Pierwiastki śladowe w utworach żelazistych serii poznańskiej

WNIOSKI

Pr6ba uchwycenia zmian zaw~ci niekt6rych pierwiastk6w sladowych w konkrecjach syderyto-wych, hematytowych i getytowych na ~e zawar-toaci tych pierwiastk6w w Uach pozwohla wysnuc nast~pujl:lce wnioski:.

1. Sposr6d badanych· pierwiastk6w w procesach syn- dia- i epigenezy, kobalt zachowywal si~ bar-dzo malo aktywnie zar6wno w sr{)dowisku il6w zie-lonych, jak i il6w pstrych.

2. Cz~sc z badanych pierwiastk6w nikiel i miedz - nie brala udzialu w tworzeniu si~. kon-krecji syderytowych i hematytowych. Konkrecje he-matytQwe w przeciwieiistwie do konkrecji sydery-.. towycb wzbogacone Sll w wanad i oI6w.

3.

Mangan nie:rwykle silnie koncentrowal si~ w procesach· powstawania konkrecji syderytowych, nie bral udzialu w procesie powstawania k{)nkrecji hematytowych.

4. Procesy wietrzenia konkrecji syderytowych do-prowadzily do podwyZszonej· koncentracjd w kon-krecjach getytowych, przede wszystkim niklu i

010-wiu.

5. Osady ilaste pstre i wyst~pujllce w nich· kon-krecje hematyt()we majll zdecyd{)wanie inne zawar-tosci i proporcje pierwiastk6w sladowych nii; ily zielone i konkrecje syderytowe. Swiadczy to, zda-mem autor6w,· 0 r6mym srodowisku geochemicz-nym, w kt6rym powstaly jedne i drugie.

SUMMARY

Two types of ferruginous deposits are represen-ted in clay sediments of Poznaii series. First of them - siderite concretions if fairly comm<>n £n the middle· horizon of the poznaii series and subordina-te in the lower horizon. The second type - repre-sented by c()ncretions primarily built of iron oxides - is found throughout the series. The former con-cretions are monogenic and presumably represent one of the products of diagenesis of clay sediments. In turn, the latter appear to be polygenic and their geological setting suggest that some of them origi-nated as a product of weathering of the siderite con-. cretions, whereas others - from weathering of mar-ly concretions with original concentration of iron ranging from a few to ()ver a dozen percents; the concretions primarily occur.ring in the mottled clays of the upper horizon of the series appear

to

be

syn-genetic or early diasyn-genetic.

,

The paper presents the results of studies on tra-ce elements occuring in the ferruginous and clay deposits and with their behaviour in the course of weathering processes.

LITERATURA

1. Garrels R. M., Christ Ch. L. Salutions, minerals and equilibria, 1965.

2. G log 0 c z 0 w ski J. J. - Charakterystyka limo-nit6w krajowych przy pomocy analizy termicznej r6Znicowej. Rocz. Pol. Tow. Geol. t. 22. Krak6w

1954, z. 3.

3. N a r ~ b ski W. - Mineralogia i geochemiczne warunki .genezy tzw. syderyt6w fliszu karpackiego. Arch. miner.; t. 21, 1958, z. 1.

4. Paw low A. l.. - Wlijanije rieZima kislotno-8ti - szczelocznosti rastwora na migraciju ele-mien tow i obrazowanije mineralnych sojedinienH w prirodnych uslowijach.· W zb. Fizika i fiziko-chimija nikloobra,zujuszczich processow. Izd. "Na-uka" .

5. Wiewi6ra A., Wyrwicki R. - Mineraly ilaste poziomu il6w plomienistych serii poznati-skiej. Kwart. geol., 1974, nr 2.

6. W y r w i c k i R. - Osady ilaste serii poznaiiskiej jako surowce ceramiczne.Biul. Inst. Geol. nr 280, 1974.

7. Wyrwicki R., Wiewi6ra A. - Mineraly ilaste osad6w serii poznaiiskiej z profilu Mastki. Kwart. geol., 1972, nr 3.

~. Wyrwicki R., Maliszewska A. - ·Utwory w~lanowe w osadach ilastych serii poznaiiskiej. Biul. Inst. Geol. (w druku).

9. Z a b i ii ski W. - Charakterystyka

mineralogicz-na strefy slllsko-krakowskich zl6z kruszc6w cyn-ku i olowiu. Pr. geol. Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie 1960, z. 1.

PE310ME

B rJIHHMCThIX oca,llKax nosHaucKoA cePWl pacnpo-CTaHeHbI :lKeJIeSHCTLIe ocaAKH ;IlByx TMnOB. nepBhDi H3 HHX npe;llcTaBJIeH cM;IlepwroBbIMli . KOfIKpeqmum:, pacnpocrpaHeHHbIMM, B OCHOBHOM, B cpe.t\HeM, B

MeHb-Dle~ CTeneHH B HHlKHeM, ropMsoHTax n03HaHcKo~

cepHH. Ko BTOpoMY TJfiIY OTHOCJITCft KOHKpeqWl, COCTO-,1Un;He, rJIaBHbIM 06PSSOM, HS OKHCJIOB :lKeJIe3a, pacopo-CTpaHeHHbIe B HM:lKHeM, cpe;llHeM M BepXHeM ropMsoH-Tax STOA ceplm. CM;IlepwroBbIe KOHIq>eqHM

npe;llCTaB-DHlOT. BepDHTHO MOHoreHHbIe 06paSOBaHHft, EOSHmtUIHe

B opon;ecce ;IlHB.reHe3a rJIMHHCTbIX oca;llKoB. OKHcHbIe 2KeJIeSHCTble KOHKpeqIm: DOJIHreHHbI. Y'l:HTbIBaH reo-norK'lecKYlO 06cTaHomry MO:lKHO ope,llOOJIlU'aTb, 'l:TO HeKOTOpbIe MS HHX BOSHHKJIM B wrore BbffierpMBaHHII

CH;Ilepl!l'l'OBbIX KOHKpe~, ;IlPynr.e lite 3a C'l:eT BbI-BeTPKBaHmI MepreJIHCThIX KOHKpeqIDi:, cO;llep:lKaIn;HX rrepBOHa'l:aJIbHO HeKOTopoe KOJIK'leCTBO lItene3a, a OCTaJIbHbIe KOHK:peqHH, pacnpocTpaueHH&Ie npeHMY-~ecT~HHo B BepxHeM rOpMSOHTe, ftBJIftlOTCJI cHHreHe-TK'leCKHl\[M 06paSOBaHHftMH BMeCTe C neCTpbWM rJIH-HaMM HJIM BOSHHKJIH B cra;llHIO paaHero ,lIHareHesa.

npe;llMeTOM aHanH30B 6blJIH paCCeftHHbIe sneMeHTbI, CO;llepmaIn;HeCft B mene3HCTbIX H rnIDIHCTbIX OCa,I\K8X, a T8X:lKe me: n()Be,l(eHHe B npoI(eCcax BbIBeTpHBaHHft. B CTaTbe npe;llCTaBJIeHbI pesynbTaTbI STHX MCCJIe,llo·· BaHJdi.

WOJCIECH NEMEC

Uniwersytet Wroclawsld

CYKLICZNOSC W UTWORACH DOLNOPERMSKICH REJONU

ZIELONEJ

GORY

UKD

Badania utwor6w dolnopermskich w zachodniej cz~scl monokliny wroclawskiej w okolicy Zielonej G6ry przeprowadzono na pr6bkach pochodzllcych z otwor6w wiertniczych (ryc. 1). Stwierdzono, Ze pel-. ny profil utwor6w czerwonego sp~gowca sklada si~

tu z· dolnego .,pi~tra) kt6re stal'lowi dolna formacja osadowa i kompleks eruptywny oraz pi~tra g6r-nego - g6rnej formacji osadowej. Pi~tro dolne na omawianym obszarze wykazuje najwi~ksze stwier-dzone na rnonoklinie wroclawskiej (7) mi!iZszosci, co dowodzi najwi~kszej subsydencji w tej cz~sci

ba-178

511.'13S:1:Pl.81U.0II1:5S2.122:P:II.5121.513

+

1IOl\.5117:P8.1137(438.27Z-O) senu sedymentacyjnego. Obie serie osad()we zbudo-wane s~ z przelawicajllcych si~ zlepieiic6w, piaskow-c6w zlepiencowatych, piaskowpiaskow-c6w, mulowcOw, millow-c6w zailonych i ilowc6w (ilolupk6w). Charaktery-styczna jest czerwono-brunatna barwa tych utwor6w. Kompleks eruptywny stanowi~ melafiry, porfiry i

tu-fy porl\imwe. .

W rejonie Zielonej G6ry, w profilach obu serii osadowych czerwonego sp~gowca, obserwuje si~ zwy-kle wielokrotne powtarzanie utwQr6w 0 grubszym 1 drobniejszym ziarnie. Wyr6inic m()Zna tu

charak-dencji potwierdzajll r6wnid dane paleogeograficzne (7). Duff, Hallam i Waltoh (6) uwatajll,. ~ w p;rz.y-padku utwor6w 0 przedstawionym typde budowy po-glJld 0 roll migrujllcych po r6wninie aluwialnej ko-ryt rzecznych, dzif:ki swej prostocie i racjonalnol\ci jest najbardziej wiarygodny. Efekt procesu zmian po-10Zenia koryta rzecznego jest bowiem na tyle wy-soki,

Ze

nie ma potrzeby przyjmowania jakiegokol-.

wiek innego mechanizmu sedymentacji.

Aliocykliczne zmiany warunk6w sedymentacjl asa-d6w rzecznych (regionalne ruchy diastroficme, zmia-ny klimatyczne) wywolujll zmlany wielkDl\ci prze-plywu, zmiany w obciltZeniu rzek materialem oraz zmia1'.lY spadku koryta rzecznego. Skladajll si~ one na zmia,ny w bilansie energii i materialu (1). Zmiany allocykliczne prowadzlt tez do powstania izolowanych fragment6w koryt (koryt nieczynnych) i rozwoju se-dymentacji jeziorzyskowej. Allocykliczne czynniki

na-ldadajll si~ na autocykliczny mechanizm sedymentacji rzecznej, a wplyw ich ma przy tyro charakter regio-nalny i moZe bye I\ledzony przewaZnie

na

duzym obszarze (2, 6). Takll· cechll jest np. wplyw

wulka-nizmu dolnopermskiego na sedymentacjE:" g6rnej serif osadowej czerWonego sPllgowca czy transgresywne

za-leganie tych osad6w na wielu obszarach (7). Dodac naleiy, ~ przeprowadzona przez autora (9) szczeg6-Iowa analiza teksturalno-strukturalna utwor6w doIno-. permskich okolic Zielonej G6ry oraz genetyczna

interpretacja uzyskanych danych wskazaly wyraZnie na ll\dowe, · fluwialne I\rodowisko sedymentacji, z okresowym udzialem czynnika subaeralnego.

Uwzgh:dniajllc subsydencj~ dna basenu, stosunki

mi!lZszo~ciowe zar6wno w obr~bie cyklotem6w, jak i w obrf:bie calych serH Sll w badanych utworach ty-powe dla osad6w kontynentalnych rzecznych (1). Zda-niem wielu autor6w (3, 6) cyklicznosc tego typu cha-rakterystyczna jest szczeg6lnie dla aluwialnych utwo-row wyst~pujllcych w formacjach molasowych. W tym uj~ciu molasowy charakter utwor6w dolnoperm-skich (7, 9) jeszcze bardziej potwierdza wY'iej przed-stawiony mechanizm cyklicznej sedymentacji bada-nych utworow.

Za wnikliwe przejrzenie r~kopisu oraz cenne wskaz6wki, z kt6rych korzystalem w czasie opraco-wywania tematu, wyrazam podzlf:kowanie prof. dr J. Obercowi. Za pomoc w doborze material6w

wiert-SUMMARY

The author presents results of detailed sedimento-logical textural-structural analysis of Lower Permian rocks from Zielona G6ra area, western part of the Fore-Sudetic monocline (Wroclaw monocline) (P'ig. 1), based on core material (9). The analysis has shown that the rocks originated in continental semidesert fluvial environment and that they were temporarily subjected

to

subaerial conditions. · Such genesis of these deposits is connected with a specific type of

cyclicity displayed by them. .

The profiles· display several asymmetrIc cyclo-thems with distinct decrease of grain size upwards. Such cyclothems were previously termed as "nor· mal" (3), "Fining-upwards" (1), or "simple" (4) cy-cles. Three lithological links of the cyclothems may be distingUished, namely: conglomerates, sandstones (conglomeratic sandstones), and siltstones-claystones cieposits. The cyclothems and their lithological links markedly differ in development and thickness (Figs. 2-4).

The complete cyciothems display distinct biparti-tion. Their lower, conglomerate-sandstone link re-presents· channel deposits, whereas upper, sllstone--claystone link - flood-plain deposits (I, 11). The origin of this type of cyclicitywas the subject of controversy (see 3, 10, 5). According to some recent works (2, 8) it is related to the nature of fluviol en-vironment and the cyclothems originate in result of migration of braided stream or river channels cross alluvial plain (Figs. 2, 5-7) under semi-arid climatic conditions. Subsidence of the bottom of sedimen·tary basin, and compaction and aggraciation of previously deposited sediments lead to repeated occurrence of the cyclothems ,in vertical profile.

niczych dzi~kuj~ r6wnid geologom Z PPN w Zielonej G6rze i Pile, a zwlaszcza Mgr

int.

J. Pieli, mgr

J.

Kuchciitskiemu i mgr Z. Krzysztofowlczowi.

LITERATURA.

1. All en J. R. L. - Fining-upwards cycles in alluvial successioo. Liverpool and Manchester Geol. Jour. 1965, vol. 4.

2. Bee r bower J. R. - Cyclothems and cyclic depositlonal mechanisms in alluvial plain sedi-·

mentation. In: D. F. Merriam, (ed.), Symposium on ·cyclic sedimentation. State Geol. Survey

Kan-. sas, Bull. 1964, vol. 169.

3. Be r s i erA. - Sequence detritiques et divaga-tions fluviales. Eclogae geol. helv. 1958, vol. 51. 4. D e m bow ski Z., Un rug R. - Analiza

staty-styczna sedyroentacji cyklicznej w warstwach la-ziskich (G6rnol\Illskie Zaglf:bie W~lowe). Roem. Pol. Tow. Geol. 1970, z. 60. .

5. Din e le y D. L. - The Old Red Sandstone of eastern Ekmanfjorden Vestpitsbergen. Geol. Mag. 1960, vol. 97.

6. Duff P. D., Hall'am A., WaIton E. K. -Cyclic sedimentation. Elsevier Publ., Amsterdam, 1967.

7. Glowacki E. - Litostratygrafia i paleogeo-grafia czerwonego sPllgowca monokliny przedsu-decklej w I\wietle nowych danych. Odczyt na pos.iedz. Oddz. Wroc!. PTG, II. 1974.

8. G r a d z i fl ski R. - Wyr6znianie i klasyfikacja kopalnych osad6w rzecznych. PostlU>Y Nauk geol.

1973,·nr 5. .

9. Nemec W. - Charakterystyka sedymentolo-giczna i tirodoWisko sedymentacji utwor6w doIno-permskich w rejonie . Zielonej G6ry. Biul. Inst. Nauk Geol. Wroclaw, 1976 (w druku).

10. Richey J. E. - Areas·of sedimentation of Lo-wer Carboniferous age in the Midhlnd Valley of Scotland. Geol. Surv. Gt Brit., Sum.· Progr. Geol. 1937, vol. 1935.

11. Wolman M. G., Leopold L. B. - River flood plai4ls: some observation on their forma~ tion. U. S. Geol. Surv. Prof. Paper 1957, vol. 282-C.

PE310ME

ABropoH paCCMaTPMBaeTCJl 3aIl8~HaR "IaCTb IIpe~­ cy ~eTCKoA- (Bpo~aBCKOA) KOHOKJlHHaJlH. ,ZI;eoram.m.Ui TeKCTYPHO-CTPYKTYPHbIfi: aa:aJIH3 npoH3BO~CR lia

06pa3~ax HJaKHenepKCKHX onopo~, npoA~eHH&lX 6y-POBhIHH CKBa:atHHaKH B paAoHe r. 3eJleHa-l'ypa

(<PHI'. 1). COrJlaCHO aHaJIH3y oca,l\lOl 06pa30BaJIHC:b B KOHTHHeHTaJIbHhIX, <pmoBHam.HI.rX YCJIOBHRX c ne-pHO,llH'IeCltHl( npoRBJIeHHeM cy6aspaJlbHOrO <paxTOpa.

B TOJlII{e Oca~B ua6mo~CTca Cn~JAeCKaR

l(HKJIH'lHOCTL, BDlpaEeHHaJI "Iepe~OBaHHeM aCHHeTplf-'IeCKH:X ~TeM, xapaltTepH3YIO~CR YHeHbmeBHeM COCTaBHIdX sepeH oca,ll,Ka CHH'3y BBElPX. B JIHTepa-Type TaKHe ~TeMbI ~eHYlOTCJl "HOpMaJlbHDlMH

~JlaMH" (3), ,,finling-upwards cycles" (1) HJIH "upo-CTbIMH ~mum" (4). B ~O'l'eMax pa3JIH'IalOTCR TpH JIHTOJIOrH"IeCKHX pa3HOB~HOC'rH: KOHrJlOMepaTLI, neC'laHHKH (KOHrJl'OMeparoBbIe necqaHHKH) H aJieBpH-TO-rJIHHHCThIe oca~ KaK ~em.HhIe COCTaBlILIe KOM-nOHeHTDI, Tax If qHKJIOTelll!bI OTJIH'IalOTCR lIPyr OT ~pyra (<PHI'. 2, 3, 4). :

IIOJIHl>Ie ~OTeKDI OT'leTnHoo nO~3~eJUDO'l'CR Ha ~ HHTep:aa.1Ja. HHlKHIDi, KOHrJIOMepaTOBo-nec-"IaHHCTbIfi: HHTePBaJI npe~CTaBJIeH PYCJlOBLIMH OCIl,I{-KaKH, sepXHJdi: :ate, MespHTO-rmtaHCTbDl: HHTePBBJIo -3apYCJIOBDIllH O~KH (I, 11). IIPoHcxoE~eHHe LlH-KJIJAHOCTH TaKoro THIIa 06"bRCHlleTCJl no-pa3HoMy-(3, 10, 5). Cor:nacHo B3I'JIJlASM nOCJIe~HX JICT (2, 8),

9TO 06YCJIOBJIeUO caMHM XapaltTCpoH pe"lHoA cpe~I.

nHKJIOTeKDI Q:>oPMHPYlOTCJl B HTOre HHl'pa~ pyceJI no aJlJllOBHaJlE>uoA paBHHHe (<PHI'. 2, 5, 6, 7) El yCJIO-IIHRX nOJlycyxoro KJIH'HaTa. IIorpyxeHHe ~Ha· 6acce:A-Ha, YUJlOTHeBHe H ~elll!eHTa~ paHee o6pa30BaHH&1X Oca,lUtOB 06yCJIOBHJIH MHOrOKpamoe qepe~OBaHHe LlH-KJIOTeIll!

B

npo<pKJIRX.

14. S c h ne 1 de r W. --'. Zur kutlkularanalytls~ben

Kennzeichnung technologisch bedeutsamer Braun-kohlen-Lithotypen. Ibidem, C 242, 1969.

15. S ch wa b G., F ran z U. - Beitrag zur Kennt-nis des Lausitzer Unterflozes fm Bereicb des Braunkohlenwerkes "Gluckauf", Knappenrode (NiederlausUz). Monatsberichte Deutsch. Ak. Wiss., Bd 4, H. 11-12, ~962~ .

16. S t a c h E. - Braunkohlen mikroskopie. Mikro-skople u. d. Techn., IIIl, Berlin, 1950.

SUMMARY

The cuticle analysis, although not widely applied, is considered to be a highly useful paleobotanic method of coal studies by serveral researchers inclu-ding Stach, Teichmiiller and Weyland.

Miocene brown coals are particularly suitable for application of this technique because of fairly clo-se analogy to recent peatbogs. First attempts to uclo-se this technique were made iil early sixties. First successful attempts to identify plant communities occurring in coals and to relatE: them to broWn-coal lithotypes were made by LUke (1966) and Schneider (1966, 1969).

Application of the cuticle analysis in coal stu-dies appears highly advantageous

as

it makes pos-sible

to:

(1) obtain some new data· concerning the origin of brown coals (thanks to the fact that cuticle occurs

in situ in these coals); . .

(2) analyse plant communities composition of parti-cular coallithotypes;

(3) identify the representatives of stratigraphically important family Lauraceae, difficult to· identify by other j;>aleobotanic methods;

(4) establisn precise age and to correlate of Tertia-ry floras;

(5) improve our knowledge of ecological and particu-larly water requirements of fossil plants and, thus, to reconstruct the environment of origin of the

plant--bearing coals: .

(6) establish the degree of decay of parent peat ma-terial on the basis (taking into account) of the fre-quency of occurrence of the cuticle material in coal

The advantages of this method listed above and in the previous paper· (Juchniewicz, Prz. geo1., 1973, no. 11) suggest that its application in stratigraphic and petrographic studies on brown-coal deposits will

make it possible to obtain results highly valuable

frani the· point of view of the current practice ancl

science. .

17. S tu r m M. - Die eozline Flora von Messel bel Darmstadt. I. Lauraceae. Palaeontographie, Abt. B, Bd 134, Lief. 1-3, 1971.

18. T e i ch m ill I e r M. - Rekonstruktionen ver-schiedener Moortypen des HauptflOzes der nie-.

derrhein.ischen Braunkohle. Fortschr.

Geo1.

. Rheinld. u. Westi., 2, Krefeld, 1958.

19. We y I and H. - Zur Frage der Verwendbarkeit ·der Kutikularanalyse bei der Untersuchung von Bralmkohlen. N. Jb. Geol. PalAont. Abh., Bd 109, H. 2. 1960.

PE310ME

Ky~napHWH aaanH~ XOTH H He nonY~Hn DWK-· POKOro paCDpOCTpaHeHJUI, imormm HCCne~BaTena:MH (CTax, TeJ'.ixMJOnnep, BeAnaaJU rrpH3HaH B Ka'leCTBe

~oro naneo6oTaHH'Ieexoro KeTo~a B H3y'leHHH yrneJ'.i. MHo~eHoEIbIe 6ypble yrJIH B CWI3K C OOJlbmlOl CXO~CTBOK C COBpeKeHHblKH TOp<psuum:1lMH C03~81OT ycnoBJUI ~JIII mHPOKOro DpHMeHeHJUI KyTHKYJlllpHOrO aaaJIH3a. IIOlIblTKH IIPHMeaeHHJI 3TOro MeTO~a B HCCJle-~ClBaHHH 6YPbIX yrneJ'.i m.IJlH npe~KHIITbI e~1! B 60-x ro~ax. IIepBbIe ycnemHble pe3yJlhTaTbl onpe~e­ neHHJ'.i paCTHTeJlh~ rpynn B yrJlIIX H HX KnaccH<pH·' KaqHJI no JIH'l'OTHlIaK 6ypbIX yrJl~ 6bIJlH nonY'leHbJ JIHTKe (1966), a nOTOK mHeJ'.i~epoK (1966, 1969).

IIpHMeHeHHe KYTHKynapHoro aHaJIH3a B HCCne,l:lO-BaHHH yrJle:A: n03BOJUleT pemaTb cne,lO'JO~re npo-6neMbI:

1) BblllCHeHHe HOBbIX ,l:leTaneJii:, KaCaIOlQHXCH reHe-3Hca 6YPbIX yrJleJ'.i, 6naro,l:laps HaJlWiHIO OCTaTKOB EyTHKynbI B HenepeOTJlOmeHHOK COCTOffiIHH:

2) H3Y'IeHHe <pnopHCTH"Ieexoro COCTaBa. pa3HbIX nHTOTHIIOB yrne:A:;

3) onpe,l:leJleHJre l1pe~CTaBHTeJleA BaEHOrO l.'TpaTH-rp8<pH"IecB:oro CelleACTBa Lauraceae, orrpe,l:leneHHe KO-TOPbIX .z:lPYl'HlOl naneo6oTaHH'IecKHMH lIIeTO,l:laMH

eo .

npmKeHO c 60Jlhmmm TPY,l:lHOCTHKH;

4) ,l:lOnOnHeHHe onpe~eneaHA B03paCTa TpeTH"IHbJX <pJlOP, a TaKEe npoBe;l(eHHe HX KOppeJlHqHH H XPOHO-norHK,

5). ~onoIDIemre cBe,l:leHHii: no 9KOJIOrH'leCKHM yCJlO-BJUlII IIpoH3paCTaHHJI HCKOnaellbJX BH;I(OB paCTeHIDi: Ill,

KocBeHHo. no ycnoB~M o6pa30BaH~Ul yrneA, CO,l:lep-m~ H3Y'l:aeMbIe OCTaTKH;

6) ~OIIOnHeHKe B onpe;l(eJIeHJUlx CTeneHJ1 pa3JIo-meHJUI lIaTepHHCKoro roPC:PllHHCTOrO Be~eCTBa Ha OCHOBSHHH KOJIH"IeCTBa KYTHKYJIhI B yrnHX.

IIepe'lHcJIeHHblle Xa'l:eCTBa, a TaJOKe ,l:laHRbIP, npe~­ CT8BJleHHble B npe~~eil: CTaTbe aBropa (M 11 Ha-~ero EypHaJIa 38 1973 r.), IIOK83bIBaIOT BalKHoe 3Ha'leHHe KYTHKYJIIIPHorO KeTO,l:l8, ;l(aIO~erO J~eIiHbJe npax'l'H"leCXHe H HaY'IHbIe pe3YJIhTaTbI B H3Y'leHHH C'l'paTHl'pa<pHH H neTpOrpacPHH 6ypbIX yrneil:.

HENRYK 2YCZ~SKI

.. InwestoproJekt-SlIlBk"

ZJAWISKA OSUWISKOWE W BRZEGU NAD ODR1\

UKD

. W raniach akcji rejestrowania osuwisk w Polsce i zachodzilcych zmian srodowiska· naturalnego (1, 3) przeprowadzono badanie· obszaru osuwiskowego w Brzegu n. Odrll. Badania te w obr~bie !niasta pro-wadzono w zwillZku z PI"ZNotowaniem opracowan o warunkacb fizjograficznych i geotechnicznych dla

. potrzeb budownictwa. Obserwacje zapoCZlltkowano w 1963 r. w ZWillZku z pojawieniem sf~ symptom6w

ru-62U31.831.3f

+

11111.311.235.2:552.52f:1i51.78

+

1117.21.4:1151.79(4.18.192) ch6w geodynamicznych stwierdzonych w postaci pio-nowych .zarysowaD. scian w budowlach poloZonych w sltsiedztwie Odry (2, 5). Procesy osuwiskowe zazna-C2.y!y siEl na obszarach zabudowY miejskiej wzd!uz skarpy nadodrzanskiej lewego brzegu rzeki (ryc. 1). Skarpa wyso}rosci 2-6 m i 0 nachyleniu 15-40° jest wystarczajllco podatna naosuwanie si~

w

sprzyjajll-cych warunkach geologicznych.

Rye. 5. Przeciqzenie skarP1l budynkami.

Fig. 5. Escarpment overloaded with buildings.

SUMMARY

The paper presents the results of study on land

-slide phenomena active in Brzeg upon 'Odra, which forms a part of physiographic-geo.technical research project for building industry. The escarpment of Odra river. (Fig. 1) is built of Tertiary clays and Quaternary sands and fluvial gravels variable in

thickness.

It is shown that although tha landslides from

Brzeg upon Odra are difficult to trace, particularly

in early phases of their development, they may

result in serious potential hazard for buildings.

r6w, nie mozna ich jednak w za<lnym przypadku bagatelizowac. Wobec istnienia moZliwosci dalszego zachwiania r6wnowagi grunt6w ro§nie

niebezpie-czenstwo, a nawet groiba l{atastrof budowlanych. St~d tez w przyszlo§ci, przy opracowywaniu

projek-t6w zabudowy rejonu skarpy nadodrzanskiej w Brze-gu n. Odr~ nalezy pami~tac, ze jest to obszar pre-dysponowany do powstawania osuwisk, zwlaszcza w

tych miejscach, gdzie powierzchnia il6w ma duzy k~t nachylenia.

LITERATURA

1. B a z y n ski J., K ii h n A. _ . Rejestracja osuwisk w Polsce. Prz. geol., 1970, nr 2.

2. M ate r i a I y z wiercen "Geopr<>jektu" Wroclaw 1963-1971 i Pracowni Geologiczno-Geodezyjnej Katowice, 1970.

3. K a s tor y L. - Osuwiska w Godziszowie, Czas. geogr. 1971, z. 3.

4. S z c z e pan k i e w i c z S. - Rzezba doliny Odry

na Opolszczyznie. Studia gMgraficzno-fizyczne

z obszaru Opolszczyzny, Inst. SI. Opole, 1968.

5. Walendowski H. - Sprawozdanie z prac

zwi~zanych z rejestracj~ osuwisk na terenie

po-wiatu brzeskiego (maszynopis) 1969. PE3IOM·E

B CTaTbe H3JlOlKeHbl pe3YJIbTaTbI HCCJle,llOBaHHH OnOJI3HeBbIX SlBJIeHKH Ha TepPHTOpHH ropo,ll.a B>r-er

Ha p. O,l\pe, npOBe,l\eHHOrO B paMKax 06uvIX cPH3HO-l'pacPH'ieCKHX H reOTeXHH'leCKHX Hccne,:J;oeaHKH ,llJlll HylK,l\ cTpoHTenbcTe,a. B CKJlO!'le ,llOJlHHbI p. O,llPbI 06Ha:lKalOTCJl (cpm. 1) TpeTH'lHble l'nHHbl H ncpeKpbl-BaJOll.{He HX pe'HlbJe neCKH H rpaBHl'l 'leTFepTH'iHOrO

B03pacTa.

IIpoSlBneHHSI onon3HeBbJX npo~eccoB B

HCCJlel.\O-Baln!OM pailoHe, OC06eHHO B Ha'lanbHYIO CTa,llI1JO

pa3-Bl'rrHSl OnOJl3HJI, He Bblpa:lKeHbI OT'leTJlHBO, O,l\HaKO CJle,l\yeT Y'll'rrblBaTb B03MO}!{HOCTb lIapyweHHll

paB-1I0BecHSI rpYHToB, KOTopoe MO]KeT OblTb n WHIHOJli

cTpowreJlbHOil aeapHH.

HELENA HURCEWICZ

un!wersytet l:.6dzki

I\:OSCI CERVUS ELAPHUS L

I

N. Z DOLINY

NERU

W czasie regulacji koryta Neru w 1959 r.

wydo-by to fragmenty szkieletu osiowego oraz

niekomplet-n~ czaszk~ z porozem Cervus eLaphus L i n. Miejsce

znaleziska polozone jest na wysokosci okolo 122 m npm, na prawym brzegu Neru, w odleglosci kUkusct metr6w na S od mostu drogowego z Po<Id~bic do Pragi. W tym miejscu dolina rna charakter przelo-mowy. Ko§ci C. eLaphus L i n. znaleziono w kwarco-wych r6znoziarnistych piaskach rzecznych, w kt6-rych nie stwierdzono skaleni. Najgrubsz~ frakcj~

o

/

t>

0,5 mm stanowi kwarc przezroczysty, 0 powJerz-chni cZE:sciowo zmatowialej, z wyr3znie ogladzonymi

kraw~dziami; trafiaj~ si~ ziarna kuliste: sporadycznie yst@ujC\ okruchy piaskowca barwy bialej, nieprze-zroczystej, ze §ladami wtr~cen 0 zabarwieniu zielon-kawym. Fraltcj~ drobn~ 0 C/) 0,1 mm stanow.i~

okru-chy kwarcu krystalicznego, ostrokraw~dziste,

prze-UKD 569.735.3.012.2:551.791(438.12)

zroczyste, 0 powierzchni blyszcz~cej. Wyst~puj~

tak-ie drobne okruchy ko§ci i zw~glonych ro§lin. Prze-kr6j morfologiczno-geologiczny (ryc. 1) przez dolin~ Neru i Podd~bjce wzdluz linii 0 kierunku W-E, wy-konano w celu usytuowania miejsca znaleziska.

Dane litologiczne oparte na wierceniu w

Machni-kowie polozonym 1,5 km na N od Podd~bic, jak

i odsloni~cia przy moscie w dt)1inie Neru wskazujC\, ze piaski tarasu I, z kt6rego wydobyto poroze C. eZa -l'hus, przykryte sc! w okolicy Klimontowa i

Machni-kowa piaskami wydmowymi, odpowiadaj~cymi wyd-mom Katarzynowa (2). W Machnilmwie piaski

rzecz-ne osi~gaj~ 12 m mi~zszo§ci. Istnienie wydm na

ta-rasie wskazuje, ze zostaly one akumulowane w

in-terfazie Bolling, a wi~c u schylku stadialu g16w-nego zlodowaoenia p61nocnopolsltiego. Poniewaz

pia-ski tarasu I wypelnialy m6zgoczaszk~ opisanego

189