Brazylia jako wschodzące mocarstwo gospodarcze

Brazylia jako wschodzące mocarstwo

gospodarcze

Kultura i Polityka : zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie nr 14, 96-107

96

Jadwiga Ziernicka*1

BRAZYLIA WSCHODZ CYM GIGANTEM

WIATOWYM

Streszczenie

Brazylia w ostatnich latach zanotowa a ogromny wzrost gospodarczy. Sta a si tym samym przedmiotem obserwacji nie tylko inwestorów, ale równie poli-tyków z ca ego wiata. Ogromne i pozytywne zmiany zwi zane s z prezydentu-r Luiza Inácio Luli da Silvy, któprezydentu-ry w 2002 prezydentu-roku obj uprezydentu-rz d pprezydentu-rezydencki. Jego nast pczyni, Dilma Rousseff, która po dwóch kadencjach Luli przej a w adz w Brazylii, kontynuuje polityk swojego poprzednika. O Brazylii coraz cz ciej mówi si jako o wzrastaj cym gigancie mi dzynarodowym. Warto zwróci uwa-g na to, co wp yn o na tak dynamiczny wzrost uwa-gospodarczy. Mo na zada py-tanie, czy zmiany, które zasz y w Brazylii by y skutkiem dzia a rz du Luli oraz Dilmy. Nale y równie rozwa y , czy sytuacja gospodarcza Brazylii oraz aktyw-no polityczna w kraju i za granic s wystarczaj ce, by okre li Brazyli mia-nem giganta na arenie mi dzynarodowej.

S owa kluczowe

Brazylia, gospodarka, BRIC

*

G ównym celem rz du Luiza Inácio Luli da Silvy by szybszy po-st p oraz taki podzia dochodów, który zapewnia by rozwój ca ego spo ecze stwa (Brazil..., 2009:17). W ród wyborczych hase pojawi y si zobowi zania dotycz ce wiadcze socjalnych dla najbiedniej-szych. Do rz dowych inicjatyw mo na zaliczy program Fome Zero, którego celem jest eliminacja g odu, program Bolsa Familia – skupiaj -cy si na redukcji biedy, czy program Primero Emprego, który mia wp y-n y-na popraw zatrudy-niey-nia m odych ludzi (Brazil..., 2009:17). Dwa dni po obj ciu fotela prezydenckiego, Lula przeznaczy 760 mln USD

* Jadwiga Ziernicka – uko czy a studia licencjackie na Wy szej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie na kierunku stosunki mi dzynarodowe. Absolwentka studiów magisterskich na Uniwersytecie Jagiello skim na kierunku kulturoznawstwo: latynoameryka-nistka. Pracownik fi rmy Lufthansa Global Business Services w Krakowie.

97 na walk z bied . Ten gest spotka si z odzewem Banku wiatowego,

który zaproponowa Brazylii kredyt w wysoko ci 505 mln USD (Szuszkiewicz 2007:29). Dla Dilmy Rousseff problemy spo eczne rów-nie by y bardzo wa ne, dlatego kontynuowa a programy wprowadzone przez Lul oraz powo a a do ycia nowe, takie jak np. Brasil sem Miséria. Programy maj ce na celu walk z bied stanowi – obok gospodarki i polityki zagranicznej – wa ny punkt w polityce Luli i Dilmy.

Sytuacja gospodarcza, przed jak stan rz d Luli, nie sprzyja a refor-mom. W drugiej po owie roku 2002 nast pi a deprecjacja brazylijskiej waluty – reala (The Economist, 2003). Sytuacj dodatkowo pogorszy strach przed kryzysem podobnym do tego, który mia miejsce w Ar-gentynie. Rozwi zaniem okaza a si pomoc Mi dzynarodowego Fun-duszu Walutowego we wrze niu 2002 r. Przyznano wówczas Brazylii kredyt w wysoko ci 30 mld dolarów (Brazil..., 2009:20), dzi ki czemu nast pi a znaczna poprawa. Wówczas jednak prezydent zobowi za si utrzyma sztywne cele fi nansowe, co stanowi o dodatkowy koszt tych przedsi wzi (The Economist, 2003). Poprawa jednak nie nast -pi a szybko, a niski kurs walutowy wp ywa na eksport. New York Ti-mes poda , e w 2003 roku „brazylijski eksport wzrós o 21 procent, do 74 miliardów dolarów” (Benson 2004). Nadwy ka w bilansie han-dlowym, jak Brazylia osi gn a w 2003 r., wynosi a 24,8 miliardów dolarów. Wraz ze wzrostem eksportu zacz y wzrasta równie rezerwy zagraniczne z 37,684 mln w 2002 r. do 48,628 mln w 2003 r. (The Economist, 2003). Wzrost eksportu móg spowodowa zwi kszenie produkcji rolnej o 4,5% w 2003 roku (Portal da Industria, 2009). Od ko ca 2002 r. sta a deprecjacja waluty wp yn a na pojawienie si presji infl acyjnej. Konrad Niklewicz (2003) pisze, e rok po obj ciu w adzy, prezydent Luiz Inácio Lula da Silva „okaza si skrajnym li-bera em, przynajmniej w kwestiach bud etowych. Wydatki publiczne zosta y ci te do tego stopnia, e bud et pa stwa odnotowa nadwy k ”, która by a konsekwencj reform z o onych przez rz d do Kongresu w kwietniu 2003 r. Zak ada a ona oszcz dno ci fi skalne wi ksze ni po owa PKB w nast pnych 10 latach (Brazil..., 2009:22).

Ustabilizowanie sytuacji politycznej w kraju zaowocowa o nap ywem inwestycji zagranicznych od po owy 2003 r. w wysoko ci 5,6 mld do-larów (Brazil..., 2009:23). W tym czasie struktura zatrudnienia przed-stawia a si stosunkowo korzystnie. W rolnictwie pracowa o 20%, w przemy le 14%, a w us ugach 66% (World Guide, 2009). Jednak w porównaniu z najlepiej rozwini tym pa stwem na wiecie, jakim s Stany Zjednoczone, sytuacja Brazylii przedstawia a si znacznie gorzej. W podobnym okresie – w 2004 r. – w USA w rolnictwie pracowa o 1,4%, w przemy le 26,2%, natomiast w us ugach 72,5%.

98

We wrze niu 2003 r. nowy rz d przed o y w brazylijskim Kongresie strategi rozwoju na lata 2004–2007, która zosta a nazwana Kilkuletnim Planem Rz du Federalnego (Plano Plurianual-PPA). Plan wyznacza d u-goterminowe cele rozwoju, dotycz ce szczególnie walki o bardziej spra-wiedliw , bardziej zrównowa on i konkurencyjn Brazyli . Plan ten zmierza do post pu w wymiarach ekonomicznym, spo ecznym, regional-nym, rodowiskowym i demokratycznym” (Brazil..., 2009:27–28). Do celów ekonomicznych mo na zaliczy wi kszy udzia w rynkach wiatowych, przyrost dochodu narodowego, zwi kszenie liczby miejsc pracy, stabilno makroekonomiczn , zwi kszenie produktywno ci i inwestycji oraz wzrost udzia u w rynkach wiatowych.

Tempo wzrostu gospodarczego Brazylii w 2004 r. nabra o rozp du i wynios o 4,9% (Brazil..., 2009:30). Obni enie stóp procentowych przez Bank Centralny w 2003 r. do 19% stanowi o przyczyn tego wzrostu (Embassy of Brazil, 2009). Wysokie tempo wzrostu pozwoli o na po-praw dochodu narodowego per capita z 3576 dolarów w 2003 r. do 3675 dolarów w 2004 r. (Alibaba, 2009) oraz na zmniejszenie bezro-bocia z 12,3% w 2003 r. do 11,5% w 2004 r. Poprawi si tak e kurs wymiany, który wed ug rozbie nych danych wynosi od 2,654 do 2,9521 reali za dolara (TravelBlog, 2009). Aprecjacja waluty nie wp y-n a jedy-nak y-negatywy-nie y-na warto eksportu, wr cz przeciwy-nie – jego warto wyra nie wzros a i w 2004 r. wynios a 96,4875 miliardów do-larów (EconStats, 2009). G ównymi artyku ami eksportowymi by y rudy elaza, rodki transportu, samochody i produkty rolne, takie jak kawa i soja. Najwi cej eksportowano do Stanów Zjednoczonych – 20,8%, Argentyny – 7,5%, Holandii - 6,1%, Chin – 5,6%, Niemiec – 4,1%, Meksyku – 4%. Równie warto importu wzros a i wynios a w 2004 r. 62,8257 mld dolarów. Importowano g ównie maszyny, sprz t elek-tryczny, produkty chemiczne i rop naftow (TravelBlog, 2009). Te dane wiadcz o tym, e poza rop naftow Brazylia wci by a zale -na od importu rodków produkcji. Jed-nak kolejne lata przynios y zmiany i obecnie Brazylia eksportuje najwi cej do Chin – 17%, a do-piero pó niej do USA – 11,1% i Argentyny. Najwi cej natomiast im-portuje z Chin – 15,4%, z USA – 14,7% i z Argentyny – 7,4% (The World Factbook, 2013).

Rok 2005 by dla Brazylii udany, cho ju nie tak dobry jak po-przedni. Tempo wzrostu gospodarczego spad o do 3,5%., a infl acja w 2005 r. minimalnie wzros a do 6,7%. Dla Brazylii by to jednak rok szczególny. M. Ku micz (2006) pisze, e „brazylijska sp ata 1,5 mld dol. to najwi ksza suma, jak w historii Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego pojedynczy kraj odda tej instytucji”. Termin oddania

99 Wydaje si jednak, e dobre wyniki w gospodarce nie by y skutkiem

g o no zapowiadanych przez Lul reform, lecz rezultatem okresu p ro-sperity i aktywno ci eksportowej. Obostrzenia administracyjne, skom-plikowane przepisy, korupcja i niepewno tworzy y bariery rozwoju Brazylii i skutecznie odstrasza y zagranicznych inwestorów (The World Factbook, 2013). Za o enie fi rmy w Brazylii oraz dope nienie wszyst-kich formalno ci z tym zwi zanych zajmuje du o czasu i nie sprzyja po-cz tkuj cym przedsi biorcom. Brakuje równie rodzimych fachowców, a infrastruktura pozostawia wiele do yczenia. Za przyk ad korupcji na najwy szym szczeblu pos u y mo e afera korupcyjna, która wysz a na jaw podczas kampanii reelekcyjnej w roku 2005 i w któr zamieszani byli ministrowie, senatorowie i pos owie. Afera znana pod nazw Mensalão polega a na apówkach, które regularnie otrzymywali pos owie opozycyjnej partii w zamian za opowiadanie si za ustawami wycho-dz cymi z kr gu rz du Luli (Henzel 2007a: 26). Afera ta prawie dopro-wadzi a do upadku rz du Luli.

Warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Brazylii w 2006 r. by a niska i nie przekroczy a 12,5 mld dolarów. Kolejn barier stano-wi a szara strefa (Henzel 2007a: 26). „Tempo wzrostu gospodarczego mog oby by o 1,5 punktów procentowych wy sze, gdyby rz d bardziej zdecydowanie walczy z szar stref ” (Ku micz 2006). Zawi e przepi-sy prawa pracy, korupcja oraz liczne podatki wp ywaj na wzrost licz-by osób, które wykonuj prac , nie rejestruj c si . Badania wskazuj ,

e dochody osób zatrudnionych w szarej strefi e w skali roku osi gaj warto 18,4% PKB (Informator Ekonomiczny..., 2014).

W pa dzierniku 2006 r., po obj ciu fotela prezydenckiego na kolejn kadencj , Lula og osi kolejny pakiet reform gospodarczych. Mia y one na celu popraw infrastruktury i obni enie podatków. Rz d podj pró-by osi gni cia wysokiego wzrostu przy jednoczesnym zmniejszaniu za-d u enia, co spowoza-dowa o powstanie presji infl acyjnej. Oza-d pocz tku fi nansowego kryzysu wiatowego waluta brazylijska straci a na warto ci, a wzrost PKB by ujemny (The World Factbook, 2013). Kryzys fi nansowy na wiecie w 2008 roku wp yn niekorzystnie na sytuacj w kraju.

W roku 2010 PKB Brazylii wzrós o 7,6%, co wywo a o du e zain-teresowanie inwestorów. Gospodarka Brazylii opiera si na dost pie do ropy naftowej, rolnictwie, przemy le górniczym, a tak e na biopa-liwach. W po czeniu z nowoczesn technologi bogate z o a natural-ne stanowi przyn t dla inwestorów z ca ego wiata (de Onis 2008). Niezwykle wysoki wzrost PKB sprawi , e o Brazylii mówi o si jako o jednym z pa stw, które poradzi y sobie z kryzysem na wiatowym rynku (Informator Ekonomiczny..., 2014).

100

Kolejne dwa lata przynios y jednak bardzo du e spowolnienie. W roku 2011 PKB spad o do 2,5%, a w 2012 wynosi o zaledwie 0,9% (The World Factbook, 2013). Tym samym Brazylia spad a w rankingu najwi kszych gospodarek na siódme miejsce, wyprzedzona przez Wielk Brytani . rodki, które zastosowa rz d nie pomog y w walce z pogorszaj c si sytuacj . W porównaniu do pozosta ych pa stw BRICS Brazylia w 2012 roku mia a najni szy wzrost gospodarczy.

Za kadencji Luli stan gospodarki wyra nie si poprawi . Z pewno ci korzystnym posuni ciem by a rezygnacja z radykalnych reform, które za-powiada w kampanii wyborczej. Trafnie wybrany gabinet prezydenta postanowi oprze si na reformach, które zosta y rozpocz te przez po-przedni ekip rz dow . W a ciwa polityka fi skalna tworzy a dobre warun-ki dla inwestorów zagranicznych, przyczyniaj c si do rozwoju gospo-darczego kraju. Dzi g ównymi inwestorami w Brazylii s Chiny, Stany Zjednoczone i Unia Europejska. Reformy zapocz tkowane przez prezy-denta Cardoso i kontynuowane przez Luiza Inácio Lul da Silv i Dilm Rousseff ukierunkowane s na wzrost gospodarki i wzmocnienie ekono-micznej pozycji na arenie mi dzynarodowej.

Priorytetem w polityce zagranicznej sta y si : sojusz w ramach Mer-cosur, utrzymanie dobrych stosunków z s siadami i Stanami Zjednoczo-nymi, starania o sta e miejsce w Radzie Bezpiecze stwa ONZ, zacie nia-nie stosunków z pozosta ymi pa stwami BRICS, a tak e umacniania-nie pozycji w Ameryce aci skiej (Szuszkiewicz 2007:29). Status sta ego cz onka w Radzie ONZ umocni by pozycj Brazylii na arenie mi dzy-narodowej. Brazylia wielokrotnie zaznacza a swoj aktywno na fo-rum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Z ramienia tej e organiza-cji Brazylia przewodzi a misji na rzecz pokoju na Haiti. Uczestniczy a równie w mediacjach pomi dzy Kolumbi i Wenezuel , dzi ki czemu unikni to konfl iktu zbrojnego miedzy pa stwami (Henzel 2009). Za-anga owa a si tak e w rozmowy pomi dzy Ekwadorem i Peru, maj ce na celu pokojowe rozwi zanie konfl iktu granicznego. Owocem nego-cjacji sta a si Deklaracja Pokojowa podpisana w 1998 roku (Szusz-kiewicz 2007:28).

Konkurentami Brazylii w walce o miejsce w Radzie Bezpiecze stwa ONZ s na przyk ad Japonia czy Indie. Jednak to Republik Brazylii najcz ciej wybierano na niesta ego cz onka RB ONZ. W roku 2004 dosz o do utworzenia grupy G-4, w sk ad której wesz y Niemcy, Japo-nia, Brazylia i Indie. Grupa prowadzi negocjacje na temat poszerze-nia Rady Bezpiecze stwa o sze ciu nowych cz onków – grup G-4 i dwa pa stwa afryka skie. Pomys zosta przedstawiony podczas se-sji Zgromadzenia Ogólnego w roku 2006 (Gawrycki 2006:24). Oprócz cz onkostwa w G-4, prezydent Lula szuka poparcia idei cz onkostwa

101 Brazylii w RB ONZ w ród innych pa stw. Nawi za kontakt z licznymi

krajami muzu ma skimi, które cznie dysponuj spor liczb g osów w Organizacji Narodów Zjednoczonych (Czarnecki 2010). W tym kon-tek cie bardziej zrozumia e staje si spotkanie mi dzy prezydentem Iranu Mahmudem Ahmadine adem a Luizem Inacio da Silv , do któ-rego dosz o w listopadzie 2009 r. w Brazylii. Prezydent Lula wyrazi wówczas poparcie dla prawa Iranu do pokojowego programu atomowe-go (Lorenz 2009:6), co zaniepokoi o zw aszcza Stany Zjednoczone.

Prezydent Brazylii, zdaj c sobie spraw , jak istotne jest poparcie w Zgromadzeniu Ogólnym ze strony pa stw afryka skich, podczas swoich cz stych wizyt w Afryce wyra a ch wzmocnienia wspó pra-cy mi dzy kontynentami. Lula przeprasza równie za niewolnictwo, które odcisn o pi tno na wzajemnych stosunkach (Gawrycki 2006:25). Luiz Inácio da Silva zach ca do wspó pracy pa stwa por-tugalskoj zyczne. W tych aktywnych dzia aniach na polu politycznym niezwykle wa nym punktem staj si stosunki mi dzy pa stwami na kontynencie po udniowoameryka skim. Wynika to z faktu, i w RB ONZ nie zasiada aden kraj z regionu Ameryki aci skiej (Maroszek 2008). A zatem pozyskanie g osów w regionie z ca pewno ci jest korzystne dla Brazylii. Nie wszystkie pa stwa s przychylne przejmo-waniu w adzy w regionie przez Brazyli , st d podejmuje ona liczne dzia ania maj ce na celu wzmocnienie wspó pracy mi dzy krajami Ameryki aci skiej.

Ubieganie si o sprawiedliwy handel mi dzy Pó noc , a krajami po u-dniowymi oraz ró ne aspekty polityki spo ecznej równie nie pozostaj niezauwa one. Prezydent Lula zas yn z programów socjalnych na rzecz ubogich. Mo e o tym wiadczy wiatowy szczyt na rzecz walki z ubóstwem i g odem, który odby si w 2004 roku w siedzibie ONZ. Tema-tem rozmów by a walka z bied i g odem. Prezydent Lula zaproponowa zastosowanie w innych rejonach wiata programu spo ecznego Fome Zero, który w Brazylii przynosi dobre efekty.

Ostatecznie Stany Zjednoczone, Chiny i Rosja jednomy lnie opo-wiedzia y si przeciwko utworzeniu miejsca sta ego cz onka w RB dla Brazylii. Nie uda o si te uzyska pe nego poparcia pa stw Ameryki

aci skiej, które obawiaj si aspiracji Brazylii.

Staraj c si o otrzymanie sta ego miejsca w Radzie ONZ i o mo liwo brania udzia u w spotkaniach grupy G-8, Brazylia musi upora si z we-wn trznymi problemami dotycz cymi biedy i przest pczo ci. Koncentracja ziemi w r kach nielicznych, a tak e ogromny procent ludzi znajduj cych si poza systemem spo ecznym stanowi przeszkod w ubieganiu si o miejsce w ród czo owych wiatowych gigantów (Padée 2009:53). System organizacji wojska i s u b militarnych Brazylii równie nie przysparza jej

102

g osów w walce o status sta ego cz onka ONZ. Co prawda Brazylia dys-ponuje najwi ksz si militarn w ród pa stw latynoameryka skich oraz posiada dost p do nowoczesnych technologii, jednak na tle innych pa stw rozwijaj cych si , takich jak na przyk ad Indie, Rosja czy Chiny, militarnie jest znacznie s absza (Maroszek 2008).

W polityce Luli ci ko dostrzec konkretne cele w relacjach ze Stanami Zjednoczonymi. Z jednej strony mamy do czynienia ze wspó prac w kwestiach zwalczania problemów globalnych, takich jak terroryzm czy zanieczyszczenie rodowiska, jednak z drugiej strony Brazylia nie ogranicza si tylko do zacie niania relacji z USA i prowadzi otwart po-lityk mi dzynarodow , czego dowodem mog by liczne umowy bilate-ralne zawierane mi dzy Brazyli , a innymi strategicznymi graczami

wiatowej polityki. Wyra nie zacie nia si wspó praca z pa stwami roz-wijaj cymi si , takimi jak Chiny, Indie czy Rosja.

W 2004 r. pojawi si inny konfl ikt dotycz cy kontroli obywateli Brazylii chc cych wyjecha do Stanów Zjednoczonych. W odpowiedzi Brazylia og osi a takie same kontrole dla przybyszów ze Stanów Zjednoczonych, co spowodowa o ogromne kolejki na lotniskach w ród pasa erów lotów z USA. Lula ponownie podj temat o wiadczaj c, e Brazylia zrezy-gnuje z tego rodzaju kontroli w momencie kiedy USA znios wizy. Prezydent Lula o wiadczy , e aby zbudowa partnerstwo mi dzy pa -stwami, oprócz swobodnego przep ywu dóbr i kapita u, nale y zatroszczy si o równie swobodny przep yw osób (Szuszkiewicz 2007:30).

W tym samym roku (2004) pojawi a si jeszcze jedna kwestia sporna. Dotyczy a ona protoko u, na mocy którego Mi dzynarodowa Agencja Energii Atomowej mog aby dokonywa kontroli wzbogacenia uranu w Brazylii (Szuszkiewicz 2007:30). USA mia y nadziej , e Lula pod tak deklaracj si podpisze. Protokó zabrania wprowadzania programów, maj cych na celu wzbogacanie uranu oraz zakazuje kontroli terenów po-dejrzanych o wyst powanie instalacji atomowych. Lula nie chcia podpi-sa si pod takim protoko em uwa aj c, e stanowi ingerencj w we-wn trzne sprawy pa stwa. Warto zaznaczy , e w samej Brazylii zdania dotycz ce kwestii protoko u by y ró ne. Cz osób opowiedzia a si za protoko em, dzi ki któremu zosta aby zagwarantowana jasno dzia a z zakresu przemys u j drowego (Szuszkiewicz 2007:30). Taka postawa prezydenta Brazylii wywo a a nieufno USA i pogorszenie stosunków mi dzy tymi pa stwami.

Luiz Inácio Lula da Silva sta si or downikiem idei czenia roz-woju gospodarczego i spo ecznego jako czynników mog cych zapewni globaln równowag na wiecie i rozwój wszystkich pa stw (Szuszkiewicz 2007:29). Dzia ania na rzecz wzmacniania wi zi mi dzy pa -stwami znalaz y odbicie w organizacji MERCOSUR. Prezydent Lula

103 na spotkaniu MERCOSUR w 2003 r. wyrazi wol kontynuowania

za-anga owania w pog bianie relacji. Podkre laj c wag organizacji, wypowiada si o niej jako o „dynamicznym j drze integracji po u-dniowoameryka skiej” (Szuszkiewicz 2007:80). Brazylia i Argentyna równie postanowi y rozwija wspó prac w zakresie inwestowania przez fi rmy z obu krajów. Chciano w ten sposób wzmocni obie go-spodarki i ochroni MERCOSUR przed ewentualnymi negatywnymi skutkami kryzysu w USA i Europie.

W 2004 roku zosta a utworzona Unia Narodów Po udniowoamery-ka skich (UNASUR). O konieczno ci jej powstania wspomina ju po-przednik Luli – prezydent Cardoso. Jednak to Luiz Inácio da Silva wcieli pomys w ycie. Celem organizacji jest rozwijanie wspó pracy politycznej i gospodarczej mi dzy krajami regionu. Za o eniem unii jest równie integracja na poziomie energetycznym oraz wymiana w dzie-dzinie nowoczesnych technologii, nauki i kultury (UNASUR, 2010).

Wskazane przyk ady ukazuj skuteczn polityk prezydenta Luli w regionie Ameryki aci skiej. Brazylia, oprócz korzy ci politycznych czy gospodarczych, dodatkowo zyskuje równie wizerunkowo na are-nie mi dzynarodowej. Postrzegana jest bowiem jako lider regionu oraz jako odpowiedni partner do rozmów. Przywództwo regionalne niezaprzeczalnie podnosi presti Republiki Brazylii.

Omawiaj c polityk zagraniczn Brazylii i jej aktywno mi dzy-narodow , nie mo na pomin faktu, e zosta a zaliczona do najszybciej rozwijaj cych si gospodarek na wiecie. Gospodarki te okre la si dzi terminem BRICS i nale do nich Chiny, Indie, Rosja, Brazylia i RPA. Gospodarki te rozwijaj si na tyle szybko, e w przysz o ci mog sta si silniejsze ni gospodarki USA i UE (Nowacka 2007:202).

21 czerwca 2012 roku Chiny i Brazylia zawar y pakt o wspó pracy strategicznej, który jest zobowi zaniem na dziesi lat. Podkre lano wówczas korzy ci p yn ce dla obu pa stw z wieloletniej wspó pracy. Zadeklarowano tak e ch wzmacniania relacji w ramach BRICS, wspieranie rozwoju gospodarczego i wspó pracy w zakresie bezpiecze -stwa mi dzynarodowego. Dla Chin Brazylia jest niew tpliwie strate-gicznym partnerem w regionie Ameryki aci skiej. Porozumienie do-tyczy o g ównie stworzenia planu gospodarowania zasobami naturalnymi oraz obejmowa o wspó prac w sektorze walutowym, sektorze infrastruktury, kultury, rozwoju technologii i nauki. Brazylia za najistotniejsze kwestie we wzajemnej wspó pracy uwa a rozwój gospo-darczy, rozwój rolnictwa, wykorzystanie odnawialnych róde energii, rozwój nauki, szczególnie takich dziedzin jak np. biotechnologia.

Eksport do krajów OECD le y w interesie obu pa stw, dlatego wspieraj si wzajemnie, jak chocia by podczas szczytów WTO czy

104

spotkania klimatycznego w Kopenhadze. Chiny s dla Brazylii miej-scem eksportu zasobów naturalnych. Oba pa stwa wspó pracowa y ju wcze niej, jednak dopiero po 2000 roku Brazylia i Chiny zacz y coraz bardziej wzmacnia wzajemne relacje. 29 marca 2012 r. w New Delhi odby o si spotkanie pa stw BRICS. Na szczycie dyskutowano mi dzy innymi o stworzeniu Banku Rozwoju Finansowego, który mia by stanowi przeciwwag dla Banku wiatowego i Mi dzynaro-dowego Funduszu Walutowego. Pa stwa BRICS wyrazi y niezadowo-lenie wobec USA, które wyst puj w roli lidera tych instytucji. Wyra-ono równie gotowo wspierania pa stw europejskich w walce z kryzysem, za który obwiniono monetarn polityk USA i polityczne decyzje najbogatszych pa stw (BBC, 2012). Wspó praca Brazylii i Chin jest bacznie obserwowana przez innych graczy na arenie mi -dzynarodowej. Oba pa stwa szybko si rozwijaj , charakteryzuje je tak e du a populacja ludno ci. Jednak korzy ci jakie oba pa stwa czerpi ze wzajemnych relacji bynajmniej nie s roz o one równo-miernie. Nale y zwróci uwag na to, i to przede wszystkim Chiny korzystaj z dost pu do bogactw naturalnych Brazylii, gdy w Chi-nach z o a s coraz ubo sze. Brazylia oferuje swoim partnerom zasoby rudy elaza, drewna, stal, a tak e bawe n soj , nasiona oleiste i pa-pier. Chiny natomiast eksportuj do Brazylii odzie oraz sprz t elek-troniczny. Mo na wr cz mówi o zalewaniu rynku brazylijskiego przez odzie pochodzenia chi skiego. Rynek chi ski jest chroniony bardziej ni brazylijski przed takimi dzia aniami i jest zamkni ty na towary wysoko przetworzone z Brazylii.

Na mocy wzajemnych porozumie rz d chi ski zapewni sobie do-st p do z ó boksytu w Brazylii. Chiny i Brazylia podczas spotkania pa stw BRICS w Durbanie, zawar y porozumienie dotycz ce wymie-nialno ci walut narodowych. Porozumienie ma polega na tym, e w momentach kryzysów walutowych w innych krajach, oba pa stwa b d mia y gwarancj wymiany swoich walut o równowarto ci 30 mi-liardów dolarów (Co s ycha w biznesie, 2013). Celem jest lepsza wy-miana handlowa mi dzy pa stwami. W ostatnich latach handel mi dzy Chinami a Brazyli wyra nie wzrasta. Warto zwróci uwag , e wo-lumin obrotów w 2003 roku wyniós 6,7 mld USD, a w 2012 roku sta-nowi 75 mld USD (Co s ycha w biznesie, 2013).

W lutym 2013 r. dosz o do spotkania prezydent Brazylii i premiera Rosji Dimitra Miedwiediewa. Spotkanie dotyczy o zakupu przez Bra-zyli rakietowych systemów obrony przeciwlotniczej. BraBra-zylia chce równie zakupi technologie, aby w przysz o ci móc produkowa

105 tego typu systemy obrony. Oprócz tego na spotkaniu poruszono

kwe-sti wspó pracy w ramach rolnictwa i energetyki. Zainteresowanie Brazylii obron przeciwlotnicz zwi zane jest z ch ci zapewnienia bezpiecze stwa na mistrzostwach wiata w pi ce no nej oraz na igrzy-skach olimpijskich w 2016 roku, w obawie przed atakami terrorystycz-nymi (TVN24, 2013). Kwestia organizacji mistrzostw wiata w pi ce no nej i olimpiady ma swoich zwolenników i przeciwników. Z jednej strony krytykuje si zbyt du e koszty obu imprez, a z drugiej strony mo e to by szansa na rozwój infrastruktury. Mieszka cy Brazylii s jednak niezadowoleni z kosztów tych inwestycji i zbulwersowani ko-rupcj , jaka ma miejsce przy okazji organizowania obu imprez. Warto zwróci uwag na strajki, które niedawno mia y miejsce w wielu mia-stach Brazylii. Bezpo redni ich przyczyn sta a si podwy ka cen bi-letów, lecz pó niej podczas protestów wyra ano równie niezadowolenie wobec niekompetencji rz dz cych, sprzeciw wobec korupcji i olbrzy-mich kosztów jakie poch aniaj przygotowania do mistrzostw wiata w pi ce no nej i do igrzysk olimpijskich (de Castro Neves 2013).

Do Brazylii coraz ch tniej ci gaj inwestorzy z zagranicy. Potencja gospodarczy i bogate z o a surowców s atutem pa stwa. Brazylii

uda-o si skutecznie wybrn ze wiatuda-oweguda-o kryzysu, który wstrz sn wieloma silnymi gospodarkami. Kryzys nie omin pa stwa, jednak podj cie odpowiednich rodków przez prezydenta i jego doradców spowodowa o z agodzenie skutków kryzysu, co pozwoli o odzyska za-ufanie inwestorów.

W krótkim okresie czasu Brazylia by a i b dzie gospodarzem wielu wa nych wydarze . W roku 2012 odby a si tam Konferencja Naro-dów Zjednoczonych w sprawie Zrównowa onego Rozwoju Rio+20, w 2013 r. w Rio de Janeiro odby y si wiatowe Dni M odzie y, w 2014 r. odbywaj si mistrzostwa wiata w pi ce no nej, a dwa lata pó niej odb d si igrzyska olimpijskie. Wydarzenia te zwi kszaj presti pa stwa na arenie mi dzynarodowej. Brazylia ma w planach równie realizacj wielu innych projektów, takich jak budowa dwóch elek-trowni wodnych, inwestycje w infrastruktur czy eksploatacja z ó ropy naftowej pré-sal, co z pewno ci jeszcze bardziej poprawi jej po-zycj na arenie mi dzynarodowej.

Zarówno rz d Luli jak i Dilmy, kieruj c w tak zr czny sposób polityk gospodarcz oraz dbaj c o wzrost znaczenia kraju na arenie mi dzy-narodowej, sprawiaj , e miano wschodz cego giganta wiatowego nie wydaje si by zbytnio przesadzone.

106

Bibliografi a

Alibaba, 2009, http://www.country.alibaba,com, [5 grudnia 2009].

BBC, 2012, BRICS summit of emerging nations to explore bank plan, http://www.bbc.

co.uk/news/world-asia-17545347, [25 lipca 2013].

Benson, Todd (2004), World Business Briefi ng; Americas: Brazil: Export Outlook Ra-ised, “New York Times”,

http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?re-s=9D02E3D7153FF937A2575BC0A9629C8B63&n=Top, [20 listopada 2009]. Brazil Country Assistance Strategy, 2009, http://web.worldbank.org/WBSITE/

EXTERNAL/COUNTRIES/LACEX, [5 wrze nia 2009].

de Castro Neves, João Augusto (2013), A diferent kind of Spring, Brazil Politics,

http://www.brazilpolitics.com.br/2013/07/a-different-kind-of-spring.html, [27 lipca 2013].

Co s ycha w biznesie, 2013, Co czy Chiny i Brazyli ,

http://www.coslychacwbiz-nesie.pl/gospodarka/co-laczy-chiny-i-brazylie, [15 lipca 2013].

Czarnecki, Ryszard (2010), Nie tylko samba, http://niezalezna.pl/article/show/

id/33896, [9 czerwca 2010].

Domos awski, Artur (2007), Gor czka latynoameryka ska, Warszawa: wiat Ksi ki.

The Economist, 2003, Make or break,

http://www.economist.com/surveys/display-Story.cfm?story_id=1588303, [17 listopada 2009].

EconStats, 2009, http://www.econstats.com/global/norgs2/AAORGS_cntBra1. htm, [4 grudnia 2009].

Embassy of Brazil in London, 2009, http://www.brazil.org.uk/economy/gdp.html, [5 grudnia 2009].

Gawrycki, Marcin (2006), Ameryka aci ska we wspó czesnym wiecie, Warszawa:

Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Henzel, Przemys aw (2007a), Wyborczy Maraton 2006. Jak wybra a Brazylia, Wene-zuela i Meksyk, „Curara” (9).

Henzel, Przemys aw (2007b), Lewicowa o Ameryki aci skiej. Perspektywa stosunków ze Stanami Zjednoczonymi, „Curara”, (9).

Henzel, Przemys aw (2009), Lula nama ci nast pc , „Stosunki Mi dzynarodowe”,

http://www.stosunki.pl/?q=node/1149, [2 czerwca 2010].

Informator Ekonomiczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych: Brazylia, 2014, http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/ameryka_poludniowa/bra-zylia/, [25 stycznia 2014].

Ku micz, Maciej (2006), Brazylijczycy goni Chi czyków i Hindusów, „Gazeta

Wy-borcza”, nr 136, s. 38.

Lorenz, Wojciech (2009), Iran gotów do wojny o atom, „Rzeczpospolita”, http://

www.rp.pl/artykul/396244.html, [23 listopada 2009].

Maroszek, Marcin (2008), Brazylia na drodze ku mocarstwowo ci, „Stosunki Mi

dzy-narodowe”, http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/artykul,271,Brazy-lia_?_na_drodze_ku_mocarstwowosci, [7 czerwca 2010].

Niklewicz, Konrad (2003), Brazylia w rok po kryzysie, „Gazeta Wyborcza”, http://

wyborcza.pl/1,75248,1741661.html, [20 grudnia 2009].

Nowacka, Ewa (2007), Brazylia. Rozwój wspó pracy z pa stwami Azji i Pacyfi ku, [w:]

Marcin Gawrycki (red.), Ameryka aci ska w regionie Azji i Pacyfi ku, Toru :

107 de Onis, Juan (2008), Brazil’s big moment, “Foreign Affairs”,

http://www.foreignaf-fairs.com/articles/64610/juan-de-onis/brazils-big-moment,[17 maja 2010]. Padée, Jacek (2009), Kwestia ziemska w Brazylii, „Ameryka aci ska”, 1 (63).

Portal da Industria Brasileira, 2009, www.cni.org.br/english/brasil/dados_econo-micos-ing.htm, [5 grudnia 2009].

Szuszkiewicz, Wies awa (2007), Brasileirando. Lula kontra Bush. Brazylijska polity-ka wobec USA, „Curara” (9).

TVN 24, 2013, Brazylia i Rosja zapowiadaj wspó prac wojskow i technologiczn ,

http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/brazylia-i-rosja-zapowiadaja-wspolprace-wojskowa-i-techniczna,307559.html, [25 lipca 2013].

TravelBlog, 2009, http://www.travelblog.org/South-America/Brazil/fact-econ-bra-zil.html, [5 grudnia 2009].

UNASUR, 2010, http://www.comunidadandina.org/sudamerica.htm, [20 czerw-ca 2010].

The World Factbook, 2013, https://www.cia.gov/library/publications/the-world--factbook/geos/br.html, [29 lipca 2013].

World Guide – Brazil, 2009, http://www.intute.ac.uk/worldguide/html/836_eco-nomic.html, [20 grudnia 2009].

Zi ba, Ryszard (2008), Bezpiecze stwo mi dzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa:

Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

*

Jadwiga Ziernicka – a bachelor graduate in international relations at the Tischner

European University in Cracow. An M.A. in the culture studies (Latin American stud-ies) at the Jagiellonian University. Employed in the Lufthansa Global Business Ser-vices in Cracow.

Abstract

BBrazil in the recent years have undergone a substantial economic growth. It has attracted attention of the investors and politicians from all over the world. Profound positive changes are connected with the presidency of Luiz Inácio Lula da Silva (since 2002). His policy is continued by his successor, Dilma Rousseff. Brazil is more and more often called a rising international giant. It is worth con-sidering the factors that infl uenced such economic growth, and the role of the government in the process. This paper will also address the question if Brazil can be called an international giant, based on three factors: its economic growth and its internal as well as external activity on the international arena.

Keywords