Konferencja poświęcona poezji Bolesława Leśmiana

Michał Głowiński, Janusz Sławiński

Konferencja poświęcona poezji

Bolesława Leśmiana

Biuletyn Polonistyczny 11/32, 10-13

m e n ta c ji p a r a l i t e r a c k i e j i p r a c e e d y t o r s k i e . Sum ując w cale r o z l e g ł y d o ro b e k p o l o n i s t y k i p o w o je n n e j, w k tórym m ie js c e s z c z e g ó ln e z a jm u je o św iecen io w a c z ę ś ć b i b l i o g r a f i i l i t e r a t u r y p o l s k i e j - ,rNowy K o rb u t” / n b . w o p racow an iu r e f e r e n t k i / o raz w stęp n e o p rac o w an ia e d y to r s k ie tw ó r c z o ś c i w ybranych p i s a r z y o k r e s u , a ta k ż e e d y c je k o r e s p o n d e n c ji /N a ru s z e w ic z a , Trembec­ k ie g o , K r a s ic k ie g o , K a r p iń s k ie g o /, r e f e r e n t k a p o ś w ię c iła uwa­ gę p rz e d e w sz y stk im program ow i p o tr z e b w tym z a k r e s i e . S p e ł­ n i e n i e p o s t u l a t u s u k c e sy w n e j, bez w ię k szy c h lu k c h ro n o lo g ic z ­ n y ch i n f o r m a c ji b i b l i o g r a f i c z n e j , p o m y ślan ej c a ło ś c io w o ,m ó g ł­ by s p e ł n i ć tz w . żywy ’’K o rb u t” , t j . d o s tę p n a p u b l ic z n ie k a r t o ­ t e k a c o rrig e n d ó w i addendów w z a k r e s ie b i b l i o g r a f i i r e t r o s ­ p ek ty w n ej o ra z k a r t o t e k a b i b l i o g r a f i i b i e ż ą c e j , budowanej w m ia rę a k tu a ln e g o p r z y r o s t u p u b l i k a c j i naukowych.

Dwie z a s a d n ic z e spraw y , j a k i e w p ro g ra m ie p rzedstaw io ny m p r z e z a u to r k ę w ysunęły s i ę n a p ie rw s z e m ie js c e - t o p o tr z e b a wydań w m ia rę p e łn y c h i n o w o cześnie opracow anych, k t ó r e by p r z y n i o s ły s c a lo n ą tw ó rc z o ś ć l i t e r a c k ą n a jw y b itn ie js z y c h r e ­ p re z e n ta n tó w p o ls k ie g o O św ie c e n ia .

D rugą p o t r z e b ą , k t ó r e j r e a l i z a c j a za ry so w u je s i ę w c ią g u n a j b l i ż s z e g o p i ę c i o l e c i a , j e s t opracow anie k o rp u su d z ie ł l i t e ­ r a c k i c h p i s a r z y tz w . ’’minorum g en tiu m ” . D otk liw y b ra k t a k i e j z e b r a n e j e d y c j i m usi być j a k n a j r y c h l e j w y p e łn io n y .

2 . KONFERENCJA POŚWIĘCONA POEZJI BOLESŁAWA LEŚMIANA W arszawa 1 0 - 1 2 czerw ca 1968

K o n fe re n c ja p o św ięco n a p o e z j i L eśm iana zo rg a n izo w a n a z o s­ t a ł a p rz e z P ra co w n ię P o e ty k i H is to r y c z n e j I n s t y t u t u Badań L i ­ t e r a c k i c h PAN. W c z a s ie o b ra d , w k tó ry c h u d z i a ł w z i ę l i ta k ż e p r z e d s t a w i c i e l e w ie lu ośrodków p o lo n is ty c z n y c h , a ró w n ież r e ­ p r e z e n ta n c i in n y c h d y s c y p lin , w ygłoszono 1 2 r e f e r a tó w :

A r t u r S a n d a u e r /W arszaw a/ - P o e z ja tw ó rcz y c h p o tę g n a tu r y J a n Prokop /K rak ó w / - ’’N iepochw ycień z ł o t y ’’.Motyw r e ­

g r e s u w p o e z j i L eśm iana Z d z isła w Ł a p iń s k i /W a rsz a w a /- M e ta fiz y k a L eśm iana

I r e n e u s z O packi / L u b l i n / - " P o ś m ie rtn a z g ł ę b i . j e z i o r mas­ ka"

E u g en iu sz C z a p le je w ic z /W a r-- A d r e s a t b a l l a d L eśm iana szaw a/

Ja n u sz S ła w iń sk i/W a rs z a w a / - Sem antyka 'p o e ty c k a L eśm iana T e r e s a S k u b a la n k a / L u b l i n / - U ź r ó d e ł s t y l u ero ty k ó w Leśm ia­

n a

J a r o s ła w Marek Rymkiewicz - " T o p ie le c ” na. t l e porównawczym /W arszaw a/

M ichał G ło w iń sk i/W a rsz aw a / - Słowo, i p i e ś ń . /L e śm ia n a p o e z ja o p o e z j i /

Roman Zimand /W arszawa7 - 0 "P rzy g o d ach S in d b a d a Ż eglarza" M aria P cd raza-K w iatk o w sk a - G dzie u m ie ś c ić L eśm iana? P ró b a /K rak ó w / l o k a l i z a c j i h i s t o r y c z n o l i t e r a c ­

k i e j

J a n B ło ń s k i /K rak ó w / - B erg so n a p rogram p oety ck i L e ś ­ m ian a.

A r tu r S a n d a u e r z r e k a p itu lo w a ł sw oje p o p rz e d n ie s t u d i a o L e śm ia n ie i u k a z a ł je g o p o e z ję w t r z e c h p r z e k r o ja c h : w j e j s to s u n k u do ję z y k a , f o l k l o r u i n a t u r y . R e f e r e n t podkreá- l a ł z w ią z k i L eśm iana ze w s p ó łc z e s n ą f i l o z o f i ą ; p o e ta n ie k ie d y p rz e c z u w a ł t ę p ro b le m a ty k ę , k t ó r a b ę d z ie m ia ła w n i e j p o d s ta ­ wowe z n a c z e n ie . Ja n P r o k o p z a j ą ł s i ę spraw am i n a w ro tu w p o e z j i L eśm iana do d z ie d z in y a r c h a i c z n o ś c i , do ś w i a ta j e s z c z e p r z e d ­ h is to r y c z n e g o . J e s t t o - je g o zdaniem - je d e n z i s t o t n y c h j e j wyróżników .

Z d z isła w Ł a p i ń s k i omówił m e ta fiz y k ę p o e ty c k ą L eśm iana, wychodząc od w sp ó łc z e sn y c h f ilo z o f ó w ję z y k a . R e fe ­ r e n t s ą d z i , że u L eśm iana p o e z ja j e s t sw o isty m sposobem u p ra ­ w ia n ia m e t a f i z y k i, w yrażającym s i ę ju ż n a p o zio m ie ję z y k a .

I r e n e u s z O p a c k i z a j ą ł s i ę lic z n y m i w p o e z j i L e ś­ m iana o b razam i wody, l u s t e r , w o g ó le - o d b i c i a , i p o k a z a ł j e na szero k im t l e porównawczym, z w ła sz c z a z a ś n a t l e p o l s k i e j p o e z j i ro m a n ty c z n e j. R e f e r e n t p r z e d s t a w ił i s t o t n e zm iany, j a ­ k i e Leśm ian w pro w ad ził do t e j d z ie d z in y o b ra z o w a n ia .

E u g e n iu sz C z a p l e j e w i c z p o k a z a ł, j a k rozm a­ i c i e k s z ta łto w a n y j e s t a d r e s a t w w ie rs z a c h n a r r a c y jn y c h L e ś

-m iana i зw iązk u z tym w ja k zróżnicow any sposób p ro je k to w a n a j e s t p o sta w a o d b io rc y . Również i t u t a j u ja w n ia ją s i ę z w ią z k i p o e ty z f o lk lo r e m .

R e f e r a t J a n u s z a S ł a w i ń s k i e g o b y ł p ró b ą uch­ w y c e n ia i sfo rm u ło w an ia r e g u ł o k r e ś la ją c y c h w p o e z j i L eśm iana

sposoby g o sp o d aro w an ia je d n o s tk a m i zn aczen io w y m i,z k tó r y c h bu­ dowane s ą duże kom pleksy sem an ty czn e, o d p o w iad ające pełnym wy­ p ow iedziom . A u to r w y o d rę b n ił n a s tę p u ją c e z a sa d y : 1 / a s y m e try -c z n o ś -c i znaku i s e n s u , 2/ p a ra d o k su , 3/ o d b ija n ia s i ę słow a w s ło w a c h , 4-/ s'co p n io w aln o áci z n a c z e n ia , 5/ z i a r n i s t o ś c i z n acze­ n i a , 6/ przep ły w u z n a c z e n ia ze znaku w in n y znak. Każdą z wy­ m ie n io n y c h r e g u ł o d n a le ź ć można - w innym u w ik ła n iu - w b a rd z o ró ż n y c h ję z y k a c h p o e ty c k ic h , jed n a k ż e c a ły i c h z e s p ó ł w łaściw y j e s t w y łą c z n ie p r a k ty c e p o e ty c k i e j tw órcy "N apoju c i e n i s t e g o " .

R e f e r a t T e re sy S k u b a l a n k i d o ty c z y ł t r a d y c j i sty­ l i s t y c z n y c h l i r y k i m iło s n e j L eśm iana. A u to rk a p o d d a ła a n a l i z i e ró ż n o ro d n e z ło ż a k o n w en cji p o e ty c k ic h w yzyskanych p rz e z L eś­ m ia n a , z w ra c a ją c s z c z e g ó ln ą uwagę na f a k t , że p o e z ja e r o ty c z n a tw ó rcy " Ł ą k i" , choć s i l n i e zw iązan a z m anieram i s ty l i s t y c z n y m i m odernizm u, sym bolizm u i e k s p re s jo n iz m u , ż y ła je d n a li w przew a­ ż a j ą c e j m ie rz e tra d y c ja m i г о та л ty cz n y m i, co umknęło uwagi więk­ s z o ś c i b ad aczy je g o tw ó r c z o ś c i.

J a r o s ła w Marek R y m k i e w i c z p r z e d s t a w ił kom para- t y s t y c z n ą i n t e r p r e t a c j ę Leśm ianow skiego " T o p ie lc a " . N aczelny motyw ideowy u tw oru : s to s u n e k c z ło w ie k a do n a tu r y - z o s t a ł szczeg óło w o p rz e a n a liz o w a n y n a bogatym t l e t a k f ilo z o f ic z n y m / o d K anta p o c z y n a ją c /, j a k p o ety ck im /o d k la sy c y z m u ,p o p rz e z ro ­ mantyzm, do m odernizm u/. A u to ra w s z c z e g ó ln o ś c i in te r e s o w a ł s to s u n e k r o z w ią z a n ia L eśm ianow skiego do u trw a lo n y c h w t r a d y c j i e u r o p e j s k i e j p o e ty c k ic h toposów n a tu r y i lu d z k ie g o obcow ania z n a t u r ą .

M ich ał G ł o w i ń s k i omówił sy m bo likę muzyczną w po­ e z j i L eśm iana ja k o sposób o k r e ś l a n ia tw ó r c z o ś c i p o e ty c k ie j /" ś p ie w a ć ," , " ś p ie w a k " /. N a s tę p n ie zaś a n a liz o w a ł Leśm ianowską k o n c e p c ję " p i e ś n i bez słów " w zw iązku z w ierszem "Słowa do p ieś­ n i b ez słó w ".

R e f e r a t Romana Z i m a n d a s ta n o w ił swego r o d z a j u f i ­ lo lo g i c z n e p rolegom ena do badań nad p ro z ą L e śm ia n a .A u to r p r z e ­

ś l e d z i ł w sw oich ro zw a ża n iac h d r o g i, ja k im i do tw ó r c z o ś c i L eś­ m iana p r z e n ik n ę ły "B aśn ie z t y s i ą c a i je d n e j n o c y ", o raz p ró ­ bow ał sform ułow ać odpowiedź n a p y ta n ie : j akim i ź ró d ła m i mógł p o słu g iw a ć s i ę p o e ta b u d u ją c sw oją w e r s ję "P rzyg ód S in d b a d a Ż e g l a r z a " .

M aria P o d r a ż a - K w i a t k o w s k a p r z e d s t a ­ w iła p ró b ę o k r e ś l e n ia h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i e g o k o n te k stó w k tó ­ rym tłu m aczy s i ę tw ó rc z o ść L eśm ian a. J e j ro zw a ża n ia s k u p ia ły s i ę w okół t r z e c h głównych z a g a d n ie ń : 1 / s to s u n k u p o e z ji L e ś­ m iana do k o n w en cji m o d e rn isty c z n y c h i m ło d o p o lsk ic h ; 2/ i n t e r - p r e t a c j i program u s y m b o listy c z n e g o w tw ó r c z o ś c i a u to r a "Sadu r o z s t a jn e g o " ; 3 / sp o so b u w yzy sk an ia p rz e z L eśm iana zdobyczy f i l o z o f i i B e rg s o n o w s k ie j.

R e f e r a t J a n a B ł o ń s k i e g o ś c i ś l e w ią z a ł s i ę z tem atem p o p r z e d n ie j p r e l e k c j i . A u to r d o k on ał drobiazgow ej cha­ r a k t e r y s t y k i i n s p i r a c j i B ergsonow skich w sform ułow anej p o e ty ­ ce L eśm ian a. B ergson j e s t w n i e j obecny zarówno w c z ę ś c ia c h o g ó ln o f ilo z o f ic z n y c h /p r z e c iw s ta w ie n ia r z e c z y w is to ś c i p i e r ­ w o tn ej i w tó r n e j, i n t u i c j i i i n t e l i g e n c j i , a p a r a tu r y p o j ę c i o ­ wej i życiow ego p ę d u /, ja k t e ż w c z ę ś c ia c h d o ty c z ą c y c h bezpo­ ś r e d n io d z i a ł a l n o ś c i p o e t y c k i e j . W tym drugim z a k r e s ie s z c z e ­ g ó ln e m ie js c e za jm u je p rz e c iw s ta w ie n ie słow a i ry tm u , k lu c z o ­ we d l a L eśm ian a, w którym n a j p e ł n i e j p rz e ła m u ją s ię id e e au­ t o r a " E w o lu c ji t w ó r c z e j" .

P ełn y z e sta w m a te ria łó w K o n f e re n c ji ukaże s i ę drukiem w p l a n i e wydawniczym IBL w r . 1970.

D o c .d r M ichał G ło w iń sk i Dr Jan u sz S ła w iń s k i I n s t y t u t Badań L i t e r a c k i c h PAN

3 . POLSKA BIBLIOGRAFIA LITERACKA

W bieżącym ro k u m ija d w a d z ie ś c ia l a t odkąd Poznańska P ra ­ cow nia B i b l i o g r a f i c z n a I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h PAN pod­ j ę ł a p ra c e nad " P o ls k ą B i b l i o g r a f i ą L i te r a c k ą " , pom yślaną j a ­ ko b o g a ta d o k um en tacja ż y c ia l i t e r a c k i e g o i n a u k i o l i t e r á t u