FOLIA OECONOMICA 274, 2012
Stanisław Wieteska*
ZAGRO ENIA SPOWODOWANE PRZEZ NIEKTÓRE ZWIERZ TA DZIKIE, GADY, OWADY
W POLSKIM OBSZARZE TERYTORIALNYM1
1. POSTAWIENIE PROBLEMU
W ustawie o ochronie przyrody – art. 126 ust. 1 – przewiduje odpowiedzial-no Skarbu Pa stwa za szkody wyrz dzone przez zwierz ta dzikie2.
Jest to odpowiedzialno ograniczona dla rzeczywistych szkód i nie obej-muje utraconych korzy ci.
Powstaje pytanie czy kosztów, które ponosi Skarb Pa stwa nie nale ałoby przerzuci na zakłady ubezpiecze .
Nale y tak e zauwa y , e wi kszo dziko yj cych zwierz t jest przed-miotem polowania. Z kolei chore upolowane zwierz ta mog by zagro eniem dla ludno ci spo ywaj cej ich mi so.
W literaturze ubezpieczeniowej niewiele mówi si o ubezpieczeniu od skut-ków ataskut-ków zwierzyny yj cej na wolno ci (dzikiej), gadów i owadów na lud-no cywiln . Przez zwierzyn dzik rozumie b dziemy: wilki, nied wiedzie, dziki, jelenie, lisy. Przez gady rozumie b dziemy jadowite w e, jaszczurki i inne hodowane poza ogrodami zoologicznymi i placówkami naukowymi pro-wadz cymi badania nad zwierz tami, a tak e cyrkami3. Przez owady rozumie b dziemy: pszczoły, osy, kleszcze, komary itp.
Do zagro e zaliczamy tak e zwierz ta chore, np. na ptasi gryp , w cie-klizn .
W artykule prezentujemy skal w/w zagro e .
*
Prof. zw. dr hab., Katedra Ubezpiecze , Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, 90-214 Łód , ul Rewolucji 1905 r. nr 39.
1
Przez polski obszar terytorialny rozumie b dziemy teren wyznaczony przez granice Pa stwa.
2
W. R a d e c k i, Prawo łowieckie, komentarz, Wydanie III zaktualizowane. Stan prawny na dzie 31.III.2010, Difin, Warszawa 2010, s. 258.
3
Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 23 sierpnia 2005 r. w sprawie gatunków lub grup gatunków zwierz t niebezpiecznych dla ycia i zdrowia ludno ci, DzU 2006, nr 43, poz. 309.
Zachowania zwierz t dzikich, gadów i owadów i ataki na ludno b dziemy traktowa jako zdarzenia losowe, w my l okre lenia przyj tego w ustawie o działalno ci ubezpieczeniowej. To z kolei jest podstaw daj c mo liwo obj cia ochron ubezpieczeniow skutków tych zdarze .
2. ZAGRO ENIA SPOWODOWANE ZWIERZYN DZIK
Wilki:
Jednym z dziko yj cych zwierz t s wilki. Przez wiele lat traktowano te zwierz ta wyj tkowo okrutnie, powoduj c nieograniczony odstrzał.
W latach 70. populacja ta spadła do około 100 szt. W 1975 r. te drapie niki zostały wpisane na list zwierz t chronionych. Od 1995 r. wilk jest chroniony na mocy Rozporz dzenia Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych
i Le nictwa.
Zgodnie z Ustaw z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, DzU 2004, nr 92, poz. 880, w art. 52.1 – sprecyzowano wszelkie rodzaje zakazów czynno ci wobec wilka.
Problem szkód spowodowanych przez wilki wyst puje wsz dzie tam, gdzie znajduj si ich ostoje. Ich ataki skierowane s na zwierz ta hodowlane, domo-we4, a tak e zwierzyn łown 5. Sporadycznie wyst puj ataki na ludzi.
Terytorialne rozmieszczenie wilków na terenie Polski przedstawia rys. 1. Obecny status prawny reguluje Rozporz dzenie Ministra rodowiska z 28 wrze nia 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst puj cych zwierz t obj -tych ochron .
Według ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia przez Zakład Badania Ssaków PAN i Stowarzyszenie dla Natury Wilk w Polsce yje około 700 wilków zamieszkuj cych lasy gospodarcze, co oznacza ok. 2–3 wilków na 100 km2.
Szkody wilków (bez utraconych korzy ci) wypłaca Skarb Pa stwa na mocy
Ustawy o ochronie przyrody, DzU 2004, nr 92, poz. 880 – wraz z pó niejszymi
zmianami.
Opracowane zostały zasady post powania w przypadku stwierdzenia szko-dy przez wilki6.
4
S. K o s s a k, Wilk – zabójca zwierz t gospodarskich? Poradnik do rozpoznania przyczyn mierci wypasanych bez dozoru, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa 1999.
5
S. N o w a k, R. W. M y s ł a j e k, Rola wilka w lasach. Stowarzyszenie dla Natury WILK, Grodziszka 2004, s. 3/15.
6
S. N o w a k, R. W. M y s ł a j e k, Poradnik zwierz t hodowlanych przed wilkami, Stowarzy-szenie dla Natury WILK, Twardorzeczka 2006, s. 9–17.
Rys. 1. Stan liczebny* wilków w sztukach według województw w 2008 r., stan w dniu 31.XII *
dane szacunkowe
r ó d ł o: Ochrona rodowiska, GUS 2008, Tabl. 37(223).
Bobry:
Bobry powoduj liczne szkody w skarpach cieków i obwałowa . Bobry duj c nory cz sto rozgał zione tworz c gniazda zagra aj bezpiecze stwu bu-dowlom hydrotechnicznym. Uszkodzenie z kolei np. wału przeciwpowodziowe-go przez szkody bobrowe mo e stanowi powa ne zagro enie dla ludno ci i inwestycji w strefie zagro enia powodziowego. Naprawa wału przeciwpowo-dziowego w którym s szkody bobrowe nie nale y do łatwych. Równie wycena szkód bobrowych stwarza szereg trudno ci7.
Bobry oddziałuj na rodowisko buduj c tamy powoduj ce zatapianie tere-nów przyległych, tworz c tereny podmokłe, trudne do uprawy8. Ponadto dzi ki działalno ci bobrów zmianom ulega mog kształty linii brzegowych cieków wodnych. Budowane kanały w skarpach mog by zagro eniem dla sprz tu
7
M. B d z i k o w s k i, Szkody bobrowe, „In ynier budownictwa” 2011, nr 10, s. 32–33 oraz M. S t a j s z c z y k, Bóbr szansa dla Europy, „Zielona planeta” 2008, nr 6, s. 10–12.
8 W. S t r u y s k i, M. L a t o s, Bobry i wydry Puszczy Kozienickiej, Pionki 2007, s. 33–35. 3 pomorskie zachodnio pomorskie 17 warmi sko-mazurskie 70 kujawsko- pomorskie 3 130 8 20 6 9 – 63 153 podlaskie wielkopolskie lubelskie mazowieckie lubuskie dolno l skie łódzkie opolskie – l skie podkarpackie małopolskie wi tokrzyskie – 220 –
nego a tak e złamania ko czyn zwierz t gospodarskich. W przypadku szlaków komunikacyjnych bobry mog skutecznie zablokowa przepusty drogowe, poł -czenia w drenacji pól rowów melioracyjnych a dodatkowo cinane drzewa mog uszkodzi drogi, tory kolejowe, sie energetyczn .
Wydry:
Wydry nie wykazuj szczególnego oddziaływania na rodowisko. Mog jednak wywoła powa ne szkody w rybnych stawach hodowlanych.
Nied wiedzie:
W 2001 r. na Podkarpaciu wiele szkód spowodowane jest w pasiekach przez nied wiedzie.
Na Podlasiu wiele szkód w rolnictwie spowodowanych zostało przez bobry, wilki i ubry. Tylko w 2010 r. wypłacono 2,5 mln zł, za na Warmii i Mazurach około 1,8 mln zł. Zwierz ta te s chronione, st d szkody wypłaca Skarb Pa stwa czy regionalne dyrekcje ochrony rodowiska9.
3. CHOROBY ROZNOSZONE PRZEZ ZWIERZYN DZIK
Sporadycznym zagro eniem naturalnym s choroby roznoszone przez zwie-rz ta dzikie, np. w cieklizna, nosówka, wło nica itp.
Badania w latach 1999–2007 wykazały liczne przypadki w cieklizny u zwierz t dzikich (lisów, jenotów, kotów)10.
Najwi cej przypadków zarejestrowano w województwach: warmi sko--mazurskim, wielkopolskim, podkarpackim, lubelskim. Fakt ten interpretowany był ró nymi przyczynami11. Bardziej pogł bione badania i obserwacje doprowa-dziły do wniosku, e wyst powanie poszczególnych przypadków w cieklizny dotyczy województw wschodnich, które granicz z Obwodem Kaliningradzkim (warmi sko-mazurskie), Litw (podlaskie), Białorusi (podlaskie, lubelskie), a tak e Ukrain (lubelskie, podkarpackie)12. W roku 2006 stanowiło to około 79,3% wszystkich przypadków w cieklizny na terenie kraju.
9
R. K r u p a - D b r o w s k a, Zwierz ta niszcz a pa stwo płaci miliony, „Rzeczpospolita”, 17–18 wrze nia 2011 r.
10
H. M ó l, W cieklizna zwierz t w 2007 r. na tle szczepie lisów w latach 1999–2007 w Pol-sce, „ ycie weterynaryjne” 2008, nr 83/7, s. 615–17.
11
Wi cej na ten temat H. M o l, W cieklizna zwierz t 2004 na tle potrzeby jej badania w Pol-sce, „ ycie weterynaryjne” 2005, nr 10, s. 655–658.
12
M. S m r e o z e k, P. T r b a s, J. F. m u d z i s k i, W cieklizna w Polsce w 2006 r., „Me-dycyna Weterynaryjna” 2008, nr 1, s. 68–71.
Obserwacja i badania tej choroby trwaj ju od wielu lat13. Stan ilo ciowy wyst powania jej u zwierz t w Polsce w latach 1999–2007 przedstawia tab. 1.
T a b e l a 1 W cieklizna zwierz t w 2007 r. na tle szczepie lisów w latach 1999–2007 w Polsce
Województwa L is y Je n o ty Z w . g o sp . K o ty P sy K u n y B o rs u k i T ch ó rz e N ie to p er ze S ar n y In n e R az em Dolno l skie 62 14 – 5 1 1 3 – 3 2 – 91 Kujawsko-pomorskie 352 66 83 39 19 13 6 – 1 1 1 581 Lubelskie 1005 38 3 88 26 38 6 3 – 2 4 1215 Lubuskie 6 1 – 1 1 – – – 1 – – 10 Łódzkie 88 6 1 6 5 4 – 1 2 1 1 115 Małopolskie 496 1 5 50 30 22 – 1 2 3 2 612 Mazowieckie 610 28 20 16 17 4 9 4 11 1 1 721 Opolskie 21 1 – 3 – – 1 – 1 – – 27 Podkarpackie 839 10 6 80 35 22 2 4 2 7 3 1010 Podlaskie 550 116 164 14 11 20 – 9 4 1 4 893 Pomorskie 24 8 7 2 1 – – – 4 – – 46 l skie 37 – 1 2 4 6 – – 3 – 1 54 wi tokrzyskie 575 6 4 20 16 9 5 1 436 Warmi sko--mazurskie 633 339 252 86 46 35 16 13 3 4 6 1433 Wielkopolskie 789 117 9 55 42 11 15 1 14 14 5 1072 Zachodniopomorskie 9 3 – – – 1 1 – 4 – 1 19 Razem 5896 754 555 467 254 186 64 37 55 36 31 8335 Procentowy udział gatunku zwierz t 70,73 9,04 6,65 5,60 3,04 2,23 0,76 0,44 0,65 0,43 0,37 100,00 r ó d ł o: „ ycie Weterynaryjne” 2008, nr 83(7).
Najwi ksza liczba stwierdzonych przypadków znajdowała si w wojewódz-twach: lubelskim, podkarpackim, podlaskim, warmi sko-mazurskim, a tak e wielkopolskim.
13
Por. m. in. H. M o l, W cieklizna zwierz t w Polsce w latach 1965–1998, „ ycie weteryna-ryjne” 2000, nr 11, s. 590–596; H. M o l, W cieklizna zwierz t w 2006 r. w perspektywie szczepie lisów w latach 1993–2006, „ ycie weterynaryjnie” 2007, nr 8, s. 676–678.
W latach 1988–1998 przeprowadzono badania sanitarno-weterynaryjne zwierz t łownych14. Badaniom sanitarno-weterynaryjnym poddano 30,9 tys. dzików; 42,6 tys. jeleni oraz ok. 135 tys. saren.
W wyniku badania poubojowego stwierdzono objawy b d zmiany choro-bowe u 2,77–5,69%, a uznane za niezdatne do spo ycia 0,3–1,55% badanych zwierz t. Cz stotliwo wyst powania przyczyn dyskwalifikacji tusz, b d ich cz ci ró niła si znacznie u poszczególnych gatunków badanych zwierz t.
Wydarzenia lat 2000–2010 dowodz , e zagro enie przenoszeniem wirusów ze zwierz t na człowieka jest całkowicie realne.
Takim zagro eniem dla człowieka i zwierz t okazała si tzw. ptasia grypa15. Wyst powanie pandemii ptasiej grypy od grudnia 2003 r. do sierpnia 2005 r. było przyczyn 57 zgonów. Wirus pojawił si w 1996 r. u g si (w Chinach) i dotarł do Europy, powoduj c zagro enie dla ptactwa, zwierz t i ludno ci.
Kontakt człowieka z ró nego rodzaju ptakami, stanowi tak e zagro enie na-turalne. Ptaki mog by nosicielami bakterii, wirusów, grzybów paso ytów – zwanymi zwierz cymi lub zoonozami16.
Skutki zdrowotne zawodowej lub amatorskiej ekspozycji na ptaki, mo e powodowa ró nego rodzaju choroby, do których mo emy zaliczy m. in.: aler-gie, astma, choroby zaka ne lub paso ytnicze itp.
Ptaki drapie ne mog ulec zaka eniu chwytaj c lub zjadaj c ptactwo wod-ne, powoduj c tym samym choroby o etiologii wirusowej. Na skutek ptasich w drówek wiosennych i jesiennych wirusy mog by roznoszone na znaczne odległo ci. Ptactwo wodne mo e przyczyni si do wyst pienia chorób w fer-mach i gospodarstwach domowych17.
Kolejnym zagro eniem naturalnym dla ludno ci i zwierz t w Polsce jest po-jawienie si wło nicy u wi i zwierz t łownych18.
W roku 1968 zagro enie wło nic u wi utrzymuje si prawie na tym sa-mym poziomie 0,002–0,005%. Obserwuje si natomiast jej systematyczny wzrost u dzików – od 0,11% w 1964 r. do 0,39% w 1992 r.
Najwi cej ognisk wyst powania wło nicy u dzików stwierdzono w północ-no-wschodniej Polsce. W rozprzestrzenianiu si wło nicy nie mo na pomin nutrii. W latach 1980–87 w tkance mi niowej nutrii stwierdzono rednio rocz-nie 0,008% istrocz-nienia jego wirusa.
14
H. L i s, Wyniki Sanitarno-weterynaryjne, badania zwierz t łownych w Polsce w latach 1988–1998, „ ycie Weterynaryjne” 2000, nr 4, s. 203–205.
15
M. W. B a b u r a, T. D z i e c i t k o w s k i, Ptasia grypa – kr ce zagro enie, „ ycie we-terynaryjne” 2005, nr 11, s. 683–85.
16
Obszerniej na ten temat S. w i d e r s k a - K i ł b i k i i n., Zagro enia zdrowotne zwi zane z zawodow ekspozycj na ptaki, „Medycyna Pracy” 2010, nr 61(2), s. 213–222.
17
T. S t e n z e l, A. K o n c i c k i, Dzikie ptaki. Ich rola w rozprzestrzenianiu gro nych dla drobiu chorób wirusowych, „Weterynaria w terenie” 2008, nr 1, s. 26–28.
18
H. L i s, Analiza epizootiologiczna u wi i dzików, „Medycyna weterynaryjna” 1995, nr 7, s. 406–408.
Zwierz ta wolno yj ce, a tak e ró nego rodzaju gryzonie uszkadzaj drzewa owocowe o ró nej porze roku. W niechronionych sadach szkody mog si -ga nawet 80–90% wszystkich drzew19. Ogryzione albo poranione drzewka owocowe (zwłaszcza młode) mog zamiera . Najbardziej nara one s drzewka młode – jabłonie i wi nie. Wiele szkód powoduj tak e norniki polne.
4. ATAKI GADÓW I PŁAZÓW
Kolejnym zagro eniem dla ludno ci s przypadki uk szenia ludzi przez mije.
W latach 1999–2005 w oddziale chorób zaka nych l skiej Akademii Me-dycznej w Bytomiu zarejestrowano 25 chorych uk szonych przez mij zygza-kowat . Byli to m czy ni w wieku 5–57 lat. Do uk szenia dochodziło w mie-si cach letnich i wiosennych. W wi kszo ci przypadków do uk sze dochodziło podczas wycieczek do lasu w celach rekreacyjnych oraz zbierania runa le nego. Uk szenia miały charakter przypadkowy i były wynikiem ataku zaskoczonego i przestraszonego gada20.
Uk szenie przez mij zygzakowat dotycz nie tylko ludzi, ale tak e zwie-rz t21. W szczególno ci nara one s dzieci z terenów wiejskich a tak e w o rod-kach wypoczynkowych22.
Działania stra y po arnej w których przedmiotem zagro enia dla ludno ci s zwierz ta, gady, płazy s ju standardowym obowi zkiem tych jednostek. W ród wielu interwencji wa ne miejsce zajmuj miejscowe zagro enia np. przez w e23. W wi kszo ci przypadków w Polsce s to w e yj ce w naturalnym
rodowisku, a tak e te które uciekły hodowcom z terrarium.
5. ZAGRO ENIE ZE STRONY OWADÓW
Owady oprócz znaczenia dla przyrody stanowi tak e zagro enie dla ludno-ci. W okresie letnim ludno i zwierz ta nara one s na dlenie pszczół. Pszczoły spotykamy w pobli u drzew owocowych, pasiek. W przypadku
19
K. J a w o r s k a, Jak zabezpieczy si przed gryzoniami i zwierzyn , „Sad” 2008, nr 10, s. 52–57.
20
L. K e m p a, B. O c z k o - G r z e s i k, W. S t o l a r z, Przypadki uk sze ludzi przez mije, obserwacje z terenu l ska w latach 1999–2003, „Przegl d epidemiologiczny” 2004, nr 1, s. 219.
21 A. Maria D z i e d u s z y c k i, Pierwsza pomoc i leczenie psów uk szonych przez mij zyg-zakowat , SIMA, Warszawa 2008.
22
R. R y k i e w i c z, Uk szenia dziecka przez mij zygzakowat w oparciu o materiał wła-sny, „Przegl d pediatryczny” 2008, nr 2, s. 96–100.
lenia na jad pszczół wymagana jest interwencja lekarza. Pszczoły atakuj w chwili znajdowania si w bliskiej odległo ci. W okresie letnim spotykamy tak e osy i szerszenie, które potrafi atakowa i dli wielokrotnie24.
Skutecznie zakłócaj nam prac i wypoczynek komary. W szczególno ci nasilenie ataków komarów dostrzegamy w okresach mokrych lat, po powo-dziach, w okolicach zbiorników wodnych.
W ogrodach, lasach, parkach, musimy uwa a na kleszcze. W latach (2000– 2009) spotykamy coraz wi cej zachorowa na borelioz . Najwi cej poszkodo-wanych przez kleszcze spotykamy w Polsce północno-wschodniej. Najwi ksza aktywno kleszczy przypada na miesi ce: maj–czerwiec oraz wrzesie – pa dziernik25.
Rys. 2. Liczba zachorowa na KZM według miesi ca zachorowania
r ó d ł o: P. S t e f a n o f f, Sytuacja epidemiologiczna kleszczowego zapalenia mózgu, „Dziennik Gazeta Prawna”, 18 marca 2011 r., s. D1.
Typowym obszarem wyst powania s lasy li ciaste, a tak e zwierz ta le ne i gryzonie. Rocznie w Polsce rozpoznaje si około 200 przypadków kleszczowe-go zapalenia mózgu (KZM), z których 90% wymaga pobytu w szpitalu26. W Polsce w latach 1993–2008 cz sto zachorowa wzrosła z 0,3 do 0,9 na
24
B. B i e , Zagro enia ze strony owadów, „Atest” 2010, nr 9, s. 34–35 oraz K. Ł a n g o w -s k i, Zagro enia atakiem owadów, „Przegl d obrony cywilnej” 2010, nr 8, -s. 30–32.
25
B. w i t k o w s k a, Sezonowe kleszcze, cz. 1, „Przyjaciel Przy Pracy” 2010, nr 6, s. 22–23.
26
B. w i t k o w s k a, Sezon na kleszcze, cz. 2, „Przyjaciel Przy Pracy” 2010, nr 7–8, s. 35–36.
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Miesi c zachorowania KZM w latach 2004–2008 300 200 100 0
100 tys. mieszka ców. W latach 2004–2008 około 91% zachorowa odnotowa-no w województwach podlaskim, warmi sko-mazurskim, opolskim, podkarpac-kim27. Najcz ciej do zachorowa dochodzi w okresie maj–pa dziernik (rys. 2). W 2008 r. w Polsce zarejestrowano 6 255 przypadków boreliozy, z czego 28,6% wymagało hospitalizacji28.
Najwi ksze prawdopodobie stwo zaka enia borelioz wyst puje w lasach, trawnikach, zaro lach. Do innych owadów nale y zaliczy : muchy, meszki i mrówki.
Kleszczowe zapalenie mózgu dotyczy praktycznie wszystkich grup wieko-wych (rys. 3).
Rys. 3. Kleszczowe zapalenie mózgu w latach 2004–2008
ródło: jak do rys. 2.
Najcz ciej ul gaj zachorowaniu m czy ni (61%), a tak e mieszka cy wsi (około 55%).
27 P. S t e f a n o f f, Sytuacja epidemiologiczna kleszczowego zapalenia mózgu, „Dziennik Ga-zeta Prawna”, 18 marca 2011 r.
28
M. M a y k a, Kleszcze s coraz gro niejsze, „Atest” 2010, nr 7, s. 13–15 oraz A. W ó j -c i k - F a t l a i i n., Choroby przenoszone przez klesz-cze. Cz I, Ixodes ricinus jako rezerwuar i wektor potogenów, „Zdrowie Publiczne” 2009, nr 2, s. 213–216.
0 – 4 5 – 9 1 0 – 1 4 1 5 – 1 9 2 0 – 2 4 2 5 – 2 9 3 0 – 3 4 3 5 – 3 9 4 0 – 4 4 4 5 – 4 9 5 0 – 5 4 5 5 – 5 9 6 0 – 6 4 6 5 – 6 9 7 0 – 7 4 7 5 – 7 9 8 0 – 8 4 8 5 – 8 9
Liczba zachorowa w podziale na grupy wieku 150
100
50
0
6. CZ STO SZKÓD SPOWODOWANYCH PRZEZ ZWIERZYN DZIK , GADY I OWADY
Szkody spowodowane przez zwierzyn dzik mog dotyczy osób i mienia (zwierz t gospodarskich). Jak pokazuj dotychczasowe rozwa ania do szkód spowodowanych przez zwierzyn dzik dochodzi sporadycznie. Do szkód do-chodzi najcz ciej w rejonach jej przebywania, siedliskach, szlakach w drow-nych. Agresja ze strony dzikich zwierz t wyzwolona najcz ciej bywa przez brak pokarmu, niewła ciwym zachowaniem si ludzi, wkraczaniem pojazdów na rejony ich przebywania, stresem itp. Straty finansowe z tego powodu nie s du e w skali kraju w poszczególnych latach.
Z kolei zagro enia chorobami ze strony zwierz t tak e nie s du e. Badania wykazały, e w skali kraju zwierz ta dzikie, u których stwierdzono zmiany b d objawy chorobowe, szacuje si na około 1–2% populacji29. Rozkład przestrzen-ny nie jest równomierprzestrzen-ny. Najwi cej zmian i objawów chorobowych zaobserwo-wano w województwach: dolno l skim, warmi sko-mazurskim, zachodnio--pomorskim i wielkopolskim. Jak dotychczas, badania weterynaryjne skutecznie przeciwdziałaj chorobom przy spo yciu mi sa przez ludno cywiln .
Bardziej gro ne zjawisko dotyczy chorych zwierz t na w cieklizn .
Z danych zawartych w tab. 1 wynika, e w cieklizn mog by zara one zwierz ta gospodarskie. Do nich zaliczono bydło (6,65%), koty (5,6%), psy (3,4%). Nale y podkre li , e z t chorob systematycznie si walczy za pomo-c obowi zkowypomo-ch szpomo-czepie 30. Łatwo zauwa y regionalne (wojewódzkie) zró nicowanie wyst powania w cieklizny w Polsce. Do sporadycznych ataków na terenie Polski dochodzi ze strony gadów, mii na ludno i zwierz ta gospo-darskie.
Bardziej uci liwe s ataki owadów na ludno i zwierz ta gospodarskie. Ataki kleszczy, pszczół, os, komarów wyst puj z du cz sto ci , zwłaszcza w okresach letnich. Jak dotychczas szybka pomoc lekarska skutecznie opanowu-je zagro enie w tym zakresie.
Warto tak e wspomnie , e Stra Po arna jest zobowi zana do interwencji w przypadkach nietypowego zachowania si zwierz t dzikich, owadów i gadów. Liczba interwencji jednostek PSP w latach 2001–2008 wzrosła z około 16 tys. do 83 tys. rocznie. Jest to jednak liczba interwencji obejmuj ca nie tylko przy-padki zwierz t dzikich, gadów, płazów ale tak e psów, zwierz t gospodarskich,
29
H. L i s, Ocena wyników badania sanitarno-weterynaryjnego zwierz t łownych w Polsce w latach 1998–2006, „ ycie weterynaryjne” 2008, nr 83(7), s. 11–12.
30
Por. m. in. R. K a m i e n i a r z i i n ., Wyniki szczepie lisów przeciw w ciekli nie na tle da-nych o populacji tego gatunku w Wielkopolsce, „Medycyna weterynaryjna” 2008, nr 3, s. 318–24.
zwierz t hodowanych indywidualnie przez ludno w mieszkaniach, budynkach, w terrariach. Uwolnione np. z terrariów mog by gro ne dla ludno ci31.
7. UBEZPIECZENIOWY PUNKT WIDZENIA
Szkody spowodowane przez zwierz ta dzikie ponosi Skarb Pa stwa. Nie je-ste my w stanie oszacowa wielko ci finansowych strat. Poniewa cz sto ataków zwierz t dzikich np. na zwierz ta gospodarskie jest niewielka, st d skala strat w skali roku jest tak e niezbyt du a. St d mo emy postawi tez , e straty finansowe spowodowane przez zwierz ta dzikie mog by obj te ochron ubez-pieczeniow . Ochrona ubezubez-pieczeniowa powinna by doł czona do obowi zko-wego ubezpieczenia upraw i zwierz t gospodarskich (DzU 2006, nr 150, poz. 1249 wraz z pó niejszymi zmianami).
Zupełnie inaczej przedstawia si zagro enie chorobami pochodz cymi od zwierz t dzikich, gadów i owadów. Praktycznie oprócz ubezpieczenia od nie-szcz liwych wypadków nie posiadamy takiej ochrony ubezpieczeniowej. Jedy-nie w ramach powszechnych ubezpiecze zdrowotnych mo emy pokrywa szkody spowodowane przez to zagro enie. Aby mie mo liwo sprecyzowania ogólnych warunków ubezpiecze w tym zakresie odpowiedzialno ci, a tak e obliczy stop składki, powinna by bardziej dokładna statystyka tych zagro e .
8. ZAKO CZENIE I WNIOSKI
W literaturze ubezpieczeniowej wiele uwagi po wi ca si zagro eniom spowodowanym przez zwierz ta dziko yj ce, gady i owady. W artykule oparto si jedynie na podstawie literatury odnosz cej si do tego zjawiska. Jak dowodz dotychczasowe rozwa ania, zagro enie ze strony zwierz t i gadów jest mo liwe lecz skala zjawiska jest niewielka. Wi ksze zagro enie jest ze strony owadów. Poniewa ataki zwierz t dzikich, gadów, owadów nale do zdarze losowych, st d powinny by produkty ubezpieczeniowe obejmuj ce ochron ubezpiecze-niow ludzi i zwierz ta gospodarskie.
Przedstawiona w artykule tematyka nie została wyczerpana lecz jedynie za-sygnalizowana. Konieczne s dalsze badania w tym zakresie.
31
Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 9 wrze nia 2011 r. w sprawie listy ro lin i zwierz t gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do rodowiska przyrodniczego mog zagrozi gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, DzU 2011, nr 210, poz. 1260.
Stanisław Wieteska
HAZARDS CAUSED BY SOME WILD ANIMALS, REPTILES, INSECTS IN THE POLISH TERRITORIAL AREA
We meet a lot of wild animals, reptiles and insects on Polish territory, which pose a threat to people and livestock. The attacks of wild animals directly to humans are becoming more common. By this reason, we are exposed to different type of bites, which entails the cost of treatment.
In this article we present the scale of threats by such animals as wolves, beavers, otters, snakes, bears. Also it is discussed the diseases: rabies, bird flu and other spread by ticks, wasps, bees, mosquitoes, etc. In this article we indicate that the damage caused by wild animals, reptiles and insects can be covered by personal accident insurance.
