Surowce skalne regionu częstochowskiego

STEFAN

K02;ŁOWSKI

Przedsiębiorstwo

Geologiczne Surowców

Skałnych

SUROWCE SKALNE REGIONU

.

CzĘSTOCHOWSKIEGO

W REGIONIE

CZ~TOCHOWSKJ!M wystę­

pują

m.a

dużych

obszalrach masolWIO

~różnorodne

.i-odmje

suTowiCÓw

skaJlmych

(ryc.

1).

Te

bo-•gaciwa n.artllll'.ai1ne ~ame są

jp!l'2eCie

wszyst-kim

z utWOl'lattni jlllll'Y.

Profil

jury

w

rejoodJe

Ozęsbochowy jest

w

zaJkresie

SUJro.WCÓIW

skal-nych

najjpełm.iejszym

profilem

w

całej

Polsce.

Nadaje to

temu

regionowi

~cytf.iCZIIly

chalraik-ter

lilie

zwi~y ~ie iZ

regionem Gómego

Sląska

czy

Gór

Sw1Jętoik;rzyski:ch.

Pr!zedstaiwlie-nie

w:łlaiSinej probLe!matyik:i

surowoowej teglo

Qbs.z:ruru

jest jeld:nYJlll

z

IZasadniiezych

zadatń.

tego

.ar:tytlrułu.

W

oboone:j

foarzie

pomawao:rla

:zagad-!Ilień SU!l'IOWCÓW

milnemlnyoh naszego krajiU,

koniecrzme

są ;już

sytnltlezy

w

sk.alli

lltiJe

call:ego

.kll"aju,

ale

dla

pewttlych ohairakJterystyoz.nych

l"legi®ów.

Jedlnym

z rtalkich regjonów

cze!kają­

cych

naJ ik'<llrnlpleksowe

szczególlolwe

opraoawar-nie

proiblemaltyki!

swrowoowe

j

jest

regiloln częstoohowsk:i.

Zag.adlnden:ie

to

jest

5peejaJnie

waQme;

·gdyż

:ws:oo1kde

~westycje

eksplaartlaJcyj-nQ:gónnicre

prowoadrzą

do

·

tbrwałych

Pr.z_eobra ..

żeń caJŁego ŚI'Iodow:iska, IW .

\kttórym

są

dalrony-Wiane. D1aJtego

'iN

i'IOIZ'Wój ikopalJnicbwa

surow-ców

. '

slmlnych

·

~ być

prowadmny

·

na

p~taJWie OJlMOOWalllYch

iplainów

poat'Sp€(kty;-WliJC7lllych d1a

pCSZ~CZe~gólnych

.reg:iotnów,

tYJliro

w.tedy

będzie mOIŻn.a unńlknąć przypadilrowości d ·~ji ~

strony

przedsiębiorstw.

geo-l·ogilcrzmych

i

biur pii'IOjeklbowych.

Ze

rwzgllędiu na

baJrdzo ubogie

!P.iśmiennictwo

z za:kresu

SUIOOWców

slmlm.ych ama'Wiiamego

re-.

gionu

'lilrtylruł

.

ten

.

n:ie

iWyOZJell"puje wszysbkiich

·

oo·galdnień.

Do

jego QPraoow.anria

wykoozystane

zostaiły

·

głÓWlnie

ma'teriaily

Pm.edSięhl~

GeolQgiczmego Sutowiców Skalnych oraJZ

prze-wod:nd:k

wycieczk10wy opraOOwallly

n.a

XXXIII

Zj;aOO

Polskiego

Tawa~rzystwa

· Geologimnego

w

CrzJęstoohOIW:ie

(l).

·

..

.

·~e :maJteriaJły

l'loz.proszone

w

liCiZIIlych

ddlrunientoojaJC!h

i

onzeozetniach

czek.a~ją

na

qprao()Wallliie. Zagadn:ileniiai su:rowrowe

oanÓW!ilo-ne

:ż~ą

w

ikioletj:rlJCJŚci

stJ:,art;ygralfiCiZIIlej

:poczy-nając

od

wamtw

natjsball'Szych.

DEWO~

Utwary

dewonu

~Łcone są

w

rejonit

Siewier.z.a

jruro

Wlap:ieruie

:i:

dolomity (14).

Wa-pienie

rzlP;liJjdlują

zastosowainie jailro surowiec do

·

lakalinego

wypału

wapna,

na-tomilast doLomity

·

me

są

w

og6le eiksploaltow.ane. DoLomity

de-wońskiJe są

balrwy

ciemnoszarej,

'Paa'dzo

silnie

:zlbite,

ik:rystlailii.oz:ne,

.

wymźnde

.

•birtlumic7me.

Są

to

czyste

dolomity o

nast~ującym Slkł·adz:ie

chemicznym

(14):

OaO

Mg0

Si02 Al20s Fe

Brudzdwitce

31,35 21,75 0,40 0,08 0,16

Nowa• Wliioska

31,78 21,62 0,18 0,08 0,20

lO

Obecnie Oipraoowywany

jest

projekt !budowy

w

rejanie SdlE!IwieJr:Za

dużego

·

komhlootu · nasta·

wionego na

elksploartację ~ie.ni! dewońs.k!k:h

d

dolqmitów

dewońskich

.

oraz

tri!asawych.

Do-ku:merutację geologiczną

tych

SU!l'IQIWICÓW,

pme-wtidzi!alnycll

d1a

a:'ESOrltu hllltinictwa,

wykQilJUje

Kra:lrowsk:ie Pl'IZedsiębi.orstwlo

Surow.ców

Hut-niczych.

i&'ojektując

r.a.cjotnalne

IW)llk•orzystallllie

złóż

dolttnitów

dewońskich,

przede

wszystikim

na~leży u~g1ędn!i:ć

zapotnzebowamie n.a

kamień

dJ'IOgowy

IW iPqlsoo połiudmawej. Dający się

wy-~raźmie

OOCZIUIWol(lC

medoibór iklruszyw.a

do

budo-wy

dróg biJtumiemych

rw.

woj.

lrnallooiwsk:im,

m:esz·owskim

i

ilm:towticlcim

IllO!Żna . :zaspQlmić

prl1krz . !l'IOrl'Wiilnięcie ~laabaJCji

dolamdrt:ów

de-woński.cll

w

·

rejonde

Sielw.iertza.

Złorż.a

dolomi-tów

w

Nowej Wil<lS!Oe

i

Brud'WWiicacll są

jedy-nym

złqi;em dalQmitów. deWIOńsk!icll,

!k1tóre

nioż.na

SW!obcidnie

..

eksploatować

(8, 9). Dlart:ego

.

też

!Przede

IW'SZystikilm

pc;wńa:my bYć

zaspolrojo· ·

ne

potlrrz.eby

d!rolgowndciw.a, a

potem

dopiero

możnia. pLanować użytkowanie

tych

złóż

dla

butm:iJC:twal. N a

leży !pOdkreśli(:, że

hiUtniclwto

może rÓWinierż lroreystaJć ze złóż

ddlami;tów

trian

sawych,

lktóre

me

stlanOIWiią ~:i:zaii!nte­

resawama

_.

dla

budowy

dróg

bitumicznych.

.

Byrć może, że

ze

~lędlu

.na rzmac:zne

!ZiaSOiby

dolamiltów:

dewiOńSk:ich

·

bęcłzie

morima

IPOgodzić eksploa!taicję

w

rejonde Siewier.za:

dlla

ll'I€SOII'tu

hutnictwa

d:

(piTZeiiily.słu

·

ll:llalter.ilaJów

budowla ..

:nYJC.h,

jedllialk

!Wyma!goa

to

klompleksQwego

opra"

oowanrla:

planów

ek5ploaltooji

rt:ych

~óż

.

KAJPER

Utwory

triasu

:reprel2lenrt;qwane

są 111a1

omar

Wliiainym

o~ ·

(ryc. l)

.

przede

wszystkim

jaJko

osady

lmJjJlll"U.

W18!Pień

musz1mvy

:wystę­

puje

kolio

Sde~Wlilerm'

tylllro

fragrnent!łl"ycznie

i

dlaltego .nie

będtzje

W·

dmalw:iany.

Wśród

osa-dów

kaljprowych

najwjększe ~

pnalk-tyczne

mają

ozer.wcme

iły

·

uriywane

do

wyil'IObu

cegieł liJ

wa.pienie

'WIOŹ.lticlde. Wa'pieme ~­

ikie

tworzące

pas

wyniesień

eksp1oaitotwallle

są

do

celów

burlmvllanych

i

OO> wypalł WatPna

W

Nowej

Wsi były

(plVJed

WiOjną

eJksp1oaltOWlaiile

porQWa'te

admiam.y

zibliżone

do tlraJWiel'ltYIIlu.

Mała mńąrź;szość

tych

w~.

i

diuża mrlennaść

f.a.cj.ailna UJtrudnia

podjęcie

eiksploatacji na

większą ska'lę.

RETYK I LIAS

P·o

oklresie

sedymenta.c]i

w

płytkich

zbiorni-.

kaich

uftiwlorów

Mjjpl'IU

:rozpoceyna

się

cylkl

re-tyku

-

i

liasu,

w

lktóry:m

w~niejsze

:znaCI1Jeilie

sul"(jWOOWe

mają

gliallki

ognd.otrwa:łe, żw;icy

kwMOOWe

i

węgle

br!unaJtne.

-c::J

l

l

2 ~

_'

UZ21

4

U]

5

1-:..

-;ł

'

~

7

CPił

a

l 8

,.._

•

10

c

11

o

12

•

.,

--

l:' ~ tS

•

16

'

..

lOM!

.

Mapa surowcowa tegidnu

częStochowskiego

1 - ·

·

uy

trżeclórZijdowe · (miocen 1 pliocen), 2 - wapienie l opoki' dolnego masteychhi, 3 - wapienie margliste t mar-gle - klmeryd, 4 - wapienie oolitowe l płytowe - oksfórd, 11 - wapienie rafowe (ska~lste), płytqwe, margliste t mar-gle -< nur ak! l oksford, _8 - Iły doggerskle, ; 7 - glinki

•ognlptrwałe, :twl-ry, plaski _._ retyk l lias, 8 - wapienie d do-lomity - dewon, 9 - uskoki. 10 - punkty eksploatacji wa-plel)i lekkich, 11 - projektowana l'*allzacja cementowni,

•

•

--::__e

WADLEW

o

~

-

"

lZ - ' 9Środkl eksploatacji' Iłów. cfc>ggersktcb, U - punkty.

eksploatacji twtrów liasowych, · 14 - linie kolejowe, 15 -zarysy ' projektowanych stref oebronnycb, 18 ... rezerwaty

przyrody (zstwterdzone):

l ,.... S~awtska, 2 - Bu~wa Góra,' 3 - -Modrzewiowa Góra, 4 -Dębowa Góra,· 5 - ·Zamczysko, 8 -Zielona Góra, 7 -Sokole: Góry, 8.- Wielki LaSJo e, - Kalisza k. lO - Pa.i-kowe, 11 - Ostrętnlk, '12 - Góra Zborów ~erkowa), 13 ..::.. Cisy w Łabendact). lA - Cisy nad Ltriwartą, 15 - Raichowa Góra.

' · · 18 - Cisy w Hucie StareJ. ·

11

-.

G

1dnki

ogniotrwa:łe

:mane w

ręjonie

kiMlww--,

skim

(6)

~ją

sporadycrmie

.aż

po

Wdelun,

zwytklle na IW.wpienW

_

failiistym.

:

·

-

Z111ane

są również n.i~kde

·

ilk:rża

·

gllJnek

koo~h

występujących

np.

w

Hutk.acll

w

dkdlicy

Łyśca

:i

Relkszaw:ic

{4). Wdekowo

gldnkli

~otrwałe

·

.

od!pawj:adają na•jn:iższym

1ltworqffi

liasowym

(20)

oraz

występują

w

lda-sie

~oiwym.·_

.

.·

W

WyżsZych ~

l.ilasu

pojalwją się

ser-iria

żwlir~

kWarOOIW)1cll

{1-9). Nralllliiesione

z<r

StS!ły

.

_

!pl'!ZeZI

ll'Zełlti

.

płynące

:z pobudtrtiowegp

\v.schodtu~ Posuw.ając

·się

tEż

od

Nowej

Wsi

ku

NW obserwujemy

w:

·

Praszce

.

:zmrUejszeme

śrecinicy

dtOcza:ków

w

~h

(20) .

.ZWi-row.iskiai

·

Li.asowe znane

-są

z wielii.I!

.

punkJtów

,

wYst~: Połomii,

Babierricy,

Mreygłód­

ka,

_

Lgoty

G6mej,

Goclów1lm, Gndialzdawa,

Baro-howia.

Skład fr.akcjOil1allny

i

~Y

.

Pmedstawńony ~w.

rbalbe\ld

I.

.

·

·

;

_

_

MożJ:iJwQści ~j:i

tych

żwirów są

barr-drzJo diogracine

ze

wrz.ględu

lilia:

~

IIll8:

ogół

nadr

·

kład, łla!twKlść

urabilama, jednolity

skłlad ~

to

pr.zede

~ysllklim 'i~IWMoowy.

·'

WymieniQne cechy

ąpowqdowały :rorzw.inięcie

się proW!aŻmej

eksp,loaltaJCji

jak

np.

rw

Babieniey,

Poł<mlli:i. SZICI2lęfg61m:ie !Zllrailazły

Qne

rzla~Stosowame

do robót

irollejowych

i

uważalne są

:

jralko jeden

~

•.

n8Jjlepszych

typów

ri2w.irru w

Polsce.

.

.

DOGGER

vt

·

~

tMnsgresjru

llD~

j\.Imj-

osa.-·

diził.

.

się.

k<ml!Pleks

piiaskOWICÓW tlroście.J.Jiskioh

Qdpaw.iladlających

w.ielrolwo

aalenaw!il

a:

:

l;)aj(B)-Wd.

~

łrośc.iel:islde zntajdu:ją

zasbosowar-me

jailro

ldklallny

malteaiał.

·

bu<:.kxwlany.

·

Pan.ad

nimi znajduje

się k~eks-

ilów :rudanamyoh

qdjpowiada.jących

wielrowiO

łWe'ZULowtii

i

batono-wti.

Wycllodn:ie

:iłów tworzą

sr.erolki pas iWI7Jeiwi:

li!m

żatiki--OLęsf;Qohawa--Wieluń. Iły

rudo-nośne

·

w

iJll'Zelllyśle

S\iirldwców

skalnych

mwją

dwojallde 7Jl1JaJCrlenlie -

j.alro

surawiec

cer.am:krzi-:riy

·

:i ·jako

surow~ęc

tzw.

·,JI]ński"

do

~~c

}l

.

oettnelrlJbu.

~

Iły rudonośne·

jako surowiec do

·

produkcji

c:

.

ementu

Przydatmaść iłów do

·produkcji

cementów

zale7mra jest

<*i

składu

chemicznego,

w

t.abeld:

LI

p1'1Zeldstalwkmy

jest

sldakl

·

cherridczny

!tEgo

iSUl'OWIOal

:z

trzech

oddzielnym

ob!iDalrów.

Sz<:zegół~:

.

~

·

:il6W1

rudonOOilycll

dla

Potrzeb

·

ip,l"Zelllly&bu

cementowego prqwadrzone

były ~ Wręczycy,

Z

Wrrręcz.ycy iły mają ;być dowożone koleją

do

~

gd2de

projek-towana

jEst

cemen'łic:llwlrl!iia

.

N

ajodpowiedndej~ iły ~prezelllltuje

werrul, . tj.

dolny

i

środkoWy

poziom rudny.

ProziJQrńy

wezul'l!-

~e

są

jrailro

-

mięklkie iły

piasz.czyste

i

ii'fy

rtwaroe.

W

rejonie

.

'Wręczycy

wychoonie !We7Jil!1u

pokry-te

są

j:ecJna:k

·griulbym

nadkładem cmwartarzędo­

wym

~w.iającyttn eksploialtację

odkryM'-kawą

(maksymalny

nadlkład może wynOsić

5

-

ni).

·

Uitwory

·_,

'

batonu

zarwdemją 1iły

:zarpiaszczone

c~jące się dużą ~

iklr.ze..

·

mianlki!

.

(tałb.

U).

Duża fmW!aTtość

ikrrT.erniooikl

·

przy stosu:nlkowo

małej zawartości F~s

po-w<duje,

rl.e

~

modwbu

ilmvJem:iaalowego

·

·

wytOOSZą

od 3,69 do 5,20

a

średnio

4,36.

Jest

to

bardoo wysoki

moduł, gdyż

na

ogół

pr:zyj-muje

się, że

pOwtin:ien

silę

_

On.

'Wiah.aK:

w

grani-cacll

1,9-3,5. Poldobnie

Wysoką ~ć ~

średnd.

moldlul!

g1:ililQwy

I'ÓWttlYl 3,0'

gdy

optymall-ną ·gracę

pmyjmuje

się

na

.

3,2. Ponrla'oo tego

na

ogół ~ystmego

sldadiU

~ów

z

Woręozy­

cy

tistlnieją maliliwości

:zastosawama

-

go do

iprb-dukcji

cemetnltu

parltl.andzkiego

.

.

ZlliaiCmriie

Jrorrziystniejsze

składy .chemwczne

ma:ją iły

z

GnlaSzy.n.a.

lii

Bugaja,

odp<:1W'iadaiją~e

wielroWo

ddlnemu

baitanow.i:.

Matją

one mniej-

_

S'l.ą m'Wiartość

·

Si02

_

a

~Większą F~s.

Ze

wrzJg'J~­

du

na lltiJoogrralnicrone

zasoby

iłów II'IIldonośnycll

w

rejonie

Częst;Qchowy otwiel'ralją

·

się

1

ba!'dzo

duże moż1Ji~

-

ll'O'z.ibu®wy

przemysłu

ce:tnen-towego

:stosującego

llllliiejsodwle

surowre.

1Można

tu

uvtem

projek:tawa:ć

cemen

:

towrue

an.al1ogioz-ll'le

do Wieku

i

Wy~ej, ipl"rBCujących lilia

wa-pien:iooh

illla'Imu li

il:ach doggeru .

UZIARNIENIE I

SKŁAD

PETROGRAFICZNY 1:WlRÓW I PIASKÓW Z POLfJMII

-· Nr·pr6bki 3 l 2 ' 4 ' 41,S 7,7 1'1, 7 7,5 8,4 11,2 7-,4 .. 26,4 11,0 . 3,2 2,0 2,7 2,-2 .. 2,9 2,6 5,8 14,7 8,8 10,4 8,4 17,4 18,4 27,5 38,0 61,3 .. 19,0 1,8 3,4 . 6,6 4,7 żwir gruboziarnisty żwir piaszcz. piasek z otoc.zaka'mi piasek. 1 - - - , - - - - 1·- ---1----1----1--~---,1 .Kwarc . Kwarcyt· . 'Lidyt ·wapie~ zsylifikowany R6żne 3,4 . '34,0 47,1 74,7 54,6 39,6 0,0 : 1,9 2,2 3,4 7.6 10,1 18,5 1.9 1,0 55,4 67,0 26;5 16,1 . 2,1 1,4 14,6 15,4 1,4 0,1

Dy

rudonośne

·

jako surowiec .

ceramiczny

W

okolOOacil

Częstochowy 1'0'/JW:inął się już

w

•połowie zeszłego wdelru ośrodek ,przemysłu

cerarntilcrmego.

Obeonie

czy.rmycil

jest

rtu

wiele

:zalk-Ładów.

Do

IWarin:Lejszych

llllależą:

"Kawodrrl.a

l)o]na",

.

"Miohaldna",

"Gintąszyn",

·

"L.:iSiJr)Jie<:"

i"

.

"Zaicisze"

;

·

calbirowicie

do

produkcji

•

.

cegły ~l

·

Prży

.

odpow.iedn1m

prrz.y.gotaw.aniu

s~ morżma·

irówtnież prod;uikOIW'ać c;łreny

i

·

dlacllów.kę.

:Do

produ!kcji

~ów Ci~eirmyoh

stosuje

·

się

·

hałdowamie,

pmez

oo

IZWięiksza• siJę plastycz~ ·

.ność

goo

.

Zalkład średniej wielkośctiJ "M:ićhau~

.na"

produkuje <l'!OCUl1e

ak

.

7 mLn

S'lJ1rulk

jed:no-stek ~ych. ··:.

Tabela.

u

SKŁAD CHEMICZNY IŁÓW RUDONOŚNYCH

Miejscowoś~

.

l

·

Si01

l

Fe101

.

,

AI.o.

·

l

CaO

l

Mg O

l

l

Straty

l

·

_l

so.

praże- Suma ·Uwagi

ni a ' '

.

.

Gnasz'yn 65,97 3,19 14,52 5;70 1,19 0,67 8,00 99,24 68,39 3,69 12,11 3,09. 1,14 1,68 7,14 97,24 · .średnio") 68,03 3,39 13,48 3,94 . 1,15 . 0,79 7,32 . ...

.

.

.. Wręczyca 70,12 3,67 63,84 -· . 3,56 średnio . 67,49 . 3,68 . .

..

-60,42 6,72 Bugaj 62,73 8,38 ·. średnio .61;57 7,55

' s) Średnie dla większej ilości- analiz.

Vzlarnlenłe ~

'l•

powyżej

l

inm

-

o,oo•J,

l - 0,1

mm

-

1,32 . ..:... 7.86'/e 0,1 - 0,05

mm

-

8,44 - 20,600/o 0,05 - 0,01 mm - 10,10 '- 18,~/• 10,77 4,30 13,27 5,64 12,07 4,85 . 5,15 3,16 . ·ll,51 9,59 8,33 6,37 . poniżej 0,01 mm - 53,74 - 76,42°/e

Woda hygrosltopijną - 3,35 - · 5,70•/e

Nas~ąltliw~ć .-

85o:c

przed schudzeniem

11,5-13

..

5•!

•

..i

'

"

·

.

-

950 ,C " " . 9,2-13,00/e

i:ikurczliwość wysychania przed sdhudzeniem .

-. 3,7 - 7,SO./e · ·

·wytrzymałość na zgniatanie- 850°C w ~cm1 _pt'Zed · schudzeniem 190 - 310 kG/cm1 · ·

Wytrzymałość

na

zgniatanie 950°C przed schudzeniem

200- 370 kG/cm1• ·

'f.:i

·

Zakladu

Glieboznawst~a

Politechni~i Warszawskiej (l)

..

Badane

.

i~y

me

~~ją

.

~wyoh

4o-Jll.i~

.

ltaikioh,

.

jak:

·

siafcmny,

·

mę-gl~

lub

· ·

i~~

powyżej

!

l

mm.

Iły

ite

:n.adwją śię

wg· Laboraiorium P.G.S.S.· 1,02 . 2,08 7,13 ·99,09 (12)" 1,35 2,34 9,66 ~9,66 1,1:2 2,37 8,09 1,43 8,85 V:g

Zakładu

Glebo• · 2,58 . 10,97- znaw. Folitechniki 2,0.0 9,91 · Warszaw.skiej (l)_ ·MALM

P<mad

llli~esującymi

iZ

pl.miktu

·

:widrŻendia

·

surowoowego utwQI.'Ialllii

tkeloweju

:miCl'jdu.ją Się

.

w

okoldcy

Crz.ęsiloOhowy; ~I~Wqle

i

·

wapienńe

·

pły~.

towe

·

.new.izu.

UtiWary

te

1b)l'ły.

etksploaJbowane

we

Wil"ZZSS\Yej

•pr7.e!Z n:ieistmiiejącą jlllŻ·.dl2liś ce~ ~·

Niiewiellka

miląrżmxxść oł:egQ prętra,_

bQ_ IWJ'IIlOSZąoai

IZalledlwii.e

dk. 4

m,

lll!ie

II'okuje

daJiś

.powlaTi.n:iejs;zych

pe.rspektyw

(13).

.

Wyżej .zn:llajdiują się

wms1lwy

~\e

.al'!gdWU

wytkszrta.kane

jailro

Wapienie plytowe.

Wapieni~

100

ekl$p].~e są

!Od

dawna

·

na

Złotej.

Gór:re

w

Z8wodrz:iJu.

Zri:ailialzły Qne

zasto-sowanie

jako

malte.r.i:aa

·

budowlany d

surowiec

do

;wyparu

fWialp.na

.

Mają

one

.r6wmeż .n:i.etwielką

_mi'ąŻS'lllŚć

.

!Wynoszącą

rw

profilu

Jasnej

·

Góry

Ok

.

25

m

(13).

·

·

·

·

.

G.łówttle ~e g~rcze

ma II'a

;

UII'ak"

wy1kształoony jalko

walpiende

)płytowe, ma:rg,le

i

wapięnie

l'lafuwe

(Slmloistę).

Wyoh<dn:ie

II'am&-knl

i1Jwlarzą

SZJerOklil

pęS

.·.

(ok.

15

'

·km)

·

:z

cha~

cystycznymi

.

·

sk.al!kalmi

. '

IW~eni

rafowych .

W

obrębie II'aUII'adru ob9erlwiu:jemy ciąlg'łe

rzmii81I1.y

foB~Cjaliile

rw

:mleżności

od .k:onfigtl!Nl'Cji

1'18lf.

Na

~boiazach

altald.

1.

barier rafowych

:znajdują się

detryrtycm.e wa.piende

.

płylł;lo\Ye prrr.echodlzące

dalej

_.

~

w

~

marlgtiste i

margle

.

(l).

. '

W

górnej

części.

II'aJUll"alku

-

p(>j.alW'kllją

·

się

IWa·

.

· .

pieme

klredowatte

i

serie .

maf:

.

gld: nliebieskaJWIO"

.

~ych.

w

Rudmkach

lll'lllmglle

1te

były

swego

cza8u

używane w

;islmdejąoej. tam

cementowni.

·

Zag~dnienie pr~znega

wy'korzystania

utwo-rów rauraku przedstawia

·

się następująco.

·

Wapienie

.

jmajSkie j&ko

.·kamień.·

budoWlany

Omaw:ialjąc

rz.astosowlaarle

-

w.a!pierui

jurn

,

jskioh

w

przemyśle

.

iloomi.eruia •

budowll.anejgO

~należy

WYII'óżnić

d'Wia·

zasadJnilCize

rtypy

~:

rafuwe

(skaldste)

i

płytdW'e.

Watpienfe

ll'lalfd\Ve

były

odl

dawtna sl;iosc)waa1e

do

budawlnicltvv1a.

Duże

bldkli

~m

były .~

·

mJaJterlad:ern do

~

zalmlków i

ik1a3ciołów.

W

póź.nd.ej­

szym dkresie IWiajpienie

sikaHste

7mallcmy

:z;asto-sawanie

j.a!ko miejscowy

maJter.iJałł

ibudowlaal.y,

· diOI 1\Vy!pafu 'Wia!PilaJ

oraz

do

budawy loklallnych

·

dróg.

Własności

:firz.yCZ'ne 'Wiapietni

skałistych

z

miej~:

GrllSZeWIIl!ila,

Kłoibirok:o-Smugi,

Li!bkllm,

Wieluń

li

Dziaroszyn

IWS1:aiły

<apisane

w

pracy

M.

~-

(5):

od

do

·średnio

.

;

2,65

2,73

2,69

:

2;14

.

2

.

,.64

2,44

0,68

.

7

,

,98

·

.

.

3,16

.

0,018 0,161 0

.

,072

l

>429< 1574

954

1,19

.

_7~30

3,ÓO

r

4,23 12,32

6,81

-l

4

3

W~erue

slmlriste nie pdWIDn:ny

być

stosowa-ne do budowy

dlróg

ze

względu ~na małą·

tl'IW'a-łiość

tegp

matterdału. GłÓWine

;ich

-

obeme

zasto-.

soWlaliUe,

lłlo OOaJmień ł,aJmialny -~

oetlówt'buJdmv!l.aJ-riych

i do

W'y!pallu

Wlalpna.

W

budowrnWtwlie

IWIS1P6ło"ZJesnYnl dluże

mbnrte-resdW'anie

budzą

wapjeniie

płytowe,

debryrtycri-ne,

:z1J1dlżonei

do

tzW.

w~ni

1elkikticll.

W~e­

me

rte

sbosdw!aine

są pl'Żerz miejscową !ludność

do

·ldkahlego ibudawln:iot1W'a

m~o,

Cha-raklteeystyb

rtych

'Wla~Pieni

iprzeidstaMriona

7h

sflah

,

w

1lalbełli

IV.

.

Ddlcladndejsze

baidJa:rlfu

przep.i-qwaidizlorie

były

w

Działoszynile

i

w

Siedlou

koło Złote!go

P'Oibo-

.

klu.

W

DziJalł:OOIZynie

w;aip:ieni.e

płytowe twarzą;

nii€'C!kowalte abnie:enie

wśród Wlapieni

rafowycll.

Badama

~e pr.zJeZ Politechn±kę Gdań­

ską sbwd.erdi7iiły.

wapóllozytnni!k

,ptie'Wodoości

ciej>lnej

0,79

oraz

pełną mrozoodlporność

(11).

W

arl.\IIllkti

t?JłOtżdwe wslmrrują, że będzie

ilu

morinaJ

raz:w:ilnąć pOOic:rulroję

bliQICIZków

·

:i

ksz:taJłtek

dLa·

potrzeb

·

hwdowniotwa mieszkaniowego

oraz

.

trawertynu

·występującego

w

Radszynie

i

Za-lesiakach .

.

Za!gadinńe:nie pnzydaJtn.ości wapieni jUll"ajSkich

;

do

.

budowlndclwa

lliliOilll.lllltadne,go

w

f>O.ml.1e

;

akładi7Jin :nabrało apOOj~ego zna~errla>.

w

Z'Wiiią:lkU

iz

buddwą

gmoohu

sejmu

w

W

ar-szawtie.

W

dklresi.le

1950--1:957 p!roWialdrz.an.e

były

~ ~le~te

ibaidama

:

t1:.ereinow'e

di

1

Laiboraifx>:.

tyj111e

iWialp.ieriiai

z SiedJLca kolb

Złotego

PatOilru

(10, 15,

~6).

Sdied!l.ec

IZIOStaił

wybrany

jalko

na,j.-łepszy ~

eki:ploaltacjf

'

lekkiego, deltryrtyez'"

netgo

Wlap.iendla

jll.llrajskiego.

.

Występuje

tu,

lpOdO!łmiie j~

i

·

w

DrZJi~łoszy­

m.e,

·

~

:Wapierid.

!p€1lirtye2mych

i

deftrytY~CZ­

nycll

wy~mająoa

·

oibrrlżeniie ··wśród ~piend.

:

rarfawycll. Na

podsta/Wiile

szczegółowych >badań

W:i&ibn:iJc:z~h

·

i

.

Lail:xmaitary.j~nycll

·

wydziel<mo

pięć

k'QmplEikSów:

J ...:....

'Wlalpi.eń dr.abnl(~plytoWy

z

diUŻYillli

·

;

likz-.

nymi

lkrzettniieniami,

II -

wapdeń

drobn>OdetlrytyC2Jny

·

o

dluriej

~.

·

jednJOrddny,

ze

sporadycz-..

·

·

nde

wyStępwjącynti

.

kr~en:tami

-I

,g~ 21łó'ilai~

.

III -

w~ń

gru:bodeltrytycmy,

tkruchy,

lnln:iej

jedn()ll"'()diny -

II

1gatunek

żłoża,

IV -

Wlaipień

Olk!ruchowy,

iOOiZSYlPliwy,

.

.

V -

IWIBipiEmliie

ll"alfowe.

.Tuela IV

WŁASNOŚCI

FiZYCZNE LEKKICH. W APIENI JURAJSKICH I KREDOWY OH

-

Wytrzyma-Wiek Miejscowość · Ciężar Nasiąkliwość Porowatość łość na. ti:6dła ·

objętoś.

_%

%

ściskanie

kG/cni'~

..

Siedlec k/Złotego Potoku __.;

9,70 330 wg (121) wapienie drobnodetrytyczne 2,05 '25,52 Działoszyn · ·• 1,90 10,00 29",50 365 wg (123) Jura Działoszyn 1,30 8,00

-

_{440 }} Libidza 2,17 6,21 13,50 368 _{wg (116)_.} Pajęczno 1,50 20;00

-

350. Łążek 2,00 25,00

-

150 . ' Olbrachcice 1,50 20,00

-~;g

}

. . · Sobonyce 1,80 22,00

-Koniecpol Staiy 1,50 20,,00

-

300 ·. Kreda Krzęt6w · 1,80 .. , 22,00.

-

250 wg (116) Gidle-Pławno . 1,80 20,00

-

120 Silnica 1,80 25,00

-

.200 . Zagórze 1,80 25,00

-

200 Do broń 1,44

-

45,76 229 wg PGSS ! Karsy 1,39 27,00 48,83 159 wg (21) ·"· ·' .,.

-

;

.

.

--·· ' .

14

Znlic7Jenli.e

użyt.ęozrie

jaJko

kamień

budowLa-ny

mają

jedynie

.

!kompleksy H

i

III.

Wfusn<lSci

:fli'Zyczne

droboodetrytYWJD~h

wapieni

kom-pleksu:

.

n

przedsbaiwja!ją się

(16)

·następująco:

. l

ciężar JW\ł~wy

2,75

ciężaJr objętościowy

2,05

.

n.asiJąlk:1i'Wióść

!Wagowa, po

24

gooz.

IlliOOZealli.a

9. 70

!Il'aSląklli'wość objętiościOIWal iPO

24

.

godz.

lnOCIZelnli~S:

19 '7

o

por~ć

oalbkowita

p.o

24 ,gO!iz_

·

IlliOIOZelll!i.a

2 5, 52

~

nasycema·

0,84

wytrzymałość

na

IZigniaibarrie, kG/cm2 _330,00

ścierall!ność

na

ta!I'ICZy

Boe!hmego, om

0,78

oopal'ltiość

:na

ikcystalizację

negalty.w.na

i

.

BraJk

pełnej OOpamośc:i:

IWaJp:ien:i Z

SdedlJ.ca

na

·

~ję

IIlde po,zw.aila

!ZialiCZJYć

tego

mart;e-lriałl(·--

jadro

odipow:iedniego do

wyłkanywama

.

I)ow;Eiłż.liych

robót

kamileni

'

an:dricll.

PiatW:i.eil'd.mr-ją

·

·

11lo

oh9erwacje

.

elew~a~Cjdl

.

grn:achu

se1

jmu

w.

•

Wiaii'SZaiWiie.

Wbrew

'Wti.ęc !pOCIZątkowy:m

su-geStiOm:

·

(10) wapienie

IZ

Sied1c:a.

me

·

nadają się

·

do

·

pnemysłowej ~lOOibaJCjm

·

na

·

bldk!i:

lkamie-ndiari'Skae.

M~ą

~aJCję

urtlrrudln:iaJ

przede

'WszYstkim

lilierówny

Ulkłald ~wic

Wlapien:ia

'Wli-<:lioculy

dookonalle

w

klamienioliomię.

Ka:rzJt

go-towych

·

bloków

z Si.edlca

b~

11

MrLy rwyżsLy

ndiż:

ikOSZJt

bldków wapienia

IZ P:ińczowa.

Wapie-

·

nie

IZ

Siedloa pawmny

llll8.~ majleźć

za-sb,)sawalniie

jako

m:aJteriaił

do

lokat

lnego

bucław­

nictwa

miesżklalndowego

(w

.

formie

'l'ljp. ·

bl0C17J-ików

wielooegłowycll),

·

jako surowie<: dla

,

pw.e-mysbu

ehemicznego lulh

spożywcu.ego

ora:z

joalko

mater.iiał

do pr:odukcjd. lelcldch betcmów. Badar

nia nad

zashOSOWialniem

woaJp.ieonill jlllirajskich

do

lbudOWirl:ictwlai IPOiWd!nny

być

da·

lej

kanil:y.nuow.ar-ne.

Istnieją powatż.ne pr.zesła/nki

:na

1zn~l'l6ZJi.enie

:Ztłóż

woajpiletnda pl)tiowego,

nadającycll się

do

masowed

e'lmploałtacji

d1ai

pot:rzi€1b

hudOWIIlic-ttwa

·

.

Wieloletnie

dośwli.adczeindJa wy~aizalły

przy-daltność

'teigo

materiaiłu

w

budowtniciw.ie

dlndy-widurunym. Badan.ia

te

!Powinny

ibyć

prawar-d:z<me

systemaltyoznd.e :przez

jedną

llmmpetenil;-ną instytucję.

Przemysł

wapienniczy

Moż:Imwośc:i:

wytkorzystama

:

Wlapieni

jur.aJj-sk.ich

dJla

przeanysłu

wapien:rri.czego

są

ba:rdJzo

duże.

.

PorÓW!nując

woalru:n!kiil

tecłmolotgi.C7Jne, rz;

Cha-~ecystylką

wa'pd.end. jumjskich

ipl'.zedstaiwianą ·

Wl

talb.

V :w.idzimy,

że

tylko

!l'llie!1iiCizne

złoża

mają

SUJroW'1ec

il'lladający się

dLa wszystkd.ch

przemysłów.

·

·

NaJjmniej

WymaJga•jąoe są

naciny

dlla'

wYPa:J!u

w.a.pna. Dla!tego

iteż priZJelm.ysł

Wla!PienJl'l!iic:zy

ro-zwinął się

ll'llaljlbm-dzilej

w

relgi.Oil'llile

częstochow­

slcian.

N

a1jiWiarŻmiejsze dkiręgi,

gd2Jie

W)'lpallallle

.

jest !WiaJPilO,

to:

naijibLiższe

.OlroJ.dce

Częstochowy,

rejon &dn:i:k

iii

rejan

iimlalłoszyna.

W rejonach

rtycll

eksPIOOJtawtall'le

są

WlaiPiende

płyrbolwe

arg.o-wu i

ratllr'.alk!u.

W wap.i.emoch

płyrowych

dbser-WtUjemy

·

balrdw

stqpni()(We

opr~jśeiLe

od

praiwre

ceystycll

·

wapie-ni

(S:Wdlec) do

OOoo1Z

balrtcmej

Tahela V

SKŁAD CHEMICZNY WAPIENI JURAJSKICH

Wiek

l

Miejseowoś~

l

Si01

l

Fe108

l

Ai

108

l

C a O

l

l

l

Straty

l

Mg O

soa

·

praże- Suma ni a Burzenin 1,75. 0,52 0,77 53,37 0,80 0,09 42,91 100,21 wapienie I!largliste 16,34 0,99 6,84. 40,74 1,03 0,09 34,09 . 100,12 średnio 9,05 0,97 ~.79 46,94 0,94 0,07 38,45 kimery d -Szare 2,74 1,04 0,48 53,30 0,69 0,16 42,30 100,71 wapienie margliste 17,34 2,44 5,09 40,42 1,03 0,08 33,22 99,62 średnio 8,78 1,52 . 2,39 48,01 0,82 0,08 38,54

-

-- t Działoszyn 0,40 0,04 0,38 55,07 0,62 śl. .43,79 100,30 wapienie płytowe 1,05 0,12. . 0,43 54,38 0,87 śl. 43,63 100,48 średnio · 0,78 0,08 - 0,47 54,62 0,64 śl. 43,69 ' !

-Mst6w 6,55 1,37 2,21 49,93 0,04 0,28 39,38 99,76 wapienie płytowe, .margliste 16,65 2,85 6,16 40,57 0,98 0,27 32,62 100,10 .

średno · · 9,34 1,81 3,54 46,93 0,75 0,28 37,67

· raurak

Rudniki. wapienie płytowe

poz. 253 1,78 0,63 54,17 0,47

i

-Siedlec k. Złotego Potoku

-wapienie drobnodetrytyezne 0,95 0,06 0,17 54,79 0,45 0,04 43,57 100,03.

wg Laboratori~ P.G.S.S.

15

~glonyJCh

(Mstów)

arż

do DmtmallJnYch

.

ma!l.""

gli

(~a). Qpróc:z

naJtUra.lnego

mmaa-:gle-nia

.

w

waipietndJac:h

II'!OZWii!n:i.ęty

jESt

jeszcl'lJe

IZW)71kjle

silny

ikras,

lrtóry

:rów.ruiei

obniża

ja-kOść złóż. Spośród

:zibadariY,ch

złóż

,

'bafrdoo

czyste

odlmilamy

wajpieni

występują

w

Siedlcu

koło Złbtego

Potdku.

Należy

jednak

p.od:k,reśl.li!ć;

że są

to

~adj11Cme!

próby

nie

reprezenJtu:jące

średln:iej calłegQ ~.

Anall:iey

te

wSkatzUją

jed-n181k na

morilld!Wości.

7mlaileziema w·

·

ran.tradticih

'Wialpienaaoh

płybolwych ·~e ozysłych

oo-mialn

'WiapiJeni.

.

Nasttplytrr!.

:złożem

jesb

DziałoSzyn, maijący

rów.nd.eż

czyste

'Wialpiende.

Na podstaJw:ie

wyko-nanych

wtiJelrooń

moima

·

następująco

schaJI',alkte-cyzowa'i! :występujące

tJU !typy wajpieni:

wa'p.Leń płyfu.wy

Wla!pi.eń

!Mfowy

Si02 od 0,8 do 2,4°/o,

CaO

ok

~

540/o,

F€203 -

0,1°/o

S:i02

oo

i,6

do

3,1 °/o, CaO

od 53 do 54,2°/0',

F€203

od

0,09 d() 0,18°/&

OllJiimaijąc

'jed'Illaik

średnie

dla

oal&tgo

zloża

łąC2lnli.e ~

kr.als1em dttrzymujemy

śr!edlruią

49,240/o

CaO.

.

Wllłlp.ienie

:z

.

Dzd.all<mylila

.

oprócz

pr.z.E~mysłu

~czejgO Jm.Qgą !7AOOleźć ~e

w

!piV.€łmyśle

chemicznym.

Pl'l.zetrnysł

hUJbniiczy

·

zasaJdlndm.o

lllii.ecllę'ł::nie

sliacruje

·

płyrtlowe

!W',a)pienie

.

·

ju:raJj$k:ie

rz:e

'\Wiględiu

lila

maiłą ~ć

i

J.cr.u-chmć.

H:wtmdJc!twio

ozęstoohawski.e

ilromysta

z

wapieni!

z Rudn:i!k, .prmie

.IWSZysbkiim

re

względu

oo

~bliSkie położelllie

tego

:z,a1kłarlu.

Z1laże

w

iR

·

udn:iJk.alch

ma

jl\lŻ IWię(lmze ilości

S'Zlk:ddli~h tlellllków. ~wa!I'ftooć

CaO

waha się

·

od 52,79 do 54,17°/0",

średlnio

54,170/o, MgO

od

0,39

®.

0,64°/o,

ś.red!ndo

0,470/o,

Si02

od 0,39

do

4,470/o,

średni:o

1,7

.

8°/od:

R~3

od

0,31

do 0,90°/o,

średlrllio

0,600/o.

.

Walpienie

te

rz:e

w:zgJ.ędu

·

lilia.

zbyt

d!urią m~WaJJ.'!bość

Si02

i

H20::

n:ie

nadają si~ już

di1a

prrz;emysru

che:n1iczmego

ii

cll!krow!n:iJcze-go.

Obec:na:

.

produkcja

nastaiWiarm

jest na

wy-pał W,ajplllllłl .

(700/o)

i

dostarwy. dla

.

hUitniOOtwla!

(30°/o).

Drobne fraikcje

:zurż;Y:wa _l)ll"Zęmysł

ce-·

nientowy.

N

alleży w.ięc pr1Zyjąć, że

lty,p

W@ie:ni

z

R'l.lldnilk

jest

,

grruruicz:n.ym

ltypem s:zJe.l'ISrelgo za-

·

.

sbooow181tliiJBi

!Wapieni jiUJI'IaJjsk!ich.

Odlm1aln.y

paJl"w

drz:iej

ZJaJilliaa'lglooe

Jm.Qgą j.uż być

tylko

urżywarie

do

ip:rodlulkcji

gorszycli

odm:i.an.

waJpna..

Złorżami

1;;aJk.imi

jeidni81k

prv.emysł :W~B~Pilen:n:i.czy mało się

interesuje

dążąc

do

~ SUJro'WICal

o

śred­

niej

:zruwaJl"toBci

CaO

w

.gran:Lcaoh 54°/o..

Walpi.e-nde

maJrgliste

spoty11mć ł>ęmie!my Z•aJrÓWinO

w

:

pewtnych focjach

ll".aJUI1"18iku,

jak

·

i

!pl'.zede

wszystkim

w

ll.lltw!orach

·

ikiimerydu. W

taibel:i.

V

~!Wiano chaJralk.tecystylkę

W,a)pie:ni

mail'-.

g:Listycll

:z

Blllrzetnń.IllaJ nad W&tą,

jalk

d:

z ejk:oJic.

ddiległeJgo

KaJl:isza

(Siza·łe).

Bmk

jest

dotk]adruiej-szej

charakterystJ71ki

·

astruri'u.

Maimla

się

spo-dlzie'WlaiĆ, że

seria

lta,

IIJOdobnie

jalk

w

obrzeże...

mu

Gór

święt.oikmyskich,

zawierac

.

będizie

wiBi-pienie

.

o

ewysolkiJej

:zawartości

CaC03.

Eks!plloa-1:Qw.am.e

w

innych rejoOnJaCh

wą»eruie

astartu

obok wapieni

żyweckich reprezentują

najcen-.

mejs~ złlotża

mystych

wapietni w

POtlsce.

·Przemysł

cementowy

·

Istnieją

t:rey

.

~.

kancelpieje

IUStalertia

surowców

diLa

ipl'I'ZJem.ys}u cemenltowtego

w

a;e-.

gi.Oll!ie

crt.ęsf;oohaWslcim.

.

Koill'ce

p

c

j

,aj

I

Ptrrz.ew.ildiuje

się produkcję cettne.nłu metodą

mokrą na~· tmożliw.ie

:naturaJLnym

su:rowCn.i.,

tj.

talk:im,

:

k!tó:ry

zawiera:

CaO

4·2--Ą4,20fo,

Si.02

12-15°/d,

Al!P3

3--60/o,

F€203

2-30/o,

Na20

+

K20

0,2-0,S0/0, MgO o,1-0,90fo

i

·

co2

·

33,l--"-3l$,1

°/~..

·

·

· ·

·

CeanetnrbdwtnJiai

t~ isbxiiata ~o· · czasU

w

Rudnd!kacll,

gd:zde

obok

·

omówilemych

w~

wystęPują

:nWbies1lmJwe m,ru,gle.

W

.

9SOO

·

tnliich

Tabela V'

SKŁAD

CHEMICZNY HAURACKICH uTWORÓW Z LATOSÓWKI

Rodzaj . surowca

l

Si01

l

Fe103 Al808

l

CaO

f

M

gO

r

S03

l

_prażen Strata _•

l

SUm. a

l

·

MfSi

:

l

M/Gl Margle .

.

min. 7,27 35,91 1~01 100,26 '1,72 l 2,48 17,58 2,93 3,38 32,18 maks. ·. 20,98 2,54 6,81 35,24. 2,19 ·1,31 30,73 99,30 2,37 ; . 2,48 średnio 19,84 2,46 7,59 34,59

•

3,05 1;13 31,19 . _{- - - - ,} i Wapienie min. 10,90 1,21 4,17 44,50 0,88

-

38,04 . 99,70 2,03 3,45 margliste maks. 13,30 2,08 5,05 43,10 1,01 0,46 35,15 100,15 1,99 2,43 średnio 11,91 . 1,70 4,27 44,06 . 1,10 1,02 . 36,48 Wapienie min. 4,71 0,45 1,78 50,69 0,69 0,29 .41,11 99,72 2,11 ' 3,95 . płytowe: maks •. 0,81 0,04 0,20 53,60 1,30 0,62 43,66 100,23 3,37 5,00 średnio 2,06 0,18 . 0,73 53,23 0,69 0,41 42,84

-

·

-

·

.

.

54,37 1,50 Wapienie min. 1,43 0,18 0,27 0,75

·

-

43,36 100,36 3,18 rafowe . maks. 17,28 0,44 0,43 45,08 0,28 0,60 36,04 100,15 19,86. 0,98 średnio ·. 5,19 } 0,28 0,63 fi 52,02 0,45 ·0,42 41,34 . ··· . . ... Wg laboratorium. P.G.S.S. (11)

16

la:tacil udolrumenoowane

:zostało złorże

pctlobne-go

suroWICa w Laltosówoo obok

Rudnik.

Oprócz

'W1a!Pieni

tp'lyWwych

i

r.arfowych

występują

tu

wapienie maii'Igl..iste

li:

mrur.gle.

SJdarl chemiczny

poszczegóLnych typów surowców pr.oodstruw:iJa

taibetla VI.

Oprócz

'W1ałpieni

!raitl.rlaiOkich na

uWiałgę zasłu­

gują

wajpienie klimerydu.

Mają

one

skład

z.bli-

.

żony

do naltuira!lmego surowca cementowego.

Anrul:i.zy p:r:zedstawi101ne

w taibeli V

z

Burzeruna

dotYJCZą

próbek

poibll."ainyoh

z

.

powiemchni.

.

MOŻina w.ięc tpmypuszOZiaiĆ, że ~ją

tu

równń.eż

haa:dlzliej

maTtgliste

ocł!rma:ny

surowca,

które

nie

zarz;naczają się

na powierzchni.

Re-jon Bwrzemna

:

jest

.iJnlteresujący, gdyż

jest

·

to

najhardlmej na N

wySJUnięty

obsM!r jucy

ikra-lro~ęstochowsk.iej.

CetmenWwin:ia

w

.

tym

rejomie

rnogłruby w-Jęc

IZaJQPaltrywoc

obszrury

le-żące

dalej :na N,

·

poobawiiQille

moż.IiwOOci.

pro-dukowama. oemen<tu.

Koncepcja II

PlV.evV:idluje

się produkcję

cementu

·

r6wtnież

·

met<Xią m:oklrą

ale

qpall"tą na

wyookqproce:nto-wycll

'Wlałpien:iach

ocaz na

iłach.

N

a

J

jibaroziej

za<aiWJalnSOWaJily

jest

projek.t

.

celmentow.ni

w

Dz.jlaroszyill!ie. CementowndJa ta:

ma

.

baiZować

na :rrriejscowych w.rupie:nioch dOJggeru omz na

iłach

doggersk:ich, k.tóre

mają ibyć doWIOŻOne

linią kolejową

Herby

N

owe -

Karsznica, ze

złoża

we

Wręcżycy.

·

Ryc. 2

K

o n c e

p

c

j

,a

III

Przewiduje

się

wylrorzystarue

żuŻll.a

wielko-piecowego z Hu<ty dm. Bieruta

w

Częstochowie

.

.

żużel

ten

może 1być używamy

jalk.o

swrowiee

niski

do produkcji cementu

metodą suchą.

Rozw:arż.a się IOOiŻlirwoścl

dowozu

:ilużla

do

Dzia-łoszyna

zami;ast ilów dog1gers!kich. N.a

żużlu

wielikapiOOOJWym

opall'lta ma

być :również ce~

.

mentown:ia

w

Rud:nńlkach-LatosóWICe.

Roz!wa-ż.a się

tu

mOŻ'J.i!WiOŚĆ ~ania'

metody

su-chej

11\.llb

!UruChomienie

produkcji

oome~ntu

hut-niozego

powstającego

IPrzez

zmiełend.e

kilinkie-ro oomerutu port1amdzkiego z

żużlem.

Altema-tYIWa rta ma swoje uza:sadn1e.nie

w

wa

i

runkach

:Możowych Laltosówłci, !gdzie

m<Yima na miejscu

prodlulrowJać

oejllleili !pOOtLaJndrOO..

Moohl:WIOŚci

.produikcji cemenrtu

w

rejonie

częstoohowsk:im są

balrdJw

duże.

Balrti:zo

warimą

rolę

w

·

tych II."IOZWW;a.n!LaJCh od;grYiW'a

sieć

liind:i

lrolejmvyJCh. SzczegóWnie

wiB.'Żne są

te

linie

łro­

leJowe,

ik!tóre

pr.zecinlają

w

!pO!prze\k

serie

j-uraj-skie.

UmożldW:Lają Ołile-

wtedy

tramport

'lJZIUpeł­

:ruiJającyoh

:surowców.

Do

tlitnii tego rodza

J

j:u

nar

leży

odcinek

He!I'by Nowe---KaJ."S'mica,

<Eęsto­

ch<Wa-Radolmsko 1:

C:zęstochowa...,Kielce.

DaJ-~ ~rtywdcme o~y.

gdzie

:nad.eŻiałoby

proWiarlzić

;pasrwkiwama

1

goologiczne,

to

rejon

Za~re!k

i

Wjel'lllilia .

.

Duże ;zn~a~cz<:mńeo

dLa

l'l017JWoju

pr.wrnysłu malberia•łów Wlią:żących

milaloby

i

Wy-budowacie

talkich lindi kolejowych, j

'

alk:

Za~

wjercie-Sęd:z:i:szów

or,az

W:iełuń-Zduńsk.a

Wolal.

KREDA

Th-an:sgresywne

u~

kredy

rep:reum.towa.,.

ne

są pll'IZe~

;p:1aski albu

1

~~:U· Występuje

ona

wąskim

·

;pasem wzdluz

·

lhndd.

Burzenm-Lelów.

P:iaLslkil

te

nie

są

e!ksploatowa.ne

,

na

większą slooJJ.ę.

W

rejonie

Tomasrowa

M.arz.o-wiooki€1g10 analogiczne

rpialsk!i

e1ks!ploatoWla\Ile

są

w.

dużym k.am.ieniołomie

w

B1afuj

Górrze.

nad

Pi1i.cą. l·sto:rieją

wszeUcie

iprzesła.nlki, że

i

w

re-gkmie

częstochowskim IllOŻna

by

znaleźć. duże

:m:oża

czystych kwocoowyoh piasków

~ryc.

3).

·Ryc. 3

Wyż:sre ~wa.

ikredy

poiczą'WSzy

od

turonu

wyksz:tałoone są

ja:lro

macr'lgle,

wapienie,

gezy

i

oipald.

~óLne ~aczenie mają

kruche war

.pienie

i

opolki dolnego masbryclltu.

Za:jmują

one

całą centmaJną część

medci

łódzikiej

i

m.re-chOWSikiej.

Lełkkie

O!pOik:i

kredowe

:zna.Larzły

·

od

dawna zastOSO!Wanie

w

miejscowyn1

' i

twie

mie9Zikan.imvy:rn,

i

to w

macmie

więk­

szym stlqpniu

1lli.ż

wapienie jurajskie.

Problem

DaJleżytego

MTytlromystama

Jm-edowych

Wlap.ieni

leklkiJch

·

jest jednym

:z

najwarżniejszych

zagad-nień

w

przemyśle·

!kamienia budowlam.•ego.

Oboonie na:

skalę przemysłową

elksplootow.any

jest jedynie

dolnOitwroński ·wapień

z

Ka11S

i

Ja-wirowa

w

rejol!llie

Ożarowa.

Od

sz.we.gu

lat

t!l"wa<ją

badamia

prowad:rone

przez

il"ÓŻne

instytucje nad

określaniem

pr:zy-d.aJtności wa~piellli

lekkiich (10, 11, 16, 17, 18).

Doty!Chmas

jednalk

pr()blem

ten ruie

z.oota1

:z~a­

dow,af1aljąoo rozwiązany.

Obecnie

w

niecce

łódZkiej

rzmaJny

je

•

st

sooreg

!PUnktów,

gdzie

pra--Wladzona

jest na

n.iJeco

szerszą skailę

lokalna

eksplOOJtacja

w.a~pieni NaJleży

tu

wymieruć:

Rożniarow,

·

P.oddębjca, Męk:a, Beleń, Dobroń,

Mo~lino,

Wadlew,

KJ.etnia

oraz

Pł.alwino,

Gidie.

Wie]jgomłyny, Kirzętów,

Swlnioa,

Sdborzyoe,

01br.achcice, Kon.ieqpol Stairy

i

Za,gó

,

rze.

Wy-n:ilki

•badań

:I!n.slt)"rutu

Gospodarki Komunalnej

:zostały

p:roodstaw:ione

w

taibeli IV.

Wynilki

baldań

iPI'QWadrzJonych

pl'IZerZ

A.

Trem-beckie~go

dla

Lnstytutu

Techn:idci

Budowlrunej

:zostały wstępnie

OIP'll!bliikowaine

w

1957

r.

(17).

Obeond.e

~ębi.Joosbwo

Geologiczne

Su-rowców

Skai1nych

prowOO!zi

szczegółowe

.bada-ma

;w

Dobrotn.iu

i

Rożn:iattowie,

gdzie

ma

być

pOdjęta ełksplOOJtacja:.

W

taJbeli

VII

zesta!Wion

.

o

ogólną chruraik:Jterystylkę

lekk:Lch wapieni

kredo-wych.

PorÓWillUjąc. w~ierue

II1iook:i

ł~ej

i

Wy-żyny

Lubelskiej okairuje

się, że

te

ostaltlni·e

anają

llliieco

,1~ własnaśoi.

W

yma!gama,

jalkie sta!w.ha:ne

są

:wapieniom do

.

prodiuJkcji betanów

o

leildtioh

są następujące: cię­

żar obj~

1,8,

pclll'QWattość

45°/&,

nasiąkli­

WIOŚĆ

25,4°/&,

wytmymalość

na zgn:taJtanie

po

JlaiSy~du wodą

80 tkG/cm

2, mroz~pomość

20

cytkl.i,

współczymll!k.

l

0,50

ika.l/m

hC

0_•

W

Dobroniu

i

R.orż.ndaltoWde projełktowailioa

jest

eksplootacja iWapieni

na kruszywo

we

frak-cjach 3,7, 7-15

i

15--:30

mm.

Począrtkowo wy~

dobycie

ma:

wYJilK)Si!ć

30 000

t

l"'CCZllrie,

a

w

przy

-szł.ości

ma

dojść

do

100 000

t

.roc:znie.

W

przy-paidlru

stw.ietrdlzema pelonej

;przydatności

ut;wo-rów

ik!redowycll

do celów

budoWinietwa

w

niec-ce

łód!zJkdej mógłby powstać

tu

lWieWki

ośrodetk

produkcji

maltetr.iałów ściennych.

·

TRZECIORZĘD

Utwory

trzeciorzędowie występują ;w

regionie

częstochowskim

pod

durżyro nadlkładem

oowarlo-ll'Zędiowy)ln,

m.aJtarnioast

:z

dkoosem

:brzecliarzędo­

wytm IW1ążą się

utwory krasowe

wyst~jące

w. 'Wiapie:nialc:h

jrua.-oaj:skich

(ryc.

5). Liczne

kotły

Ryc, 4

krasowe

wy:pel;niane

są

na

ogół

Ziie!lOIIlikawymi

i

czetrWIOilymi

piaskami.

Są

to

!pll'Zede

wszyst-ilcim

piaski

la'1€1dowe,

przeooobioo.e

jedlnak

zwyk-le

w

rtlrz.ecioo::zędz:ie.

Pioaski

te

,

OidJ

dawna

,zna-1aJZły

msl:otsowanie

jadro

piaski

.formierskie

(ryc. 4). FOII'!ffiy

wyst:ępOWiaJrrla

;piasków

są

balr-dw

zmienne,

CO

UJtrudJn:i,a

I'ZJarÓWIIlO e~loa:ta-.

cję,

jalk

i

ustailaiiloie

za,s:()bów

rzłóż:

W rejonie

Ryc. 5

Częstoobawy

pdaiski

fOil"lllierslcie

rzmane

są

z

na-stępujących miejscowości: Pr:zemiłoow.ioe,

Ol-sztyn,

Turów,

BLachoWlnia maz wielu innych.

Tabela VII

WLASNOSCI FIZYCZNE KREDOWYCH W APIENI LEKKICH

,. ·-· Ciężar objętościowy Całkowita porowatość Stosunek nasycenia Nota trwałości Ro~puszczalne w HCI

18

l

D obroń 1,44 45,76 0,77 3 45,37 wg laboratorium P.G.S.S.

l

niecka łódzka

l

Karsy

l

Wyżyna Lubelska

2,35-1,54 1,39 2,15- 1,39 13,50-43,34 48,83 20,95-48,79 0,72- 0,94 0,85 0,69- 0,86 2-8 10 3 l!

O

46,00-99,48 (67) 47,09 84,13 wg(22)

OgniotrwałOIŚć

tyoh pdiasków wynosi (l)

1250-13500,

P~'Lność

w

cm

3

/crn

2

_/;m.in.

8-161,

.I€jp.i.smze

9--44,35°/o

i

spoistość

w

ksg/cm

2

0,80-1,44.

CZWARTORZĘD

Utwary

czwairlborzędowe mają

ISitosun:lrowo

nrewie1k1e :znac:oonie

w .retg.iolnie

częstochow­

skim.

Wy:m:ienić

tu

należy: rzł.CYi;e

!piasków

.

kwat"'Owych

:rl!P·

z Gnaszyna Doilinego

i! BLar

chowtnii;, IZJl:oiaJ

ltolrfu

z Konopisk,

Za!W.i:sny

fu

~e:

Na

tniewieLką ska1ę ~k~loaJtowa~ne są

róWiilleZ

żwicy

morenowe

(Ręd!ziny).

UW AGI O PERSPEKTYWICZNYM PLANIE

GOSPODARCZYM W REJONIE CZĘSTOCHOWY

i

Projęcie ~lo:atacji

d.

~udowy n~ego

.

za-kładu .zmieniolłjją

w

.

zaiSadn:iczy

ąposob

iklraJO'b-ra~z

rejo:nJU,

szatę .roślililną,

st·OSJUnki

wodne,

lromunilkacyjne

orarz

socj;

ailne. D1aitego . jest

II"oZeczą bai!:l~o waJi.ną,

a1by

od

.ralzJU

IZda!wac

:so-bie

~mwę

z

wszelikich

:IllaStępsbw,

jalk:ie

,

po-ciągnie IZlal sobą

u.przemys}Qw:ienie

danego

n:

janu. Dlaltego

też

w.ielloletn.ie

pilany

~ki~

WlaiWICZe

rpowtinlny byt 1\lJZgodiniane

:z

ilromor1kanu:

planowJalliia

!pell"SpelktyJw.imnego.

DotYJCh~

wspó'llprooa.

ta

j.oot

,pOOWiaJdrrona

dary'WICIZO,

co

·

w

w.i!etlu

!Przypadkach

dqprowad:za

do

później­

szych

ikorufl.:ikltów.

DJaltego

już

dzliS.

n.ałeży

po-wiedzieć,

gdrzie

utwarrz.one

będą

na

J!lllrne

strefy

ochronne. W

strefach

tycil

pawinoo.

obowią­

zywa-ć

oohiranat

ikr.ajoboo:zlll

:i

specjaLna

:

poldity.k.a

.arehitektotniczna d001t;iosowaJI1Ja

do

miejsoo.wycll

warunków.

W obszarach tych

r1ie

pawjlnny

być

iJOOW1aKłlz.cme posooikiw~

,goo}QgLame

z

wy-jątkiem ~jJa!lnie

oonnych

S\ll'la.Wców. W

z.a-Jm-esie

SUiroWICÓW

SkaJm.ych

pra;wie

.zawsze.

są

możLiiWIOOci

SWdbodnego

decydOIWialillia

l

o

kierun-klu

,pos11U1kiwań.

RoopaltJ.'Iując

region

częstochowslki:

:pold

kątem

jego

·

Wrail"'tOOci

tkJoodobraJZQWYch

stwierdzamy

sze.~

obieiktów o

WYją1lko()Wlej wa:rtości.

N:ad-WiarmiejSZie z

tych

obi~ów wsta!ły już obj.ęte ochroną

przyrody (2,3).

Hoorn.ileSZ.<:IZIEmie

za:-twierdoonych

rezerwalf;ów ZIOSI:ało

pdk,arzaine

na

m~pie

(ryc.

1). UtwiOII"Zeme

sieci :re.zerwatów

nie

rozw.iązuje

jednak 1Probl€ffiu stwomen.i.:a

odpowiednio

dużych

stref !Ue1onyoh,

positaldar

jącyoh właściwe WaJI"llllllkil

do wy.poorzyniku

o chairaktetrze

wczasowynn

c:z.y

·

niedrLietlnym.

Dopiero ilromiblilnocja

ścisłych

re

·

ze!1'1Waltów

z

.ota-cmjącymi

je

stre:f.ami ochronnymi

z.aipe'W'ni~ w.łaiŚCiwe

wykorzystanie tnalburalnych wartOOca:

daJnego obszaru. KOillieczine

jest

w.ięc

.qpr.aco-w;amie :perspe!kiyw.i;aznego p1anu

zatgOS!podatro-wama

rej<mu

częstochowskOOg.o

.

.

N a

podstawie

wstępnych

studiów

mOŻIIla już dziś Olkireśli{'

pewne

obszary,

!które

pow.inny

być objęte

stre-fulmi

·

ochronnymi:

1.

Stre.fa: ooh:rotrlt!lJa

wokół

rezei'IWialtu

"Sokole

Góry"

koro

OlS?Jty;na

obejmująca

.

WIZgórza

ju-rnjskd.~

i

duży

kompleks

l€Śny.

2. Strefa ochlxm.na ipll"ZY

:rezerwacie

;,Poc:ko-we"

obeojmująca pmełarn

rzeki

Wiereicy,

kom-pleks lefuy

ONllZ

obBzalr ze skalikami

jW'Iajski-mi..

3. Strefa och.rorma

wokół

Góu.-y

Zborów

(Bel'

-;IDoWiej)

koło

Kroczyc

oibejmująca wyjątkow.o

malawtn!OC:zy

obsza:r

skiałeik

juoojskicll.

Wyrniemone obszary

należą

do

naijpi~ej_­

szych

pali'1tii

jury

lk:raJk.owsko-crzęstoohawsilcieJ.

Po

naJleżytym ~arowaniu

:i:

udiostępn:ie­

niu

mOŻ!nai

tu

stworzyć doskonałe waJr!UIIlłki

wy-poozy;nJk'OWe alnalotgiiCz.ne jalk:ie obecnie ma

Oj-cowski

Pl8ll'lk N.airodowy.

S:zcz.ególnie

dkolńioe

Berkowej

Góry

!lTiają wyjątkOV'le

'Wiallory

Jcr.aj-obraJZowe

prrzewyrż:szające

nawet

IZ:nlallly

po-wszechnie tkrajobrai7J Ojcowa·

.

P·owstałaby

za-tem

wzdłuż

l:in.1i.

Częsllochowa..:-Qgrod:zieniec

strefa

IZlie~lolna,

etJref.a wypoozynku dla

dużego ośr.odk,a ;pr!Z€łmysł>owego,

jaJkim jest

.

Górny

Śląsk

i

dLa l:iJC:?IDych mni,ejszych obsz.arów

·

prze-mysłowych

oraz

miej;skioh.

Zatw.ie:rdzelllie

stref

ocbirQnnych

jest

sprawą piJlną, gdyż ciągle j~y ś'Wiiialdlkami

:zmniej-szania

n8łtul'lalnego

lroaijobraru jury. TYiPowym

pr.zytkŁadem 111liswz;etnia;

IIlaJjoonniejszych partii

jUII"y

jest

wyJbudowanie

ostatnio

dużego

wa-piennika Saim0tp011nocy

Chłqpskiej.

w

Kielni-:

kach lrolo

Olszlty.na.

W.apiennik

ten

pow..in:ien

być

w

iPrZY'SZł·ości

p.r1Zelniesilony

w

irnne

~ejsce, gdyż

w

okolńlcy OlSZ~tyna

lilie

będą łdkal:imwane

miejscowe

MkŁa!dy przemysłdWe.

L.ik!widaJcji

pow.iJnna

również

ulec eksploatacja

i

wy:pał

wa:pna

·

w

Podllesicach u stó!P

Berkowej

Góry.

Oprócz

dużych

stref

ochroamych

na1leży

rów:nileż IW'SZJC:Ząć

staJrna o

utwarzenie

re.ze:r-wa,tów

geologicrmych,

w

których

'Zalchowa.ne

by

wstały

Sl.lCZególnie

WlaiŻne

profile. W

.

naj-bli~e

j

dlrollicy

Częstochowy

wyty;powalne

ro-sta!y

1przetz

:pl'IO!f.

S. Z.

Różyckiego

trrz.y

ltaikie

punlk!ty:

l)

fragment

loo!mientiołamu

na

Jasnej

Górze

(12),

2)

:fu-agment

:kaanieniołomu ~

Wmoso.wej

(kel<l!We'j, dy;wez, new.iJz.),

3)

część

jaski.n:L

fW:

wap:ie:n:i.ach

oogowu

w

Błesz~Illie.

Powstać

·

tu

pcw.inien

1PM'Ik

miejslci:,

w

którym

zachoWiałytby się

widoc:z.ne

dziś mteresujące

profi:le.

utworów

~h.

l. ··

-LITERATURA

l. Chrzano;wska M., Kozłowski S.,

Zdro-j e w s k a N. - S:urowce !Skalne w rejome Czę­

S!tochoWy. Przewodnik XXXIII Zja7Jdu PTG. War-szawa 1960.

2. C z u d ak A. - Ochrona przyrodly w wojewócłz­

rtw.ie śląskim. Państw. Rada Ochr. Przyr. 1938.

3. D

u

d z i ak J., G

u

t S., K

r

.z y w

o

ń R. -

Oso-bliwości przyrody między Olzą a Górną Wai'Itą.

WYicl Sląsk. 1956.

4. G o ł ą b J. - Szklic geologiczny okollic Częstocho­

wy 1 : 100 000. Sprawoodanii€1 z· badań ~logicz­

lllyjch ·1945--46. Biua. iPIG 31, Wamsza;wa 1947.

:S. Kam i e ń s k i M. - Skały budowlane w Polsce

BiU!l. PIG 57. Warszawa 1949.

6. K o z ł o w s k i-S. - Problemy eksploatacji glinek

liilalliolwy!Ch w reij1011ie K,raklorwa. ,,Plvlegiląd Gool."

1957, nr 8.