Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski dla potrzeb planowania lokalizacji i wielkości centrów logistycznych z uwzględnieniem aspektów komodalności transportu A method of estimating commodity streams in the Logistics System o

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 75. Transport. 2010. Ireneusz Fechner, Stanis

(2) aw Krzy aniak, Marcin Foltyski, Bartosz Guszczak, Marcin Hajdul, Jakub Sobótka Instytut Logistyki i Magazynowania, Centrum Wiedzy Logistycznej. METODA SZACOWANIA STRUMIENI TOWAROWYCH W SYSTEMIE LOGISTYCZNYM POLSKI DLA POTRZEB PLANOWANIA LOKALIZACJI I WIELKOCI CENTRÓW LOGISTYCZNYCH Z UWZGLDNIENIEM ASPEKTÓW KOMODALNOCI TRANSPORTU Rkopis dostarczono, grudzie 2010. Streszczenie: Przedstawiona w artykule metoda skada si z trzech gównych kroków: (1) obliczenia poday dla kadej z 16 zidentyfikowanych grup produktowych, w rozbiciu na 16 województw, (2) oszacowanie popytu (porednio, w oparciu o wybrane wska niki ekonomiczne i spoeczne), dla tych samych 16 grup produktowych i 16 województw, oraz (3) okrelenie przepywów dóbr pomidzy poszczególnymi województwami. Zastosowane unikatowa metoda pozwala na pene zbilansowanie tych przepywów, przy jednoczesnym zachowaniu dopuszczalnej zgodnoci z pocztkowymi zaoeniami opartymi na ocenach eksperckich. Wyniki mog by otrzymywane i analizowane w rónych przekrojach: dla wybranych grup produktowych i województw, rónych rodzajów transportu oraz transportowej postaci adunków (np. w kontenerach, na paletach, luzem). Otrzymane wyniki s nastpnie wykorzystane do okrelenia optymalnej lokalizacji centrum logistycznego. Obliczenia oparte s na znanej metodzie rodka cikoci, która jest jednak rozwinita tak, aby umoliwi definiowanie rónych kryteriów: poda lub popyt, dla dowolnych kombinacji grup towarowych i regionów. S

(3) owa kluczowe: System logistyczny, przepywy dóbr, centra logistyczne. 1. WPROWADZENIE Wymagania stawiane systemom logistyczno-transportowym nie ograniczaj si dzi wycznie do zagwarantowania waciwych relacji pomidzy kosztami a jakoci (poziomem obsugi). Coraz wikszego znaczenia nabiera zrównowaenie rozwoju, oznaczajce realizacj celów ekonomicznych przy zachowaniu niezbdnej troski w kwestiach rodowiskowych (ekologicznych) i spoecznych. Skutkiem takiego podejcia.

(4) 18. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. jest silna promocja przez Komisj Europejsk rónego rodzaju rozwiza sucych tak rozumianemu zrównowaeniu, take w sferze logistyki i transportu. Std promowane w pocztkach XXI wieku rozwizania transportu intermodalnego, zastpiono ostatnio pojciem komodalnoci transportu, oznaczajcego optymalne wykorzystanie kadego z rodzajów transportu – odrbnie, lub w powizaniach intermodalnych – dla spenienia warunku zrównowaenia. Wan rol z punktu widzenia komodalnoci transportu peni centra logistyczne, jednak konieczne jest zapewnienie waciwego ich planowania tak w aspekcie lokalizacji, jak i wielkoci, niezbdnej infrastruktury oraz funkcjonalnoci. To za wymaga wiedzy, przynajmniej szacunkowej, o strumieniach towarowych w rozpatrywanym (np. krajowym) systemie logistycznym. Wiedza ta powinna obejmowa dane o strumieniach towarowych w ujciu: x przewoonej masy (tony), x pracy przewozowej (tonokilometry), x struktury wykorzystywanych rodzajów transportu (transport samochodowy, kolejowy, wodny ródldowy, morski, powietrzny), x struktury stosowanych jednostek transportowych (np. kontenery), zarówno w odniesieniu do strumieni generowanych i konsumowanych wewntrznie, jak i w obrocie midzynarodowym, a wic z uwzgldnieniem eksportu i importu. Niniejszy materia przedstawia opis metody przyjtej przez autorów dla pozyskania tej wiedzy. Rozwaano dwa sposoby podejcia do pozyskania danych i informacji niezbdnych do oszacowania ww. wielkoci i wska ników: 1. Pozyskanie danych pierwotnych poprzez ankietowanie wybranych przedsibiorstw stanowicych reprezentatywn prób pod wzgldem ilociowym, jak i struktury branowej. 2. Oparcie si na danych wtórnych pochodzcych z opracowa Gównego Urzdu Statystycznego (GUS). W tablicy 1 zestawiono dokonan przez realizatorów zadania, ocen sabych i mocnych stron przedstawionych powyej obu metod..

(5) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 19. Tablica 1 Ocena s

(6) abych i mocnych stron rozpatrywanych metod ródo: opracowanie wasne ILiM Mocne strony S

(7) abe strony x Ryzyko bardzo maej próby, co utrudnia budow modelu (zmniejszy jego wiarygodno). x Ryzyko szybkiej dezaktualizacji danych. x Dugi czas i due koszty realizacji, Ankietowanie x Dane ródowe – wiksza dokadno zarówno przy bezporednim przedsibiorstw danych zagregowanych. ankietowaniu przedsibiorstw, jak i w przypadku podzlecenia realizacji takiego zadania GUSowi. x Niska skuteczno bada ankietowych rozsyanych drog elektroniczn. x Trudnoci w zdefiniowaniu rzeczywistych kierunków wysyek. x Wiarygodne róda (zwaszcza w odniesieniu do poday). x Moliwo szybkiej aktualizacji x Konieczno szacowania niektórych danych i w konsekwencji wielkoci (w wyniku niejednorodnoci moliwo powtarzania symulacji czci danych statystycznych). zgodnie z aktualn sytuacj. Wykorzystanie x Brak bezporednich danych o popycie – x Moliwo modelowania danych GUS konieczno budowania modeli popytu przepywów towarowych na w oparciu o inne dane statystyczne. rónych kierunkach, dla rónych x Niespójno niektórych danych grup produktowych i rodzajów. ródowych. transportu. x Moliwo symulacji opartej na prognozach. Metoda. W oparciu o przeprowadzon ocen obu metod zdecydowano si przyj jako metod podstawow wykorzystanie danych GUS. Przyjta metoda obejmuje nastpujce kroki: 1. Ustalenie grup produktowych. 2. Dla kadej z grup produktowych ustalenie sumarycznych przepywów midzywojewódzkich poprzez: a. oszacowanie poday dla poszczególnych województw, b. oszacowanie popytu dla poszczególnych województw, c. zbilansowanie przepywów midzywojewódzkich (z uwzgldnieniem importu i eksportu). 3. Oszacowanie przepywów midzywojewódzkich dla wszystkich rozpatrywanych grup adunków w rónych przekrojach (zestawy grup produktowych, róne rodzaje transportu i postaci adunków). 4. Okrelenie modelowych wspórzdnych punktów „nada ” i „przyj” w kadym województwie – metod waonego rodka cikoci, przy uwzgldnieniu: x wielkoci produkcji sprzedanej (w pewnym stopniu odzwierciedlajcej koncentracj zakadów produkcyjnych) - dla wojewódzkich rodków cikoci nada (strona podaowa),.

(8) 20. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. x. liczb ludnoci - dla wojewódzkich rodków cikoci przyj (strona popytowa). Poniej przedstawiono szczegóowy opis kroków przyjtej metody.. 2. USTALENIE GRUP PRODUKTOWYCH Dane o wielkoci produkcji przemysowej obejmuj produkcj cakowit wyrobów gotowych wytworzonych w roku kalendarzowym z surowca wasnego lub powierzonego, przeznaczonych na sprzeda, jak równie do dalszego przerobu wewntrz przedsibiorstwa (tzn. zuywanych wewntrz przedsibiorstwa na cele produkcyjne). Produkcja sprzedana przemysu stanowica w dalszych analizach punkt wyjcia do okrelania poday, to podstawowy miernik dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstw i firm przemysowych, tj. jednostek gospodarczych zaliczonych wedug PKD 2007 (Polska Klasyfikacja Dziaalnoci) do sekcji B, C, D, E: x Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie, x Sekcja C – Przetwórstwo przemysowe, x Sekcja D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn, gorc wod i powietrze do ukadów klimatyzacyjnych, x Sekcja E – Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz dziaalno zwizana z rekultywacj. W dalszych analizach brane pod uwag byy tylko przedsibiorstwa zaliczane do sekcji B (górnictwo i wydobywanie) oraz C (przetwórstwo przemysowe). Dla celów tworzenia i badania modelu wykorzystano dane o iloci produkcji wytworzonej w 2008 roku, zrealizowanej na terytorium Polski dla 488 wyrobów pogrupowanych w 25 jednorodnych grupach asortymentowych, które dla uatwienia prowadzenia dalszych analiz zagregowane zostay w 16 kategorii grup produktowych: x Grupa 1 „produkty rolnictwa, owiectwa, lenictwa, rybactwa i ryboówstwa”, x Grupa 2 „wgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny”, 1. Wgiel kamienny i brunatny (lignit), torf 2. Ropa naftowa i gaz ziemny x Grupa 3 „rudy metali i pozostae produkty górnictwa i kopalnictwa”, 3. Rudy metali 4. Surowce górnictwa pozostae x Grupa 4 „produkty spoywcze, napoje i wyroby tytoniowe”, 5. Artykuy spoywcze i napoje 6. Wyroby tytoniowe x Grupa 5 „wyroby wókiennicze i odzie, skóry i produkty skórzane”, 7. Wyroby wókiennicze /tekstylia 8. Odzie, wyroby futrzarskie 9. Skóry wyprawione i wyroby ze skór wyprawionych x Grupa 6 „drewno, wyroby z drewna i korka (bez mebli), wyroby ze somy, papier i wyroby z papieru, wyroby poligraficzne oraz nagrania d wikowe”,.

(9) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 21. 10. Drewno i wyroby z drewna oraz z korka (z wyczeniem mebli); artykuy ze somy i materiaów uywanych do wyplatania 11. Masa wóknista, papier i wyroby z papieru x Grupa 7 „koks, brykiety i produkty rafinacji ropy naftowej”, 12. Koks, produkty rafinacji ropy naftowej x Grupa 8 „chemikalia, produkty chemiczne, wókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jdrowe”, 13. Chemikalia, wyroby chemiczne i wókna sztuczne i paliwo 14. Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych x Grupa 9 „wyroby z pozostaych surowców niemetalicznych”, 15. Wyroby z pozostaych surowców niemetalicznych x Grupa 10 „metale, wyroby metalowe gotowe (z wyczeniem maszyn i urzdze )”, 16. Metale 17. Wyroby metalowe gotowe, z wyczeniem maszyn i urzdze x Grupa 11 „maszyny, urzdzenia, sprzt elektryczny i elektroniczny”, 18. Maszyny i urzdzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane 19. Maszyny biurowe i komputery 20. Maszyny i aparatura elektryczna, gdzie indziej niesklasyfikowane 21. Sprzt i wyposaenie radiowe, telewizyjne i telekomunikacyjne 22. Urzdzenia oraz instrumenty medyczne, precyzyjne i optyczne, zegary i zegarki x Grupa 12 „sprzt transportowy”, 23. Pojazdy samochodowe, przyczepy, naczepy 24. Sprzt transportowy pozostay x Grupa 13 „meble, pozostae wyroby gotowe”, 25. Meble, wyroby pozostae, gdzie indziej niesklasyfikowane x Grupa 14 „surowce wtórne, odpady komunalne”, x Grupa 15 „puste kontenery i opakowania”, x Grupa 16 „pozostae”. Z powodu braku precyzyjnych danych statystycznych na temat wielkoci produkcji kontenerów i opakowa , grupa 15 w dalszych pracach analitycznych zostaa pominita. Kontenery oraz opakowania s uwzgldnione w wielkoci produkcji sprztu transportowego – grupa 12. Pominita zostaa take grupa nr 16 „pozostae”, co spowodowao, e w dalszych analizach skupiono si na grupach oznaczonych od numeru 1 do 14..

(10) 22. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. 3. USTALENIE PRZEPYWÓW 3.1. USTALENIE DANYCH O PODAY (PRODUKCJA KRAJOWA, IMPORT) – W UKADZIE PRZESTRZENNYM (WOJEWÓDZTWA) I PRZEDMIOTOWYM (GRUPY PRODUKTOWE) Oszacowania poday dokonano odrbnie dla kadej z przyjtych do analizy grup produktowych. Dane dotyczce wielkoci produkcji wyrobów przemysowych wyspecyfikowanych 488 wyrobów zagregowane w ramach opisanych powyej 25 kategorii opisane zostay przez Urzd Statystyczny przy pomocy jednostek miary przedstawionych w tablicy 2. Tablica 2 Jednostki miary opisujce analizowane produkty ródo: opracowanie wasne ILiM. Jednostka miary. Nazwa miary. Przyk

(11) adowy produkt. ceg. Hl m2 m3 para szt. t.. cega hektolitr metr kwadratowy metr szecienny para sztuki tony. pustaki cienne ceramiczne jogurt dywany, chodniki sklejka, pyty wiórowe obuwie opony bienikowane z gumy kosmetyki. Dla dalszych prac analitycznych konieczne byo ujednolicenie wszystkich opisanych powyej jednostek miary tzn. wyraenie ich w tonach. W tym celu dla poszczególnych kategorii produktów wyraonych w jednostkach innych ni tony, przyjte zostay szacunkowe masy wyraone w kilogramach. Urzd Statystyczny, w dostpnych materiaach nie publikuje niestety danych statystycznych na temat wielkoci produkcji sprzedanej przemysu wyraonej w jednostkach naturalnych (np. tony, sztuki, m2) w rozbiciu na poszczególne województwa. Dostpne dane publikowane w Wojewódzkich Rocznikach Statystycznych wyraone s tylko w wartociach pieninych (w mln zotych). W celu wyznaczenia wojewódzkiej wielkoci produkcji (zidentyfikowanych wczeniej wyrobów przemysowych) wyraonej w jednostkach naturalnych przyjto zaoenie, e rozkada si ona podobnie jak wielko produkcji sprzedanej przemysu wyraona w wartociach pieninych. Przyjcie takiego zaoenia umoliwio wyznaczenie na podstawie danych o produkcji wyrobów przemysowych w Polsce w 2008 roku, udziau procentowego poszczególnych 16 województw w cakowitej produkcji sprzedanej. Uproszczony schemat postpowania zwizany z wyznaczeniem wielkoci produkcji wyrobów przemysowych w poszczególnych województwach prezentuje rysunek 1..

(12) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 23. Uzupenieniem wielkoci strumieni wyrobów przemysowych, s dane dotyczce wielkoci produkcji rolniczej rolinnej, produkcji rolniczej zwierzcej oraz produkcji odpadów, a take dane o wielkoci importu i eksportu. Tablica 3 stanowi fragment zestawienia stanowicego oszacowanie poday wyraonej w jednostkach masy (w tys. ton) w ukadzie przestrzenno-przedmiotowym (województwa – grupy produktowe).. Rys. 1. Schemat postpowania przy wyznaczaniu wielkoci produkcji wyrobów przemysowych w poszczególnych województwach ródo: Opracowanie wasne ILiM.

(13) 24. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. Tablica 3 Wyniki oszacowania poda y w jednostkach masy ( w tys. ton) w uk

(14) adzie przestrzennoprzedmiotowym (województwa – grupy produktowe) – fragment tablicy. Województwo (ród

(15) o poda y). Dolnolskie Kujawsko-pomorskie ……………………… Wielkopolskie Zachodniopomorskie SUMA. . . . . . . . . . . . . . . .. ródo: opracowanie wasne ILiM . produkty . produkty wyroby rolnictwa, . spo ywcze, w

(16) ókiennicze i

(17) owiectwa, . napoje i odzie , skóry le nictwa, . wyroby i produkty rybactwa i . tytoniowe skórzane rybo

(18) ówstwa . . 682,27 986,46 26,19 . 1 802,83 2 640,57 19,46 . . ……….. …………..……………… . 3 780,42 6 367,21 32,52 . 664,60 1 182,31 3,93 . 36 . 27 478,64 231,92 762,42. . . . . . . . . . . . . . . .. SUMA. 54 804,8 17 648,9 …………. 54 069,5 17 505,0 789 315,6. 3.2. OSZACOWANIE WIELKOCI POPYTU (KONSUMPCJA KRAJOWA, EKSPORT) – W UKADZIE PRZESTRZENNYM (WOJEWÓDZTWA) I PRZEDMIOTOWYM (GRUPY PRODUKTOWE) O ile przyjte róda dostarczaj dane pozwalajce na stosunkowo jednoznaczne okrelenie struktury przestrzenno-przedmiotowej poday, to istnieje brak takich danych w odniesieniu do popytu. Praktycznie jedynym wska nikiem statystycznym wskazujcym bezporednio na wielko popytu w danym regionie (województwie) s obroty handlu. Wska nik ten nie pozwala jednak na jednoznaczn identyfikacj popytu w poszczególnych grupach produktowych. W tej sytuacji, w celu peniejszej identyfikacji potencjau popytowego poszczególnych województw, zebrano dane statystyczne charakteryzujce wybrane inne wska niki makroekonomiczne mogce mie wpyw na ksztatowanie si wielkoci popytu. Do wska ników tych zaliczono: x wielko produkcji sprzedanej przemysu [mln z], jako miar ogólnego potencjau ekonomicznego województwa, x liczb ludnoci, x przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto [z], x przecitny miesiczny dochód rozporzdzalny w gospodarstwach domowych [na osob w z], x przecitne miesiczne wydatki w gospodarstwach domowych [na osob w z], x liczb bezrobotnych zarejestrowanych na 1. ofert pracy. W przyjtej metodzie, uwzgldniono take moliwo definiowania innych wska ników, specyficznych dla poszczególnych grup produktowych..

(19) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 25. Dla bilansowania strumieni „podaowych” i „popytowych” konieczne jest wyraanie ich w tych samych jednostkach (masa). Przyjto nastpujce zaoenie: w ukadzie przestrzennym (czyli dla poszczególnych województw) dla kadej z rozpatrywanych grup produktowych suma „wyj podaowych” jest równa sumie „wej popytowych”. Pomija si zatem jakkolwiek akumulacj w systemie, mogc mie miejsce poza punktami wzowymi sieci logistycznej. Dla oszacowania popytu w danej grupie produktowej „p”, metoda zakada nastpujce kroki: 1. wybranie sporód wyej wymienionych wielkoci i wska ników, „n” wska ników majcych wpyw na popyt w grupie „p”, 2. obliczenie dla kadego województwa „j” i dla kadego przyjtego wska nika stosunku jego wielkoci do redniej krajowej, Przykad wylicze dla grupy produktowej 4 (produkty spoywcze, napoje i wyroby tytoniowe) przedstawiono w tablicach 4 i 5. Tablica 4 Wielko ci ród

(20) owe s

(21) u ce oszacowaniu rozk

(22) adu popytu dla grupy produktowej 4. Województwo „j” j = 1 …16. ródo: opracowanie wasne ILiM PRZECITNY MIESICZNY PRZECITNE DOCHÓD MIESICZNE ROZPORZLUDNO WYNAGRODZE DZALNY W w tys. NIA BRUTTO GOSPODARWED UG STWACH SEKCJI w z DOMOWYCH/ osob w z W1,j W2,j W3,j. PRZECITNE MIESICZNE BEZROBOTWYDATKI W NI GOSPODAR- ZAREJESTRSTWACH OWANI na 1 DOMOWYCH/ ofert pracy osob w z W4,j. W5,j. Dolnolskie 2 877 2 924 1 119 958 25 Kujawsko-pomorskie 2 068 2 528 950 798 107 …………………………………………………………………………………………………………...…… ……………… Wielkopolskie 3 397 2 693 1 019 840 52 Zachodniopomorskie 1 693 2 630 1 049 874 77 rednie (Mi) 2 383 2 729 1 015 877 98. W tablicy 4 pokazano wska niki wzgldne wi,j obliczone dla kadej wielkoci Wi,j wedug formuy:.

(23) 26. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. w1,j. w2,j. w3,j. w4,j. Bezrobotnych zarejestrowanych na 1 ofert pracy Wska nik popytu obliczany wedug dowolnej funkcji, której argumentami s wska niki wi,j Udzia procentowy w popycie cakowitym. Przecitnych miesicznych wydatków w gospodarstwach domowych. Przecitnego miesicznego wynagrodzenia brutto Przecitnego miesicznego dochodu rozporzdzalnego w gospodarstwach domowych/ osob. Województwo „j” j = 1 …16. Liczby ludnoci. ródo: opracowanie wasne ILiM WSKANIKI wi,j dla. w5,j. wpj. Wielko popytu w jednostkach masy. Tablica 5 Wielko ci unormowane s

(24) u ce bezpo rednim obliczeniom zwizanym z oszacowaniem rozk

(25) adu popytu dla grupy produktowej 4. Popy tj 7,7% 2 747 upj. 1,207 1,071 1,102 1,092 0,251 1,5 Dolnolskie Kujawsko0,868 0,926 0,936 0,910 1,091 1,0 5,4% 1 886 pomorskie ……………………………………………………………………………………………………………… 1,425 0,987 1,004 0,957 0,528 1,7 8,7% 3 036 Wielkopolskie 1,034 0,996 0,786 0,9 4,9% 1 695 Zachodniopomorskie 0,710 0,964. 3. Okrelenie wska nika popytu wpj obliczanego wedug dowolnej funkcji, której argumentami s wska niki wi,j. Przykadowymi funkcjami, wedug których wyznacza si wska niki popytu wpj mog by proste funkcje: x addytywna:. x multiplikatywna:. 4. Obliczenie wska ników udziau procentowego poszczególnych województw w popycie – upi. Wska niki upi w tablicy 4 s obliczane z formuy:. 5. Obliczenie wielkoci popytu województw w jednostkach masy, Wielko popytu „Popytj” obliczana jest ze wzoru:.

(26) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 27. gdzie Poda = Suma produkcji krajowej + Import – Eksport W przedstawionym przykadzie (grupa produktowa 4) poda = 34 960 tys. ton Rozkad popytu przedstawiony w tablicy 4 ilustruje rysunek 2.. Rys. 2. Przykadowy rozkad popytu dla grupy produktowej 4 ródo: Opracowanie wasne ILiM. 3.3. USTALENIE SUMARYCZNYCH PRZEPYWÓW MIDZYWOJEWÓDZKICH W oparciu o wyznaczone wielkoci poday i popytu waciwe dla poszczególnych województw, wyznaczane zostay sumaryczne przepywy midzywojewódzkie, poprzez: x wstpne zaoenie struktury róde zaspokojenia popytu – dla kadego województwa jako procentowego udziau wielko dostaw z poszczególnych róde (województwa oraz import), x przeprowadzenie (na podstawie powyszych wstpnych zaoe ) bilansu wyj z poszczególnych województw (plus eksport), x weryfikacj bilansu w porównaniu ze zidentyfikowan wielkoci produkcji w poszczególnych województwach (plus import), x iteracyjny proces korekcyjny: o korekta zaoe struktury róde zaspokojenia popytu, o weryfikacja bilansu w porównaniu ze zidentyfikowan wielkoci produkcji, o ponowna korekta zaoe struktury róde zaspokojenia popytu. Proces jest powtarzany do otrzymania zgodnoci „wyj i wej” z zaoon dokadnoci. Iteracja korekcyjna pozwala doprowadzi do zbilansowania poday i popytu w ujciu przestrzennym z jednoczesnym zachowaniem (w dopuszczalnych granicach) wstpnych zaoe . Przykad tablicy stanowicej wynik takiej korekty przedstawia tablica 6..

(27) 28. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. Tablica 6 Wyniki przestrzennego bilansowanie popytu i poda y (na przyk

(28) adzie grupy produktowej 4). Produkcja 100% 100% 986,46 8,50% 1,16% Kujawsko-pomorskie 2640,57 4,75% 20,80% ……………………………………………………………. lskie 3313,84 6,47% 2,55% witokrzyskie 477,05 0,69% 0,53% Warmi sko-mazurskie 1698,12 2,36% 4,91% Wielkopolskie 6367,21 18,17% 15,51% Zachodniopomorskie 1182,31 2,10% 1,94%. Import. 7439,63. 24,69%. 20,58%. 3 036. 1 695. Wska nik zbilansowania. Kujawsko-pomorskie. ródo Dolnolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Zachodniopomorskie. 1 886. Wielkopolskie. 2 747. Dolnolskie. Odbiór. ródo: opracowanie wasne ILiM. 100% 100% 1,80% 1,56% 1 6,30% 5,88% 1 ………………………… 2,64% 2,89% 1 0,44% 0,50% 1 2,38% 3,11% 1 43,38% 17,49% 1 2,34% 20,64% 1 17,87%. 21,52%. 1. Przedstawiony w ostatniej kolumnie tablicy 6 „wska nik zbilansowania” jest ilorazem wielkoci poday obliczonej wczeniej (punkt 3.1) dla danego województwa X oraz sumy popytów obliczonych dla wszystkich województw (plus eksport) pokrywanych przez dostawy z województwa X. Równo tych wielkoci (wska nik zbilansowania równy 1) oznacza pene zrównowaenie strumieni poday i popytu pomidzy województwami.. 4. OSZACOWANIE PRZEPYWÓW MIDZYWOJEWÓDZKICH DLA WSZYSTKICH ROZPATRYWANYCH GRUP PRODUKTOWYCH W RÓNYCH PRZEKROJACH (ZESTAWY GRUP PRODUKTOWYCH, RÓNE RODZAJE TRANSPORTU I POSTACI ADUNKÓW) W kolejnym kroku zapewniono moliwo prezentacji i wizualizacji wyników przeprowadzonych analiz w rónych przekrojach: x dla rónych zestawów (kombinacji) grup produktowych, x dla rónych rodzajów transportu, x dla wyrónionych postaci adunków (kontenery)..

(29) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 29. Dla kadej grupy towarowej okrelony zosta procentowy udzia poszczególnych gazi transportu w obsudze towarowej. Pod uwag wzito nastpujce rodzaje transportu: x samochodowy, x kolejowy, x wodny ródldowy. Bazujc na ekspertyzie przeprowadzonej w ramach projektu CORELOG1, a dotyczcej podatnoci towarowej, okrelono take dla kadej grupy towarowej procentowy udzia obsugi strumienia towarowego w kontenerach. Kadej z grup towarowych zostay przypisane wartoci od 0 do 1, co odpowiednio oznacza: 0 – brak moliwoci konteneryzacji, 1 – towar przewoony tylko w kontenerach. Z punktu widzenia okrelenia podatnoci na konteneryzacj skupiono si na technicznej podatnoci transportowej, która rozumiana jest jako odporno na warunki i skutki przemieszczania adunków, wynikajce z ich wielkoci, ksztatu i przestrzennoci. Przy podejmowaniu decyzji transportowych naley uwzgldni wielko pojedynczych adunków obejmujc takie parametry jak: ciar, objto oraz skrajne wymiary poszczególnych sztuk. Charakter tych cech wymusza okrelone wymagania wzgldem techniki procesu przewozowego lub przeadunkowego. Due znaczenie, obok wielkoci i ksztatu jednostek danego adunku, odgrywa ich ogólna masa oraz powtarzalno przewozu, które mog wskazywa na celowo zastosowania okrelonych jednostek adunkowych majcych wpyw na zwikszenie podatnoci technicznej tych adunków. Rysunek 3 przedstawia otrzymane dla przyjtych zaoe i danych, mas strumieni towarowych (sumarycznie, dla wszystkich rozpatrywanych grup) w wymianie pomidzy województwami – cakowit (rys. 3a), przewoon transportem samochodowym (rys. 3b) oraz transportem kolejowym (rys. 3c) Analogiczna analiza przeprowadzona zostaa take dla wybranych grup towarowych, zdaniem autorów najbardziej podatnych do przewozu transportem intermodalnym. S to nastpujce grupy towarowe: x Grupa 4 „produkty spoywcze, napoje i wyroby tytoniowe”, x Grupa 5 „wyroby wókiennicze i odzie, skóry i produkty skórzane”, x Grupa 8 „chemikalia, produkty chemiczne, wókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych (..)”, x Grupa 9 „wyroby z pozostaych surowców niemetalicznych”, x Grupa 10 „metale, wyroby metalowe gotowe (z wyczeniem maszyn i urzdze )”, x Grupa 13 „meble (..)”, x Grupa 14 „surowce wtórne (..)”, Wyniki oszacowania przepywów dla tych grup (w ujciu cznym) przedstawia rys. 4. Rysunki 5 i 6 przedstawiaj przepywy dla wybranych wyej grup produktowych (masa przepywów – rys. 5 i praca przewozowa – rys.6). Rysunki 5 i 6 pokazuj, e najwikszym nadawc, jak i odbiorc, biorc pod uwag przepywy towarowe wyraone w tonach, jest województwo lskie. Natomiast analizujc wielko dostaw wyraon w tonokilometrach [tkm], najwikszy przepyw realizowany jest z województwa lskiego do województwa mazowieckiego. 1 CORELOG - COodinated REgional LOGistics. Projekt w ramach Programu INTERREG IIIB CADSES, realizowany w latach 2005-2007, z udziaem Instytutu Logistyki i Magazynowania..

(30) 30. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. a). b). c). Rys. 3. Wielko dostaw (w tonach) trafiajca z danego województwa: a) sumarycznie, b) transportem samochodowym, c) transportem kolejowym ródo: Opracowanie wasne ILiM.

(31) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 31. a). b). c). Rys. 4. Wielko dostaw (w tonach) dla wybranych grupo produktowych (predestynowanych do zastosowania transportu intermodalnego) trafiajca z danego województwa: a) sumarycznie, b) transportem samochodowym, c) transportem kolejowym ródo: Opracowanie wasne ILiM.

(32) 32. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. Rys. 5. Wielko dostaw (w tonach) dla wybranych grup produktowych (w predestynowanych do zastosowania transportu intermodalnego) – transport w kontenerach ródo: Opracowanie wasne ILiM. Rys. 6. Praca przewozowa ( w tkm) dla wybranych grup produktowych (predestynowanych do zastosowania transportu intermodalnego) – transport w kontenerach ródo: Opracowanie wasne ILiM.

(33) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 33. 5. OKRELENIE MODELOWYCH WSPÓRZDNYCH PUNKTÓW „NADA ” I „PRZYJ” W KADYM WOJEWÓDZTWIE – METOD WAONEGO RODKA CIKOCI Wyznaczajc lokalizacje centrów logistycznych posuono si klasyczn metod rodka cikoci, przyjmujc jako wagi: x liczb mieszka ców (dla rodka cikoci popytu), x wielko produkcji sprzedanej przemysu (dla rodka cikoci poday). Istnieje take moliwo zdefiniowania dodatkowego wska nika, penicego funkcj wagi. Oba podstawowe parametry s w przyjtej metodzie rozpatrywane na poziomie powiatów, cho trzeba zaznaczy, e dane o produkcji sprzedanej s na tym poziomie zagregowane i nie pozwalaj na zachowanie dokadnoci w przypadku odrbnego rozpatrywania grup produktowych. Wspórzdne geograficzne waciwe dla poszczególnych powiatów odpowiadaj stolicom powiatów. Metoda i wspierajce j narzdzie (aplikacja w arkuszu EXCEL) umoliwia wyznaczanie rodków cikoci dla dowolnych zbiorów powiatów, take z rónych województw, niekoniecznie ssiadujcych ze sob. Rysunek 7 przedstawia przykadow lokalizacj rodka cikoci poday dla przemysu meblarskiego (grupa produktowa 13), dla wybranych powiatów województwa wielkopolskiego (dotyczy to powiatów, w których jest rozwinity przemys meblarski).. Rys. 7. Przykadowa lokalizacja rodka cikoci poday dla grupy produktowej 13 (meble) na terenie województwa wielkopolskiego ródo: Opracowanie wasne ILiM.

(34) 34. Fechner I., Krzyaniak St., Folty ski M., Guszczak B., Hajdul M., Sobótka J.. 6. PODSUMOWANIE Przedstawiona metoda wyznaczania (szacowania) strumieni towarowych w systemie logistycznym Polski, mimo pewnych wad (np. konieczno porednich oblicze popytu) przedstawia szereg niewtpliwych zalet. Najwaniejsza z nich to niewtpliwie moliwo powtarzania oblicze w oparciu o bieco uaktualniane dane lub dugoterminowe prognozy. Otrzymane wyniki pozwalaj oceni natenie przepywów na rónych kierunkach i odcinkach sieci transportowej kraju, take dla rónych rodzajów transportu i wyrónionych postaci adunków – take w odniesieniu do pracy przewozowej. Moliwo wyznaczania rodków cikoci dowolnie definiowanych obszarów, tak w odniesieniu do poday, jak i popytu pozawala na pozyskanie danych istotnych dla planowania lokalizacji, wielkoci, wyposaenia i funkcji centrów logistycznych. Jednoczenie przedstawiona metoda moe wspomaga komodalno transportu i porednio wpywa na lepsze zrównowaenie rozwiza wdraanych w systemie logistyczno-transportowym Polski. Artyku jest efektem prac realizowanych w ramach grantu rozwojowego R10 002706/2009 nt. ”Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalnoci transportu w Unii Europejskiej”. Realizacja projektu zostaa dofinansowana przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju.. Bibliografia (róda danych do okrelania przepywów) 1. Rocznik statystyczny RP 2009 r. – Gówny Urzd Statystyczny 2. Wojewódzkie Roczniki Statystyczne 2009 r. – Gówny Urzd Statystyczny, w szczególnoci tablice: x Waniejsze dane o województwie x Aktywno ekonomiczna ludnoci w wieku 15 lat i wicej x Pracujcy wedug sekcji x Bezrobotni zarejestrowani x Przecitne wynagrodzenia brutto wedug sekcji x Przecitny miesiczny dochodów rozporzdzalny w gospodarstwach domowych x Przecitne miesiczne wydatki w gospodarstwach domowych x Produkcja waniejszych wyrobów przemysowych x Produkcja budowlano-montaowa 3. Transport – wyniki dziaalnoci w 2008 r. – Gówny Urzd Statystyczny 2009 r., w szczególnoci tablice: x TABL. 5(18). Przewozy adunków wg rodzajów przesyek x TABL. 6(19). Przewozy adunków transportem kolejowym wg grup adunków w komunikacji krajowej w 2008 r. x TABL. 8(21). Przewozy adunków eksportowanych i importowanych transportem kolejowym normalnotorowy w 2008 r. x TABL. 28(58). Przewozy adunków transportem samochodowym wedug kierunków transportu x TABL. 29(59). Przewozy adunków transportem samochodowym wedug grup adunków w 2008 r. x TABL. 30(60). Struktura przewozów adunków transportem samochodowym wedug grup adunków w 2008 r..

(35) Metoda szacowania strumieni towarowych w Systemie Logistycznym Polski…. 35. x TABL. 36(66). Przewozy adunków transportem samochodowym wedug grup adunków w transporcie krajowym w 2008 r. x TABL. 39(69). Przewozy adunków eksportowanych transportem samochodowym wedug grup adunków w 2008 r. x TABL. 40(70). Przewozy adunków importowanych transportem samochodowym wedug grup adunków w 2008 r. x TABL. 43(73). Wojewódzki bilans przewozów adunków transportem samochodowym w 2008 r. x TABL. 44(74). Struktura wojewódzkiego bilansu przewozów adunków transportem samochodowym w 2008 r. x TABL. 45(75). Struktura bilansu przewozów adunków transportem samochodowym w województwach w 2008 r.. A METHOD OF ESTIMATING COMMODITY STREAMS IN THE LOGISTICS SYSTEM OF POLAND, SUPPORTING PLANNING OF LOCATION AND SIZE OF LOGISTICS CENTRES IN VIEW OF TRANSPORT COMODALITY Summary: The method presented in the paper consists of three main steps: calculation of supply in 16 identified groups of goods, split up into 16 voivodeships , estimation of demand (indirect approach, based on certain economical and social indicators (in the same 16 groups of goods and for 16 voivodeships) and determination of flows of goods between individual voivodeships The unique method applied helps achieving full balance of flows, yet consistent with initial assumptions based on the expertise. The results can be obtained and analysed for selected groups of goods, different modes of transport and various forms of loads (e.g. containers, pallets, bulk). The results are then used for determination of optimal location of a logistics centre. The calculations are based on the well known gravity centre method, yet extended by a possibility of defining various criteria (supply, demand for any combination of groups of goods and regions). Keywords: Logistics system, flows of goods, logistics centres. Recenzent: Tomasz Ambroziak.

(36)