M
ile
na M
. Ś
liwińs
ka
W 2012 roku mija sto pięćdziesiąta trzecia rocznica śmierci Zygmunta Krasińskiego. Pol-skie prawo pozwala przenieść dzieła autora do domeny publicznej siedemdziesiąt lat po jego śmierci, dlatego utwory Zygmunta Krasińskiego można czytać w bibliotekach cyfrowych w Polsce i na świecie. Nie trzeba już chodzić do biblioteki, każdy ma dzieła romantyka, jeśli nie stojące na półce w formie kodeksów, to zeskanowane i udostępnione przez cyfrowe kolekcje. Wśród opisywanych w prezentowanym artykule obiektów cyfrowych autorstwa Krasińskiego zostaną przedstawione selektywnie zbiory poezji, pisma zebrane, wydania Nie-Boskiej komedii oraz Irydiona. Zostaną pominięte osobne wiersze, które są umieszczane w Polskiej Bibliotece Internetowej. Przy pojedynczych utworach nie jest podawane źró-dło, które było podstawą udostępnienia. Brak takiej informacji dyskwalifikuje tekst, gdyż podważa jego wiarygodność oraz nie daje możliwości odnalezienia wiersza publikowanego on-line w tradycyjnym kodeksie. Oczywiście, taki zabieg nie jest niewykonalny, ale bardzo trudny. Ustalenie proweniencji druku trzeba wykonać na podstawie błędów w utworze lub opierając się na oryginalnej leksyce, co wiąże się z prześledzeniem wszystkich edycji, w których utwór mógł zostać opublikowany. Przy posiadaniu karty z kodeksu ustalenie po-chodzenia tekstu można wykonać, porównując krój pisma, ilości światła na stronie czy też informacje w żywej paginie. Przy publikacji elektronicznej takie informacje nie są podane badaczowi. Taka sytuacja pokazuje wyższość tekstów skanowanych nad tymi, które są bez-pośrednio umieszczane na stronie. Należy pamiętać, aby teksty zamieszczane w bibliotece były przygotowane w taki sposób, jak w opracowaniu krytycznym.
Cyfrowe możliwości przedefiniowały nasze istnienie w kulturze, naszą komunikację oraz czytelnictwo. Współczesne obwieszczanie śmierci książki jest zbyt daleko posunięte. Trzeba pamiętać, że wynalezienie druku nie zahamowało przepisywania tekstów, szcze-gólnie krótkich, których drukowanie było nieopłacalne. Taka dwubiegunowość obiegu tekstów trwała blisko trzysta lat. Tak jak wynalazek windy nie spowodował, że zaprzestano
e-Krasiński
Publikacje
Zygmunta Krasińskiego
w bibliotekach cyfrowych
budować schody, tak e-papier, e-booki i cyfrowe biblioteki nie sprawią, że nie będą wydawane książki w postaci papierowego kodeksu. Na rozwój e-publikacji wpływa tendencja do otwarto-ści w nauce (Open Access), dzięki której monografie i syntezy są dostępne dla wszystkich bez ograniczeń, a dzieła przenoszone do domeny publicznej, czego konsekwencją jest tworzenie bibliotek cyfrowych. Polityka naukowej otwartości pomaga wzbogacić zawar-tość kolekcji cyfrowych oraz repozytoriów.
Biblioteki cyfrowe korzystają z wielu kanałów pozyskiwania i udostępniania dokumentów, ale by w pełni je rozwijać, potrzebna jest zmiana prawa autorskiego oraz zmiana obyczajów. Statut dzieł udostępnianych w kolekcjach cyfrowych może być różny: wolne li-cencje, domena publiczna, prawa autorskie posiadane przez biblio-tekę, licencje CC. Organizacje takie jak Creative Commons (CC) wspierają i edukują autorów oraz właścicieli praw wydawniczych do tego, aby zgodzili się na udostępnianie zasobów kultury w for-mie otwartej, tylko to sprzyja kreatywności i mobilności kultury1,
gdyż obecnie wszyscy jesteśmy jej odbiorcami i nadawcami. CC oferuje rozwiązania prawne, które są niezbędne twórcom w zarządzaniu prawami autorskimi.
Ideą ruchu jest zastąpienie formuły „Wszystkie prawa zastrzeżone” przez „Pewne prawa zastrzeżone”. W Polsce prawo autor-skie obowiązuje do siedemdziesięciu lat od śmierci autora i jest określone ustawą z 4 lutego 1994 roku. Prawo to nie uwzględ-nia nowych kanałów dystrybucji tekstów kultury oraz komunikacji, jaką umożliwia in-ternet. Dokument udostępniony na wolnych licencjach podlega zabezpieczeniom:
uzna-nie autorstwa – pozwala na kopiowauzna-nie lub rozpowszechniauzna-nie utworu objętego prawem autorskim, użycie niekomercyjne – na powielanie, udostępnianie utworów jest dozwolone pod warun-kiem niekomercyjności. Nowy tekst kultury musi być udostępnio-ny na tych samych warunkach, co dokument bazowy. Bez utwo-rów zależnych – nie pozwala na tworzenie tekstów zależnych, można bez ograniczeń kopiować i rozpowszechniać udostępnione dokumenty2. Wskazane warunki osoba udostępniająca tekst czy
plik muzyczny lub graficzny może dowolnie konfigurować, tak aby chronić swój utwór:
[…] wszystkie licencje Creative Commons posiadają cechy wspólne (poszanowanie praw autorskich osobistych) oraz do-datkowe warunki wybrane przez licencjodawcę (czy twórcę). Warunki licencyjne są niczym klocki – zasady określone przez daną licencję są wynikiem złożenia razem dwóch lub trzech takich warunków3.
Różnorodność i mnogość rozwiązań, jakie dają licencje, umożli-wiają dostosowanie ochrony tekstu do indywidualnych oczekiwań jego autora. Fundamentalnym założeniem licencji Creative Com-mons jest bezsprzeczne uznawanie prawa autorskiego4,
a jedno-cześnie pozwolenie na kopiowanie i rozpowszechnianie, co daje autorowi szansę na zwiększenie kręgu odbiorców.
Inną formą udostępniania autorskiej twórczości, jaką także wykorzystują biblioteki cyfrowe, aby powiększać swoje zbiory, jest wykorzystanie wolnych licencji. Autor, który decyduje się na taką formę dystrybucji swojego dzieła, pozwala na jego kopiowanie, poprawianie, wykorzystywanie, dostosowywanie, rozpowszechnia-nie za darmo albo za opłatą. Wolna licencja jest rodzajem umowy między autorem a społecznością. W myśl definicji Wolnych Dóbr Kultury, licencja uznawana za wolną gwarantuje:
[…] wolność wykorzystywania utworu i czerpania korzyści z jego używania; wolność poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy; wolność tworzenia i rozpo-wszechniania kopii informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach; wolność wprowadzania zmian i poprawek,
i roz-powszechniania utworów pochodnych5.
Wśród licencji CC tylko dwie są wolne: Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 oraz Creative Commons Uznanie autorstwa--Na tych samych warunkach 3.0. Autor musi zdecydować, które rozwiązanie wybrać. Te przedstawione tutaj są najpopularniejsze, po-zostałe można prześledzić w Przewodniku po otwartych zasobach edukacyjnych6.
Udostęp-niając dokumenty i utwory, możemy wprowadzić je do domeny publicznej, co także gwarantuje czytelnikom dostęp do artykułów i dzieł literackich.
Tomasz Ganicz, który definiuje domenę publiczną, wyróżnia dwa rodzaje dokumentów:
[…] zbiór utworów, do których wygasły prawa majątkowe, prawa autorskie lub nie są one chronione tym prawem na podstawie wyjątków ustawowych. Druga [grupa] to utwory, które są powszechnie i bezpłatnie dostępne dla każdego bądź to dlatego, że spełniają pierwszą definicję, bądź dlatego, że ich autorzy udostępnili je na licencjach umożliwiających wolny dostęp, prawo do kopiowania, redystrybucji i tworzenia utwo-rów zależnych7.
Do domeny publicznej nie możemy zaliczyć tekstów, które zostały udostępnione wyłącznie do czytania w ramach dozwolonego użyt-ku osobistego. Licencje CC oraz przeniesienie dzieła do domeny publicznej dają mu drugie życie i pozwalają rozwijać kulturę, gdyż
|
Biblioteki cyfrowe
|
korzystają z wielu
kanałów pozyskiwania
i udostępniania
dokumentów
każdy może czerpać z naszego dorobku. Tego typu dokumenty mogą być wykorzystywane przez każdego z nas.
Głównymi źródłami prac, zasilającymi domenę publiczną, są teksty i dokumenty, do jakich wygasły prawa autorskie, wyniki badań naukowych, które ustawowo nie są uznawane za oryginalny utwór, dokumenty urzędowe8, „prace niemające żadnego
indywi-dualnego wkładu twórczego”, tezy i teorie naukowe9. Swobodne
udostępnianie i korzystanie z dzieł oraz dokumentów stanowi istotę obiegu tekstów kultury. Dlatego prawo autorskie jest ogra-niczane wyłącznie czasowo oraz dlatego ustanowiono dozwolony użytek osobisty10, edukacyjny11, biblioteczny12 i prawo do cytatu13.
W przestrzeni sieci dokumentów i plików legalnych oraz tych udostępnianych wbrew obowiązującemu prawu funkcjonują biblioteki cyfrowe, które publikują teksty w internecie, opierając się na źródłach, jakie zostały przeniesione do domeny publicznej. Wśród projektów wykorzystujących dzieła z domeny publicznej jest Szkolna Biblioteka Internetowa Wolne Lektury, którą prowa-dzi Fundacja Nowoczesna Polska. Także prowa-działania Stowarzyszenia Wikimedia Polska, wykorzystującego Wikiźródła, w ramach których dzieła w domenie publicznej są nie tylko digitalizowane, skanowane i udostępniane, ale również publikowane, to „pełne teksty źródłowe w postaci hipertekstu
wy-posażonego w spis treści”, a część działań Stowarzyszenia pokrywa się z działalnością bibliotek cyfrowych14.
Biblioteka cyfrowa to wirtualna struktu-ra, składająca się z cyfrowych dokumentów, oprogramowania umożliwiającego
admini-strowanie dokumentami i ich wyszukiwaniem, oraz zbiór meta-danych – elementów, jakie wchodzą w skład również tradycyjnej biblioteki. Poza bibliotekami cyfrowymi w sieci udostępniają swoje zasoby także biblioteki wirtualne oraz repozytoria. Jednak to pojęcie nie jest tak oczywiste. Małgorzata Janiak15 wskazuje na
jego heterogeniczność. Biblioteką cyfrową w literaturze fachowej określa się wszystko:
[…] od repozytoriów metadanych oraz cyfrowych obiektów, przez systemy linkujące, odsyłające do innych serwisów, ar-chiwa, systemy zarządzania treścią, po złożone systemy, które łączą w sobie zaawansowane cyfrowe usługi bibliotek. Termin […] obejmuje zarówno istniejące obiekty, jak i same procesy tworzenia i dystrybucji wszystkich rodzajów informacji w sie-ciach, począwszy od konwersji materiałów historycznych aż do tego rodzaju informacji, które nie mają odpowiedników w świecie fizycznym16.
Ta szeroka semantyka pojęcia wiąże się z brakiem zgody badaczy i fachowców, budujących infrastrukturę bibliotek cyfrowych, na sprecyzowanie jego znaczenia oraz ustalenie elementów,
wcho-dzących w jego zakres. Bibliotekę cyfrową określa się także jako wirtualną organizację, która całościowo gromadzi, zarządza i ar-chiwizuje treści w formacie cyfrowym oraz „oferuje docelowym społecznościom wyspecjalizowane funkcje, dbając o ich jakość i zgodność z przyjętymi kierunkami polityki”17.
Początki digitalizacji w Polsce sięgają 1995 roku. Pierwszą polską biblioteką cyfrową była uruchomiona w 2002 roku Pol-ska Biblioteka Internetowa. Obecnie w naszym kraju jest ponad pięćdziesiąt bibliotek cyfrowych. Większość z nich prowadzą konsorcja biblioteczne. W Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej współpracują biblioteki, które należą do Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych: Biblioteki Uniwersytetu Adama Mickie-wicza, Biblioteki Raczyńskich, Biblioteki Kórnickiej PAN oraz Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Śląska Biblioteka Cyfrowa jest organizowana przez ponad czterdzieści bibliotek z Górnego Śląska oraz Śląska Opolskiego. Kujawsko-Po-morską Bibliotekę Cyfrową tworzy jedenaście bibliotek i instytucji kultury z Torunia i Bydgoszczy, a Małopolską Bibliotekę Cyfrową ponad jedenaście bibliotek i archiwów. Bibliotekami prowadzący-mi samodzielne biblioteki cyfrowe są Cyfrowa Biblioteka Narodo-wa Polona, Biblioteka CyfroNarodo-wa Uniwersytetu Wrocławskiego oraz
e-BUW18.
Biblioteki cyfrowe, żeby dobrze działać i wypełniać swoje funkcje, muszą realizo-wać pewne standardy i zasady. Ma to służyć przede wszystkim temu, by zbiór w biblio-tece działał stabilnie, interoperacyjnie, tak aby można było go powtórnie używać oraz zabezpieczać i udostępniać przez długi czas. Zbiory polskie powinny być skanowane w taki sposób, by mogły tworzyć sieć tekstów kultury digitalizowanych na całym świecie, by tworzyły światową kolekcję, „dały się wyszukiwać, rozpoznawać, były wia-rygodne i […] trwale przechowywane”19. Bożena
Bednarek-Mi-chalska wśród podstawowych elementów, jakie powinny składać się na dobre działania twórców bibliotek cyfrowych, wymienia strategię marketingową, która promuje projekt wśród jego poten-cjalnych odbiorców.
Sceptycy podkreślają zmienność technologii: dane zapisane w określonych formatach za kilka lat będą trudne do odczytania, gdyż zmieni się technologia, będziemy używać innych czytników, innych nośników danych i sposobów zapisów. Tworząc bibliotekę cyfrową, jej autorzy muszą o tym pamiętać i używać technologii, które mają uniwersalne parametry techniczne i łatwo je przekon-wertować na nowy, funkcjonujący w nowoczesnych technologiach sposób. Jednym ze sposobów utrzymania wysokiego poziomu technologicznego jest udział w inicjatywach narodowych i mię-dzynarodowych, umożliwiający zapoznawanie się z najnowszymi trendami technologicznymi. Tworząc kolekcję cyfrową, jak pisze Bednarek-Michalska, należy pamiętać, że nie działamy lokalnie,
| |
Początki digitalizacji
w Polsce sięgają
zasięg naszych działań jest globalny i musimy zakładać, że bibliote-kę tworzymy na przynajmniej sto lat20.
Dobrą zasadą budowania kolekcji cyfrowych jest m.in. stwo-rzenie opisu zasobów, tak aby czytelnik wiedział, z jakiego zbioru korzysta, aby łatwo znalazł informacje o jego zakresie i zasięgu, żeby szybko zapoznał się z jego charakterystyką, kontekstem i historią. Uzupełnianie braków w zeskanowanych książkach, np. dodanie stro-ny tytułowej, której nie ma w egzemplarzu skanowastro-nym, powinno być zaznaczone. Czytelnik musi wiedzieć, z jakim i skąd pochodzą-cym egzemplarzem pracuje. Takie informacje trzeba odnotowywać w opisie bibliograficznym, gdyż sam wolumen powinien odzwiercie-dlać stan faktyczny21. Podstawowym kryterium jakości jest dobranie
odpowiednich tekstów kultury, które stworzą zasób.
Dobierając teksty, należy pamiętać o prawach autorskich oraz atrakcyjności i jakości dzieł, trzeba także podjąć decyzję, czy będzie digitalizowało się dokumenty w sposób masowy czy selek-tywny22. Elementy, które powinny być brane pod uwagę w doborze
konkretnych tekstów, wpływają na jakość, funkcjonalność oraz częstotliwość odwiedzin w bibliotece. Kryteria te opisał Dariusz Paradowski.
Podstawowym elementem, jaki powinien towarzyszyć twór-com biblioteki cyfrowej podczas doboru dzieł, mających wejść w zasób kolekcji, jest wartość dzieła dla społeczności lokalnej, regionalnej, uniwersalnej, dotycząca ważnych kwestii historii pań-stwa, religii, kultury społeczeństwa. Założenie to spełniają „zabytki piśmiennictwa i języka danego kraju, akta wagi państwowej, arte-fakty wytworzone przez najważniejsze postacie polityki, kultury, religii oraz te [dokumenty – M. M. Ś.] o wybitnej wartości arty-stycznej”23. Przy wyborze tekstów powinno się brać pod uwagę24:
1. Stan zachowania: zbiory zagrożone całkowitym zniszcze-niem. Do skanowania powinno się wybierać egzemplarz najlepiej zachowany pod względem fizycznym. Wyjątkiem są wolumeny, które zawierają cenne glosa lub exlibrisy.
2. Unikatowość: dzieła, które zostały wydane w bardzo małym nakładzie, lub te, które ostały się w znikomej liczbie egzemplarzy: rękopisy, stare druki, regionalia, archiwalia, cymelia, spuścizna po twórcach współczesnych.
3. Wartość edukacyjną: publikacje, które mają służyć rozwojo-wi rozwojo-wiedzy, wspieraniu e-learningu.
4. Wartość naukową: materiały, które mają znaczenie dla roz-woju dyscyplin naukowych oraz są pomocne w prowadzeniu zajęć dydaktycznych.
5. Przydatność dla nieprofesjonalnego odbiorcy: zbiory o sze-rokiej tematyce i różnym typie, pozwalają rozszerzyć merytorycz-nie zasób cyfrowy, gdyż dobierając je do kolekcji, zakładamy, że czytelnikami biblioteki cyfrowej mogą być osoby przypadkowe lub hobbiści. Typy piśmiennictwa, jakie spełniają wymogi tego kryte-rium, to: publikacje popularno- i paranaukowe, lektury, regionalia, genealogie, literatura dziecięca.
6. Stan praw autorskich25: kryterium formalne, które
ograni-cza rozbudowę kolekcji cyfrowych. Udostępnianie materiałów musi być zgodne z prawem zarówno krajowym, jak i międzynarodowym. Jeżeli dana publikacja nadal podlega ochronie prawnej, może być udostępniana jedynie w wewnętrznej sieci danej instytucji.
Wytyczne podane w pierwszym polskim podręczniku do digi-talizacji, wydanym przez Bibliotekę Narodową, stanowią podsta-wową podpowiedź przy wyborze dokumentów. Współczesne prace bibliotekarzy i specjalistów, zarządzających bibliotekami cyfromi, idą o krok dalej: koncentrują się wokół nowych sposobów wy-korzystania takich agregatorów jak Federacja Bibliotek Cyfrowych (FBC), by stworzyć z nich zintegrowane platformy wiedzy, które będą umożliwiały współpracę i prowadzenie badań z wykorzysta-niem danych Open Access.
Poznańskie Centrum Super Komputerowo-Cyfrowe prowadzi Federację Bibliotek Cyfrowych (FBC), która jest zbiorem za-awansowanych usług sieciowych opartych na zasobach cyfrowych dostępnych w polskich bibliotekach i repozytoriach cyfrowych uruchomionych w sieci PIONIER26, dającą możliwość
przeszuki-wania polskich bibliotek cyfrowych w jednym miejscu. Przyczyną powstania Federacji był dynamiczny rozwój bibliotek cyfrowych oraz przyrost danych w nich przechowywanych. Zaowocowało to drugim etapem budowy infrastruktury bibliotek cyfrowych – stworzeniem agregatora informacji, który miał służyć za punkt informacyjny dla czytelników bibliotek cyfrowych oraz osób, które je budują.
Za pomocą odpowiedniego mechanizmu biblioteki cyfrowe skupione w ramach Federacji mogą, w sposób w pełni zautomaty-zowany, udostępniać i pobierać swoje dane oraz udostępniać in-formacje o zbiorach27. FBC dąży też do ułatwienia wykorzystania
zasobów bibliotek cyfrowych, zwiększenia ich widoczności oraz udostępnienia „użytkownikom Internetu i twórcom bibliotek cy-frowych nowych, zaawansowanych usług sieciowych opartych na zasobach polskich bibliotek cyfrowych i repozytoriów”28.
Usługi te polegają na rozwoju aplikacji, pozwalających na wprowadzenie nowej jakości w humanistycznych badaniach na- ukowych:
Podstawowy składnik tego warsztatu naukowego to przecho-wywanie i łatwy dostęp do unikalnych dokumentów (czyli zasobów informacyjnych). Rzeczywista korzyść pojawia się jednak dopiero wtedy, gdy z określonym obiektem (zasobem) będą mogły być powiązane (najlepiej automatycznie) inne zasoby lub też procesy, umożliwiające skuteczne jego prze-twarzanie w celu odkrycia przesłanek dla nowych zależności i zbudowania nowych zasobów wiedzy29.
System ten musi składać się z warstw: danych źródłowych (repo-zytoria danych, rozproszone systemy składowania danych),
roz-proszonych usług informacyjnych – wyszukiwanie i przetwarzanie danych z rozproszonych źródeł (cyfrowe GLAM – Galerie, Biblio-teki, Archiwa, Muzea – agregowanie i przetwarzanie informacji), integracji wiedzy (semantyczna baza wiedzy, usługi integrujące wiedzę), usługi końcowe – zapewnienie dostępu użytkownikowi (portal dla wirtualnych społeczności badawczych, systemu osobi-stych bibliotek dla naukowców)30.
Kreatorzy bibliotek cyfrowych ułatwiają pracę humanistom. Dwudziestoczterogodzinne udostępnianie oraz skanowanie dzieł unikatowych wpływa na rozwój badań. Biblioteki cyfrowe po-siadają w swych kolekcjach druki zwarte, czasopisma, starodruki, rękopisy, dokumenty życia społecznego, grafiki, mapy itp. Badacz z każdej dziedziny nauki znajdzie odpowiednie materiały. Cyfrowe kolekcje dają możliwość zautomatyzowanego przeszukiwania, grupowania elementów na poziomie jednego dokumentu i wielu dokumentów oraz analizy cyfrowych treści. Ma to szczególne zna-czenie dla naukowców, dla których tekst nie jest opracowaniem, ale źródłem badań. Biblioteka stanowi swoisty zbiór fraz oraz wyrazów zaopatrzonych w daty i miejsca publikacji. Takie dane pozwalają na bardzo szybką klasyfikację słów pod kątem miejsca, czasu oraz częstotliwości ich występowania. To znacząco ułatwia badania nad językiem pisarzy. Można w ten sposób łatwo obser-wować skupiska wyrazów, ich akomodacje. Historyk z łatwością wyśledzi moment upublicznienia i nagłośnienia interesującego go wątku. Biblioteki elektroniczne pomagają w frekwencyjnym i korpusowym badaniu języka31. Jednak nie tylko językoznawcom
biblioteki cyfrowe przynoszą wymierną korzyść. Trzeba również pamiętać o osobach zajmujących się paleogafią32, tekstologach czy
też edytorach33, historykach literatury, którzy chcą pracować ze
studentami albo w czasie indywidualnej pracy naukowej nad wie-loma edycjami jednocześnie.
Dla filologów wartość tak udostępnianych dzieł jest dodatko-wo podnoszona przez ich unikatododatko-wość oraz to, że możemy z nich korzystać w domu, a nie tylko w bibliotecznej czytelni. W ten spo-sób jest już opublikowanych 1 096 268 tekstów kultury. Do tego zasobu należy dołożyć wszystkie światowe kolekcje. Wśród utwo-rów Krasińskiego, jakie można wyszukać przez Federację, znajdują się te, których wdrożenia są dopiero planowane, oraz te, które są już dostępne w bibliotekach.
Trzynaście publikacji (opracowań oraz tekstów autorskich) czeka na udostępnienie on-line. Są to m.in. Pisma… z portretem autora, t. 1–2, Częstochowa: wyd. K. Miarka, 1912; Fala. [Pieśń] op. 15 nr 1: na [4-głosowy] chór męski a cappella, słowa Z. Krasiń-skiego, Poznań:Księgarnia św. Wojciecha sgł, 1937; Przed nocą wieczną = Pria di morire = Vor Nacht des Todes. [Pieśń] Fis-dur: op. 12: na baryton lub mezzo-sopran [z tow. fortepianu] do słów Zygmunta Krasińskiego, tłom. niem. J. Guranowskiego, W. Świę-cicki, Warszawa: Nakł. autora; Gebethner i Wolff sgł, 1937 [druk muzyczny].
W Federacji jest indeksowanych pięćset siedemdziesiąt dzie-więć obiektów cyfrowych dotyczących Zygmunta Krasińskiego. Są to teksty autorskie, opracowania, życiorysy, recenzje, grafiki. Duża liczba tekstów, z których prawie połowa (dwieście pięćdzie-siąt) pochodzi z kolekcji Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona, wymusiła ograniczenie liczby omawianych obiektów. Skupiając się na dziełach autorskich Krasińskiego, można ograniczyć obiekty do trzystu trzydziestu siedmiu dostępnych i czterech planowanych. Sto siedemdziesiąt trzy z tych obiektów zostały wprowadzone przez Cyfrową Bibliotekę Narodową Polona. Pozostałe biblioteki zrzeszone FBC wprowadziły: Tarnowska – dwanaście, Pomor-ska – pięć (jeden dublet), JagiellońPomor-ska – trzy, WielkopolPomor-ska – dwa obiekty, Dolnośląska – dwa, Podkarpacka – jeden. Polska Biblio-teka Internetowa zamieściła sto trzydzieści osiem obiektów, które jednak w znaczący sposób odbiegają od standardów tworzenia bibliotek cyfrowych. Udostępnianie pojedynczych tekstów, często kilkuwersowych, znacząco podwyższyło liczbę obiektów. Skany, nieliczne, są niedokładnie przygotowane, co utrudnia korzystanie z publikacji. Natomiast pojedyncze wiersze, które publikuje się bez źródła, nie są wiarygodnym materiałem dla badacza.
Wśród dzieł, które zasługują na większą uwagę, znalazły się pochodzące z Cyfrowej Bibliotek Narodowej Polona: Gastołd. Po-wieść żmudzka, Sen. Pieśń z niedokończonego poematu, wyjęta z po-zostałych rękopismów po świętéj pamięci J. S. oraz Listy Zygmunta Krasińskiego do Bronisława Trentowskiego z lat 1846–1858.
Gastołd. Powieść żmudzka
Oprawa twarda, biblioteczna, zrąb główny tekstu zszyty. Wklejki pozbawione ornamentyki, w kolorze szarym. Na stronie tytułowej: Gastołd. Powieść żmudzka, przez J. Hr. Kras... Miejsce wydania na książce: Warszawa 1833 roku. Dokument jest pierwodrukiem. W opisie bibliotecznym, metadanych oraz w katalogu bibliotecz-nym Biblioteki Narodowej jako miejsce wydania podano Paryż. Drukarnia w Fruk. b. Kom. Ośw. n. 1346, na teraz Da. Dz. [Da-mazego Dzierożyńskiego] staraniem i nakładem tegoż – podana w katalogu. Na stronie tytułowej: w Drukarni b. KOM. OŚW. N. 1346. na teraz Da. Dz. [Damazego Dzierożyńskiego] staraniem i nakładem tegoż. Na s. tyt. krypt. aut.; pod tekstem: Zygmunt Kr.; pierwodruk, Estr XIX nie notuje. Na stronie tytułowej pieczęć Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Publikacja zawiera dwadzieścia dziewięć stron liczbowanych w formacie 18 cm.
Sen. Pieśń z niedokończonego poematu, wyjęta z pozostałych rękopi-smów po świętéj pamięci J. S.
Oprawa biblioteczna, twarda. Oryginalna okładka miękka, po-zostawiona przez introligatora. Na stronie tytułowej: Sen. Pieśń z niedokończonego poematu, wyjęta z pozostałych rękopismów po świętéj pamięci J. S. Miejsce wydania: Leszno, wydawca: nakładem i drukiem Ernesta Günthera, wydana w 1852 roku. Sześćdziesiąt
trzy strony liczbowane w formacie 23 cm. Za czwórką tytułową, powtórzona karta z fragmentem tytułu: Sen, w ozdobnej ramce, w której została umieszczona całość dzieła. Publikacja jest pierwo-drukiem. Na stronie tytułowej kryptonim J. S., który miał sugero-wać autorstwo Juliusza Słowackiego. Estr XIX, t. 2, s. 474.
Ciekawość budzi również jedna z publikacji zamieszczona w Polskiej Bibliotece Cyfrowej: Nie-Boska komedia. Wydanie Pary-skie 183534. Po przestudiowaniu wolumenu nie da się nie zauważyć
błędów, jakie popełniono przy udostępnianiu obiektu. Publikacja, która pierwotnie była zszyta, została opatrzona w romboidalną, zdobioną i złoconą oprawę z brązowej skóry, natomiast barwna wklejka została ozdobiona wielokątami powtarzanymi w sposób geometryczny. Wewnątrz wielokątów umieszczono wizerunki cza-pli, otoczone ustawionymi w sposób geometryczny zającami. Do lewej wklejki doklejono exlibris „VBJC” Biblioteki Jagiellońskiej Uniwersytetu w Krakowie. Krawędzie wklejki są zdobione złoce-niami. Na stronie przedtytułowej: Nie-Boska komedia. Na odwro-cie strony przedtytułowej zamieszczono nazwę drukarni: W Dru-karni Gisserni A. Pinard, przy Wybrzeżu Votlaire, 15. Strona tytułowa zawiera tytuł dzieła, fragment z Koranu (Ks. 2,18) oraz motto pochodzące z Hamleta: „To be or not to be, that is the qu-estion”. Dane dotyczące wydawcy i miejsca wydania: Paryż, w Ty-pografji A. Pinard. Opuszczono stronę drugą tekstu. Nie ma do niej skanu uszeregowanego według kolejności kart. Część pierwsza zaczyna się od słów: „Ale i ty cierpisz, choć twoja boleść nic nie utworzy, na nic się nie zda […]”. Pierwsza strona tekstu właś- ciwego to skan sto trzydziesty drugi. Również strona zawierająca dedykację nie znalazła się w porządku stronic, ale dopiero na dzie-siątej stronie obiektu.
Dzieła Krasińskiego, które są dostępne w domenie publicznej, możemy odszukać w bibliotekach cyfrowych. Zasób kolekcji zwią-zanej z romantycznym poetą pozwala na prowadzenie badań histo-rycznych, tekstologiczno-edytorskich, dotyczących języka pisarza czy też bibliologicznych. Stan opracowań, udostępnionych on-line, daje jednak tylko możliwość spojrzenia z perspektywy przeszłości i historii badań nad romantyzmem. Dzieła Krasińskiego możemy czytać w każdym miejscu o każdej porze, a dzięki współpracy FBC z Europeaną są one dostępne dla każdego czytelnika na świecie.
Proces digitalizacji polskiego dziedzictwa narodowego, a co za tym idzie – klasyków polskiej literatury, jest prowadzony w do-brym kierunku. Wprowadzane zmiany pozwalają mieć nadzieję na pełną otwartość i dostępność dzieł literackich i publikacji naukowych. Wciąż jednak tradycyjna biblioteka będzie pełniła ważne funkcje. Bibliotekarze, specjaliści od budowania kolekcji cyfrowych, muszą uważnie śledzić zmiany technologiczne, aby nie okazało się, że wybrany format digitalizacji za jakiś czas nie będzie możliwy do odczytania. Trzeba także zadbać o jakość dzieł udo-stępnianych w kolekcjach cyfrowych, tak aby nie były to wyłącznie wydania szkolne, ale przede wszystkim wydania krytyczne lub
unikatowe pod względem bibliofilskim. Biblioteki cyfrowe muszą wciąż pracować na poprawnością budowy obiektu, jakością ska-nów czy dobrym opisem metadanych. Wciąż na listach wyszuka-nych pozycji znajduje się wiele dubletów, różne biblioteki skanują te same książki, co jest stratą czasu i pieniędzy. Mimo dobra, jakie niosą nam biblioteki cyfrowe, musimy być świadomi ich braków i zaniedbań. Publikacje, które są udostępniane w cyfrowym świe-cie, powinny być wolne od błędów, inaczej nigdy nie będą cieszyły się zaufaniem literaturoznawców, historyków czy bibliotekoznaw-ców. Potrzeba porównania dzieła cyfrowego z fizycznym sprawia, że badacz oszczędzi czas, sięgając wyłącznie do wydania, które stoi na półce w bibliotece. Minusem w korzystaniu z bibliotek cyfro-wych jest potrzeba instalowania dodatkowego oprogramowania. Zdigitalizowane obiekty powinny być dostępne od początku, bez potrzeby posiadania jakiejkolwiek aplikacji. Jednak podstawowym problemem jest prawo autorskie, które zabrania przenoszenia literatury do otwartych zasobów. Trzeba pracować nad uświado-mieniem społeczeństwa, jak wielkim dobrem jest wolny dostęp, na wolnych licencjach, do wszystkich dóbr kultury, i jakie to będzie miało dla nas korzyści.
Wykaz dzieł:
Narodowa Biblioteka Cyfrowa Polona
– Agaj-Chán, napsal Z. A. Krasiński, přel. F. L. Čelakovský, Praha: I. L. Kober, [1891]; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Agaj-Han; Niedokończony poemat, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1901, Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 1; NKor, t. 8, s. 166, poz. 11.
– Agay-Han. Powieść historyczna oryginalnie napisana, przez A. K., Wrocław: u Wilhelma Bogumiła Korna, 1834; pierwodruk; na s. tyt. krypt. aut.; Estr XIX, t. 2, s. 472.
– Agay-Han. Roman, nach dem Polnischen des A. K; tł. E. Brachvogel, Leipzig: W. Einhorn, 1840; na książce krypt. aut.
– Au Prince de Bismarck. Lettre ouverte d’un Gentilhomme Po-lonais du Grand Duché, [S.l.: s.n.], 1886; na s. tyt. pseud. aut.; Estr XIX, t. 2, s. 360.
– Correspondance de Sigismond Krasiński et de Henry Reeve, t. 1, préf. de J. Kallenbach, Paris: Ch. Delagrave, 1902.
– Correspondance de Sigismond Krasiński et de Henry Reeve, t. 2, préf. de J. Kallenbach, Paris: Ch. Delagrave, 1902.
– Die Sommernacht, aus dem Poln. des S. Graf Krasiński von H. Blumenstok, Wien: [s.n.], 1881, Separatabdr. aus dem 10, Jg. des literarischen Jahrbuches „Die Dioskuren”; na okł. naklejka z nakł.: Wien: Buchh. Toeplitz und Deuticke vorm. K. Czermak; Estr XIX, t. 6 (dopełnienia), s. 395.
Mieczysław (1837–1900), wyd. tornicki. Leipzig: J. J. Weber, 1841; wyd. anon.; na s. tyt. pseud. tł. nazwa tł.: F. H. Lewestam; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Dzieła Zygmunta Krasińskiego. 2. Niedokończony poemat, Warszawa: Red. „Wędrowca”, 1890; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Dzieła Zygmunta Krasińskiego. 3. Irydion, Warszawa: Red. „Wędrowca”, 1890; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Dzień dzisiejszy przez Autora wiersza „Do mistrzów słowa”, Paryż: w Księg. Katolickiej Polskiej, 1847; na s. tyt. pseud. aut. nazwa aut. autorem wiersza Do mistrzów słowa był S. E. Koźmian, wydanie to miało sugerować, że on był również autorem poematu Dzień dzisiejszy; Estr XIX, t. 2, s. 473; NKor, t. 8, s. 153, poz. 208. – Ei-jumalainen komedia, puolan kielestä suomentanut J. Ka-lima, Helsingissä: Kustannusakeyhtiö Otava, [1909].
– Grób rodziny Reichstalow. Powieść oryginalna z dzieiów woy-ny trzydziestoletniey, Warszawa: w Druk. Gazety Korrespondenta, 1828; pierwodruk; Estr. podaje: „Babka autora wykupiła nakład i zniszczyła”, oraz r. wyd.: 1829; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Grób rodziny Reichstalow. Powieść oryginalna z dziejów woj-ny trzydziestoleniéj, Poznań: N. Kamieński, 1879; na okł. r. wyd. 1880; Estr XIX, t. 6, s. 395.
– Irydion von Sigmund Graf Krasiński; dt. von A. Weiss, Leip-zig: Ph. Reclam jun., [1881], „Universal-Bibliothek”, 1519–1520; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Irydion, oprac. T. Pini, Brody: F. West, 1906, wyd. 2, „Arcy-dzieła Polskich i Obcych Pisarzy”, [t. 18/19].
– Irydion, přel. F. Kvapil, Praha: J. Otto, 1905, „Sborník Světové Poesie”, č. 88.
– Irydion, słowem wstępnem opatrzył i do dr. przygotował Z. Dębicki, Warszawa: S. Orgelbranda Synowie: E. Wende; Lwów: H. Altenberg, 1913, „Muzy: Biblioteka Literacko- Artystyczna” pod red. J. Lorentowicza.
– Irydion, ze wstępem podług „Historyi literatury” S. Tar-nowskiego i objaśnieniami, Warszawa: nakł. i dr. M. Arct, 1912; „Książki dla Wszystkich”, nr 552.
– Irydion, Poznań: W. Stefański, 1851; wyd. anon.; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Irydjon, [tekst oprac. według wyd. z r. 1836 T. Pini], Warsza-wa: „Bibljoteka Polska”, [1923], „Wielka Biblioteka”, nr 1.
– Irydyon, Złoczów: Wilhelm Zukerkandel, [1893]; w opisy-wanym egz.: brak motta na s. red., inny układ tekstu na s. 1, brak przypisu z gwiazdką u dołu s. 244; dokument w domenie publicz-nej; datowanie i ser. wg Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Krasińského Iridión, z polšt. přel. Jos. V. Frič; s předsl. od K. Sabiny, Praha: I. L. Kober, 1863; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Lettres a m. le comte de Montalembert et a m. de Lamartine, par un gentilhomme Polonais, Paris: Libr. Catholoque Polonaise, 1847; Estr XIX, t. 2, s. 473, hasło: Lettres; na s. tyt. pseud. aut.
– Liryki. Wybór, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1910,
„Bi-blioteczka Uniwersytetów Ludowych i Młodzieży Szkolnej’, 144; Resurrecturis; Ułamek naśladowany z Glosy św. Teresy; 25 drobnych wierszy; NKor, t. 8, s. 167, poz. 15.
– List Zygmunta Krasińskiego do Adolfa Thiersa z 23 stycznia 1858 roku, franc., 1858, k. 2, rękopis.
– Listy Krasińskiego do Adama Potockiego, z przedm. A. Kra-sińskiego; wyd. i szkicem o przyjaźni w życiu Krasińskiego poprze-dził Ign. Chrzanowski, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1928, „Bi-blioteczka Uniwersytetów Ludowych i Młodzieży Szkolnej”, 46.
– Listy Zygmunta Krasińskiego do Bronisława Trentowskiego z lat 1846–1858, pol., XIX w., 110 listów, k. 241; rękopis; list z 1846 roku w odpisie, k. 1 (brak końca), pozostałe (101 listów) oryginalne, k. 2–224; ponadto listy B. Trentowskiego do Z. Kra-sińskiego z l. 1854–1856 (6 listów), k. 225–237; odpis listu B. Trentowskiego do H. Nakwaskiego z 1859 roku, k. 238–239; list B. Trentowskiego do W. Ostrowskiego z 1848 roku, k. 240–241.
– Listy Zygmunta Krasińskiego do hr. Montalemberta i A. La-martina, z fr. na pol. przeł. T. Radońska, Poznań: Księgarnia J. Chociszewskiego, 1881; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Listy Zygmunta Krasińskiego do St. E. Koźmiana, Lwów: Tow. Lit. im. A. Mickiewicza, 1912; zawiera 116 listów z lat 1846– –1859; osobne odb.: „Pamiętnik Literacki” 1911, R. 10; NKor, t. 8, s. 163, poz. 65.
– Listy Zygmunta Krasińskiego do Stanisława Małachowskiego, Kraków: nakł. Druk. „Czasu”, 1885; wydał J. I. Kraszewski; Estr XIX, t. 2, s. 349; NKor, t. 8, s. 161, poz. 36.
– Listy Zygmunta Krasińskiego od roku 1835 do 1844 pisane do Edwarda Jaroszyńskiego z oryginałów znalezionych niedawno w Hajsyńskim powiecie we wsi Hruźce na Podolu, ogłosił M. Gorz-kowski, Kraków: nakł. wyd., 1871; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Listy Zygmunta Krasińskiego. 1. Do Konstantego Gaszyńskie-go, z przedm. J. I. KraszewskieGaszyńskie-go, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1882; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Listy Zygmunta Krasińskiego. 2. Do Adama Sołtana, z przedm. J. I. Kraszewskiego, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1883; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Listy Zygmunta Krasińskiego. 3, z przedm. J. I. Kraszewskie-go, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1887; zawiera listy do J. Sło-wackiego, R. Załuskiego, E. Jaroszyńskiego, K., A. i S. Koźmianów, B. Trentowskiego; Estr XIX, t. 2, s. 349.
– Marya; Beatrice; Incomparabile donna; Poezye, Lwów; Złoczów: nakł. i dr. W. Zukerkandel, [1923], „Bibl[ioteka] Po-wsz[echna]”, nr 514.
– Młodociane przekłady, wyd. i wstępem zaopatrzył M. Maza-nowski, Kraków: S. A. Krzyżanowski: Fundusz Naukowy, 1927.
– Modlitwy, Warszawa: Panteon, J. Mortkowicz, 1920. – Moja Beatrice, [wyd. L. Siemieński], Kraków: Red. „Czasu”, 1878; Estr XIX, t. 6 (dopełnienia), s. 395; NKor, t. 8, s. 165.
[P. Lebedev], [Moskva: s.n., 1874], wyc.: R. Věstnik, [Moskva 1874, t. 3]; NKor, t. 8, s. 139.
– Nebožská komedie, z polštiny přel. F. Kvapil; s literárně histo-rickým úvodem od překl. Praha: J. Otto, [1900], Světová Kniho-vna, č. 153–154; Estr XIX, t. 2, s. 349; NKor, t. 8, s. 138.
– Nie-boska komedja, [tekst oprac. według wyd. z. r. 1858 T. Pini], Warszawa: „Biblioteka Polska”, 1923, „Wielka Biblioteka”, nr 24.
– Nie-boska komedja; Irydion, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1901; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 2; NKor, t. 8, s. 166, poz. 11.
– Nie-boska komedya, do dr. przygot., wstępem i koment. opa-trzył Z. Dębicki, [Warszawa]: Tow. Akc. S. Orgelbranda Synów, [1917].
– Nie-boska komedya; Irydion; Modlitwy, [wyd. J. Czubek], Warszawa: G. Gebethner, 1912, wyd. jubileuszowe, Pisma Zyg-munta Krasińskiego, t. 3.
– Nie-Boska komedya, Budapeszt: Biblioteka Polska, 1941; maszyn. powiel.
– Nie-boska komedyia, Paryż: w Księgarni i Drukarni Polskiéj, A. Jełowicki, 1837, [wyd. 2]; wyd. anon.; Estr XIX, t. 2, s. 473, błąd w paginacji: 174 [i.e. 175], [3] s.
– Nie-boska komedyia, Paryż: w typografji A. Pinard, 1835; wyd. anon.
– Nieboska komedya, oprac. dla użytku szkolnego P. Chmie-lowski, Brody: F. West, 1902, „Arcydzieła Polskich i Obcych Pisa-rzy”, t. 6.
– Niedokończony poemat. (Z pośmiertnych rękopismów), Paryż: w Księg. Polskiej, 1860; wyd. anon., stanowi pierwszą część Nie--Boskiej komedii; Estr XIX, t. 2, s. 474; NKor, t. 8, s. 155, poz. 237.
– Noc letnia; Pokusa, dla użytku szkolnego oprac. T. Pini, Brody: nakł. i dr. F. West, 1905. „Arcydzieła Polskich i Obcych Pisarzy”, t. 34.
– Noc letnia, Berlin: B. Behr, 1850; wyd. anon.; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Noc letnia; Pokusa, Paryż: Księgarnia Polska, 1862, ed. 3; wyd. anon.; Estr XIX, t. 2, s. 473.
– Noc letnia, Wilno: w Drukarni S. Blumowicza, 1850; wyd. anon.
– Oeuvres complètes du poëte anonyme de la Pologne, 1 série, trad. publièes par L. Mickiewicz, Paris: Librairie du Luxembourg, 1869; wyd. anon.
– Oeuvres complètes du poëte anonyme de la Pologne, 2 série, trad. publièes par L. Mickiewicz, Paris: Librairie du Luxembourg, 1870; wyd. anon.
– Ostatni, Paryż: w Księg. Polskiej, 1858, ed. 3; wyd. anon.; nazwa aut.; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Pisma filozoficzne i polityczne, [wyd. J. Czubek], Warszawa: G. Gebethner, 1912, wyd. jubileuszowe: Kilka słów o Juliuszu Sło-wackim; O stanowisku Polski z Bożych i ludzkich względów; Lettre à M. le comte de Montalembert; Lettre à M. A. de Lamartine,
Pi-sma Zygmunta Krasińskiego, t. 7; wyd. późniejsze w ramach tego samego roku; NKor, t. 8, s. 167, poz. 20.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 1, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1875, wyd. zbiorowe przejrz. przez J. Amborskiego, z przedm. S. Tarnowskiego; Estr XIX, t. 6 (dopełnienia), s. 395 – notuje jako: t. 1 serii „Biblioteka Polska”.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 1, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1887, wyd. zbiorowe z przedm. S. Tarnowskiego; Estr XIX, t. 2, s. 350.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 2, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1887, wyd. zbiorowe z przedm. S. Tarnowskiego; Estr XIX, t. 2, s. 350.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 3, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1888, wyd. zbiorowe z przedm. S. Tarnowskiego; Estr XIX, t. 2, s. 350.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 4, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1888, wyd. zbiorowe z przedm. S. Tarnowskiego; Estr XIX, t. 2, s. 350.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 5: (1829–1832), za ze-zwoleniem rodziny wyd. T. Pini, Lwów: B. Połoniecki, 1904, wyd. krytyczne zupełne ze słowem wstępnem J. Kallenbacha; zawiera: Mściwy karzeł i Masław, książę mazowiecki; Gastołd; Zamek Wilczki; Ułamki z opisu podróży po Szwajcarii; Teodoro; On; Uło-mek z dawnego rękopismu słowiańskiego; Przelotna chmura; Wygna-niec; Agay-Han; Utwory o niepewnej autentyczności; Drobne utwory poetyczne 1833–1859; NKor, t. 8, s. 166, poz. 13.
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 8, cz. 1: Utwory francuskie (1830–1832), wyd. J. Czubek, Kraków: Gebethner i Wolff, 1912, wyd. jubileuszowe; całość obejmuje 9 tomów.
– Pisma, t. 1, [przedm. S. Tarnowski], Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1894, życiorys autora przez S. Tarnowskiego; Agaj Han; Nie-boska komedya; Noc letnia; Pokusa; NKor, t. 8, s. 166, poz. 6.
– Pisma, t. 2, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1902; Irydion; Trzy myśli; Przedświt; Psalmy przyszłości; Resurrecturis; Ułamek naśladowany z Glossy św. Teresy; Dzień dzisiejszy; Ostatni; NKor, t. 8, s. 166, poz. 6.
– Pisma, t. 3, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1894; Poezye i powieści pomniejsze; NKor, t. 8, s. 166, poz. 6.
– Pisma, t. 4, [przedm. S. Tarnowski], Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1894; Władysław Herman i jego dwór: powieść historycz-na z dziejów historycz-narodowych; NKor, t. 8, s. 166, poz. 6.
– Pisma, t. 4, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1902; Włady-sław Herman i jego dwór. Powieść historyczna z dziejów narodowych w XI wieku; NKor, t. 8, s. 166, poz. 6.
– Poezje liryczne, cz. 1, ze wstępem A. Langego, Warszawa: M. Arct, 1910, „Bibljoteczka Narodowa”, no 9 [i.e. 32]; zawiera 28 drobnych wierszy; NKor, t. 8, s. 167, poz. 16.
Resurrec-turis; Glosy św. Teresy, ze wstępem A. Langego, Warszawa: M. Arct, 1911, „Bibljoteczka Narodowa”, no 36; NKor, t. 8, s. 167, poz. 16.
– Poezje liryczne, cz. 3, ze wstępem A. Langego, Warszawa: M. Arct, 1911, „Bibljoteczka Narodowa”, no 37; zawiera 38 drob-nych wierszy; NKor, t. 8, s. 167, poz. 16.
– Poezje pośmiertne Zygmunta Krasińskiego, wyd. M. Dzikow-ski, Poznań: L. Merzbach, 1867.
– Poezje Zygmunta Krasińskiego, t. 1, Lipsk: F. A. Brockhaus, 1872, „Biblioteka Pisarzy Polskich”; t. 23, wstęp E. Ł. Kasprowicz; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Poezje Zygmunta Krasińskiego, t. 2, wstęp E. Ł. Kasprowicz, Lipsk: F. A. Brockhaus, 1872, „Biblioteka Pisarzy Polskich”, t. 24; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Poezje Zygmunta Krasińskiego, t. 3, Lipsk: F. A. Brockhaus, 1883, „Biblioteka Pisarzy Polskich”, t. 25, wstęp E. Ł. Kasprowicz; Estr XIX nie not.; NKor, t. 8, s. 165, poz. 1.
– Poezye Zygmunta Krasińskiego, t. 2, Lipsk: F. A. Brockhaus, 1863, „Biblioteka Pisarzy Polskich”, t. 24; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Poezye Zygmunta Krasińskiego, t. 3, Lipsk: F. A. Brockhaus, 1863, „Biblioteka Pisarzy Polskich”, t. 25; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Poezye. (Ułamki i fragmenta), Warszawa: T. H. Nasierowski, [1895]; r. wyd. na podst. daty cenzury: 26.06.1895; Estr XIX, t. 2, s. 350; podaje r. wyd. 1894; NKor, t. 8, s. 166, poz. 9.
– Przedświt, [K. Gaszyński], Paryż: [w Księg. Polskiej?], 1843; aut. fikcyjny pod ded. na s. V i na okł.; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Przedświt, [K. Gaszyński], Paryż: w Księgarni Polskiej, 1845, ed. 2-ga / pomn. nowemi poezyjami K. Gaszyńskiego; na s. V pseud. aut.: K. Gaszyński; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Przedświt, [tekst oprac. według wyd. z 1851 r. T. Pini], War-szawa: „Bibljoteka Polska”, [1924], „Wielka Bibljoteka”, nr 65.
– Przedświt, objaśnił i przedm. poprzedził E. Baliński, Wie-deń: Wied. Kuryer Polski, 1915, „Biblioteczka Polska”, nr 11–12.
– Przedświt, Lwów: W. Zukerkandel, [ca 1901].
– Przedświt, Warszawa: W. Jakowicki, 1916, „Skarbiec Polski”, nr 16.
– Psalm dobrej woli. Z objaśnieniami, Poznań: nakł. i dr. Spół-ka Pedagogiczna, 1923, „BibljoteczSpół-ka Piśmiennictwa Polskiego”, nr 5.
– Psalm miłości, Warszawa: S. Bukowiecki, 1907, „Bibliotecz-ka Narodowa”, nr 21.
– Psalmy przyszłości przez Spirydiona Prawdzickiego, Paryż: Księgarnia Polska, 1848, ed. 2 pomn.; na s. tyt. pseud. aut.; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Psalmy przyszłości; Resurrecturis; Dzień dzisiejszy; Ostatni; Poezye; Proza, Mikołów; Częstochowa: K. Miarka, 1912, „Nowa Biblioteka Pisarzy Polskich”, t. 11; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 3; NKor, t. 8, s. 166, poz. 12.
– Psalmy przyszłości; Rok 1846; Dzień dzisiejszy; Ostatni; Nie- -boskiej komedyi część 1, [wyd. J. Czubek], Warszawa: G. Gebethner,
1912, wyd. jubileuszowe, Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 5; wyd. późniejsze w ramach tego samego roku; NKor, t. 8, s. 167, poz. 20. – Psalmy przyszłości. Do autora trzech psalmów, Juljusz Słowac-ki, [tekst oprac. na podst. wyd. z r. 1848 T. Pini], Warszawa: „Bibl-joteka Polska”, [1924], „Wielka Bibl„Bibl-joteka”, nr 78.
– Psalmy przyszłości, Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1880, „Biblioteka Kieszonkowa”; Estr XIX, t. 6 (dopełnienia), s. 395.
– Resurrecturis, Paryż: w Księgarni Polskiej, [1852]; wyd. anon.; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Słowa z krzyża matce ojczyźnie przez Zygmunta Krasińskiego, Warszawa: [s.n.], 1928.
– Trzy myśli pozostałe po ś.p. Henryku Ligenzie zmarłym w Morreale, 12 kwietnia 1840 roku, Paryż: [s.n.], 1840, Przedmo-wa wydawcy; Syn cieniów; Sen-Cezary; Legenda; wyd. anon.; na-kładca fikcyjny: nakł. S., Sz., B. Mielikowskiego; pierwodruk; Estr XIX, t. 2, s. 474; NKor, t. 8, s. 143.
– Ułamek naśladowany z Glozy ś. Teressy, [Kraków: s. n., 1858]; wyd. anon., opis wg nagł.; Estr XIX, t. 2, s. 474; NKor, t. 8, s. 155.
– Ułomek z dawnego rękopismu słowiańskiego, wyd. przez Z. K., Warszawa: [s.n.], 1830; pierwodruk; na s. tyt. krypt. aut.; Estr XIX, t. 2, s. 474.
– Utwory liryczne (1833–1858), [wyd. J. Czubek], Warszawa: G. Gebethner, 1912; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 6, wydanie jubileuszowe; w tym samym roku ukazały się dwa wydania, NKor, t. 8, s. 167, poz. 20.
– Utwory młodzieńcze (1825–1832), [wyd. J. Czubek], War-szawa: G. Gebethner, 1912, wyd. jubileuszowe, Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 1; wyd. późniejsze w ramach tego samego roku; NKor, t. 8, s. 167, poz. 20.
– Wanda; Noc letnia; Pokusa; Herburt; Ułamek z poematu; Z sycylijskiej podróży kart kilka; Trzy myśli; Fantazya z życia; Przedświt, [wyd. J. Czubek], Warszawa: G. Gebethner, 1912, wyd. jubileuszowe; wyd. późniejsze w ramach tego samego roku; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 4; NKor, t. 8, s. 167, poz. 20.
– Wanda. Fragment dramatu Zygmunta Krasińskiego, po raz pierwszy wydał A. Krasiński, Warszawa: [s.n.], 1901; osobne odb. z „Biblioteki Warszawskiej” 1901, t. 3; NKor, t. 8, s. 141, poz. 93.
– Władysław Herman i dwór jego. Powieść historyczna z XI-go wieku, Warszawa: A. Pajewski, 1898; wyd. anon.; NKor, t. 8, s. 132; Estr XIX, t. 2, s. 350.
– Władysław Herman i jego dwór: powieść historyczna, Mi-kołów; Częstochowa: K. Miarka, 1912, Nowa Biblioteka Pisarzy Polskich, t. 12; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 4; NKor, t. 8, s. 166, poz. 12.
– Władysław Herman i jego dwór. Powieść historyczna z dziejów narodowych XI. wieku: dwa tomy w jednym, przez Z. K., Lwów: F. H. Richter, 1878; na s. tyt. krypt. aut. nazwa aut. w przedm. na s. II; Estr XIX, t. 6 (dopełnienia), s. 395.
– Władysław Herman; Agaj-Han, [wyd. J. Czubek], Warsza-wa: G. Gebethner, 1912; Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 2; wyd. późniejsze w ramach tego samego roku.
– Wybór poezji, Warszawa: [Biblioteka Dzieł Wyborowych, 1913], Biblioteka Dzieł Wyborowych, 772, Fragmenty utworów; Noc letnia; Trzy myśli; Dzień dzisiejszy; Ostatni; Resurrecturis; Na sprowadzenie zwłok Napoleona; Oblężenie Wiednia w 1848 r.; Utwory liryczne (tu 22 wiersze); NKor, t. 8, s. 167, poz. 26.
– Wyjątki z listów Zygmunta Krasińskiego, t. 1, Paryż: [s.n.], 1860; zawiera fragmenty listów z lat 1829–1858 bez podawania adresatów; zbiór podzielony na 4 części: 1: Do K. Gaszyńskiego; 2: Do D. Potockiej; 3: Do różnych osób; 4: Do dzieci; wyd. K. G.; nazwa wyd.: K. Gaszyński; dalszych tomów nie opublikowano; NKor, t. 8, s. 159, poz. 5.
– Wyjątki z listów Zygmunta Krasińskiego, t. 1, Paryż: J. J. Maurer, 1861; nowe wyd.; dalszych tomów nie opublikowano; Estr XIX, t. 2, s. 474; NKor, t. 8, s. 159, poz. 5.
– Z nieznanych utworów Zygmunta Krasińskiego, wyd. J. Bołoz Antoniewicz, Lwów: [s.n.], 1890.
– Złote myśli Zygmunta Krasińskiego, zebr. przez Szczesną, Warszawa: St. Sadowski, [1912]; zawiera drobne fragmenty z utworów i listów; NKor, t. 8, s. 167, poz. 24.
– Zygmunta Krasińského Vybrané spisy, přel. F. Kvapil, Praha: J. Otto, 1880; Salonní Bibliotéka, č. 16; Estr XIX, t. 6 (dopełnie-nia), s. 395.
– Zygmunta Krasińskiego listy o poemacie Kajetana Koźmiana „Stefan Czarniecki” poprzedzone wstępném słowem i życiorysem, Poznań: J. K. Żupański, 1851; przedm. i życiorys napisał A. E. Koźmian; Estr XIX, t. 2, s. 473.
Tarnowska Biblioteka Cyfrowa
– 12 obiektów, rękopisy listów Z. Krasińskiego datowanych od 8 marca 1846 roku do 11 lipca 1851.
Pomorska Biblioteka Cyfrowa: 4 obiekty + dublet
– Pisma Zygmunta Krasińskiego, t. 1–4, wyd. przejrz. i przed-mową opatrzone przez S. hr. Tarnowskiego, Kraków: nakł. Księ-garni J. K. Żupańskiego & K. J. Heumanna, 1890–1891, Nowa Biblioteka Uniwersalna.
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa: 3 obiekty
– Czy pamiętasz, śpiew do wiersza Z. Krasińskiego z Przed-świtu – Żuk-Skarszewska, Maria, Kraków: S. A. Krzyżanowski, [1894]; druk we Wien. Drukarnia Musikaliendruckerei v. Jos. Eberle & Co.; data wyd. wg Hofmeister XIX; partytura.
– Czy pamiętasz?, słowa Z. Krasińskiego; z muzyką W. Żeleń-skiego, Kraków: nakł. i własność Księgarni oraz składu nut S. A. Krzyżanowskiego, [ca 1900]; druk w Lipsku u O. Brandstet-ter; partytura.
– Zawsze i wszędzie, muzyka W. Żeleńskiego; słowa Z. Krasiń-skiego, Kraków: nakł. i własność księgarni oraz składu nut S. A. Krzyżanowskiego, [ca 1900]; partytura.
Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa: 2 obiekty
– Listy Zygmunta Krasińskiego od roku 1835 do 1844 pisane do Edwarda Jaroszynskiego z oryginałów znalezionych niedawno w Hajsyńskim powiecie we wsi Hruźce na Podolu, ogłosił M. Gorz-kowski, Kraków: w drukarni „Czasu” W. Kirchmayera nakł. wy-dawcy, 1871; w metadanych biblioteki cyfrowej: Gorzkowski M.
– Zygmunta Krasinskiego listy o poemacie Kajetana Koźmiana „Stefan Czarniecki” poprzedzone wstępném słowem i życiorysem, poprzedzone wstępném słowem i życiorysem [pióra A. E. Koźmia-na], Poznań: J. K. Żupański, 1859 (Poznań: L. Merzbach); autor wstępu wg Estr.
Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa: 2 obiekty
– Agay-Han. Powieść historyczna, oryginalnie napisana przez A. K., Wrocław: u W. B. Korna, 1834.
– Zbiór różnych wierszy z czasów dawnieyszych 1790–1850. Między innymi są Molskiego, Walknowskiego i innych autorów. Mo-rawskiego, Niemcewicza, Pola, Kamieńskiego, Fredry, Krasińskiego, Koźmiana – Fredro, Aleksander (1793–1876). Rękopis. Autorzy: Molski, Marcin (1752–1822); Walknowski, Felicjan; Morawski, Franciszek Dzierżykraj (1783–1861); Niemcewicz, Julian Ursyn (1758–1841); Pol, Wincenty (1807–1872); Kamieński, Ludwik (1809–post 1888); Fredro, Aleksander (1793–1876); Krasiński, Zygmunt (1812–1859); Koźmian, Kajetan (1771–1856). Zakres chronologiczny: [1801–1900], 196 k.
Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
– Resurrecturis, Paryż: Księgarnia Polska, 1862, ed. druga; w książce brak nazwy autora.
...
1 L. Lessig, Wolna kultura, Warszawa 2005, s. 11–24.
2 Creative Commons (dostęp: 02.09.2012). Dostępny w World Wide Web:
http://creati-vecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/.
3 Ibidem.
4 Warunek BY – aby zgodnie z prawem korzystać z oryginalnego utworu, trzeba podać
jego autorów.
5 Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych, oprac. K. Grodecka, K. Śliwowski,
[Kraków] 2012, s. 14. Dostępny on-line w World Wide Web: http://koed.org.pl/wp-content/ uploads/2012/03/OZE_przewodnik_v4.pdf.
6 Ibidem.
7 T. Ganicz, Domena publiczna – obszar wolności, s. 1. Dostępny on-line w World Wide
Web: http://prawokultury.pl/publikacje/domena-publiczna-obszar-wolnosci/.
8 Prawo autorskie do ustaw sejmowych nie obowiązuje, jak pisze Ganicz: „Kancelaria
Sejmu rości sobie prawa autorskie do Dzienników Urzędowych i bazy danych ISAP. Formal-nie prawem tym Formal-nie są objęte same teksty aktów prawnych, ale ich sposób organizacji, for-matowania, sieć wzajemnych powiązań i nieformalne teksty jednolite. Baza jest tak skonstru-owana, że teksty oryginalne aktów nie są wyraźnie oddzielone od treści, które Kancelaria uważa za objęte prawem autorskim”; ibidem.
9 Ganicz podaje przykład Isaaca Newtona, którego spadkobiercy mogliby ubiegać się
o zyski z komercyjnego wykorzystania teorii grawitacji, m.in. przy produkcji wind.
10 Dzielenie się z rodziną i znajomymi legalnie zakupionymi dokumentami. 11 Dzielenie się utworami w ramach procesu edukacji.
12 Pozwala na wypożyczanie i udostępnianie materiałów przechowywanych w bibliotekach. 13 Przytoczenie fragmentu tekstu, o ile jest to uzasadnione treścią nowo powstałego
dokumentu.
14 Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych, s. 20.
15 M. Janiak, Biblioteka cyfrowa, biblioteka elektroniczna, biblioteka wirtualna, w: Biblio-teki cyfrowe, red. M. Janiak, M. Krakowska, M. Próchnicka, Warszawa 2012, s. 15.
16 Ibidem.
17 W. M. Kolasa, Biblioteki cyfrowe na świecie – powstanie i rozwój, w: Biblioteki cyfro-we, s. 91.
18 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Biblioteki cyfrowe i książka elektro-niczna (e-książka), Warszawa 2010, s. 3–7.
19 B. Bednarek-Michalska, Standardy i dobre praktyki budowania kolekcji cyfrowych,
w: Biblioteki cyfrowe, s. 271.
20 Ibidem, s. 275 i 278–279.
21 Ibidem, s. 275 i 280. Pozostałe standardy zostały opisane w artykule Bożeny
Bedna-rek-Michalskiej na podstawie pracy A Framework of Guidance for Buidance for Building Good
Digital Collections.
22 Digitalizacja piśmiennictwa, red. D. Paradowski, Warszawa 2010, s. 38–40. 23 Ibidem, s. 33.
24 Ibidem.
25 Prawa autorskie wygasają po siedemdziesięciu latach od daty śmierci autora. Jeżeli
prawa przysługują innej osobie niż twórca, to lata te liczą się od momentu rozpowszechnienia dokumentu. Biblioteka musi wtedy samodzielnie ustalić te informacje. Więcej o prawie autor-skim: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, op. cit., s. 12–14.
26 Federacja Bibliotek Cyfrowych (dostęp: 12.09.2012). Dostępny w World Wide Web:
http://fbc.pionier.net.pl.
27 C. Mazurek, M. Werla, Federacja Bibliotek Cyfrowych – studium przypadku, w: Biblio-teki cyfrowe, s. 457.
28 Misja Federacji Bibliotek Cyfrowych (dostęp: 12.09.2012). Dostępny w World Wide
Web: http://fbc.pionier.net.pl/pro/informacje-ogolne/misja-federacji-bibliotek-cyfrowych/?do-ing_wp_cron=1347211279.7013430595397949218750.
29 C. Mazurek, M. Stroński, J. Węglarz, Biblioteki cyfrowe – główne kierunki rozwo-ju, w: Polskie biblioteki cyfrowe 2010. Materiały z konferencji (dostęp: 10.09.2012). Dostępny
w World Wide Web: http://lib.psnc.pl/publication/442, s. 18.
30 Ibidem, s. 18–19.
31 M. Górny, Biblioteki cyfrowe w pracy naukowca humanisty, w: Biblioteki cyfrowe,
s. 126–133.
32 P. Bering, Zasoby cyfrowe w warsztacie konserwatywnego humanisty, w: Polskie Bi-blioteki cyfrowe 2010, s. 33.
33 Digitalizacja autografu Pana Tadeusza przez Ossolineum daje możliwość nowych
ba-dań tekstologicznych.
