A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FO L IA O E C O N O M IC A 197, 2006
Ewa M azurek- Krasodom ska*
MOŻLIW OŚCI FINANSOWANIA INSTYTUCJI KULTURY
W UNII EUROPEJSKIEJ
Z miany, dokonujące się w gospodarce rynkowej w latach
dziewięćdzie-siątych ubiegłego stulecia, postawiły przed instytucjami kultury nowe
wy-zwania. Od wielu lat zaobserwować m ożna w Polsce problem pokrycia
kosztów przez nic ponoszonych. N atom iast od środków pozyskiwanych
z działalności tych instytucji zależy poziom świadczonych przez nic usług,
a w konsekwencji ich dalsze istnienie.
Instytucje kultury należą do podm iotów sektora publicznego, które
działają na własny rachunek i odpowiadają za swoje zobowiązania1. W
zależ-ności od tego, jaki podm iot je utworzył, a więc jest uznawany za ich
organizatora, wyróżnia się państwowe i samorządow e instytucje kultury.
D la jednostek sam orządu terytorialnego prow adzenie działalności kulturalnej
to zadanie własne o charakterze obligatoryjnym 2.
Podstawowym celem statutowym instytucji kultury jest prowadzenie
działalności kulturalnej. O rganizator instytucji kultury m a obowiązek
zapew-nienia środków niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia tej działalności
oraz do utrzym ania jej obiektów 3. Samodzielne instytucje kultury
finan-sowane są m etodą kontra ktu z możliwością korzystania z różnych
poza-budżetowych źródeł zasilania. Zc względu na to, że pozostają podm iotami
nic nastawionym i na zysk, m ożna zaliczyć je do sektora nonprofit4.
Do głównych instytucji kultury zaliczamy instytucje widowiskowe, a
prze-de wszystkim teatry i instytucje muzyczne, których wpływ na kształtowanie
* D r inż., na W ydziale Z a rz ą d z an ia i E ko no m ii Politechniki G dań sk iej.
1 U s ta w a z d n ia 25 p aźd zie rnika 1991 r. o orga nizow aniu i prow a dze niu działalności k u ltu ra lne j, D z. U. 2001, n r 13, poz. 123 z p óź . zm ., a rt. 14.
2
Finanse publiczne i prawo finansowe,
red. C. K osikow ski, E. R uśkow ski, D o m W ydawniczy A B C , W arszaw a 2003, s. 441.3 U s ta w a z d n ia 25 p aźd zie rnika 1991 r. o orga nizow aniu i prow ad ze niu działalności k u ltu ra ln ej, D z. U. 2001, nr 13, poz. 123 z p óź. zm ., a rt. 12.
4 K.. K i e t l i ń s k a ,
Wpływ reform w usługach społecznych na zakres sektora nonprofit,
[w:]
System finansów samorządu terytorialnego,
red. L. P atrzałek , W ud aw m c tw o W yższej Szkoły B ankow ej w P o zn an iu , P o z n a ń W rocław 2003, s. 174.kultury narodowej jest trudny do przecenienia. Na ich działalność istotny
wpływ m ają podstawowe placówki kultury, takie jak muzea, galerie, placówki
kulturalno-oświatowe, których działalność ściśle sprzężona jest z edukacją,
gdyż przygotowują one społeczeństwo do uczestnictwa w kulturze.
1. F IN A N S O W A N IE IN S T Y T U C J I K UL T UR Y W ľO L S C K
Instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i zobowiązania
z uzyskiwanych przychodów, którym i m ogą być wpływy z prowadzonej
działalności, z najmu, dzierżawy składników majątkowych, dotacje z budżetu,
środki otrzym ane od osób fizycznych i praw nych5. Prowadzenie działalności
kulturalnej należy do zadań publicznych o wysokim stopniu użyteczności
społecznej. Wiąże się z tym konieczność jej finansowania zc środków
publicz-nych tak, aby jak największa liczba osób miała dostęp do tych usług. Wpływa
to na wielkość dotacji, jakie muszą być kierowane na działalność instytucji
kultury przez jej organizatora. Jej wysokość ustala organizator. W praktyce
często pokrywa ona tylko koszty wynagrodzeń osobowych wraz z narzutami.
T a b e l a I W yd atki p ublicz ne n a k u ltu rę i oc hronę dziedzictw a na ro do w ego w Polsce w latac h 1999-2002
(w tys. zł)
W yszczególnienie 1999 2000 2001 2002
B udżet pa ńs tw a 618 317 511 777 937 731 805 291
B udżety gm in 954 267 1 069 395 1 119 962 1 150 697
B udżety pow ia tó w 57 225 75 251 78 804 75 085
B udżety m ias t na p ra w a ch po w iatu 598 641 689 098 729 483 755 732 B udżety w ojew ództw sa m orz ądow yc h
D o tac je celowe z bu dżetu państw a
499 438 571 469 652 159 627 481
dla j.s.t. 120 395 173 169 191 881 195 200
R azem w y da tki n om ina lne D y n a m ik a w y datków nom inaln ych
2 607 493 2 743 821 3 326 258 3 219 086
(rok po prz edni = 100) - 105,23 121,23 96,78
W ydatki rea lne (w c ena ch z rok u 1999) D y na m ik a w y da tkó w realnych
2 607 493 2 492 117 2 863 625 2 719 685
(ro k p o prze dn i = 100)
U d ział je d no s te k s am o rzą du te ry to -ria lneg o w fin ans ow a niu w ydatkó w n a ku ltu rę i o ch ro nę dziedzictw a
95,56 114,91 94,97
n aro d ow eg o (w % ) 76,29 81,35 71,81 74,89
Ź r ó d ł o : O prac ow an ie w łasne n a po dstaw ie: Spraw ozdania z wy konania budżetu państwa: 1999-2002, R a d a M inistró w , W arsz awa 2000-2003.
5 U s ta w a z d n ia 25 paźd ziernik a 1991 r. o organ izow a niu i p row ad ze niu działalności k ulturaln ej, D z. U. 2001, n r 13, poz. 123 z póż. zm ., a rt. 28.
Tabela 1 przedstaw ia wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa na
ro-dowego z budżetu państwa i budżetów jednostek sam orządu terytorialnego
pomniejszone o dotacje celowe dla tych jednostek w latach 1999-2002.
Nieuwzględnienie roku 2003 spowodowane zostało brakiem łącznego
sprawo-zdania z wykonania budżetów jednostek sam orządu terytorialnego.
W ydatki realne na kulturę i ochronę dziedzictwa narodow ego w
bada-nym okresie wzrosły. Największą dynam iką charakteryzował się rok 2001,
gdyż wówczas zwiększono je prawic o 15% w ujęciu realnym (ponad
21% w kwotach nominalnych). Widoczne jednak staje się, że coraz
więk-szy ciężar finansow ania tych dziedzin społecznych spoczywa na
jedno-stkach sam orządu terytorialnego. W roku 2002 wydatki te po
pomniej-szeniu o kwotę dotacji celowej stanowiły prawic 75% wydatków na om
a-wianą dziedzinę.
Analiza relacji wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodow ego
do wydatków ogółem budżetu państwa i budżetów sam orządu
terytorial-nego wskazuje, że największą część swoich środków na ten cci
przezna-czają województwa samorządowe. Udział ich wydatków kształtuje się na
poziomic 15%. Najmniejszy wskaźnik charakteryzuje zaś budżet państwa,
który na om aw ianą działalność przeznacza około 0,5% swoich wydatków
(rys. 1).
2 0 " 1 s -* —— --- * --- * 10 ■ в --- я --- -— н --- я o -1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 —♦ — b u d ż e t p a ń s tw a 0 ,4 5 0 ,3 3 0 ,5 4 0 ,4 4 —O - b u d ż e t y g m in 2,9 1 2 ,9 5 2 ,9 0 2,9 1 —ć r - b u d ż e ty p o w ia t ó w 0 ,5 8 0 ,5 9 0 ,5 5 0 ,5 7 —X—b u d ż e ty m i a s t n a p r a w a c h p o w ia tó w 3 ,0 0 2 ,9 9 2 ,9 0 2 ,8 9 — b u d ż e ty w o je w ó d z tw 1 5,3 1 5 ,09 1 3 ,77 1 4 ,4 6R ys. 1. U d ział w yd atk ów na k u llu rę i oc hro nę dzie dzictw a n a ro d ow e go w budżecie p ańs tw a i bu dż eta ch jodn ostek sam orządu teryto rialnego w latac h 1999-2002 (w % )
Ź r ó d ł o : O bliczenia w łasne n a pod staw ie: Spraw oz danie z w ykonania budżetu państwa: 1999-2002, R a d a M in istrów , W arsza w a 2000 -2003.
Należy podkreślić, że podobne tendencje występują w całej Europie.
Podobnie, jak w Polsce publiczne finansowanie kultury dominuje nad
prywat-nym. Ponadto rośnie rola samorządu terytorialnego i poszukiwania nowych
źródeł jej finansowania6.
Instytucje kultury osiągają również przychody własne zc sprzedaży biletów
na spektakle, operę, koncert, zwiedzanie muzeów, sprzedaży usług
koncer-towych na zamówienie, wyjazdów i wystaw zagranicznych, sprzedaży
pro-gramów, ulotek, środków inscenizacyjnych, sponsoringu, odsetek bankowych
i od należności niezapłaconych w terminie, wynajmu pomieszczeń, sprzętu,
wyposażenia, strojów, funduszy z badań archeologicznych, darowizn
rzeczo-wych i pieniężnych, dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska, Funduszu Współpracy Polsko-Niemieckiej i innych funduszy,
umorzenia z podatku od nieruchomości, umorzenia PFR O N , zadań
zleco-nych od urzędów miejskich dla instytucji sam orządu terytorialnego, itp.
Możliwości pozyskiwania przez instytucje kultury przychodów z prowadzonej
działalności są bardzo zróżnicowane i zależą w głównej mierze od
przed-m iotu, z któryprzed-m wiąże się odpłatne świadczenie usług.
Od wielu lat zaobserwować można narastający problem pokrycia kosztów
działalności polskich instytucji kultury z otrzymywanego dofinansowania
i wypracowanych przychodów własnych. Jednocześnie pogłębiający się kryzys
finansów publicznych powoduje ograniczenia wydatków na kulturę.
Zaobserwowano również proces erozji sieci instytucji kultury, który
polega m. in. na daleko posuniętej decentralizacji systemu finansowania
i dotowania działalności kulturalnej ze środków publicznych i przeniesieniu
większości zadań w tym zakresie na samorządy oraz znacznej komercjalizacji
działalności instytucji kultury7. Jednym z podstawowych problemów takich
instytucji jest szukanie w warunkach gospodarki rynkowej nowych źródeł
finansowania swojej działalności, które zapewniłyby przetrwanie w trudnej
sytuacji finansowej państwa.
2. M O Ż L IW O Ś Ć F IN A N S O W A N IA IN S T Y T U C J I K U L T U R Y Z E Ś R O D K Ó W U E
Unia Europejska traktuje kulturę jako sferę narodowej suwerenności
poszczególnych państw członkowskich. Zawsze podkreślano w niej wagę
wspólnego dziedzictwa kulturowego oraz jego znaczenie dla procesu
integ-racji. Każde państwo członkowskie decyduje o sprawach własnej kultury,
natom iast UE włącza się tylko tam gdzie zadania i zamierzenia kulturalne
przekraczają możliwości i kompetencje pojedynczych państw.
6 D . 11 c z u k, W. M i s i ą g, Finansowanie kultu ry i organizacja działalności kulturalnej w gospodarce rynk ow ej, In sty tu t B ad ań nad G o s p o d a rk ą R y n k ow ą , W arsza w a 2002, s. 43.
1 W. Ł a g o d z i ń s k i , Szanse i zagrożenia uczestnictw a w k ultur ze tv latach 1990-2003 w św ietle w yników badań G U S, N a rod o w e C e n tru m K ultu ry, W arsza w a 2004, s. 8 .
T a b e l a 2
P rog ra m y W spó lno tow e i Fu ndu sze S tru ktu ra ln e UH ad reso w an e d o instytucji k ultury N azw a pro g ra m u Cel p ro gram u / D zia łan ia Z asad y finans ow an ia
P R O G R A M Y W SPÓ LN O TO W E , Prog ra m R a m o
-wy K u ltu ra 2000
P rop a g ow a nie o ra z w s pieranie tw órczych d z ia łań w dziedzinie sze roko pojętej k ultu ry i sztuki oraz db ałoś ć o wzajem ne poznanie historii n aro dó w E uropy .
N a la ta 2000 2004 przew idziano budżet w wysokości 167 m in euro. W ysokość do fin an s o w an ia każde-go z proje któ w :
• jed n oro c zny c h od 50 000 euro d o 150 000 eu ro i nie m oże prz ekroczy ć 50% c ałkow itego, uz naw an ego budż etu p rojektu . * wieloletnich od 50 000 e u ro do
300 000 e u ro roc znic, co nie m oże prze kroczyć 60% całkowi-tego uzn aw an ego budżetu. Progra m R a m o
-wy M edia Plus
T w orzenie, dy stry bu cja i ro z po -w szechnianie europ ejskich dzieł a ud io w izu alny c h n a tere nie U E i poz a nią. Podniesienie ko n k ure n-cyjności europ ejskiego przem ysłu film ow ego.
N a la ta 2001-2005 przewidz iano budżet w wysokości 400 m in euro. D o fin an so w an ie przy znaw an e jest w w ysokości m ak sy m alnie do 50% p rze d sta w ion y ch kosztów zgłaszanych projek tów . F U N D U S Z E S T R U K T U R A L N E E urop ejsk i F u n -d us z R ozw oju R e g io n a ln e g o (E R D F )
Po m o c w w yrów nywaniu nierów -ności regionalnych we W spólnocie przez udział w rozw o ju i d o s to so -w aniu stru k tura ln y m regionów , o pó ź nio ny ch w rozwoju oraz w p rzeksz tałcaniu po dup ad ając yc h re gionów przem ysłowych.
W lata ch 2000-2006 na realizacje tych założeń prz ew id zia no łącznie 213 m ld e uro . U dz iał Fundu szy S tru k turaln yc h w kosz tach proje k-tów zależy od regionu. D la Polski, k tó ra objęta je s t celem 1 kształtuje się:
• d la region ów objętych p om o cą z Fun du sz u Spójności: 5 0-80 % , • d la inwestycji niedochodow ych:
5 0 -7 0 % ,
■ d la inwestycji do ch odo w ych d o 50% ,
• n a inne cele (z w yjątkiem in-westycji d och o do w y ch ) 50% , Z godnie z N P R udział poszczegól-nych F u n d u s z y S tru k tu ra ln y c h w fin an s o w an iu d z ia łań N PR w lata ch 20 04-20 06 wynosi: E R D F 60,9 0% , E S F 22,90% , E A G G F 13,80% , F I F G 2,40% . Pro gn oz ow an y w kład w s pólnoty w za kresie Z P O R R wynosi 2 968 m in eu ro.
E uro pejs ki F u n -d us z S połecz ny (ESI-)
D ziałania n a rzecz łatwiejszego za-tru d n ia n ia pra co w nik ó w oraz w zrostu geograficznej i zawodowej m o biln ośc i pra co w n ik ó w w r a -m ach W spólnoty.
E uro pejs ki F u n -d us z O rie ntacji i G w a ra ncji R o l-nej (E A G G F )
Sekcja O rientacji jes t u k ie ru n ko -w an a na dz ia łaln ość s tru k tu ra ln ą
Je dno lity In s tru m ent F in a n s ow a -n ia R y bołów s tw a (F IF G )
W spieranie res truk tury zac ji i ro z -woju ry bołów stw a
Ź r ó d ł o : O praco w an ie w łasne n a podstawie: A. R t m a n o w i c z , J . S a n e t r a - - S z e l i g a , K ultura iv programach i funduszach Unii Europejskiej, P u n k t K o nta ktow y ds. K ultu ry , M inis terstw o K u ltu ry , W arsz aw a 2003.
Do Program u Ramowego K ultura 2000 Polska przystąpiła dopiero 25
października 2001 r. Program ten wspiera współpracę pomiędzy twórcam i,
działaczami kultury, jej prom otoram i, a także działalność sieci kulturalnych
i innych partnerów , jak również, instytucji działających w dziedzinie kultury
państw uczestniczących w programie. Każdego roku jedna z dziedzin
działal-ności kulturalnej traktow ana jest jako priorytetowa, co oznacza, że na nią
zostaje przeznaczona większa liczba grantów niż na pozostałe sektory.
W roku 2004 sektorami priorytetowymi jest dziedzictwo kulturowe: ruchome
i nieruchome, materialne i niem aterialne, archiwa historyczne, biblioteki,
dziedzictwo archeologiczne i podwodne, a także krajobrazy kulturowe.
W ramach tego program u projekty krótkoterm inowe (jednoroczne)
powin-ny zawierać minimum trzech partnerów z trzech różpowin-nych krajów. Projekty
wieloletnie (od 2 do 3 lat) są realizowane na podstawie umowy o współpracę
zawieraną pomiędzy m inimum pięcioma partneram i z pięciu różnych krajów.
Podstawowym warunkiem uczestnictwa krajów stowarzyszonych, w tym Polski,
w programie K ultura 2000 jest opłacenie składki z tytułu uczestnictwa w
pro-gramie. Wysokość składki dla Polski w roku 2004 wyniosła 1 546 225 euro.
Dofinansowanie z Program u Ramowego M edia Plus przyznawane jest
w obszarach szkoleń, dystrybucji, developmentu oraz festiwalów i promocji.
Środki z tego program u przeznaczane są zatem zarów no dla przedsiębiorstw
sektora audiowizualnego, ja k również dla instytucji organizujących pokazy,
targi czy festiwale sztuki audiowizualnej w Europie i na całym świecic, jeżeli
te wydarzenia mogłyby odegrać znaczącą rolę w prom ow aniu utworów
europejskich i umożliwianiu współpracy.
Podstawowy cci rozwoju regionalnego Unii Europejskiej, czyli wzrost
poziom u spójności wewnętrznej (kohezji) na wszystkich obszarach Unii,
realizowany jest głównie poprzez stosowanie interwencji finansowej. Polityka
regionalna realizowana zostaje poprzez konkretne instrum enty, którym i są
Europejskie Fundusze Strukturalne oraz Fundusz Spójności.
Z Funduszy Strukturalnych UE finansowane są dwa rodzaje program ów8.
• program y krajowe - przygotowywane przez kraj członkowski i po
uzgod-nieniu z Kom isją Europejską samodzielnie przez ten kraj realizowane
(90% funduszy),
• inicjatywy wspólnotowe (9% funduszy) i działania innowacyjne (1%
fun-duszy) - program y dotyczące kluczowych zagadnień dla Unii jako całości.
Analiza działań dotyczących finansowania z funduszy strukturalnych
wykazuje, że stanow ią one bardzo istotne źródło finansowania kultury.
W ostatnich latach wyraźniej zaznacza się rosnąca rola kultury zwłaszcza
w regionalnych program ach rozwoju. Jest ona w nich traktow ana jako
“ A. E t m a n o w i c z , J. S a n e t r a - S z e l i g a , K ultura tv programach i fu nd u sza ch Unii Europejskiej, P u n k t K o n ta k to w y ds. K u ltu ry , M inisters tw o K u ltu ry , W ars za w a 2003, s. 93.
źródło zatrudnienia, sposób na zwiększenie integracji społecznej, czynnik
rozwoju obszarów wiejskich, poprzcmysłowych i powojskowych. Wpływ
instytucji kultury na rozwój regionalny może wyrażać się w m. in. w
bez-pośrednim oddziaływaniu na rynek pracy.
Istotny z punktu widzenia korzystania z tych funduszy jest fakt, że cała
Polska została zakwalifikowana do Celu l 9. Oznacza to największe
moż-liwości korzystania z Funduszy Strukturalnych. Łączna kwota środków
publicznych przeznaczona na realizację program ów operacyjnych wynosi
11 429 m in euro, z czego 8275 min euro, tj. 72,5% całości sumy, pochodzić
będzie zc wsparcia wspólnotowego10.
Ilość środków przeznaczanych na kulturę w ram ach Funduszy
Struk-turalnych zależy od zapisów w narodowych planach rozwoju. Kom
plek-sowym dokum entem , który określa strategię rozwoju
społeczno-ekonomicz-nego Polski po wejściu do Unii Europejskiej, jest Narodowy Plan Rozwoju11,
skupiający się przede wszystkim na działaniach strukturalnych, realizowanych
przy wsparciu zc strony UĽ. Działania w nim przewidziane zostały
po-grupowane w pięciu jcdnofundusz.owych Sektorowych Program ach
nych (SPO) oraz w wiclofunduszowym Zintegrowanym Program ie
Operacyj-nym Rozwoju Regionalnego (ZPO RR), który oferuje najszersze możliwości
wspierania szeroko rozumianej kultury ze wszystkich program ów
operacyj-nych przewidziaoperacyj-nych na lata 2004 2006. Jego cclcm jest stworzenie warunków
dla wzrostu konkurencyjności regionów oraz zapobieganie marginalizacji
niektórych obszarów. Realizacji trzech określonych w ram ach Z PO RR
priorytetów będą służyć środki krajowe oraz środki Europejskiego Funduszu
Rozw oju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.
Największe znaczenie dla instytucji kultury m a niewątpliwie działanie
1.4, poświęcone rozwojowi turystyki i kultury. Działanie to traktuje kulturę
w sposób najszerszy w ram ach NPR, a jego cclcm jest wzrost znaczenia
kultury i turystyki jako czynników generujących rozwój
społeczno-ekonomicz-ny regionów.
W ram ach działania przewidywane jest wsparcie dla projektów z zakresu
ochrony i zachow ania dziedzictwa kulturowego oraz budowy, rozbudowy
i modernizacji infrastruktury kulturalnej. M a ono p onadto ułatwiać dostęp
do kultury poprzez rozwijanie systemu informacji, w tym systemów
ko-rzystających z nowych mediów i technologii. Um ożliwia także realizację
9 R ealizacja celu pierwszego wiąże się głów nie z w yrów nyw aniem p ozio m u rozw oju społecz-n o-e ko społecz-no m icz społecz-neg o regio społecz-nów . Przede wszystkim dotycz y lo rozw oju ispołecz-n fra s tru ktu ry , w tym m . ispołecz-n. tra n sp o rto w ej, telek om unik acyjnej, m edialnej, och rony śro dow iska, turystycznej, kultura lnej oraz inwestycji produ k cy jn yc h m ających n a celu w z rost ilości m iejsc p ra cy a przez to wzrost k onk urenc yjn oś ci regionu d la m ie szkańc ów, turystów i inw estorów .
10 N ar odow y Plan R ozw oju 2004-2006, M inisterstw o G o s p o d a rk i, Pracy i Po lity ki S połecz-ne j, d o k u m e n t prz yję ty przez R a d ę M inistrów 11 lutego 2003 r.
kulturalnych i turystycznych imprez promocyjnych o znaczeniu regionalnym
i ponadregionalnym zarówno w kraju, jak i zagranicą.
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej wartość projektów
tworzo-nych w ram ach tego działania musi przekraczać J min euro. Ponadto
powinny one wywierać istotny wpływ na generowanie nowych miejsc pracy
i rozwój danego regionu. W sposób priorytetowy tra ktow ane są projekty
0 charakterze ponadlokalnym, zgodne z programam i rozwoju kultury i
turys-tyki oraz ochrony dziedzictwa kulturowego.
Podstaw ową zasadą funduszy strukturalnych jest zasada
współfinanso-wania czyli m ontażu finansowego środków Unii Europejskiej i krajowych.
Realizowany projekt musi więc posiadać minimum dwa źródła finansowania,
z których jedno stanowią Fundusze Strukturalne UE, a drugie krajowy
wkład publicznych, którym mogą być środki z budżetu państwa, budżetów
jednostek samorządu terytorialnego, czy innych funduszy publicznych12.
Istotne znaczenie, szczególnie w zakresie finansowania współpracy
między-narodow ej pełnią inicjatywy wspólnotowe, takie jak Interreg III, Urban II,
Leader -f, Equal. Relatywnie duże możliwości finansowania działań
kul-turalnych istnieją w pierwszej z nich, gdyż wśród jej priorytetów pojawia
się wymiana m iędzynarodowa dla celów kulturalnych.
Z A K O Ń C Z E N IE
Z aktywnym uczestnictwem instytucji kultury w program ach UE wiąże się
wiele korzyści. Należą do nich nic tylko zdobycie dodatkow ych środków
finansowych na realizowanie przedsięwzięć kulturalnych, które m ogą być
dofinansowane zc strony Komisji Europejskiej nawet w 50% , ale również
nawiązanie kontaktów i współpracy z instytucjami z krajów członkowskich
1 stowarzyszonych, praktyczne zapoznanie się z nowymi formami
organizowa-nia i pozabudżetowego finansowaorganizowa-nia przedsięwzięć kulturalnych, wymiana
doświadczeń z różnych dziedzin tej działalności, prom ocja kultury polskiej
i zwiększenie dostępu polskiego odbiorcy do kultury państw należących do UE.
Jak wspomniano wcześniej, do programu Ramowego K ultura 2000 Polska
przystąpiła dopiero pod koniec 2001 r. Na 200 projektów, którym Komisja
Europejska przyznała w tym roku grant, tylko 3 były polskiego autorstwa,
8, które współorganizowały polskie instytucje, i aż 17, w których pa
rt-nerowały. W roku 2002 operatorzy z Polski uzyskali grant tylko 2-krotnie
12 Ins tytucje ku ltu ry m ogą s tarać się o prom esę m in istra k ultu ry, do ty cz ąc ą o trzy m ania im iennej p rom esy n a uzupełnienie w kładu własnego dla p ro jek tó w k u ltura ln y ch aplikujących d o funduszy' s truk turalny c h w ram ac h prog ram u : P olskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej.
jak o pomysłodawcy-liderzy projektów , zaś 14-krotnic jako w
spółorganiza-torzy, a w 24 wzięli udział jako partnerz y13.
Poważnym ograniczeniem dla polskich instytucji kultury w zakresie
korzy-stania z lunduszy UH jest wymóg wkładu finansowego od współorganizatora
i organiz atora projektu. W ymagane 5% od m inim alnego budżetu projektu
w wysokości 100 tys. euro to 5 tys. euro, a w przypadku większych
przedsię-wzięć, np. o budżecie maksym alnym , wkład ten m oże wynieść nawet do 90
tys. euro. Ponadto w przypadku, gdy instytucja pełni rolę lidera projektu to
najczęściej do niej należy zgromadzenie brakującej części funduszy.
Kolejny problem wiąże się z ryzykiem braku koordynacji projektu. Jeżeli
wykryte zostają jakiekolwiek uchybienia, to Kom isja E uropejska m a prawo
potrącić pow stałą różnicę z ostatniej transzy dofinansowania.
Na zakończenie warto dodać, że wykorzystanie funduszy oferowanych
przez UE na finansowanie instytucji kultury w Polsce zależy od z
aan-gażowania nic tylko pracowników tych instytucji, ale również od możliwości
pozyskania dofinansowania i gwarancji z polskich środków publicznych.
Isto tną rolę w tym zakresie odegra niewątpliwie Prom esa M inistra Kultury.
Jednym z podstawowych problemów takich instytucji jest szukanie w
wa-runkach gospodarki rynkowej nowych źródeł finansowania swojej
działal-ności, które zapewniłyby przetrwanie w trudniej sytuacji finansowej państwa.
A rtykuł om awia źródła finansowania polskich intytucji kultury w Unii
Europejskiej. Szczególne znaczenie poświęcono w nim finansow aniu z
fun-duszy strukturalnych.
Ewa Mazurek-Krasodomska
F U N D IN G P O S S IB IL IT IE S O F C U L T U R A L IN S T IT U T IO N S W IT H IN T H E E U R O P E A N U N IO N
Since m a ny ye ars we c an observe an increasin g prob lem o f co vering the a ctiv ity cost o f c u ltura l in s titu tio n s from receiving subsidy an d own incom e. A t the sam e tim e grow ing d eeper fin ancial crisis o f p ublic fu nd s causes the lim ita tio n o f ex pen diture s on culture . A s a p a rt o f the c o n s ta n t q u e s t lo r financial savings o f c ultu re, m any in s titu tio n s were c losed or m ergod w ith the o th e rs o f a sim ila r a ctivity.
O ne o f the basic pro blem o f su ch institu tio n s is a q u es t in m a rk e t o f new sourc es o f activity fun d in g w hich will g u a ra n te e in stitutio n s ’ survival o f difficult finan cial pos itio n o f the go ve rnm en t.
T h e a rticle discusses the fu nd ing so urces o f the Polish cu ltu ra l in stitu tio n s w ithin the E uro p ea n U n io n. It stresses fu nding by th e stru c tura l funds.
13 A . E t m a n o w i c z ,
