Próba oceny dolnośląskich serpentynitów jako perspektywicznego surowca magnezowego

(1)

SUMMARY

'J.:ne attentlonis ,paid to long-forgotten' method' of use ,

or

X~ay fluorescence for analytical purposes and the techniques to ~ctrWD analysis in non-dispe,r-sion methQJ. The structure and use of isotopic ana-'lyser of X-ray fluorescence 1U)81yser PORT ARIX and

i~ use for determination of zinc In ore-bearing

do-lomites are discussed. This device appears usefUl for both the selection of samples aad highly accurate quantitative estimations.

PE~I(}ME

ABroplol OIIHC&IB8IOT npIDIqHn HCnOJJb30BaHHJI '

:PeHT-reHOBCKOro 4>mOOPticQ,eHTHOl'O' il:eTO~a ~JIJ1

aHaJJHTH-'1ecKHX Q,eJIeA H cnoc06bI CeJIe~ cneK'I'P8 B 5e3-'~nepcHOHHOK Me'l'O~e. OnHc8Ho CTPOeHHe H ~ejicTBHe

,H30TODHOl'O aHaJIH38TOpa , peHTreHocPJIIOOpeCUeH~

nOp'l'apHKC, npHMefUIBWeraC$l ~n$l onpe,lleneHM Q,J:fHK8

B PY,llOHOCHbIX ,lIQJIOMHTax. KOHCTaTHPOBalla npHro.n:-lioCTb annapaTa K8K ,qJUI cene~ 06pa3~OB, Tax

H ~JI$I npGBe,qemm 'l'O'IRblX KOnH'leCTBeHHbIX

onpe,ll;e'-neHHA·.·, . '

lRENA KOSS

lDIItytut Geocheml1, Mineralogl1 1 Petrografl1 UW

PROBA OCENY DOLNOSL\SKICH SERPENTYNITOW

JAKO

'

PERSPEKTYWICZNEGO' SUBOWCA MAGNEZOWEGO

W wielu krajach prowadzi sl~ intensywne bada-nfa nad opracowaniem technologii chemicmej

prze-r6bki serpentynit6w' ,majllcej na celu komplek!Wwe odzyskanie z nich takich skladnik6w, jak: Mg, Fe. Ni.,

Co i lnnych. Rezultaty tych prac byiy pozytywne. 0

'czym AwiadcZll liczne patenty. Pmblemem tyro. zaj-" mowano ~ r6wniez w PolSce (2). Wyn1kl badan

viy-kazaly, ze skaly serpentynitowe charakteryzujll sifl bardzo korzystnymi parametrami technologiczno-eko-nomicznyri:l.i. SI} to skaly rozpowszechnione w

przy-rodzie. odznaczajllce si~ sprzyja~al dla przerObki chemicznej realcji Mg do Ca oraz dajllceznaczne

uzyski Mg, Fe, NI, Co (stopien UZysku 9D-9SIJt).

Skaly serpentynltowe wykazujll znaczne zrMnic:o-wame pad wzgl~em skladu petd"Ollaficznego oraz sto-pnla. przeobratel'i hydrotermalnych i hlpergenicznych. Istnieje kooleczn06c oceny s:urowca serpentynttoweJO l"6wnieZ pod wzgl~em przydatnoSci do pner6bki

, chem1cznej. · , , '

PrObf: ~nej klasyfikacjl dokonano na skalach

serpentynitowych POChodzflCYch ze wzg6rzserpentynJ.-towych okoHc SQi:)6tki (Dolny 91,,*) oraz G6r '. So-wich. Na podstawie przeprowadzonych badail mlklro- ' skopowyc.h: i analizy termicznej sklasyflkowano

ser-perrt~ wy.r6ZnIiajllc t.rzy zasadiDicze grupy aka!. SEl

to

skaly: 1) 10 ~ciowej przewadze seo:rpentynoq nad magnE1ZY.tem.2) typ surowca serpentynitowego,'w

kt6-rego ~lachie dom!nuje serpentyn (stanowl o~. 90'),

oraz 3) serpentyn.ity zawierajllce znaczne ilosc! ,,&iat-kowego" oll.winu, a takZe magnezyt. .

Tego typu surowiec skalny poddano'laborati>ryjnej pt"zer6bce chemicznej. Zwr6c.ono· szczeg61nll uwag~ na, proces rozkladu, traktujllC go jako pbdstawowy clap

wpr~r6b.ce ohemicznej. Zna,mienna jest dla niego mozliwosc r07P1szczaIllia serpentynit6w w ka2:dym z trzeah 'kw8$6w mi.neralnych· (HC1, HNO" HsSOu, przy stosowamu niezbyt wysokich ,temperatur (w wy-padku RNO. wystarczy rWOC) oraz moZlf,wo§c rozkladu pr6bek' SwieZych, ws~pnie rue wypalonych.

Plrzebieg procesu rozkladu serpentynit6w za po-mocfl kwas6w mineralnych zalezy od wielu pa'l"ame-tr6.w f!zyczno-chemicznycb, kt6rych rolt: w' proce91e razpuszczania okreslooo do§willdczalnie it).- SII to nastwuJllcepllrametry: ' . . ' '

- rodrt.aj klwuu uzytego jako Tozpuszczalnik (lINO.,

HCl, RaSO'>, ' ,

. - uziarn1enie pr6bld,'

t.~JO). 552."':55U43(~4' Dolny Sl,..k):869.ft1.31 . -:-inieOi!JYwno~c ·mieBzania pulpy (mieszanimi

kwa-su i surawoa Slkalnego). '

- czu.trwanlia p,rocesu c-ozpuszczania. , - wplyw temperatury' na stopien uzysku

sklad-nik6w. :' . . ' ,

- wplyw wst~pnego ,wyp~lu serpentynit6w na proces 1"OQJPUBZczania. .

Rozklad serpentyni.t6w w-ykonaoo w optymalnych waruDkaoh WllO'lliwJajllcych maksymalny uzysk MeO.

lpra£Owanych prLez autork~ w trakcie b8.qan.

Mate-rial rozeirQi:)niono do ziarn 0 wielkotici:

<

0,2 mm; 0,2

mm - 1.0 mm;

>

1.0 mm i poddano dzialaniu HNO.

i HaSO" w niezbyt wysokich temperaturach (w wy-padku lINO. 0 maksymalnym st~Zeniu 45'" .st08awa-no 80°C). Rozpl,1szcZ'ano pr6by wstfUlnie wypalone (temperatura 600-1000_{C) oraz pr6by} _swieZe.

Otrzymane wyniki oznaczen MgO w roztworach poekstrakcyjilych wskazujll na daleko idllCe zr6tnlco-waniEi

sUrowca

'8erpeIntypitowego pod wzgl~em

tech-nologicznym. Za punlq"wyjscia do oceny przydatnosci , badanego surowca przyj~ metod~ odzysku magnezu

'

op

· ai'tIl

na'rozkladzie pr6bek skalnych kwasami mine-rolny.inli 'w' n'isk;ich temperaturach przy normalnym , ci&nieniu. Tlrzy typy skal wy.r6zmone na podstawie ,anaUzy mineralogi,cznej r6inicujll si~ w spos6b

na-st(3)ujllcy W proceaie chemicmej przer6bki:

. - Sk8ly, w kt6rych serpentyn ma ilo~ioW'o nie-wielkll przewag~ !lad magnezytem. W, stanie surowym

ro~~ajll sl~ trudno, do roztworu poekstrakcyjne-go prrzechodzi tylko 10~13" MgO. Dopiero po

wy-. palen-iu dajll' wysokie uzyski MgO (30--34% w roztwo-rze. poekstrakcyjnym), co naleiy przypisac rozkladowi serpentynll i magriezytu.

-Typ surowca serpentynitowego, w kt6rego skla-dzie ,mi~,erl!-1nym dominuje serpentyn (st~.nnwi ok.

90"'> 'Ciaje juZ

:w

'Stanie SUrowym bardzo wysokie uzys-ki MgO (zawa:l'toSc w roztworze 'poeksbrakcyjnym ok .

. ~~ . '

-

~'

.-:..,. Su.rowiec setpentynitowy,' zawierajllcy znaczne

ilo~cJ. ,,&iatkowego" oliwinu oraz tnagIneiyt i cieniut-kie tylk'i serpentY!llu korodujllce ziarna cliwinu;· rQZ~ puszcza si~'-w kW'asach dosyc· tr~ldno. Do roztworu poekstrakcyjnego przechodzi ok. 20·- 23% MgO. .

Ocena serpentyn~t6w jako' chemieznego surowca magnezu, na podstawie ryczaltowego skladu chemicz-nego araz ' charakterystyki petrografJcznej, jest nle-wylftarczajllCll I zachodzi konieczno§c ustalenia

(2)