prace oryginalne
aleksandra Hilt
a–F, Małgorzata Daszkowska
a, c, FStan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała
z łódzkich szkół ponadpodstawowych
Dental Status of Normal and Overweight Persons from Secondary Schools
of Lodz
Katedra i Zakład Stomatologii Wieku rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – opracowanie statystyczne; D – interpretacja danych; E – przygotowanie tekstu; F – zebranie piśmiennictwa
Streszczenie
Wprowadzenie. Zachowanie zdrowia jamy ustnej zależy od wielu czynników. W wielu krajach świata, również w polsce, obserwuje się zwiększenie nadmiernej masy ciała wśród dzieci i młodzieży. czy istnieje związek między występowaniem próchnicy zębów a masą ciała?
Cel pracy. ocena występowania próchnicy zębów u uczniów ze szkół ponadpodstawowych z Łodzi z prawidłową, nadmierną masą ciała i otyłością.
Materiał i metody. Zbadano 487 osób obojga płci, uczęszczających do łódzkich szkół ponadpodstawowych: 119 uczniów gimnazjum oraz 368 z liceum i gastronomicznej szkoły zawodowej. Wyłoniono 8 grup wiekowych, od 13 do 20 lat, które następnie podzielono wg wskaźnika BMi na 3 podgrupy: z prawidłową masą ciała (grupa i), nadwagą (grupa ii) i otyłością (grupa iii). Badania przeprowadzono narzędziami diagnostycznymi w oświetleniu lampą czołową. Wyniki porównano z badaniami ogólnopolskiego monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań z 2008 i 2010 r. oraz poddano analizie statystycznej.
Wyniki. nadwagę stwierdzono u 12,6% badanych, a otyłość u 1,9%. Frekwencja próchnicy w całej badanej grupie osób wyniosła 85,4%, a intensywność próchnicy 4,26. Dla osób z nadmierną masą ciała (grupa ii i iii) wskaźniki przyjęły wartości odpowiednio: frekwencja – 84,06%, intensywność próchnicy – 4,30. intensywność próchnicy była niższa u badanych z prawidłową masą ciała (grupa i) i wyniosła 4,21. odsetek osób wolnych od próchnicy był większy w grupie badanych z wysokim wskaźnikiem BMi (BMi > 95 centyl). pUW = 0 osiągnęło wartość od 14,6% osób w grupie i do 15,94% w grupie ii. U młodzieży i dorosłych z prawidłową masą ciała wypełnienia ubytków próchnicowych wymagał średnio 1 ząb, podczas gdy w grupie osób z nadmierną masą ciała 1,32 zęba. największe różnice w liczbie zębów z czynną próchnicą zaobserwowano między 13. a 15. r.ż. różnice istotne statys-tycznie wystąpiły w grupie młodzieży w wieku 14 lat między ich masą ciała a liczbą zębów wymagających leczenia zacho-wawczego oraz wartością intensywności próchnicy. nieznacznie większą liczbę zębów wypełnionych i usuniętych stwierdzono w grupie osób o prawidłowej masie ciała. intensywność próchnicy młodzieży w wieku 15 i 18 lat z prawidłową i nadmierną masą ciała, zamieszkałych w Łodzi, była niższa niż uzyskana w badaniach w ramach monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej osób z województwa łódzkiego w 2008 r.
Wnioski. Wyniki badań wykazały brak statystycznej zależności między masą ciała a stanem uzębienia. U osób w wieku 15–18 lat nie wykazano różnicy istotnej statystycznie w intensywności próchnicy w grupie z prawidłową masą ciała, nadwagą i otyłością. różnice takie wystąpiły jedynie w grupie dzieci w wieku 14 lat z nadmierną masą ciała (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351–357).
Słowa kluczowe: próchnica zębów, BMi, nadwaga, otyłość.
Abstract
Background. To maintain oral health status, several determinants have to be taken into consideration. an increase of overweight among children and adolescents has been observed recently in many countries of the world, also in poland. is there an association between caries prevalence and body mass index?
Objectives. The aim of the study was the assessment of dental caries among secondary school students from lodz with a normal weight, overweight and obesity.
Dent. Med. probl. 2012, 49, 3, 351–357
Material and Methods. There were 487 examined students of both sexes, attending to the lodz secondary schools: 119 junior high school students, 368 students from the secondary and catering vocational school. eight age groups were selected, from 13 to 20 years old, which were next divided according to BMi index into 3 subgroups: with a normal weight (group i), overweight (group ii) and obesity (group iii). The research was carried out with diag-nostic tools with the lighting of the head light system. The results were compared with the national cross-sectional surveys of the oral cavity condition and its factors from 2008 and 2010, and were statistically analyzed.
Results. The overweight was noticed in 12.6% of the examined students and the obesity in 1.9% ones. The frequency of dental caries in the whole group was 85.4%, and the incidence was 4.26. For people with overweight (the group ii) the indexes were accordingly: caries prevalence – 84.06% and caries experience – 4.30. The dental caries incidence was lower among the examined with the normal weight (group i) and it was 4.21. The proportion of caries free students was higher in the group of examined with greater BMi index (BMi > 95th percentile). DMF = 0 ranged from 14.6% persons in group i to 15.94% in group ii. among teenagers and adults with the normal weight the filling of the dental caries cavity was needed on average in one tooth, while in the group of overweight students it was needed in 1.32 teeth. The biggest differences in the number of teeth with the active dental caries were observed between 13–15 year-old students. There were statistically significant association found in the group of 14 year-old teenagers between weight status and the number of teeth requiring conservative treatment and in the value of dental caries experience. Slightly higher number of filled and extracted teeth was noticed in the group with the normal weight. The dental caries experience among the teenagers at the age of 15 and 18 living in lodz with normal weight and overweight was lower than the one received in the monitoring of the oral cavity condition of people from the lodz region in 2008.
Conclusions. The research results showed the lack of statistic relationship between the body weight and the den-tal condition. For persons 15–18 years of age, there was no statistically significant difference in caries experi-ence among the group with normal weight, overweight and obesity. Such differexperi-ences appeared only in a group of 14 year-old overweight children (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351–357).
Key words: dental caries, body mass index, overweight, obesity.
nadwaga i otyłość jest problemem medycznym i społecznym wielu krajów. ich główną przyczy-ną wydaje się współczesny styl życia, tj. spożywa-nie wysokoenergetycznej żywności w połączeniu z coraz mniejszym wysiłkiem fizycznym. Wyni-ki badań epidemiologicznych przeprowadzone w 63 krajach świata ujawniły występowanie nad-miernej masy ciała u 2/3 pacjentów w wieku 18–80 lat. Światowa organizacja Zdrowia prze-strzega przed grożącą epidemią otyłości.
również w polsce w ostatnich latach obser-wuje się zwiększenie częstości występowania nad-miernej masy ciała ludności i jest to coraz poważ-niejszy problem społeczny. Jak wynika z piśmien-nictwa, odsetek młodzieży z nadmierną masą ciała nie jest jeszcze w naszym kraju tak duży jak np.: w USa, Kanadzie, australii czy Francji. W tych krajach jest on dwu- lub nawet trzykrotnie więk-szy (USa) niż w polsce. Kłopoty z utrzymaniem właściwej masy ciała ma coraz więcej dzieci i mło-dzieży i w większym stopniu dotyczy nastoletnich dziewcząt niż chłopców. nadmiar masy tłusz-czowej ciała prowadzi do rozwoju wielu chorób, w szczególności: nadciśnienia tętniczego, cukrzy-cy, udaru, chorób serca i nowotworów. Z raportu opracowanego przez instytut Matki i Dziecka wy-nika, że blisko 80% dzieci w wieku 1–3 lat jest źle żywionych. Sześć procent uczniów szkół podsta-wowych i ponadpodstapodsta-wowych w polsce ma nad-wagę, a 4% z nich otyłość [1]. Według innych opra-cowań odsetek otyłych dzieci i młodzieży kształ-tuje się obecnie w polsce, w zależności od regionu, w granicach 5–15%, a 60% z nich ma problemy z próchnicą zębów [2].
celem pracy była ocena występowania próch-nicy zębów u uczniów ze szkół ponadpodstawo-wych z Łodzi z prawidłową, nadmierną masą cia-ła i otyłością.
Materiał i metody
Zbadano 487 osób obojga płci (272 kobie-ty i 215 mężczyzn), uczęszczających do łódzkich szkół ponadpodstawowych: 119 uczniów gimnazjum oraz 368 z liceum i szkoły zawodowej gastronomicz-nej. U każdej osoby zmierzono wysokość i masę cia-ła, na podstawie których obliczono wskaźnik masy ciała BMi (Body Mass Index). Wyłoniono 8 grup wie-kowych, od 13 do 20 lat, które następnie podzielono na 3 podgrupy, posługując się siatkami centylowymi wskaźnika BMi: z prawidłową masą ciała, nadwagą i otyłością. Siatki centylowe wskaźnika BMi, opraco-wane dla dzieci łódzkich w 2007 r. przez pracowni-ków Uniwersytetu Medycznego w Łodzi: dr n. med. lidię ostrowską-nawarycz i lek. med. Tadeusza na-warycza, uwzględniały płeć i wiek badanych. na ich podstawie dokonano klasyfikacji stopnia otłuszcze-nia badanego. Wartości BMi między centylem c10 – c85 stanowiły normę, między c85 a c95 nadwagę, a powyżej c95 – otyłość.
Badania stanu uzębienia przeprowadzono w 2009 i 2010 r. narzędziami diagnostycznymi w oświetleniu lampą czołową. Wyniki określające stan uzębienia poddano analizie statystycznej oraz porównano z badaniami ogólnopolskiego monito-ringu stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunko-wań z 2008 r. (młodzież w wieku 15 i 18 lat) i 2010 r. (grupa dzieci w wieku 12 lat).
Zastosowano test niezależności chi-kwadrat, test niezależności chi-kwadrat z poprawką yate-sa oraz test Manna-Whitneya. przyjęto poziom istotności 0,05. na prowadzone badania uzy-skano zgodę Komisji Bioetycznej UM w Łodzi nr rnn/64/08/Ke.
Wyniki
Wyniki badań zestawiono w tabelach 1 i 2 oraz na rycinach 1–4; strukturę badanej grupy przed-stawia tabela 1 i rycina 1. odsetek badanych z pra-widłową masą ciała w poszczególnych grupach wiekowych przybierał wartości 83,3–90,9%. nad-wagę stwierdzono u 12,6% badanych. najmniej osób z nadwagą stwierdzono w grupie młodzie-ży w wieku 16 i 18 lat (odpowiednio: 11,5 i 11,3%) a najwięcej osób w wieku 13 lat (16,7%). W pozo-stałych grupach wiekowych 14, 15, 17 lat odsetek wyniósł odpowiednio: 16,3, 13,3, 14,7%. nadwaga nie wystąpiła u osób w wieku 19 i 20 lat. otyłość stwierdzono u 1,9% badanych w wieku 15–20 lat. najwięcej otyłych było wśród dorosłych osób 19- i 20-letnich – 9,1 i 33,3%, ale ze względu na ma-łą liczebność tej grupy nie dokonano analizy
sta-tystycznej. W grupie wiekowej 13 i 14 lat nie było dzieci otyłych.
Występowanie próchnicy w całej grupie ba-danych wyniosła 85,3%, a choroby u osób z ma-są ciała w normie lub z nadwagą były zbliżone – 85,5 i 85%, było natomiast niższe u osób otyłych – 77,8% (tab. 2). odsetek osób wolnych od próch-nicy był najwyższy w grupie dzieci w wieku 14 lat (31,1%). W porównaniu z pozostałą grupą młodzie-ży były to różnice istotne statystycznie. W grupie młodzieży w wieku 13, 19 i 20 lat nie było ani jed-nej osoby bez historii choroby próchnicowej uzę-bienia (ryc. 2).
intensywność próchnicy w badanej grupie wyniosła 4,26. Jej wartość zwiększała się wraz ze wzrostem masy ciała i wyniosła 4,21 u osób z pra-widłową masą ciała, 4,30 u osób z nadwagą i 4,33 u osób otyłych. różnice nie były istotne statystycz-nie (tab. 2). intensywność próchnicy u osób z pra-widłową masą ciała była niższa niż osób z nad-mierną masą ciała w grupach wiekowych 13, 14, 15, 18, 19 i 20 lat. różnice istotne statystycznie stwierdzono u badanych w wieku 14 lat. U mło-dzieży w wieku 16 i 17 lat z prawidłową masą cia-ła wskaźnik pUW był wyższy niż u osób z nad-wagą i otyłością, ale różnice nie były statystycznie
Tabela 1. Badani według płci i wieku
Table 1. examined subjects according to sex and age
Wiek
(age) Kobiety (Female)n % Mężczyźni (Male)n % razem (Total)n %
13 7 2,6 5 2,3 12 2,5 14 26 9,6 19 8,8 45 9,2 15 30 11,0 32 14,9 62 12,7 16 80 29,4 63 29,3 143 29,4 17 63 23,2 41 19,1 104 21,4 18 60 22,1 47 21,9 107 22,0 19 6 2,2 5 2,3 11 2,3 20 0 0,0 3 1,4 3 0,6 razem (Total) 272 100 215 100 487 100
Tabela 2. Frekwencja i intensywność próchnicy w zależności od masy ciała Table 2. caries prevalence and incidence in relation to body weight
Masa ciała
(Body mass) Frekwencja próchnicy (caries prevalence) %
intensywność próchnicy (caries incidence)
norma (normal weight) 85,5 4,21
nadwaga (overweight) 85,0 4,30
otyłość (obesity) 77,8 4,33
istotne. Mała liczebność grup w wieku 13, 19 i 20 lat z nadmierną masą ciała nie pozwoliła dokonać analizy statystycznej różnic wartości wskaźnika pUW. powyższe dane przedstawiono na rycinie 3. intensywność próchnicy zarówno w całej bada-nej grupie, jak i w grupie osób z nadmierną ma-są ciała okazała się niższa w poszczególnych gru-pach wiekowych niż uzyskana w województwie łódzkim w 2008 r. podczas badań w ramach ogól-nopolskiego monitoringu stanu zdrowia jamy ust-nej (ryc. 4).
intensywność próchnicy u kobiet była wyższa niż u mężczyzn (pUW odpowiednio: 4,50; 3,94). prawidłowość taka wystąpiła we wszystkich gru-pach wiekowych oprócz osób w wieku 15 i 16 lat,
83,3 83,7 83,3 86,7 84,3 87,7 90,9 66,7 16,7 16,3 13,3 11,5 14,7 11,3 0 0 0 0 3,3 2,2 1 0,9 9,1 33,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 13 14 15 16 17 18 19 20 Wiek (Age) %
norma (normal weight) nadwaga (overweight) otyłość (obesity) 0 31,1 11,3 15,4 14,4 12,1 0 0 0 5 10 15 20 25 30 35 13 14 15 16 17 18 19 20 Wiek (Age) [%] 2,40 1,92 4,06 4,06 4,48 4,96 7,40 5,50 4,43 4,60 3,05 3,25 6,16 8,00* 8,00* 6,00* 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00 13 14 15 16 17 18 19 20 Wiek (Age) PUW (DMF)
norma (normal weight)
nadwaga + otyłość (overweight + obesity)
– różnica istotna statystycznie p = 0,018
(test Manna-Whitneya) * – mała liczebność – bez analizy statystycznej
Ryc. 1. Badani według wieku i BMi Fig. 1. examined subjects according to age and BMi index
Ryc. 2. odsetek osób wolnych od próchnicy Fig. 2. The percentage of caries free subjects
Ryc. 3. pUW według ciężaru ciała i wieku
Fig. 3. DMF index in relation to body weight and age
u których pUW było większe u mężczyzn – nie odnotowano jednak różnic istotnych statystycz-nie. liczba zębów z czynną próchnicą (p) była ogólnie większa u mężczyzn niż u kobiet (odpo-wiednio: 1,15; 0,99) i u mężczyzn w wieku 14, 16, 17, 19 lat. U osób płci żeńskiej w wieku 13, 15, 18 lat wykazano większą liczbę p niż u płci męskiej – średnio ponad jeden ząb z ubytkiem próchnico-wym. najwięcej, bo ponad 2 zęby z czynną próch-nicą, stwierdzono u dorosłych osób w wieku 20 lat (2,33). osoby z nadmierną masą ciała, we wszyst-kich grupach wiekowych, miały więcej zębów z próchnicą w porównaniu z osobami z masą cia-ła w normie. ogólnie w pierwszej grupie było to średnio 1,32 zęba, w drugiej 1 ząb. różnice istotne statystycznie wystąpiły wyłącznie w grupie dzieci w wieku 14 lat (2,43; 0,78).
Dziewczęta we wszystkich grupach wieko-wych miały nieco więcej zębów usuniętych i wy-pełnionych niż chłopcy (różnica nieistotna staty-stycznie). liczba U i W u dziewcząt wyniosła od-powiednio 0,10 i 3,41, u chłopców natomiast 0,06 i 2,73. podobnie, osoby o prawidłowej masie ciała miały więcej zębów usuniętych i wypełnionych niż badani z nadwagą i otyłością. różnice liczby U by-ły niewielkie: 0,09 u osób z prawidłową masą ciała i 0,07 u osób z nadmierną masą ciała. ponad 3 zęby wypełniono u osób z prawidłową masą (3,12) i śred-nio 2,91 u badanych z nadwagą i otyłością. również te różnice nie okazały się istotne statystycznie.
Omówienie
Dokonana analiza nie wykazała występowa-nia różnic istotnych statystycznie między stanem
uzębienia a masą ciała w badanych grupach wie-kowych poza grupą dzieci w wieku 14 lat z nad-mierną masą ciała. W naszych badaniach wyka-zano istotne różnice w tej grupie wiekowej między liczbą zębów z czynną próchnicą dzieci z nadmier-ną masą ciała a dziećmi z prawidłową masą ciała. Zależność między chorobą próchnicową zębów a nadmierną masą ciała stała się przedmiotem ba-dań ze względu na wspólne czynniki ryzyka. Bada-nia uczniów gimnazjum w wieku 13–15 lat przepro-wadzone w polsce w 2005 r. wykazały występowa-nie nadwagi u 9% osób, a otyłości u 4,5%. nadmiar masy ciała stwierdzono częściej u uczniów w mie-ście niż na wsi, ale liczba otyłych osób była taka sa-ma w obu środowiskach zamieszkania. częściej jednak obserwowano otyłość u dziewcząt z mia-sta. porównano te wyniki z wcześniejszymi bada-niami i okazało się, że zwiększyła się częstość wy-stępowania nadmiernej masy ciała o 2% w ciągu 10 lat [2].
Z badań populacji dzieci i młodzieży wynika, że największy przyrost wysokości ciała u dziew-cząt występuje w wieku 11–12 lat, zaś u chłop-ców w wieku 13–14 lat. Tzw. skok pokwitaniowy rozpoczyna się około 10. roku życia, zwiększa się też zapotrzebowanie energetyczne organizmu [3]. U dzieci w wieku 10 lat, badanych w poradni Dzie-cięcej w Końskich, otyłość stwierdzono u 7,8% z nich, a w wieku 14 lat u 8,5%. największy od-setek otyłych dzieci odnotowano jednak w wieku 6 lat, tj. 11,5% [4].
Wielu autorów podkreśla zależność między stanem zdrowia organizmu człowieka, w tym uzębienia, a warunkami socjoekonomicznymi, w których żyje. Status społeczno-ekonomiczny uwzględnia m.in. poziom wykształcenia,
aktyw-3,33 2,49 4,18 3,90 4,39 5,13 7,45 5,67 2,38 6,60 7,38 4,43 4,60 3,05 3,25 6,16 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Wiek (Age) PUW (DMF) grupa badana
(studied group) grupa porównawcza(control group) grupa z nadmierną masą ciała(group with overweight)
Ryc. 4. intensywność próchnicy badanych w poszczególnych gru-pach wiekowych w porównaniu z grupą kontrolną w województwie łódzkim
Fig. 4. caries incidence of exam-ined subjects in separates age groups in relation to the control group from the lodz voivodeship
ność zawodową oraz związane z nimi zaplecze fi-nansowe. Badania wpływu poziomu wykształce-nia na stan uzębiewykształce-nia wykazują, że im niższy po-ziom wykształcenia rodziców, tym więcej zębów z czynną próchnicą w jamie ustnej dziecka [5–10]. prawidłowość taką stwierdzono u dzieci w wieku 12–13 lat w polsce, Japonii i USa [5]. W Szwecji otyłe dzieci w wieku 12 lat miały większą liczbę zębów dotkniętych próchnicą niż pozostałe, a róż-nice te były istotne statystycznie. autorzy zwró-cili także uwagę na wiek, w którym pojawiła się otyłość. Badania wykazały większą intensywność próchnicy u tych nastolatków, którzy byli otyli w okresie przedszkolnym [9]. autorzy większości publikacji podkreślają znaczący, korzystny wpływ ekspozycji na preparaty fluorkowe w zapobiega-niu próchnicy zębów. W krajach stosujących pro-gramy profilaktyki fluorkowej spożycie cukru ma niewielki wpływ na występowanie i intensywność próchnicy [11, 12]. W obecnych badaniach, podob-nie jak w pracach innych autorów, podob-nie potwier-dzono zależności między wartościami wskaźnika BMi a zwiększeniem zachorowalności na próchni-cę u dzieci w wieku 16 i 17 lat.
przekrojowe badania populacji w wieku 2–18 lat wykazały brak powiązania między masą cia-ła a większą skłonnością do występowania choro-by próchnicowej zębów. Badania przeprowadzo-no w USa w dwóch etapach: w latach 1988–1994 oraz 1999–2002 i oceniono wpływ masy ciała na stan uzębienia mlecznego i stałego w grupie dzieci do 11. r.ż. oraz stałego u dzieci w wieku 12–18 lat. W żadnej z tych trzech grup osób nie stwierdzono statystycznych różnic w występowaniu próchnicy wraz ze zwiększeniem masy ciała. W pierwszym etapie badań stwierdzono nawet nieco lepszy stan zębów stałych u dzieci z nadmierną masą ciała. potwierdzono natomiast wpływ niskiego statusu ekonomicznego rodziny na wzrost ryzyka próch-nicy zębów [13, 14].
Badania dzieci ze szkół podstawowych prze-prowadzone w niemczech potwierdziły wpływ zwiększonej masy ciała na intensywność próch-nicy zębów. różnice istotne statystycznie uzy-skano w uzębieniu mlecznym i stałym. Występo-wanie próchnicy u dzieci z nadmierną masą cia-ła wyniosło w przybliżeniu 70%, a w grupie dzieci ważących prawidłowo około 60% [15]. Kilka lat później kolejne badania w grupie dzieci w wieku 6–11 lat wykazały istotny związek między fre-kwencją próchnicy a masą ciała. odsetek dzie-ci wolnych od próchnicy był największy w grupie z prawidłową masą ciała i wyniósł 40,7%, podczas
gdy w grupie dzieci z nadmierną masą ciała i oty-łych był znacznie niższy – tylko 30,5 i 31,7% [16].
Badania młodzieży w wieku 12–18 lat prze-prowadzone we Francji w 2007 r. także wykaza-ły gorszy stan uzębienia u otywykaza-łych osób. intensyw-ność próchnicy osób otyłych była znacznie wyższa niż pozostałych badanych i wyniosła odpowiednio 6,9 i 4,3. największe różnice stwierdzono w liczbie zębów z czynną próchnicą p, podczas gdy liczba zębów usuniętych U i wypełnionych W była zbli-żona w obu grupach. Dwukrotnie większa liczba młodzieży była wolna od próchnicy w grupie osób nieotyłych [17].
intensywność próchnicy u otyłych dzieci jest większa niż u tych z prawidłową masą ciała, jed-nak jak podaje większość autorów, nie występują między nimi różnice istotne statystycznie [18–21]. Dostęp do automatów szkolnych sprzedających kariogenne produkty miał znaczący wpływ na ich wybór przez dzieci w wieku 5–16 lat jako głów-nego pożywienia w ciągu dnia i w następstwie na stan ich uzębienia i masę ciała [21].
otyłość rozwija się nie tylko u osób stosują-cych niewłaściwą dietę czy niemająstosują-cych ruchu, ale także u tych z predyspozycjami genetycznymi. Udział genów w rozwoju otyłości potwierdzono w około 1/3 przypadków występowania tego scho-rzenia [22].
na podstawie przeglądu piśmiennictwa na-leży stwierdzić, że nie ma dowodów na istnie-nie proporcjonalnej zależności między masą cia-ła a pogorszeniem stanu uzębienia [23]. autorzy większości dostępnych opracowań potwierdzili, że próchnica jest chorobą dietozależną, podobnie jak nadwaga i otyłość. niezależnie jednak od czynni-ka sprawczego niezwykle istotna wydaje się rola stomatologa w prowadzeniu programów profilak-tyki próchnicy u pacjentów zagrożonych nadmier-ną masą ciała oraz otyłych.
W przeprowadzonych badaniach nadwagę stwierdzono u 12,6%, a otyłość u 1,9% osób w wie-ku 13–20 lat. osoby z nadmierną masa ciała cha-rakteryzują się większą liczbą zębów z próchnicą, mniejszą liczbą zębów wypełnionych oraz wyższy-mi wartościawyższy-mi wskaźnika intensywności próch-nicy niż osoby o prawidłowej masie ciała, chociaż różnice te nie są istotne statystycznie. Stan zdrowia jamy ustnej badanej grupy młodzieży ze szkół po-nadpodstawowych w Łodzi jest lepszy niż stwier-dzony w 2008 i 2010 r. w ogólnopolskim monitorin-gu z województwa łódzkiego. Uzyskane wyniki wy-kazały, że u osób w wieku 15–18 lat nadmiar masy ciała nie wpływa istotnie na stan uzębienia.
Piśmiennictwo
[1] Szajewska H.: obesity in childhood. nowa pediatria 2002, 30, 209–211.
[2] oblacińska a., Tabak i.: epidemiologia otyłości u młodzieży w okresie pokwitania. Jak pomóc otyłemu nasto-latkowi? instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2006, 13–16.
[3] Becelewska D.: rozwój stadialny człowieka. repetytorium z rozwoju człowieka. Kolegium Karkonoskie pWSZ, Jelenia góra, 2006, 110–199.
[4] nowak B.: obesity – a civilization disease. prevalence of obesity among children covered with medical care by children’s outpatient department no. 2 in Konskie. Medycyna ogólna 2000, 6, 77–83.
[5] petersen p.e.: Sociobehavioural risk factors in dental caries – international perspectives. community Dent. oral epidemiol. 2005, 33, 4, 274–279.
[6] Manuc D., Bulgaru S., iancu l.S.: international perspectives on correlation of sociobehavioral risk factors with dental caries. J. prev. Med. 2006, 14, 46–59.
[7] Sundby a.,petersen p.e.: oral health status in relation to ethnicityof childrenin the Municipality of copenhagen, Denmark. int. J. pediatr. Dent. 2003, 13, 150–157.
[8] Batchelor p., Sheiham a.: The limitations of a high risk approach for the prevention of dental caries. commu-nity Dent. oral epidemiol. 2002, 30, 302–312.
[9] gerdin e.W., angbratt M., aronsson K., eriksson e., Johansson i.: Dental caries and body mass index by so-cioeconomic status in Swedish children. community Dent. oral epidemiol. 2008, 36, 459–465.
[10] Marshall T., eichenberger-gilmore J.M., Broffitt B.a., Warren J.l., levy S.M.: Dental caries and child-hood obesity: role of diet and socioeconomic status. community Dent. oral epidemiol. 2007, 35, 449–458. [11] Moynihan p., petersen p.e.: Diet, nutrition and the prevention of dental deseases. publ. Health nutr. 2004, 7,
201–226.
[12] Burt B., pai S.: Sugar consumption and caries risk: a systematic review. J. Dent. educ. 2001, 65, 117–123. [13] Macek M.D., Mitola D.J.: exploring the association between overweight and dental caries among US children.
pediatr. Dent. 2006, 28, 375–380.
[14] Kopycka-Kedzierawski D.T., auniger p., Billings r.J., Weitzman M.: caries status and overweight in 2 to 18-year-old children: findings from national surveys. community Dent. oral epidemiol. 2008, 36, 157–167. [15] Willershausen B., Haas g., Krummenauer F., Hohenfellner K.: relationship between high weight and
caries frequency in german elementary school children. eur. J. Med. res. 2004, 31, 400–404.
[16] Willershausen B., Blettner M., Kasaj a., Hohenfellner K.: association between body mass index and den-tal health in 1,290 children of elementary schools in a german city. clin. oral invest. 2007, 11, 195–200.
[17] Bailleul-Forestier i., lopes K., Souames M., azoguy S., Frelut M.l., Boy-lefevre M.l.: caries experience in a severely obese adolescent population. int. J. pediatr. Dent. 2007, 17, 358–363.
[18] larsson B., Johansson i., Hallmans g., ericson T.: relationship between dental caries and risk factors for atherosclerosis in Swedish adolescents. community Dent. oral epidemiol. 1995, 23, 205–210.
[19] Hallet K.B., o’rourke p.K.: Social and behavioural determinants of early childhood caries. aust. Dental J. 2003, 48, 27–33.
[20] Jarosz M., rychlik e.: carbonated sweetened beverages and their associations with diet related diseases. Stan-dardy Medyczne 2007, 4, 1, 109–114.
[21] Maliderou M., reeves S., noble c.: The effect of social demographic factors, snack consumption and vending machine use on oral health of children living in london. Br. Dent. J. 2006, 21, 441–444.
[22] Maślińska M., adamowicz-Klepalska B.: obesity as one of the symptoms of the metabolic syndrome in chil-dren and teenagers – on the basis of literature. czas. Stomatol. 2008, 61, 624–634.
[23] Kierklo a., ostasiewicz e., rojek K.: children’s obesity and dental caries – on the basis of the literature. nowa Stomatol. 2008, 13, 3, 112–115.
Adres do korespondencji:
aleksandra Hilt
Zakład Stomatologii Wieku rozwojowego UM ul. pomorska 251
92-213 Łódź tel.: 42 675 75 16
e-mail: aleksandra.hilt@umed.lodz.pl praca wpłynęła do redakcji: 2.04.2012 r. po recenzji: 7.05.2012 r.
Zaakceptowano do druku: 2.08.2012. r. received: 2.04.2012
revised: 7.05.2012 accepted: 2.08.2012
