje obfita fauna morska Sll to z reguly maIZe, ramienionogi i glowonogi. W nie-kt6rych wierceniach, zwlaszcza z rejonu Hrubieszo-wa, wyst~pujf4 kilku do kilkunastometrowej grubosci serie zlozone z bardzo subtelnych prawie czarnych ilowc6w, zawierajf4cych wyj~tkowo duZe nagromadze-nie fauny pektenowej. W innych c~§ciach profilu w identycznych skalach zdecydowanie dominuj!l go-niatyty.

Osady piaskowcowe w og6lnej millzszosci tej serii majll znaczenie zdecydowanie podr~dne. We wszyst-kich wierceniach w namurze dolnym stwierdzono r6wniez obecnoS~ skal typowych dla srodowiska lim-nicznego. SIl to mulowce, bardzo rzadko ilowce 0

tek-sturach r6wnoleglych, cz~sciej przeklltnych i falistych, z llcznymi konkrecjami syderytu, w kt6rych miejsca-mi obecna jest bardzo liczna sieczka ro§1inna oraz fragmenty ro§1in najc~§ciej skrzypowatych. W par-tiach stropowychtych osad6w spotyka si~ z reguly

kilkudzie8i~ciocentymetrowej grubo§ci Uowce bezowe, o teksturze gruzelkowej, zawieraj~ce liczne apendiksy i szcz~tld stigmarii.

W osadach namuru dolnego (namur A) stwierdzo-no r6wniez obecstwierdzo-no§c do 8 cienkich poklad6w w~gla

humusowego. Charakterystyczny jest fakt, ze bardzo

cz~sto poklady w~gla wys~puj~ bezposrednio w sPllgu wapieni, a pod pokladem prawie zawsze obecna jest typowa gleba stigmariowa. MiE4ZszoM~ namuru dolnego '2llllienia si~ w granicasch od ok. 370 m ·w okolicach Hrubieszowa do ok. 120 m na obszarze mi~dzy

Par-czewem a Chelmem. .

W budowie litologicznej namuru g6rnego (BC) udzial sedyment6w typowo morskich jest juZ zniko-my, dominuj~ wyrafnie utwory jeziorne. W g6rnej

c~Sci namUTU WzrSlSta wyra2m.ie flo§~ osad6w grubo-klastycznych.

Utwory pochodzenia morskiego spotyka si~ w po-staci odosobnionych cienkich wkladek.

Litologicznie namur g6my budujll gl6wnie skaly mulowcowe 0 teksturach przekf4tnych. falistych,

rzadziej r6wnoleglych, z reguly zawierajqce liczn!:!

sieczk~ rosllnn~. Jedynie w partii sPllgowej na duZyID obszarze stwierdzono wyst~powanie r6mej rnilli-sZoSci (na og61 nie przekraczajllcej 40 rn) serii zlozonej przewamie z piaskowc6w. R6wniez w g6rnej cz~sci

namuru g6mego wyramie wzrasta iloS~ wkladek pia-skowcowych.

Z powyzszego wynika, ze wplywy morskie

w czasie tworzenia si~ tego kompleksu, w przeci-wieiistwie do namuru dolnego, byly nieznaczne i ra-czej 0 charakterze lokalnym. Potwierdzeniem tego

moze bye mala ilose poziom6w z faunll morskll prze-wamie ilo§ciowo ubogll.Warunki panujf4ce w czasie osadzania namuru g6rnego sprzyjaly rozwojowi ro§1innosci, co w konsekwencji doprowadzilo do wy-tworzenia si~ kilkunastu poklad6w w~gla humuso-wago ..

WIZEN

Wizen stwierdzono na calym obszarze Zagl~bia

LubeIskiego z wyj'ltkiern Jego cz~sci zachodniej, w kt6rej nie przebito osad6w mlodszych od wizenu. Dotychczasowe badania stratygraficzne udokumento-waly wyst~po.wanie wizenu g6mego i srodkowego.

Z poczynionych obserwacji wynika, ze osady wi-zenu lez~ niezgodnie na zerodowanej powierzchni utwor6w starszych. By~ moze, iz w centralnej (osio-wej) cz~ci basenu istnieje stopniowe przejscie od najwyzszego dewonu poprzez turnej do wizenu. Tego rodzaju sugestie nasuwajll wiercenia Mircze i Ty-szowce, w kt6rych sPllgu wizenu lezy kilkudziesi~cio­

metrowa seria zlozona g16wnie z dolomit6w. Wiek tej serii jest problematyczny (dewon - turnej). Ostat-nio Z. Zoldani (wiadomooe ustna) znalaua w pod-wizenskich dolomitach z Mircz megaspory wieku kar-bonskiego.

W kierunku p6lnocnym wizen lezy bezposrednio na utworach starszego paleozoiku, a w wierceniu l.u-k6w - na podloZu krystalicznym. W jego spqgu

w wi~kszosci otwor6w stwierdzono wyst~powanie

utwor6w tufowych. natomiast w Niedrzwicy i Par-czewie bezposrednio w SP14gu wizenu Wyst~pujit

skaly diabazowe, lkt6rych oqpowioonikiem SIl ~­

ndane wyzej tuillilty.

Zr6znicowanie mi!lzszo§ciowe tego pi~tra jest bar-dzo wyrame. W peryferycznej p6lnocno-wschodniej

c~s.ci basenu (Radzyn, Parozew, K~Ono8Y) md!lZSzoS~

wizenu wynosi zaledwie kilka do kilkunastu metr6w; na SW mi~zoS6 wizenu stopniowo si~ zwi~za,

by w c~sci osiowej osif4gnll~ 200-220 rn, a w okoli-each na S od Lublina at 420 m (Niedrzwica).

Wizen zbudowany jest przede wszystldm z utwo-r6w rnorskich. Sit

to

gl6wnie wapienie organogeniczne, 'Uowce, rzadziej margle i mulowce, piaskowce

wy-st~pujll rzadko. Nagromadzenie fauny w tych skalaeh jest wyjlltkowo obfite, cz~sto mi~dzy lawicami wa-pieni spotyka si~ bardzo liczny detrytus muszIowy spojony substancjll ilastl\, blldz ilasto-w~glanow!l.

Fauna wystE:puje we wszystkich typach skal, c~sto

r6wniez w lupkach sapropelowych, a w otworze Mi-chal6w r6wniez w piaskowcach.

~N

U

1... ~ N Cl)

ca

£Xl

C"!'""

U

'-:J

E

ea

Z

>

-U

c

(J) N

>

'Q)

C L..

~

Zagt~bie

Lwowsko--Wo~ynsk;e

w

9 P.t.Szulgi -1962,r.

k

reclylr,rlr~ paramol'Vsirw m(JrDlOIY"C~

bui<ih,rlr#

1/,szm".7n.riNI

itYilnlt:/ril

poryclrii

U.r

t

ilu

oS}('.;J

lVoIodimi,.,r!til

jathto"Ylrslrc1

busk~ o/~.Jki"sJr.:/

-

..

Za9t~bie

Luberskie

rejon

p~udniowy

a'i-Q.J fJ.9-' . .1

D.'"

q.J

Zag~bie

Lubelskie

rejon pcStnocny

.-

gj

I .1.IJ

"

f.l I")

,.,

c

N 0

~

ZS ' .... /1.1,. t.t "()J p D.S 0..1

I.s-

I.*--1.1 0 • .1

0.4-a..J

0.6 U 0.4'

--- 1.4- 0.4-tJ.#

0.4-ca

"-

...

Cl) Q)

~

<t

L

::J

E

ca

Z

>-N

~~

«J

...

_Cl) Oprar:ow4li; Z. O~mbDW.Jki 1 Porzycki 19, .

Wsr6d zdecydowanie przewy:iszajllcych utwor6w morlllkich wizenu wys~pujll r6wniez osady pochodze-nia limnicznego. SIl to z reguly mulowce 0 dose

sla-bo zaznaazonych teksturach z wyrUnie 'Wlidooznll sieczk:1l rolilinID\ i drobnyml fr:agmentaml lodyg OMZ

ilowce ba'l"WY beZQwej 0 wyraznej teksburze gleby stigmSlriowej, nie/lriedy z zachowanymi apendJksami. W wizeni.e stwderdwno wyst~powanie . do 6 oienkich wkladelk: wE}g1QWych. WyjiYtElk stanowi wien:enie Sa-win 1, w M6rym w 8Pltgu lWizenu wy&t«:iPu·je dWume-trowYlpoklad rw~gla humUIWwego. ~t'! poszcze-g6lnych wkladek limni-cznych ksztaMuje s!~ w granl-cach kilkudziesi~u centymebraw.·

Nieco odmiennie wizen jest wyksztalcony w NE cz~ci omawianego rejonu. Tak, np. na N od Chelma w otworach Sawin IG-l, Sawin IG-2 w dolnej partli wizenu wyt'amie dominujll sedymenty Illdowe, Mr6d kt6rych doszlo do wytworzenia si~ poldadu wegla o grubosci 2 m.

Jak juZ wspomniano osady karbonu wystepujll w r6mych ogniwach paIeozoiku. W c~sci poludnio-wej karbon pod§cielony jest utworami w~lanowymi

dewonu g6rnego (Mircze, Hrubiesz6w). W kierunku p6!nocnym w SPllgu utwor6w karboflskich pOjawiajll

si~ utwory starsze, od pstrych mulowcowo-piaskow-cowych serii oldredu (Dorohucza, Sawin 2) poprzez sylur i kambr si do osad6w prekambryjsJ<-ich w11lcz-nie (l.,uk6w).

WF;GLONOSNOSC UTWOROW KARBONSKICH

Podstawowym problemem, kt6ry mialy rozwill-zae prowadzone wiercenia, bylo zagadnienie w~gIo­ nosnolici utwor6w karboflsldch, kt6re zostalo w duZej mierze wyjasnione, dajllc pierwszy obraz zloza na

omawianym obszarze.

Biorllc pod uwage ilosc i grubo§e poldad6w w~gla badany obszar moZemy podzielie na dwie cz~sci:

c~se p6lnocnll i poludniowll, przy czym podzial ten pokrywa si~ z podzialem podanym w pierwszej c~sci

naszego artykulu - na obszar ze zdecydowanll prze-wagll wys~powania utwor6w namuru 1 wizenu (po-ludnie) oraz na obszar ze stosunkowo znacznym pro-fHem utwor6w westfaIu (p6!noc).

W cz~sci poludniowej w utworach najni:iszego westfalu oraz w namurze i wizenie wys~pujll dose licme, lecz clenkie wkladki i poklady w~gla 0 g·ru-bo:§ci nie przekraczajllcej 1,2 m, przy czym w zdecy-dowanej wi~kszosci przypadk6w Sll to w~le koksu-jllce typu 33 i 34.

Ilosc tych wldadek jest r6ma i waha si~ w grani-cach od 39 w skrajnie poludniowych otworach (Dolho-bycz6w IG-1) .do 17 w otworach polozonych bardziej na N (Sawin IG-l). Z wkladek tych Inil4zszo:§ci bilan-sowe posiada tylko nieznaczna cz~sc, przy czym mak-symalne ich iloSci wys~pujll w otworach Mircze IG-1 i Hrublesz6w IG-l (po 11 poldad6w w~gla). Najwi~k­

sza ilose bilansowych, co do gruboAcl poklad6w we-gIa, wystfWUje w utworach namUT-U B-C oraz west-faIu, kt6re moma korelowac z g6rnll c~cill warstw buzaflskich 1 warstwami nad niIni wys~pujllcymi

w profiIu osad6w karbo6skich Zagl~bia Lwowsko--Wolyflskiego.

Warto r6wniez zaznaczye, ze pierwsze wkladki w~gla pojawiajll si~ juZ w sPllgowe' serii utwor6w wizenu, przy czym sporadycznie grubosci tych pokla-d6w osiltga'll znaczne rozmiary, od 0,7 do 2,0 m (np. otw6r Sawin IG-l).

W rejonie p6lnocnym zdecydowana wi~kszoA6 wldadek i poklad6w w~gla willfe si~ z utworaml westfalu i c~sciowo namuru BC. W tych otworach

~

Rye. 2. Poroumanie p-rofi,ti LubelBktego i

Lwowsko--Wolynskiego Zaglr:bta Wr:gZowego.

Fig.2. Comparison of the secUons from the Lublin Coal Bari." and from the L'lJo'IJ - Volhtptia Coal

Bastn.

rejonu p6lnocnego, W kt6rych millzszoAci westfalu sll niewielkie obserwujemy tylko nieliczne wkladki

w~gla (np. otw6r Parczew IG-2 - 17 wldadek), nato-miast w otworach polozonych bardziej na W iloSe wldadek ro:§nie do ponad pi~Mziesi~ciu (np. otw6r Chelm IG-2 - 5'l wkladek). Najwi~kszlt noSe grub-szych poldad6w w~g1a 0 Inillfszosclach od 0,8 do 3,0 m obserwujemy w g6rnej c~sci profilu o~ad6w westfalskich polozonych ponad seril4 piaskowcOWIl. Og61em ilosd bilansowych poldad6w w~gla wahajl4 si~ w granicach od 10 w otworze Parczew. IG-2 do 15 w ot'Worze Ostr6wek IG-l i 20 w otworze l.(:czna IG-1.

W

wi~kszosci w~gle te Sll typu energetycznego, a tylko w dolnych odcinkach pro.fili oraz w otworze Chelm IG-2 wyst~pujll w~gle koksujltce typu 33 i 34. Przeprowadzone wiercenia wykazaly, ze za najbar-dziej perspektywiczny dla wystepowania zl6z w~g1a kamiennego naleZy uznae rejon p61nocny polozony mniej wi~ej na NW od Chebna LubeIskiego. W~glo­ nosno:§e tego obszaru, wahajl4ca si~ w granicach od 10,4 m do 24,3 m jest kilkakrotnie wyisza od w~gIo­ noAnosci ~Aci poludniowej (od 2,0 do 8,8 m). Szacujllc bardzo ostroznie moma oceniac og6lne zasoby geoIo-giczne cz~sci p6lnocnej na okolo 17-20 mId t.

Wykonane analizy cheIniczne z pr6bek w~gla uzy-skanych w trakcie wierce6 wskazujll na dobrlt jako~e poldad6w w~gla. Przy stosunkowo niskim zapopieIe-niu wartoAe· opalowa waha si~ w granicach od 5500 kal. do 7500 kaL, naj~ciej jednak nie prze-kracza 6500 kal. Wszystkie te dane wskazujll na obecno§e we wschodniej cz~sci wojew6dztwa lube1-skiego nowego zagl~bia w~glowego, kt6re proponu-jemy nazwac Lubelskim Zagl~biem W~gIowym.

POROWNANIE PROFILU I UTWOROW KARBOiQ'SKICH ZA<R..F;BIA LUBELSKlEGO Z PROFILEM ZAGl.IiBIA

LWOWSKO-WOl.YNSKlEGO

Dzi~ki wykonanym wierceniom mozemy w Ipos6b bardzo dokladny por6wnac profile utwor6w karbofl-skich w obu zagl~biach, a wldciwie w obu ~ciach

tego samego zagl~bia. Najlatwiej por6wnae profile ze skrajnie poludniowej c~ci Zagl~bia Lubelskiego (rejon Mircze - Hrubiesz6w), przylegajllcej bezpo-. srednio do zachodniej granicy Lwowsko-Wolyilskiego;

Zagl~bla W~gIowego.

Por6wnujllc profil zestawczy lwowsko-wo.lyflskiego Ik!ll'bonu z :pIO!i1em kOlllllPiIa.cyjnym rejonu polUid-n~owego Zagl~bla Lubelskiego, opartym na wierce-IlllBch Hrulbjesz~ IG-2 i Mircze IG-l mozemy wy_ dzielie w nim wszystkie serie warstw od warstw wolodimirskich (wizen) az do kreczywskich (baszkir)

wlllcznie (rye. 2).

W obu profilach, z wyjlitkiem wizenu, obserwuje-my .w. poszczeg6lnych war~twach duZll zgodno§t'! w m1llzszosciach, wyksztalcenlU litologicznym, a na-wet w wystepowaniu wldadek i poklad6w w~gla co w konsekwencji pozwala na tak dokladnll ich k~re­ lacje· Utwory wizenu Sit trudne do porownania ze

wzgl~du na przyjec1e przez P. l.. Szulg~ (2) do

Ipr~u k~acyjnego Za.gl~a

UwoWSko-Wolyil-sklego odcmk6w wizenu z r6znych "rejon6w, co spo-wodowalo znaczne zwi~kszenie InillZszoSci tego ogni-wa

:w

IProfHu Irompi!la.cyjnym. W rzeczYIWWo§Ci wi--zen w Zagl~biu Lwowsko-Wolynskim w poszczeg61-nych otworach nigdzie nie przekrl;lcza 200 m, a Inilii-szoAt jego wzrasta w kierunku zachodnim i najpel-niejszy sw6j rozw6j osillga w centralnej c~Acl Zagl~ bia Lubelskiego.

Profil utwor6w karboflskich w poludniowej cu;:§cl

Xagl~bia Lubelskiego zostal opracowany pod wzg1~­ dem stratygraficznym na podstawie bada6 fauni-stycznych, florystycznych i palynologicznych, w wy-niku czego wydzielono poszczeg6lne pi~tra wedlug po-dzialu heerleflskiego. Por6wnujllc oba profile widzi-my lstotne r6mice w ich podzialach (rosyjskim i heer-lenskim). Wedlug podzialu heerleflskiego utwory na-muru A rozpoczynajll 'Si~ w sPllgu serii poryckiej, kt6rli badacze radzieccy umieszczajll w wizenie. R6wniez g6rna granica namuru A przebiega w serif

buianskiej i ten odcinek serii, jak i WyZej lezllca seria pi~tra baszkirskiego (morozowick:a, paramowska i kreczewsk;a) przynalezll do namuru B-C.

Tak wi~c widzimy, ze w profilu utwor6w karbon-skich Lwowsko-Wolytiskiego Zagl~bia brak jest utwo-r6w westfalu w uj~ciu podzialu heerlenskiego i utwo-ry te pojawiajll si~ dopiero w polskiej cz~sci zagl~bia.

Podstawowll formacjll w~glonosnll Zagl~bia Lwowsko--Wolynskiego i poludniowej c~sci Zagl~bia Lubel-skiego . Sll· wi~c warstwy buianskie i wyzej wys~pu­

jElce do warstw kreczewskich wl!}cznie, odpowiada-jllce wedlug podzialu heerler'iskiego najwyZszej cz~sci

namuru A oraz namurowi B-C.

Profil p6lnocnej c~sci Lubelskiego Zagl~bia W~­

glowego wykazuje dUZIl redukcj~ ogniw wizenu i na-muru, a· natomiast znaczne zwi~kszenie utwor6w westfalu. Z przedlozonego zestawienia (ryc. 2) wynika WYraZnie, ze serii tych brak jest calkowicie w

Za-gl~biu Lwowsko-Wolytiskim, natomiast w p6lnocnej

cz~sci Zagl~bia Lubelskiego sll one podstawowll for-macjll wElglonosnll.

Wykonany pierwszy etap badan zl6z w~gla ka-miennego na obszarze Lubels:rezyzny .spelnil w zupel-nood stawiane przed nim zad8!tlie, a zwlaszcza:

1) stwierdzil ciElgle wyst~owanie utwor6w kar-boilskd'Ch na OIOOzar.ze od Parczewa ai do Dolhoby-czowa,

2) stwierdzil wyksztal:cenie litologiczne i millzszosci poszczeg6lnych ogniw karbonu na badanym obszarze,

3) wyjasniJ: mozliwooc wyst~powania zl6z w~gla

kamiennego na tyro obszarze, okreslajElc rejon p61-nocny jako najbardziej perspektywiczny,

4) dal podstaw~ dla dalszego, racjonalnego

pro-SUMMARY

The article deals with the results of the geological and prospecting works carried out to search for hard coal deposits within the area of the Lublin region, between Dolhobycz6w (SE) and Parczew (NW).

It has been ascertained that throughout the area

of study (Fig. 1), both U~er and Lower Carboni-ferous formations rest under the younger deposits, mainly under the Cretaceous and Jurassic ones. The area here considered can be subdivided into two regions, characterized by certain features of similar character.

. In the southern region the thickness of overburden strata is smaller, ranging from 360 to 750 m. The section of Carboniferous formations consists of the strata belonging mainly to the Visean (200-220 m), Namurian A, Band C (540 m), and to a small part of the Westphalian (up to 90 m). The strata contain fairly. numerous, thin coal seams, among which only few attain payable thickness (up to 1.2 m).

In the northern region the overburden formations are of greater thickness that ranges from 500 to

750 m, the Westphalian deposits revealing numerous intercalations and seams of coal, among which about

20 seams are of industrial value.

The results obtained during the investigations prove the thesis represented by the authors that in. the eastern part of the Lublin region a new vast coal basin occurs, called by them the Lublin Coal Basin. In addition the article presents an attempt at making a correlation of the Carboniferous section of . the Lublin Coal Basin with that of the Lvov

-Volhynia B,asin (USSR), elaborated by P. L. Shulga

(1962).

wadzenia prac geologiczno':'poszukiwawczych, obejmu-jElcych wykonanie dalszych szesciu wiercen w rejo-nie p6lnocnyro, na podstawie kt6rych zostanll wybra-ne obszary na.jbardziej korzystwybra-ne d:la g6irndctwa

w~glowego.

Uzyskany z wiercen material pozwoli na przepro-wadzenie szczeg610wych studi6w stratygraficznych, petrograficznych i facjalnych, pozwalajqcych na bar-dziej szczeg610wy podzial oraz dokladnq korelacj~ po-miEldzy otworami znanego obecnie odcinka profilu utwor6w karbonskich w Lubelskim Zagl~biu W~glo­

wym.

LITERATURA

1. B 0 j k 0 w ski K., C e b u I a k S., J a ch

0-wicz A., Migier T., Porzycki J. -

Osa-dy karbotiskie w Zagl~biu Lubelskim. Prace IG T. XLIV, Warszawa 1966.

2. Bobrownik D. P., Boldynewa T. 0.,

I s z c zen k 0 A. M., S t r u j e w M. I., Us i-k 0 w I. D., Ch iZ n i a k 0 w a A. W., S z p

a-kowa W. B., Szulga P. 1.. -

Lwiwsko--Wolinskij Kamianowugilnyj Basejn. AN URSR. Kij6w 1962.

3. S a m son 0 w i c z J. - 0 przypuszczalnym

wy-st~powaniu karbonu w zachodniej cz£:sci

Woly-nia. Polska Acad. Um. Spraw. 36, t. XXXVI, nr 3,

Krak6w 1931.

4. Samsonowicz J. - Uber das Karbon am

oberen Bug. Bull. Int. Acad. Pol. Krak6w 1939.

PE310ME

B Cl'IEITLe <JI.l1ireblBaIO'I'C1l reoJIOIl1JReoKMe IJOIHCKiK life-C'i'0P02K)l;emm K8MeiHIHbIX yrJIej((, ~hle B JIlO-6JIHHCKOM BoeB~e, Me:lK,I(y lIfec'lt8!OC'1'JtMH

,lI;OJII1O-6hI<JYB n IIaa;>':IeB.

Ka'K n0llt8.3a.JlH .MCCJIe,l1PBaRH.!I, IHIa aceA n.JlIOw;a~

pa50T (~. 1) no,l( MeJIOMM IOPOt.i: 3aJIe1"8.1O'l' nOlPO.ln>1 BepX:HeI'O Jf lBmRHero Ka!p6aua. BClO 'KCICJIe;!\OlBmlBYIO IlJI()IJ,qQllU> MOOKHIO pa3,1(ElJIiWI'b H9 ,D;Ba pafroBa, xapaK-Tep.M3yro~ec.!l HeltO'l'OPhJiMX ocoI5eImocTlDIM. IOJIrHhItt pcmOH OTJImaeTC.!I Mem.m~ MO~blO CBMT rrepe-mpblBalO~ ~ !B n:pe,rteJ]ax (IT 360 ,1(0 750 M •

Pa3.pe3 rmp60Ka CJIO:lKeR IIIOPO~ ~emro

lm3eACKOI'O (200-220 ill), Hat.nopclOOro A, B So! C (540 M) R!pyCOB M He6om.IIlOIl'O Cl'l'Pe3IKR ~ spyca

(lIP 90 M). Cpe~ 9'l'HX nopo,It 3a.JIeI'BIOT

MHOro'l'mJIeH-Hhle MaJIOM1O~e II'POIIJI8C'I'KIYl yrmr, M3 m1l'OIphIX 'roJIbKO HeMROI!J1'e 05.lIa:J1:81OT r.tpOMhmIJIeHlH~

MOrq-HOCThIO (1,211f).

CeBepHhrl!: pa~OOi OTJIMtJaeTC$I 6om.mru.m 'MO~T$I­

M.M nepemphmalO~ ImpOOs 'CBm', Il!OpH,l(:K'a 500-750 M,

a cpe,njK BecT<l>aJIDCBXX 'I1Il'PO,I( 3aJIel'aIOT B 6onbm()lllf

KOJl'KtIecTBe yroJIblllhIe n.JI.aCThI, 'lIIHOIMe H3 KOTOPhIX (,II;Kl 20 IIIJIaC'roB) HMeIOT 'llPOl'dhIIIIJIeHIHOe 3Ba'le!m'e.

Pe3YJIhTaThI nJ)OBe,l(eHHhIX JroCJI~

IJO,lt'I1Be:PlK-~aIOT B3IrJIR:l(bI 6B'OOIpOB 0 piaJC!ItpCJlC'l'PCllRE!!mK 'B

13iOC'ro'l-~ 'IQoC"I1H JI~ 1BOeB~ 1YOBo1'O rg,pytmrol'O

Y'I'OJIl.aOIIO 6ooc~, K'<Yl'OPhIt.i: npe;ItJl1a1'ae'l'CR: Ha3BaTL

JII06JD1iIiCKMM yrOJIhHhl'M OaCCeAHOM.

B CTaTbe a1p09O~R: '.l18Kate DOIIhl'l'Ka ~ Kapi50Ha JIro6JIMBC'Koro 6aceihia c pa3pe'30M Kap60Ha

JIhBoBOKO-BOJIhIHCKOrO 6attefiHa B

COCP,