Maciej Górka
Wyrok wstępny Trybunału
Sprawiedliwości z 12.9.2000 r. w
sprawie C-366
Kwartalnik Prawa Publicznego 1/1, 295-300
2001
ROK I *NR 1/2001* UKSW - WARSZAWA • TNOiK - TORUŃ
Wyrok wstępny Trybunału Sprawiedliwości z 12.9.2000 r. w spraw ie C-366/98 Y a n n ic k G effro y ( p o s tę p o w a n ie k a r n e )
(jeszcze nie opublikowany) Teza wyroku:
Gdy przepis prawa wspólnotowego wymaga zastosowania na ety kiecie produktu języka łatwo zrozumiałego dla konsumenta, sprzeczny z nim jest przepis krajowy nakładający obowiązek zastosowania okre ślonego języka (np. państwowego języka urzędowego) w celu oznakowa nia produktu, bez jednoczesnego dopuszczenia możliwości użycia inne go języka łatwo zrozumiałego dla konsumenta lub poinformowania
konsumenta za pomocą innych środków.
Wyrok został wydany przez Trybunał Sprawiedliwości (TS) w po stępow aniu prejudycjalnym , tj. w ram ach a rt. 234 T ra k ta tu u s ta n a wiającego W spólnotę E uropejską (TWE), n a podstaw ie w niosku fran cuskiego sąd u - Cour d Appel de Lyon, w zw iązku z toczącym się przed tym sądem postępowaniem karn y m przeciwko Yannickowi Geffroy i fir mie Casino France SNC, odpowiedzialnym za przestępstw o wprowa dzania do sprzedaży, sprzedaży i oferowania do sprzedaży środków spo żywczych oznakowanych w sposób wprowadzający w błąd i z n aru sze niem przepisów praw a francuskiego dotyczących stosowania języka fran cuskiego dla oznakow ania produktu. 1
1. Stan prawny
Zgodnie z francuskim kodeksem konsum enckim (kodyfikującym postanow ienia dekretu z 1984 r. wykonującego przepisy ustaw y z 1905 r. w spraw ie oszustw i fałszerstw odnoszących się do produktów lub usług dotyczących oznakow ania i prezentacji środków spożywczych), etykie ty i sposoby oznakow ania nie mogą wprowadzać w błąd nabywcy lub konsum enta, w szczególności co do charakterystyki środka, w tym jego natury, tożsamości, właściwości, składu, ilości, okrs trw ałości, m etod zachow ania, pochodzenia, m etod wytworzenia lub sposobu w yproduko w ania. Dodatkowo przewiduje się, że wszelkie w ym agane szczegóły
Glosy
oznakow ania m uszą być łatw o zrozum iałe, m uszą być sform ułowane w języku francuskim i nie mogą zaw ierać skrótów innych aniżeli prze w idziane w przepisach. M uszą być usytuow ane ta k , aby były widoczne i czytelne.
Z kolei praw o wspólnotowe, w a rt. 14 dyrektyw y 79/112/EWG w spraw ie zbliżenia praw pań stw członkowskich w zakresie oznako w ania (etykietow ania), prezentacji i reklam ow ania środków spożyw czych1 (przed zm ian ą w prow adzoną dyrektyw ą 97/4/WE), przew idy wało, że p a ń stw a członkowskie zapew nią, iż sprzedaż środków spo żywczych bedzie zak azan a, jeśli szczegóły oznakow ania przew idziane w dyrektyw ie (m .in. nazw a, lista składników, ilość, m inim alny okres trw ałości i in.; nazw a lub opis p ro d u k tu m u szą być w ystarczająco p re cyzyjne, by poinformować nabywcę o jego rzeczywistym ch arak terze, i aby móc go odróżnić od innych produktów ) nie będą sform ułow ane w języ k u łatw o zrozum iałym dla nabywcy, chyba że użyto innych środ ków by zapewnić, iż nabyw ca je s t właściwie poinformowany. Postano wienie to nie w yklucza, aby inform acje były tak że sform ułow ane w in nych językach.
N iezależnie od tego szczególnego uregulow ania, zgodnie z a rt. 28 (ówcześnie a rt. 30) TWE, zakazane są ograniczenia ilościowe w im por cie oraz wszelkie środki o sk u tk u równoważnym między p ań stw am i członkowskimi.
2. Stan faktyczny
W czasie inspekcji przeprowadzonej 5.7.1996 r. w hiperm arkecie
Géant w jednym z m iast francuskich, pracownicy D epartam entu Ochro ny K onkurencji i Konsum entów stw ierdzili w ystaw ienie do sprzedaży 432 butelek Coca Coli oraz ponad 60 bu telek innych napojów (Merry Down i Red Raw), które nie posiadały oznakow ania w języku francu skim, z w yjątkiem w skazania pojemności opakow ania i - w przypadku napoju alkoholowego - zaw artości alkoholu. Dodatkowo, kilk a innych napojów znajdowało się, w sposób wprowadzający w błąd, w m iejscach sprzedaży zarezerw ow anych dla innego rodzaju produktu. P rzedsię biorstwo reprezentow ane przez Yannicka Geffroy wyjaśniło, że butelki
Coca Coli zostały sprowadzone z Wielkiej B rytanii, je s t to produkt po wszechnie znany i że oznakowanie w języku angielskim , łatw o zrozu m iałym dla każdego, nie mogło stanow ić niedogodności dla konsum en tów. Co do b ra k u inform acji w języku francuskim n a innych napojach, przyznano, ze w ynikał on z błędu dostawcy. 1
W po stęp o w an iu k a rn y m , są d nałożył grzyw nę n a Y annicka Geffroy w wysokości 25 050 F F z ty tu łu n aru szen ia przepisów o ozna kow aniu w języku francuskim i 10 000 FF w zw iązku z oznakow aniem wprowadzającym w błąd. Uznano też, że przedsiębiorstwo Casino France SN C ponosi odpowiedzialność cywilną w zw iązku ze stw ierdzonym n a ruszeniem .
Strony odwołały się od tego wyroku do sądu apelacyjnego. Mając wątpliwości co do zgodności przedmiotowych przepisów p raw a francu skiego z praw em wspólnotowym, Cour d ’Appel zaw iesił postępow anie i zwrócił się do T rybunału Sprawiedliwości w L uksem burgu o stw ier dzenie relacji między przepisam i praw a wspólnotowego, w szczególno ści ówczesnym art. 30 TWE i przepisem dyrektywy 79/112/EWG a w ska zanym i przepisam i francuskiego kodeksu konsumenckiego.
Spraw a dotyczyła zatem dwóch kw estii: w prow adzenia w błąd oraz n a ru sze n ia przepisów dotyczących użycia języ k a francuskiego. W pierwszej z kw estii T rybunał uznał, że a rt. 28 TWE oraz dyrektyw a R ady 79/112/EWG z 18.12.1978 r. w spraw ie zbliżenia praw państw członkowskich w zakresie oznakow ania (etykietow ania), prezentacji i reklam ow ania środków spożywczych nie stoją n a przeszkodzie u trzy m an iu przepisów krajowych zakazujących oznakow ania środków spo żywczych i stosow ania sposobów oznakowania, które wprowadzałyby w b łąd konsum enta, w szczególności co do ch arak tery sty k i tych środ ków spożywczych.
W ątpliwości n ato m iast w zbudziła kw estia stosow ania krajowych przepisów dotyczących obowiązku stosow ania języka francuskiego. Tej spraw ie w ypada zatem przyjrzeć się bliżej.
3. Wymagania językow e w krajow ych przepisach dotyczą cych sprzedaży środków spożywczych
W swej opinii w sprawie Yannick Geffroy Rzecznik G eneralny przy pomniał, że różnice w przepisach krajowych dotyczących oznakowania środków spożywczych stanowiły przeszkodę w swobodnym obrocie tymi produktam i i prowadziły do zakłócenia warunków konkurencji. Stanowi ło to przyczynę wydania dyrektywy 79/112 mającej n a celu zbliżenie prze pisów krajowych w tym zakresie. Obowiązkiem państw członkowskich n a podstawie tej dyrektywy je s t wyeliminowanie ze sprzedaży tych pro duktów, których oznakowanie nie je st łatwo zrozumiałe dla nabywcy, choć nie przewiduje się konieczności użycia określonego języka. W przywoła nym przez Rzecznika orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości2 zw raca
Glosy
się uwagę n a ratio legis uregulow ania dyrektywy, jak im je s t w szcze gólności w yelim inowanie różnic między przepisam i państw członkow skich, kreujących przeszkody w h an d lu wewnątrzwspólnotowym . D la tego też dyrektyw a mówi o konieczności użycia języka łatwo zrozum ia łego, przewidując dodatkowo, że również produkty, które nie są ozna kowane przy użyciu języka łatwo zrozumiałego powinny być dopusz czone do obrotu, jeśli konsum ent je s t poinformowany co do w ym aga nych dyrektyw ą szczegółów za pomocą innych środków. Toteż przepis praw a krajowego wymagający wyłącznego użycia języka urzędowego obowiązującego w miejscu sprzedaży stanow i środek m ający sk u tek rów now ażny do ograniczeń ilościowych, je s t zatem zakazany przez a rt. 28 (daw ny a rt. 30) TWE3.
W kolejnej dotyczącej tej kw estii spraw ie4 Trybunał Spraw iedli wości sprecyzował, że dyrektyw a 79/112 m iała n a celu zapewnić, aby nabywca otrzym ał odpowiednią informację o produkcie, nie wprowadza ła nato m iast obowiązku sform ułowania tej informacji w jak im ś określo nym języku. W tym zakresie postanowienie tej dyrektywy różni się od postanowień np. dyrektywy 92/27/EWG w sprawie oznakow ania pro duktów medycznych5, wyraźnie odwołujących się do języka urzędowego państw a członkowskiego, w którym produkty są sprzedaw ane. TS pod kreślił, że naw et gdy przepis praw a krajowego dopuszcza możliwość uży cia równolegle innych języków, obowiązek użycia określonego języka, w tym przypadku - języka urzędowego państw a członkowskiego, wy chodzi poza dopuszczalne ram y określone sformułowaniem Ję z y k łatwo zrozum iały”. Ani trak tato w e przepisy o ochronie konsumentów, ani do tyczące k u ltu ry nie upraw niają państw a do zastąpienia wymogu dyrek tywy przez w ym aganie bardziej restrykcyjne. Takim bardziej re stry k cyjnym wym aganiem byłoby także nałożenie obowiązku posłużenia się językiem „najpowszechniej używanym” na terytorium , n a którym pro
du k t je s t wprowadzany do obrotu6. Trybunał uznał natom iast za dopusz czalny w świetle art. 14 dyrektywy 79/112 i ówczesnego a rt. 30 TWE przepis ustaw y niemieckiej, który nałożył wprawdzie obowiązek użycia określonego języka, lecz wprowadził równocześnie możliwość zastoso w ania innego języka łatwo zrozumiałego przez konsum enta7.
Rzecznik G eneralny w omawianej sprawie uznał w konkluzji8, iż przepis ówczesnego art. 30 (obecnie 28) TWE i przepis art. 14 dyrektywy
3 Ibidem, § 16 i § 17.
4 Sprawa C-85/94 Piageme i Inni u. Peeters II, ECR 1995,1-2955. 5 O.J. 1992, L 113.
6 Wyrok w sprawie C-85/94, § 21.
7 Wyrok w sprawie C-385/96 G o erres, ECR 1998,1-4431, § 21.
Rady 79/112/EWG wykluczają możliwość wym agania przez przepisy k ra jowe użycia określonego języka w celu oznakowania środków spożyw czych, bez jednoczesnego dopuszczenia alternatyw nej możliwości użycia innego języka łatwo zrozumiałego dla konsum enta lub poinformowania klienta za pomocą innych środków. W tym kontekście Rzecznik zauważył również, że przepisy dotyczące obligatoryjnego użycia języka francuskie go zaw arte są nie tylko w kodeksie konsumenckim, ale także we francu skiej ustaw ie N r 94-665 w sprawie stosowania języka francuskiego.
Trybunał Sprawiedliwości w swoim wyroku podążył ściśle za w ska zaniam i Rzecznika Generalnego, wyraźnie stw ierdzając, iż w arunków a rt. 30 TWE i a rt. 14 dyrektyw y nie spełniają przepisy krajowe, takie ja k te, stanow iące podstaw ę postępow ania karnego, w ram ach którego
odesłanie w stępne nastąpiło. 4. Komentarz
W praw ie U nii Europejskiej nie m a aktów praw nych, k tóre regu lowałyby w sposób ogólny i generalny zasady stosow ania języków n aro dowych (urzędowych) w państw ach członkowskich. T rybunał Spraw ie dliwości potw ierdził w jednym z orzeczeń9, że prawo wspólnotowe nie zakazuje przyjęcia przez państw o członkowskie polityki ochrony i pro mocji urzędowego języka państwowego. Trybunał zwrócił je d n a k uw a gę, że realizacja takiej polityki nie powinna n aru szać fu n d am en tal nych wolności przewidzianych praw em wspólnotowym. Taką fundam en ta ln ą wolnością je s t swoboda przepływu towarów. TS potwierdził, że u stan aw ian e przez p ań stw a członkowskie w ym agania językowe stan o wią b arierę w h an d lu wewnątrzwspólnotowym, o ile produkty z innych p ań stw członkowskich m uszą być oznakowane etykietą inną, aniżeli ogólnie stosow ana, co pociąga za sobą dodatkowe koszty w prow adzenia pro d u k tu do obrotu. B ariery tak ie są zakazane n a mocy a rt. 28 TWE, chyba że są uzasadnione usprawiedliw ionym interesem publicznym, m ającym pierw szeństw o wobec swobody przepływu to w arów 10. Wymogi w ynikające ze środków chroniących usprawiedliw iony in teres publicz ny m uszą być proporcjonalne do celów, jak im m ają służyć.
N iezależnie od ogólnej zasady sformułowanej powyżej, w praw ie U nii Europejskiej obowiązują szczegółowe regulacje dotyczące możli wości lub konieczności sform ułow ania przez przepisy krajow e w ym a g ań odnośnie stosow ania określonego języka w państw ach członkow
9 Wyrok w sprawie 379/87 Anita Groener v. M inisterstwo Edukacji Irlandii, ECR 1989, 3967.
10 Wyrok w sprawie C-33/97 Colim N V v. Bigg’s Continent Noord NV., ECR 1999, 1-3175.
Glosy
skich. W niektórych dziedzinach przyjęto dyrektyw y harm onizujące prawo pań stw członkowskich dotyczące w arunków dopuszczania pro duktów do obrotu. Dyrektywa 79/112/EWG dotycząca oznakowania środ ków spożywczych i dyrektyw a 92/27/EWG dotycząca produktów m e dycznych są tylko p rzy k ład am i. In n y m j e s t np. d y re k ty w a R ady 89/622/EWG w spraw ie zbliżenia ustaw , rozporządzeń i przepisów ad m inistracyjnych dotyczących oznakowania produktów zawierających ni kotynę11. D yrektyw a ta wyraźnie mówi o obowiązku um ieszczenia n a produkcie odpowiednich informacji (w tym - ostrzeżenia o szkodliwości palenia) w języ k u urzędowym (lub językach urzędowych) państw a. D yrektyw a Rady 76/768/EWG w spraw ie zbliżenia praw pań stw człon kowskich dotyczących kosm etyków12 określa zakres inform acji i opi sów, których dołączenie do produktu je s t konieczne w celu legalnego w prow adzenia do obrotu. Dyrektyw a ta przewiduje jednocześnie, że pań stw a członkowskie nie mogą odmówić, zakazać lub ograniczyć moż liwości w prow adzenia do obrotu kosm etyku, który spełnia określone w dyrektyw ie w ym agania. Przepisy krajow e powinny przewidywać, że niektóre z określonych w dyrektywie inform acji dotyczące pro d u k tu m uszą być w yrażone w języku urzędowym danego państw a, inne zaś - w języku łatw o zrozum iałym przez konsum enta. T rybunał Spraw iedli wości w yraźnie stw ierdził w kontekście tych dyrektyw, że przepis p ra wa wspólnotowego przewidujący obowiązek zam ieszczenia informacji w języku „łatwo zrozum iałym ” dla konsum enta zakazuje państw om członkowskim wprow adzenia bezwzględnego obowiązku zam ieszczenia tych inform acji w języku urzędowym danego p ań stw a13, choćby mogły im towarzyszyć informacje w innych językach.
Jeśli zatem praw odaw ca wspólnotowy w yraźnie nie przewiduje, iż p ań stw a m ogą wymagać oznakow ania produktów w języku urzędo wym p ań stw a członkowskiego, przepis p raw a krajowego określający obowiązek użycia języka urzędowego dla oznakow ania (etykietow ania) produktu, bez alternatyw nego uw zględnienia możliwości poinformowa nia k o n sum enta za pomocą innego języka łatwo zrozum iałego lub za pomocą innych środków, koliduje z jed n ą z zasad swobodnego przepły wu towarów, w yrażoną przepisem obecnego a rt. 28 TWE.
Maciej Górka*
11 O.J. 1989, L 359. 12 O.J. 1976, L 262.
13 Cyt. wyżej wyroki w sprawach: C-369/89 i C-85/94.
Dr Maciej Górka - adiunkt w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europej skiego, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
