Echa bitwy grunwaldzkiej i oblężęnia Malborka w niemieckiej gałęzi Zakonu Krzyżackiego w lecie 1410 roku

Biskup, Marian

Echa bitwy grunwaldzkiej i oblężęnia

Malborka w niemieckiej gałęzi

Zakonu Krzyżackiego w lecie 1410

roku

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 455-460

M

I

S

C

E

L

L

A

N

E

A

M a r ia n B is k u p

ECHA BITWY GRUNWALDZKIEJ I OBLĘŻENIA MALBORKA

W NIEMIECKIEJ GAŁĘZI ZAKONU KRZYŻACKIEGO

W LECIE 1410 ROKU

G ru n w ald zk a k lęska p ru sk ie j gałęzi Z akonu K rzyżackiego (Niemieckiego) z 15 lipca 1410 r. siłą rzeczy m usiała odbić się siln y m echem tak że w jego niem ieckiej gałęzi — n a tu ra ln y m zapleczu i dostarczycielu now ych k a n d y d a ­ tów do kon w en tó w w Prusach. Było też zrozum iałe, iż tym czasow y zw ierzch­ nik Z akonu w M a lborku — k o m tu r św iecki H en ry k von Plauen, jako n a ­ m iestn ik w ielkiego m istrza, z m iejsca p o d jął próbę z aalarm o w an ia w ładz niem ieckiej gałęzi Zakonu. Chodziło m u o rzecz najw ażniejszą: szybką pomoc zbrojną przeciw ko w ielkiej arm ii polsko-litew skiej, k tó ra w k ilk a d n i po su k ­ cesie g ru n w ald zk im podchodziła już pod stolicę Z akonu w P rusach.

O początkach te j akcji P la u en a i jej sk u tk a ch m ieliśm y d otąd inform acje pochodzące jed n ak głów nie z późnego lata i jesieni 1410 r . 1 B rakow ało n a to ­ m iast listów sam ego P lau en a z okresu bezpośrednio po klęsce grunw aldzkiej, bow iem tom re g is tra n tó w z tego okresu zaginął w arch iw u m Z akonu w K ró ­ lew cu 2. N ieznane też b yły wcześniejsze przekazy w ładz niem ieckiej gałęzi z la ta 1410 r.. a najw cześniejsze ze zn anych pochodzą z końca w rześnia 1410 r.

B rak i te m ogą zostać częściowo u su n ięte przez pełniejszą kw eren d ę w a rch iw aliach niem ieckiej gałęzi Zakonu, znajd u jący ch się dzisiaj w k ilk u ­ n astu archiw ach RFN, n a czele z L u d w igsburgiem (W irtem bergia) i M ona­ chium (Bawaria). K w erendę ta k ą w o statn ich latach p rzeprow adzał Sven Ekdahl, jed n ak tylko częściowo. P om inął bow iem k ilk a archiw ów , w tym i w S tu ttg a rc ie (W irtem bergia). W tam tejszy m G łów nym A rchiw um P a ń stw o ­ w ym (H au p tstaatsarch iv S tu ttg a rt) zn ajd u je się dział „D eutscher O rden” , po­ chodzący ze zbiorów byłego A rch iw u m Z akonu N iemieckiego w M ergentheim (W irtem bergia). Po przejęciu dó b r Z akonu w r. 1809 przez tery to ria ln e k się­ stw a (królestw a) południow oniem ieckie (zwłaszcza W irtem bergia i B aw aria) zostały one podzielone m iędzy k ilk a archiw ów , zwłaszcza w L u dw igsburgu i M onachium . Część ty ch archiw aliów trafiła i do Głównego A rchiw um P a ń s t­ wowego w S tu ttg arcie; by ły to w szczególności ak ta i dok u m en ty baliw atu alzacko-burgundzkiego obejm ującego posiadłości Z akonu w południow o-za­ chodniej części Rzeszy nad górnym R enem i n a północ od Je zio ra Bodeńskie­ go 8. W m a te ria ła c h ty ch (sygn. 343, Büschel 94), należących do k o m tu rstw a 1 P o r . z w ł a s z c z a G . S o m m e r f e l d , D i e L a g e d e s D e u t s c h e n O r d e n s n a c h d e r S c h l a c h t b e i Т а п п е п Ъ е т д u n d d i e A n f ä n g e d e r « V e r s c h w ö r u n g » d e s G e o r g v o n W i r s b e r g , Z e i t s c h r i f t d . W e s t p r . G e s c h i c h t s v e r e i n s , 1909, B d 51, s . 55 i n . 2 S . E k d a h l , D i e S c h l a c h t b e i T a n n e n b e r g 1410. Q u e l l e n k r i t i s c h e U n t e r s u c h u n g e n , B d i , B e r l i n 1982, s s . 83, 181 i n . 3 P o r . A . S e i l e r , H o r n e c k - M e r g e n t h e i m - L u d w i g s b u r g . Z u r U b e r l i e f e r u n g s g e s c h i c h t e d e r A r c h i v e d e s D e u t s c h e n O r d e n s i n S ü d w e s t d e u t s c h l a n d , w : H o r n e c k , K ö n i g s b e r g u n d M e r

-4 5 6 Marian Biskup

w A ltshausen •— rezydencji k o m tu ró w k rajo w y ch b a liw atu alzacko-burgundz- kiego, odnalazłem w lecie 1983 r. przetłum aczone z języka niem ieckiego na łaciński kopie dw óch listów Plauena: do ogółu k siążąt i ry cerzy chrześcijań­ skich z 22 lipca 1410 r. i do ówczesnego m istrza niem ieckiego, k tó ry m był K o n rad von Eglofstein, w ysłanego z M alborka 28 lipca 1410 r. Trzecia kopia była także tłum aczeniem łacińskim listu tegoż m istrza niem ieckiego K o nrada von Eglofsteina z jego ówczesnej głów nej rezydencji — H orneck n ad N ecka- rem z 14 sierpnia 1410 r. skierow anego do w szystkich u rzędników (kom turów krajow ych, kom turów ) Z akonu w G órnych Niemczech (tj. Szw abii i Frankonii).

O ryginały ty ch listów (dotąd nieznane) by ły n a jp ie rw spisane w języku niem ieckim . N astępnie przetłum aczono je, zapew ne już w A ltshausen, na łaci­ nę, być może dla u ży tk u wyższego duchow ieństw a Rzeszy (zwłaszcza w e F r a n ­ konii, Szw abii i Alzacji), ale i dla ry cerstw a z pogranicza francusko-niem iec- kiego. W ynika to z treści listów, k tó re są faktycznie apelem do św iata ry c e r­ skiego o szybką pomoc dla Z akonu w P ru s ac h po pogrom ie g runw aldzkim . P ierw szy list (nr 1) sporządzono 22 lipca 1410 r. n a polecenie Plauena, jako „locum ten en s” wielkiego m istrza w oblężonym już M alborku. P la u en zw raca się w n im do pan u jący ch i ry cerzy chrześcijańskich z wieścią, iż k ról p olski (Jagiełło) i książę W itold z w ielk im i silam i zbrojnym i, tak ż e w ra z z „niew iernym i S aracen am i” (tj. poganam i) obiegł już „dom nasz M albork” . D latego wzyw a, a b y p a n u jący i rycerze dla dobra chrześcijaństw a lub za go­ dziw ym żołdem pośpieszyli Zakonow i z pomocą. U derza przy tym , iż P lau en pisze o oblężeniu zam ku m alborskiego już 22 lipca 1410 r. W szystkie do ty ch ­ czasowe znane n am inform acje źródłow e p odaw ały datę „25 lipca 1410 r. ” Je s t to jed n ak faktycznie da ta przybycia Ja g iełły i W itolda pod M a lb o r k 4 i należy przyjąć, iż w ielk a arm ia polsko-litew ska przy b y w ała e ta p am i już w cześniej (najdalej 21 lipca) i podjęła od razu akcję oblężniczą, jeszcze przed p rzybyciem sw ego głównodowodzącego.

N atom iast w d ru g im liście (nr 2) spisanym 28 lipca 1410 r. P la u e n zw raca się do m istrza krajow ego Z akonu w Niemczech i Italii (m ylnie podane „G a­ lica”), tj. m istrza niemieckiego. Był nim — ja k już w spom niano — K onrad von Eglofstein (1396— 1416), rezy d u jący n a zam k u w H orneck n ad N eckarem , stałej już w te d y rezydencji m istrzów niem ieckich. L ist te n jest faktycznie je­ szcze jedną, ale najw cześniejszą relacją krzyżacką o b itw ie grunw aldzkiej i jej bezpośrednich następstw ach. N am iestnik w ielkiego m istrza daje n a jp ie rw k ró tk ą, in fo rm a cję o konflikcie Z akonu w P ru sac h z Jagiełłą: k ró l polski od­ rzucił w y ro k rozjem czy k ró la czeskiego W acław a IV i z pomocą księcia W itol­ da w ta rg n ął do P ru s. Wówczas w ielki m istrz U lry k von Ju n g in g e n za radą wyższych urzędników i ry cerstw a podjął z nim w alk ę 15 lipca (tj. pod G ru n ­ waldem ). W w alce tej Zakon poniósł klęskę, a w ielk i m istrz poległ w ra z ze znacznym i dostojnikam i. D latego P la u en w zyw a Eglofsteina, ab y w ra z z kom - tu ra m i i pom ocnikam i p rzybył spiesznie z pomocą oraz w ezw ał k siążąt i r y ­ cerstw o na ra tu n e k , także dla dobra całego chrześcijaństw a. R ycerstw u gotów jest dać w ynagrodzenie w postaci żołdu. Na koniec P la u en w zyw ał do pośpie­

g e n t h e i m , h r s g , U . A r n o l d , , L ü n e b u r g 1980, s . 52 i n . , s z c z e g ó l n i e w a r t o ś c i o w y w y k a z a r c h i ­ w a l i ó w Z a k o n u w S t u t t g a r c i e — s s . 101— 102; P o r . t e ż . Ü b e r s i c h t ü b e r d i e B e s t ä n d e H a u p t ­ s t a a t s a r c h i v S t u t t g a r t . N e u w ü r t t e m b e r g l s c h e H e r r s c h a l t e n v o r 1803 bz w . 1806— 1810 ( B - B e s t a n d ) . b e a r b . v o n M . B u l l - R e i c h e n m i l l e r , S t u t t g a r t 1976, s s . 97— 102. 4 P o r . S . K u j o t , R o k 1410. W o j n a , R o c z n i k i T o w . N a u k o w e g o w T o r u n i u , T o r u ń 1910, s . 203; S . M . K u c z y ń s k i , W i e l k a W o j n a z Z a k o n e m K r z y ż a c k i m w l a t a c h 1409—U l i , W a r s z a w a 1960, s . 393.

Echa bitwy g ru n w a ld z k ie j i ob lę że n ia M a l b o r k a 4 5 7

chu, zapew niając, że staw i opór wrogow i, a liczni rycerze zaczynają już p rz y ­ byw ać z pomocą.

Trzeci list (nr 3) — kopia listu niem ieckiego m istrza K o n ra d a von Eglof- steina •— Horneck, 14 sierp n ia 1410 r. — jest n a jw y raź n ie j szybką reak cją n a powyższy apel P lauena. M istrz niem iecki zw raca się w n im do w yższych urzędników Zakonu N iemieckiego w G órnych Niemczech z dłuższą relacją o klęsce Z akonu w P ru sac h (przy czym porządek w y d arzeń został w yraźnie przestaw iony). J a k pisze — k ró l polski, tj. Jagiełło, w sp ieran y pom ocą „ S ara- cenów ” w kroczył z w ielką siłą do Prus, k tó re niszczy, zam ierza podbić i p rz e ­ kazać tym że „n ie w iern y m S aracen o m ”. Dopiero potem n astęp u je relacja o klęsce Z akonu 15 lipca w b itw ie (pod G runw aldem ) z k ró lem polskim, w sp ieran y m przez „S aracenów ” i o śm ierci w ielkiego m istrza U lry k a von Ju n g in g en a i in n y ch w yższych urzędników i braci zakonych oraz „niezliczo­ n ej liczby” chrześcijan. Zostali oni o k ru tn ie zabici przez w o jsk a króla, w śród k tó ry ch byli i „n iew iern i S aracen i”, o okrucieństw ie tak im nie słyszano w ca ­ łym chrześcijaństw ie od wieków. D latego konieczne jest, aby książęta i ryce­ rze w ie rn i Z akonow i i chrześcijaństw u pospieszyli z ry ch łą pomocą, gdyż in a ­ czej Zakon, jak i cała powszechność chrześcijaństw a, poniesie od ty c h n ie ­ w iern y ch niepow etow aną szkodę. M istrz niem iecki ap elu je więc, a b y zaw ia­ domić o ty ch w y darzeniach przyjaciół i k rew n y ch oraz okoliczne ry cerstw o niem ieckie, i nakłonić ich, aby u d a li się do P ru s z pom ocą Z akonow i i chrześ­ cijaństw u. W yraża przekonanie, iż bracia zakonni rów nież udadzą się ta m ze zbrojnym i.

Pow yższe trz y lis ty p o tw ierd zają więc ogrom ne w rażenie spow odow ane klęską g ru n w ald zk ą (chociaż m iejsce k lęski an i razu nie zostało wym ienione). U derza p rz y ty m akcentow anie opinii, iż w b itw ie gru n w ald zk iej Z akon zm a ­ g ał się (i obecnie zm aga się nadal) n ie tylko z poddanym i k ró la polskiego, lecz tak że z posiłkującym i go „niew iernym i S aracen am i”, tj. przede w szy st­ kim L itw in a m i i T ataram i. J e s t to głów ny ten o r zarzutów w y su w an y ch p rze­ ciw Jag ielle przez Z akon od r. 1409 5. Co więcej — podkreśla się — iż Jagiełło po opanow aniu spustoszonych P ru s zam ierza przekazać je ty m w łaśnie w ro ­ gom chrześcijaństw a, k tó rzy o k ru tn ie przelali w w alce ty le k rw i chrześcijań­ skiej. J e s t to w y raźn a p róba urobienia w feu d aln y m św iecie niem ieckim opinii, że w alk a w obronie P ru s K rzyżackich z królem polskim jest n a d al czymś w rodzaju „w ojny św iętej”, w obronie zagrożonego tam nie tylko Z a­ konu Niemieckiego, lecz także całego chrześcijaństw a.

M ateriały te uzu p ełn iają więc przekazy źródłow e m ówiące zarów no o sa­ m ej b itw ie gru n w ald zk iej, jak i o w rażeniu, jak ie w y w arła w k rę g ac h Z a ­ konu, a także sposobach k ształtow ania opinii antypolskich w sk ali eu ro p ej­ skiej. W ykorzystyw ano m ianow icie obecność posiłkow ych oddziałów t a t a r ­ skich w w ojskach W itolda i n ad al próbow ano utożsam iać, pogańskich jeszcze jakoby, L itw inów z „S aracenam i” dla pozyskania poparcia zachodniego ry- cerstw . U derza też oskarżanie J a g iełły o odrzucanie praw ego rozstrzygnięcia sporu z Zakonem. J e s t to także m otyw (tzw. R echtsverw eigerung) u ży w an y później w e w szelkich dalszych oskarżeniach krzyżackich n a forum eu ro ­ pejskim .

Poniżej p u b lik u je m y całość trzech listów, zachowując, w zasadzie, niepo­ 5 A . F . G r a b s k i , P o l s k a w o p i n i a c h E u r o p y Z a c h o d n i e j X I V — X V го., W a r s z a w a 1968, s s . 267—268; H . B o o c k m a n , J o h a n n e s F a l k e n b e r g , d e r D e u t s c h e O r d e n u n d d i e p o l n i s c h e P o ­ l i t i k , G ö t t i n g e n . 1975, s s . 91—92, p o r . t e ż S . E k d a h l , o p . c i t . , s s . 196 i n .

4 5 8 M a r ia n Biskup

radność tłum aczenia łacińskiego. Je d y n ie w k ilk u w y p ad k ach w prow adzono niezbędne k o re k tu ry , zaznaczając to zresztą w przypisach. Za k o re k tę filolo­ giczną ty ch tekstów dziękuję u przejm ie P a n i prof. Zofii A bram ow iczów nie z Torunia.

1

Malbork, 22 V I I 1410 H e n r y k von Plauen, k o m tu r św iecki i n a m iestn ik w. m istrza, w z y w a ogól r y ­ cerstwa chrześcijańskiego do udzielenia pom ocy Z a k o n o w i K r z yż a ck iem u , g d y ż jego rezydencja w M alborku została oblężona przez w ojsko króla polskiego [Jagiełły] i księcia Witolda, wspierane p rzez Saracenów (niewiernych). Kopia X V w.: Hauptstaatsarchiv, S tu ttg a rt, B. 343, Büschel 94.

D atum pro copia et tra n s la tu m de T heutunico in L atinum .

U niversis principibus, baronibus, m ilitib u s et scu tife ris ac aliis q u ib u s­ cum que C h risti fidelibus, ad quos presen tes litere p re v en iu n t. Nos f r a te r H ein- ricus de Plohen, com m endator Swetzie, locum ten en s g eneralis M agister P ru s - cie O rdinis T heutunicorum , notifficam us vobis, quod re x Polonie 1 e t W italdus d u x 2 cum m agna potencia una cum in fid elib u s S arracen is do m u m nostram M arig en b u rg 3 h o stiliter obsederunt. In q u a obsidione vero tocius O rdinis p o ­ tes ta s e t p o tentia consistunt. Ig itu r ro g am u s vos illu stre s e t nobiles dominos, u t qui am ore C h risti e t tocius C h ristia n ita tis a u t p ro rsu s p o ten ti solacio et stipendio nos d efen d e re velint, q u atin u s etiam qua n to cicius poteritis, nos vestro fideli auxilio iu v a re et d efendere velitis, u t vestro iu v am in e ipsis re si­ ste re e t eosdem a nobis expellere possim us et valeam us. D atum M arien b u rg ipsa die beate M arie M agdalene [22 VII] anno Dom ini m illesim o q u a d rin g e n ­ tesim o decimo [1410]. 1 W l a c f y s ł a t o J a g i e ł ł o , k r ó l p o l s k i . 2 W i t o l d , w . k s i ą ż ę l i t e w s k i . 3 Z a m e k го M a l b o r k u . 2 M albork, 28 V I I 1410 H e n r y k v o n Plauen, k o m tu r ś w iecki i n a m iestn ik w. mistrza, donosi m istrzow i niem ie ck iem u [Konradowi v o n Eglofsteinowi] o w ielk ie j klęsce w o js k Z a k o ­ n u K rzyżackiego 15 lipca 1410 w b itw ie z w o js k a m i króla polskiego [Jagiełły] i księcia Witolda. W z y w a do przyjścia z pomocą, a także o apel do ogółu ry - cesarstwa dla dobra całego chrześcijaństwa i p rz yr ze ka wypłacenie żołdu p r z y ­ b y w a ją c ym do Prus.

Kopia X V w.: H auptstaatsarchiv, S tu ttg a rt, B. 343, Büschel 94.

Sic scrib it com m endator Sw ecie locum ten en s generalis M agistri P ruscie Ordinis T h e u tu n ic o ru m 1 ad M agistrum in A lam ania e t G alica te r r a p red icti O rdinis !.

S alutacione am icabili prem issa, h oneste ac dilecte dom ine preceptor. P ro u t bene percepistis, quod nos causas nostras ex p a rte discordie in te r O rdinem ve stru m [sic] e t reg em P o llo n ie 8 existencie [sic] in reg em B o h e m ie 4 effec- tu a lite r posuim us. Cuius prenunciacioni p red ictu s re x Pollonie satisfacere r e ­ cusavit, v eru m u n a cum auxilio W ytoldi ducis te rra m n o stra m P ruscie poten- c ialiter invasit, sic quod generalis M agister O rdinis no stri P r u s c ie 5 cum con­ silio baronum , procerum , m ilitu m et scu tiferu m [sic], quos p ro tu n c secum h a ­ buit, cum eodem bellum in iit e t acceptavit, videlicet decim a q u in ta die m

en-Echa bitwy g ru n w a ld z k ie j i o blę żen ia M a l b o r k a 4 5 9

sis Iulii p roxim e elapsa [15 V I I 1410]. In quo bello nos h e u subiacuim us et deffecim us sic, quod p re d ic tu s g eneralis M agister cum potencioribus p recep- to rib u s O rdinis n o stri in te rem p ti et occisi sunt. Q uare rogam us vos, dilecte preceptor, u t hec serioso corde d ignem ini acceptare e t cum v estris precepto- ribus e t au x iliato rib u s ad nos festin d e [sic] procuretis, necnon principes, b a ­ rones, m ilites e t scutiferos c arita tiv e in C hristo adm oniatis, u t nobis a u x i­ liando et pro com m uni commodo tocius C h ristian itatis quantocicius p o te ru n t u sque ad nos v en ian t. Q ui vero am o re C h risti a d nos e q u ita re n e q u ea n t, illis volum us a u te m d a re ... l a t u m a e t stip en d iu m p ro u t etiam hucu sq u e alii[sl m ilitibus e t scutiferis dedim us et adhuc dam us. D ilecte dom ine preceptor, stu d eatis im prem issis festinde in q u a n tu m poteritis et venite, q uia confidim us in C hristo ipsis bene resistere, q u a re m u lti barones, m ilites et scu tiferi ad nos fe stin a re incipiunt. D atum in M arien b u rg die L une p o st M arie M agda­ lene [28 VII] a nno etc. CCCC°X° [1410].

a T e k s t n i e j a s n y . 1 H e n r y k v o n P l a u e n , k o m t u r ś w i e c k i i n a m i e s t n i k г о . m i s t r z a . 2 K o n r a d v o n E g l o f s t e i n , m i s t r z n i e m i e c k i (1396—1416). 3 W ł a d y s ł a w J a g i e ł ł o , k r ó l p o l s k i . 4 W a c ł a w I V , k r ó l c z e s k i . 5 U l r y k v o n J u n g l n g e n , w . m i s t r z k r z y ż a c k i (1407—1410). 3 H o m e c k , 14 V I I I 1410 M istrz n iem iecki [Konrad vo n Eglofstein] donosi u r z ęd n ik o m Z a k o n u K r z y ­ żackiego w G órnych N iem czech o w ielk ie j klęsce w o js k za ko n n ych z 15 lipca 1410 za sprawą króla polskiego [Jagiełły] w spieranego przez księcia W itolda p rz y udziale Saracenów i pogan z L i t w y i Tartarii. Król polski w k ro c zy ł do Prus, które niszczy i zam ierza przekazać poganom. Eglofstein apeluje o spiesz­ n ą pomoc dla zagrożonego Za ko n u i dla dobra chrześcijaństwa; należy też zo r­ ganizować p osiłki od rycers tw a niem ieckiego i udać się z n im i do Prus. Kopia XV w.: Hauptstaatsarchiv, S tu ttg a rt, B. 343, Büschel 94.

Sic scrib it M agister O rdinis T h eu tu n ico ru m in A lam a n ia e t G alica a te r r a 1 ad ex terio res provinciales et p receptores in p a rtib u s Superioris A lam anie O r­ dinis p r e d ic ti”.

Honesti e t dilecti dom ini e t amici. V oluntario ac h u m ili proposse servicio premisso. N overit v estra ho n esta sap ien tia ac vestris cordibus p laceat d ilig e n ­ d u s im p lica re in to llera b ile m e t cru d elem ' ac lacrim o su m in te ritu m p er regem . P o llo n ie 2 g en erali M a g is tro 2 e t p re ce p to ri n o stri O rdinis eidem que O rdini et u niversis d istrictu alib u s et subditis O rdinis n o stri p red icti absque anim a factis [?] associatis sibi suis P olionibus necnon et infidelibus S arrac en is et paganis de L ittow a, T a rta ria e t aliis Sancte C rucis inimicis, quos sibi d u x W ytoldus a d iu n x it et distinavit. C um quibus om nibus, q u i tam en tediose essent scrib ere et nom inare, idem re x te rra m n o stra m P ruscie d a m p n a b iliter cir­ cum ivi allav it et obsedit et adhuc cum predictis C rucis inim icis in eadem te r r a n o stra m o ram ipsam d evastando facit et ab h o rre n d is et e n o rm ib u s insidiis et astuciis ipsam d e stru it et eandem infidelibus S arrac en is to ta lite r subicere et su b iu g are in ten d it. Quod tam e n A ltissim us [sic] p ro teg en te absit. Item e t quod g ravius est, idem re x cum p refatis infidelibus S arrace n is in uno bello seu conflictu facto et inito decim a q u in ta die m ensis Iulii n u p e r elapsa [15 VII 1410] g eneralem M agistrum , m ag n u m c o m m e n d ato re m 4, m o rastallu m [sic] *

4 60 M a r i a n Biskup

et p lu res fra tre s et preceptores O rdinis n o stri cum in n u m erab ili m u ltitu d in e gencium Christianorum h eu latro cin ialite r et absque om ni m isericordia ipsos occidendo s tra v e ru n t et m o rti tran sd ed e ru n t. Q uam im m ensam c h ristia n i san ­ guinis efusionem necnon et crudelem et im m iserabilem , im pium actum p er p redictum regem cum predictis infidelibus S a rracen is sic in sancta C ristiani- ta te m aliciose et capciose p e rp e tra tu m et adhuc cottidie p e rp e tra re conante A ltissimo et O m nipotenti Deo et Domino ac E i u s d in te m era te et ven eran d e M atri V irgini Marie, necnon vobis e t om nibus ac singulis Christiane fidei p ro ­ fessoribus gem ebundo corde e t lacrim osis occulis q uerulose conquerim us, su p ­ plicando vobis om nibus su p er prem issis m isereri. Q uoniam huiusm odi crudelis gem ebundus et lacrim osus actus in to ta C h ristia n ita te a seculo non est similis visus nec auditus, q u are m u ltu m necessarium fo ret e t plus qu am un q u am luit, q u o i principes, barones, m ilites, scutiferi et singuli alii C h risti fideles O rd in i nostro e t to te C h ristia n ita ti eo6 cicius quo s ... [?] possent, su b v e n iren t, quod si non fieret, quod tam e n non speram us, tu n c tim e n d u m est, O rdinem nostrum necnon u n iversalem C h ristian ita tem a p re fa tis infidelibus intollera- bilem e t periculosum recip ere et su stin ere d a m p n u m e t d e trim en tu m . Q uare v estre discrecionis sap ien tiam supplicando rogam us, q u atin u s m em o ratu m crudelem et lac rim o su m a ctu m d ignem ini v estris am icis et convicinis et circum iacentibus baronibus, m ilitibus et scutiferis diligencius denunciare, quod si quispiam pro O m nipotentis Dei Eiusque illibate M atris V irginis M arie h o ­ nore necnon in a u x iliu m O rd in is' ac tocius C h ristian itatis sub lev am en et re- stauracionem prem issis m alis resistendo ad p a rte s P ruscie eq u ita re e t tran s sire v elitque ydem, Deo concedente, b re v iter com m itivas e t consodales bonos in ­ v e n ie n t g et h a b eb u n t [sic]. Q uoniam in ten d im u s quosdam fra tre s O rdinis n o ­ s tri cum aliis gen tib u s qu a n to m agis h a b e re possimus, ad p artes p redictas d e ­ stinare. Ig itu r amici et dom ini dilecti prem issis opem e t operam adhibentes seriosas et efficaces sic de g ratia v estra singularem gerim us confidenciam et qu am adm odum Deo e t Domino nostro su p p lica tu ri erim us [sic], vos sem ­ p itern a, bona re m u n e ra tu ro s [?]. D a tu m ap u d H ornegk vigilia Assum pcionis Gloriose V irginis M arie ] 14 VIXI[ anno Dom ini MCCCCdecimo [1410].

a R o z p o c z ę t e m y l n i e „ G a l c e a " i n i e s k r e ś l o n e . b S k r e ś l o n e „ и ” , с S k r e ś l o n y w y r a z , d S k r e ś l o n a l i t e r a . e S k r e ś l o n e „ c c " . f S k r e ś l o n y w y r a z , g W o r y g i n a l e m y l n i e „ i n v e n i u n t ” . 1 K o n r a d v o n E g l o f s t e i n , m i s t r z n i e m i e c k i (1396— 1418). 2 W ł a d y s ł a w J a g i e ł ł o , k r ó l p o l s k i . 3 U l r y k v o n J u n g i n g e n , w . m i s t r z k r z y ż a c k i (1407— 1410). 4 K u n o v o n L i c h t e n s t e i n , t o . k o m t u r . 5 F r y d e r y k « o n W a l l e n r o d a , t o . m a r s z a ł e k .