Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache. Lehr- und Übungsbuch für künftige DaF-Lehrende, Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń KUBART, Chrzanów 2016, 240 s.

(1)

Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch... 309

ISSN 2083-5485

Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts

Deutsch als Fremdsprache. Lehr- und Übungsbuch für künftige DaF-Lehrende,

Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń KUBART, Chrzanów 2016, 240 s.

Książka Renaty Czaplikowskiej i Artura Dariusza Kubackiego, wydana nakła-dem Wydawnictwa Biura Tłumaczeń KUBART w Chrzanowie, jest kontynuacją i uzu-pełnieniem ich poprzedniej publikacji z 2010 roku pt. Grundlagen der

Fremdspra-chendidaktik. Unterrichtsbuch, która stanowiła wstęp do dydaktyki języka obcego i

któ-ra w przejrzysty i atktó-rakcyjny dla czytelnika sposób prezentowała ważniejsze zagad-nienia psychologiczne, neurobiologiczne i pedagogiczne determinujące naukę języka obcego, m.in. różnice indywidualne (inteligencja, zdolności językowe, style po-znawcze, strategie uczenia się, motywacja itd.), funkcjonowanie pamięci oraz kom-petencje nauczyciela języków obcych.

Obie pozycje to książki metodyczne, zawierające zarówno klarowną teorię, liczne przykłady oraz ćwiczenia, jak i słowniczki terminów metodycznych. Zostały one przy-gotowane z myślą o słuchaczach zakładów kształcenia nauczycieli, studentach kierun-ków nauczycielskich I i II stopnia, a także jako instrument do nauczania metodyki języ-ka niemieckiego jako obcego dla nauczycieli, ponieważ ich zawartość merytoryczna od-powiada standardom kształcenia nauczycieli języków obcych. Na korzyść obu publikacji przemawia również to, że napisano je w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie z jednej strony uczą się języka, a z drugiej poznają słownictwo z zakresu metodyki, które później może się stać niezbędne w zawodzie nauczyciela bądź wykładowcy.

Książka Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache podzielona jest na dziesięć rozdziałów, a każdy z nich składa się z podrozdziałów. Układ rozdziałów i poszczególnych zadań jest bardzo przejrzysty, co ułatwia znalezienie informacji oraz pracę z tekstem. Teksty i ćwiczenia do nich sporządzone są pod kątem różnorodnych mnemotechnik mających na celu uefektywnienie zapamiętywania, przechowywania

i przypominania sobie informacji. Jak podkreśla Bohn1_{, istnieją różne typy uczących}

się, a nauczyciel powinien przygotować zajęcia, używając różnych strategii nauczania, w taki sposób, aby każdy z uczniów wyniósł z lekcji jak najwięcej.

———————

1_{R. Bohn, Probleme der Wortschatzarbeit. Fernstudieneinheit 22, München 1999, s. 87.}

P

OOLLIILLOOGG

.

S

TTUUDDIIAA

N

EEOOFFIILLOOLLOOGGIICCZZNNEE

(2)

Ida Skubis 310

Teksty napisane są bardzo przejrzyście, a ćwiczenia mają różnorodne formy: wypowiedzi pisemne, luki w tekście, czytelne tabele, obrazki, grafiki, które są bar-dzo przydatne w nauce, a przede wszystkim oddziałują na różne zmysły uczniów, nie są monotonne, wręcz przeciwnie, z przyjemnością i zaciekawieniem się je roz-wiązuje. Znajdują się tu zadania do pracy samodzielnej, w grupach bądź tematy do dyskusji w parach lub na forum.

Pierwszy rozdział to wprowadzenie do lekcji języka obcego. Opisane tu są poszcze-gólne poziomy językowe ustanowione przez Radę Europy, określające kompetencje uczących się na poszczególnych etapach nauki. Uczący się języka powinien zapoznać się z nimi na początku kształcenia. Rada Europy wyróżnia następujące poziomy języ-kowe: A1 – początkujący, A2 – niższy średnio zaawansowany, B1 – średnio zaawan-sowany, B2 – wyższy średnio zaawanzaawan-sowany, C1 – zaawanzaawan-sowany, C2 –

profesjonal-ny. Poziom A1 odpowiada najmniejszej biegłości, a poziom C2 – największej2_.

Rozdział pierwszy traktuje o celach nowoczesnych lekcji języka obcego, a także o kształceniu nauczycieli języka niemieckiego w Polsce. Można dowiedzieć się z niego o zasadach funkcjonowania szkoły jako instytucji kształcenia w Polsce, a także o trójpo-ziomowym systemie kształcenia oraz o dokumentach i aktach prawnych, które regu-lują funkcjonowanie szkół i pracę nauczyciela. Zawarte są tu informacje o poszcze-gólnych etapach w życiu zawodowym nauczyciela, tzn. o drodze awansu, oraz o jego obowiązkach.

Drugi rozdział dotyczy rozwijania kompetencji rozumienia, tj. rozumienia tekstu czytanego oraz rozumienia ze słuchu. Można się z niego dowiedzieć m.in. o techni-kach i stylach czytania oraz o ćwiczeniach sprawdzających rozumienie tekstu czyta-nego, a także o czynnościach przed, w trakcie i po przeczytaniu tekstu.

Podobnie przygotowany jest temat słuchania ze zrozumieniem, tzn. zapropono-wane są formy tekstów do słuchania, rodzaje zadań, z którymi można się spotkać, czynności przed, w trakcie i po wysłuchaniu tekstu oraz porównanie obu form: ro-zumienia tekstu czytanego i roro-zumienia ze słuchu.

W rozdziale trzecim mowa jest o rozwijaniu kompetencji pisania i mówienia. Opisane zostały w nim model dydaktyczny wypowiedzi pisemnych oraz różne ro-dzaje form pisemnych, ze szczególnym uwzględnieniem pisania kreatywnego. Jeśli chodzi o mówienie, dowiadujemy się o istnieniu różnych typów kompetencji mó-wienia, a także o rozwijających ją ćwiczeniach. W rozdziale tym znajdziemy infor-macje o roli obrazków w procesie nauczania, a nawet o umiejętności tłumaczenia tekstów pisemnych i ustnych oraz kompetencjach z nimi związanych.

Kolejny rozdział tyczy się nauczania gramatyki oraz propozycji zadań, za pomo-cą których można ćwiczyć zagadnienia gramatyczne. Następnym tematem jest nau-czanie słownictwa i praca ze słownikiem. Autorzy sugerują, w jaki sposób warto ćwiczyć z uczniami słownictwo, oraz podkreślają, że istotną rolę odgrywa w tym procesie umiejętność samodzielnej pracy ucznia ze słownikiem. Uwaga poświęcona jest ponadto kształceniu wymowy i poprawnej pisowni. Są tu różnorodne ćwiczenia wymowy (wraz z odnośnikiem do strony internetowej, na której istnieje możliwość

———————

2_{D. Coste, B. North, J. Trim, Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen,}

lehren, beurteilen, Berlin i in. 2001; M. Glaboniat, S. Bolton, H. Lorenz, M. Perlmann-Balme, S. Steiner, Profile deutsch, Berlin 2005.

(3)

Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch... 311

sprawdzenia swojej wiedzy i umiejętności w zakresie poprawnej wymowy) oraz kształcenia ortografii – dyktanda.

Następnie w rozdziale piątym przychodzi pora na przygotowanie lekcji popraw-nej metodycznie, czyli omówione są kolejno etapy planowania zajęć, określanie ich celów i ich kategoryzacja. Lekcja języka obcego została opisana krok po kroku wraz z różnymi formami pracy socjalnej jak praca samodzielna, w parach, grupach i inne. Szósty rozdział jest z punktu widzenia nauczyciela jednym z najważniejszych, ponieważ dostarcza nam informacji o aspektach przeprowadzania zajęć. Autorzy podkreślają zalety zabawowych form prowadzenia lekcji łącznie z określeniem ich funkcji. Niezaprzeczalne jest, że nie tylko dzieci, ale także osoby we wszystkich grupach wiekowych lubią zabawy i potrzebują nowości, czyli różnorodnych i zmien-nych ćwiczeń, które pobudzają ciekawość i motywację, a tym samym wspomagają

przyswajanie wiedzy3_{. W rozdziale tym omówione są również zalety i rodzaje}

po-mocy dydaktycznych i mediów w procesie nauczania oraz poruszona została pro-blematyka zadań domowych, używania języka ojczystego w trakcie lekcji, typy błę-dów językowych i ich poprawa, a także ocenianie i określanie postępów uczniów za pomocą różnorodnych testów. Wszystkie te cztery kwestie budzą kontrowersje, dla-tego warto zapoznać się z ich rozwiązaniem zaproponowanym przez wyśmienitych metodyków, jakimi są Autorzy książki.

W rozdziale ósmym poruszona została specyfika nauczania wczesnoszkolnego wraz z wypunktowaniem najważniejszych aspektów dotyczących lekcji dla naj-młodszych. Jak powszechnie wiadomo, dzieci najszybciej przyswajają wiedzę i uczą się języka obcego, ponieważ robią to tak, jakby uczyły się języka ojczystego, dlate-go naukę języka obcedlate-go najlepiej rozpocząć od najmłodszych lat.

Rozdział ósmy wprowadza pojęcie dydaktyki języków tercjarnych, tzn. zajęć z języ-ka obcego, które powinny łączyć trzy poznane przez ucznia języki, tj.: ojczysty L1, obcy nauczany jako pierwszy L2 oraz drugi język obcy L3, rozwijając w ten sposób wielojęzyczność u uczących się języków obcych, co w dzisiejszych czasach jest bardzo pożądane. Narzucane jest to zarówno przez politykę Unii Europejskiej, jak też warunkowane przez życie zawodowe.

W kolejnym rozdziale zwrócono uwagę na znaczenie autonomii w procesie nau-czania. Uczniowie zmotywowani, chętni do samodzielnej pracy, także poza zajęciami języka obcego osiągają dużo lepsze rezultaty. W procesie tym jednak istotna jest nie tylko motywacja ucznia, lecz również rola nauczyciela, która polega na tym, aby wspierać ucznia i być w gotowości do udzielenia mu rady w samodzielnej nauce. Jak

podkreśla Wolff4_{, to nauczyciel motywuje uczniów do samodzielnej pracy, wskazując}

im różne metody i techniki pracy, będąc jednocześnie doradcą, jak też dając impuls do dalszych ćwiczeń. Ważną rolę odgrywają tu prawidłowo dobrane materiały, tak aby uczeń był w stanie sam sprawdzić odpowiedzi. Autorzy omawiają także metodę tzw. nauki przez nauczanie wraz z jej zaletami i wadami, ponieważ wpisuje się ona w koncept autonomii nauczania, dlatego warto zapoznać się z jej opisem.

———————

3_{J. Langacker, Spiele mit Wörtern. Spiele zum Wörterlernen. Wörterspiele, „Fremdsprache Deutsch“}

1990, H. 3, s. 29.

4_{D. Wolff, Lernautonomie und selbst gesteuerter fremdsprachliches Lernen: Überblick, [w:]}

(4)

Ida Skubis 312

Ostatni rozdział – dziesiąty poświęcony jest właśnie osobie nauczyciela języka obcego, od którego bardzo dużo zależy. Nauczyciel może być źródłem motywacji do nauki lub wręcz przeciwnie – demotywacji, a jak wiadomo, nauka języka jest niero-zerwalnie połączona z motywacją i bez niej nawet największy wysiłek ucznia może pójść na marne. Ostatni, ale nie mniej istotny punkt w tym rozdziale zwraca uwagę na postawę nauczyciela – jego język, a także na zachowania niewerbalne, które są równie ważne jak te werbalne.

Autorzy zawarli na końcu recenzowanej pozycji przejrzyście skonstruowany słowniczek najważniejszych pojęć dydaktycznych w języku niemieckim, które po-jawiły się w książce. Lista terminów zawiera odpowiedniki w języku polskim oraz definicję w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie w jednym miejscu znajdą swego rodzaju streszczenie, czyli najważniejsze pojęcia wraz z bardzo przystępną do przyswojenia definicją.

Opracowane tematy wymagają od czytelników uważnej lektury i przemyśleń. Li-sta lektur zoLi-stała załączona do każdego rozdziału z osobna oraz na końcu książki, w celu zachęcenia odbiorców do dalszego zgłębienia tematu i wnikliwej refleksji. W aneksie czytelnicy znajdą odpowiedzi do niektórych zadań oraz dodatkowe mate-riały do ćwiczeń. Autorzy pokusili się ponadto o instrukcję użytkowania portalu uczel-nianego Moodle do nauki języka, gdzie opisują krok po kroku, jak można z niego korzystać. Jest także miejsce na notatki.

Kompendium dydaktyczne Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache zostało opracowane niezwykle starannie i przemyślanie, z dużym profesjonalizmem i wyczuciem dydaktycznym. Książka przeznaczona jest dla nauczycieli, kandydatów na nauczycieli oraz dla uczniów zarówno do pracy na zajęciach, jak też do samo-dzielnej nauki. Zawarto w niej wiele ważnych terminów metodycznych, a także konkretne wskazówki dotyczące planowania, organizacji i ewaluacji zajęć. Warto korzystać z tej książki w połączeniu z poprzednią z 2010 roku Grundlagen der

Fremd-sprachendidaktik...