Leszok F i l i p o w i c z *
EKONOMIA PODAŻY - PROPOZYCJA INTERPRETACJI POJĘCIA
1. I e t o t n y m fragm entem d z i a ł a l n o ś c i badaw czej h i s t o r y k a m y ś l i ekonom ioanej J e a t l n t e r p r e t a o j a l u b d e f i n i o w a n i e p o j ę ć , k t ó r e po-r z ą d k u j ą “ i n t e l e k t u a l n e w y s i ł k i o z ło w ie k a podejmowane d l a z r o z u -m ie n ia a j a w l s k e k o n o -m ic zn y c h " * . P o j ę o i a , o k t ć r y c h -mowa t o naawy k ieru n k ó w m y ś l e n i a , s z k ó ł i t e o r i i t ł u a a o z ą c y c h r z e c z y w i s t o ś ć g o - s p o d a r o s ą . W łaściwe o k r e ś l e n i e z a k r e s u znaczeniow ego t y c h p o j ę ć I s t o t n e J e a t p r a e d e w s z y s tk im z p u n k tu w i d z e n i a w y o d r ę b n ie n i a i p o d k r e ś l e n i a s w o i s t y c h c e c h o d r ó ż n i a j ą c y o h p o s z c z e g ó l n e k o n s t r u k - o j e myślowe od I n n y c h , Z a b ie g t a k i u m o ż liw ia z k o l e i d o k ł a d n i e j -s z ą o b -s e r w a o j ę e w o l u c j i p ro c e -s ó w i n t e r p r e t a o j i s m l e n l o j ą o e j s i ę n i e u s t a n n i e r z e c z y w i s t o ś c i g o s p o d a r c z e j . 2 . P r z e d s ta w ia m w tym m i e j s c u p r o p o z y c j ę sp o so b u i n t e r p r e t o w a n ia p o j ę c i a " e k o n o m ii p o d a ż y " . Z d e f i n i o w a n i e t e g o z a c z e r p n i ę -t e g o г j ę z y k a p o -to c z n e g o - -t e r m i n u wydaje s i ę być k o n i e c z n e z pun-k t u w i d z e n i a p o t r z e b d y s pun-k u s j i n a t e m a t w s p ó ł c z e s n e j a n g l o s a s k i e j m y ś l i e k o n o m i c z n e j .
Punktem w y j ś c i a m o je j i n t e r p r e t a c j i j e s t p o t o c z n e r o z u m i e n i e wspomnianego t e r m i n u , P o j ę o i e " e k o n o m ii pod a ż y " p o w s t a ł o , j a k n a -l e ż y s ą d z i ć , p r z e ć n e g a c j ę w s t o s u n k u d ° k e y n e s o w s k ie j " ekonom ii p o p y t u " 2 . Po r a s p i e r w s a y a a ś p o j a w i ł o s i ę n a łam ach p r a s y raniej w i ę c e j w p o ło w ie l e t s i e d e m d z i e s i ą t y c h 3 .
* Mgr, I n s t y t u t Nauk Ekonomicsnyoh PAN, Warszawa.
* J . A, S c h u m p e t e r , H i s t o r y o f Economio A n a l y s i s , London 1 9 7 2 , s . 3 .
Zob, n p . I , К r 1 s t o 1 , I d e o l o g y and S u p p l y - S i d e Eco-n o m ic s , "EcoEco-nomio Im p a c t" 1981, Eco-n r 3 5 .
^ I
J I r i n a O s a d e a a j a p o d a j e , że j a k o p i e r w s z y u ż y ł t e g o t e r m in u H e r b e r t S t e i n w a r t y k u l e w c z a s o p i ś m i e " F o r t u n e " , p o r . I . M. O s a d c a a j a , K on se rw a tlz m p r o t i w r e f o r m i z m a , Moskwa 1984.
Oparciem keynesizm u b y ło r o z p o z n a n i e , że podstawową p r z y c z y n ą t r u d n o ś c i g o s p o d a rc z y c h k a p i t a l i z m u J e s t n l e d o a t a t a o z n y poziom po-p y t u . Ponieważ n l e s t e r o w a n y mechanizm rynkowy n i e J e a t w s t a n i e wyelim inować t e g o c z y n n ik a b e z poważnych z a k ł ó c e ń g o s p o d a rc z y c h i s p o ł e c z n y c h , koniecznym s t a j e s i ę aktywny u d z i a ł p a ń e tw a w r e g u -lo w a n iu g o s p o d a r k i . Zadaniem r z ą d u J e a t u trzym yw anie g l o b a l n e g o p o p y t u n a odpowiednim p o z io m ie . S t ą d o k r e ś l e n i e k e ynesizm u mianem " • k o n o m i i p o p y t u " .
Ekonomia podaży o d r z u c a podstawowe z a ł o ż e n i a k e ynesizm u i wy-n i k a j ą c y z wy-n i c h p o s t u l a t aktywwy-noJ r o l i p a ń s tw a w g o s p o d a r c e . Hie p o p y t i k ona um pcja, l e c z podaż i p r o d u k c j e winny a n a l e ć ć e i ę w oa n tru m z a i n t e r e s o w a n i a e k onom istów . U d z i a ł z a ś r z ą d u w r e g u lo w a -n i u g o s p o d a r k i p o w i-n ie -n z o s t a ć w y d a t-n ie a m -n i e js z o -n y .
0 i l e p i e r w s z e z powyższych t w i e r d z e ń - o p ry m a c ie podaży nad popytem - wydaje e i ę mieć c h a r a k t e r o z y a t o "ek o n o m io zn y " , o t y l e d r u g i e o o g r a n i c z e n i u i n t e r w e n c j o n i z m u j e s t t w i e r d z e n i e m i d e o -lo g ic z n y m i p o l lt y o z n y m . W k i e r u n k u z a z n a c z e n i a t e g o p o d z i a ł u i d z i e proponowane p r z e z e mnie i n t e r p r e t a c j a . Otóż moim zdaniem , •konom ia podaży J e s t z J e d n e j s t r o n y k o n c e p o ją p o l i t y k i g o s p o d a r - o a a j , z d r u g i e j z a ś konserw atyw ną i d e o l o g i ą n a s t a w i o n ą a n t y i n t e r - w e n c j o n i s t y c z n i e i p r s e o l w k e y n e siz m o w i.
3 . Spróbujmy z i d e n t y f i k o w a ć pewne ceohy i s t o t n a ekonom ii po-daży J a k o k o n o e p c j i p o l i t y k i g o s p o d a r o z e j .
We w s p ó ł c z e s n e j a m e r y k a ń s k i e j e n o y k l o p e d i i ekon o m ic zn ej z na-l e ź ć można n a s t ę p u j ą c ą c h a r a k t e r y s t y k ę i n t e r e s u j ą o e g o n a s k na-l e r u n - kus "Ekonomia podaży s ta n o w i k o n t r r e w o l u o j ę p r z e c iw k o t e o r i i i odpow iedrim z a l e c e n i e m p o l i t y k i g o e p o d a r c z e j Jo h n a Uaynarda Key- n e a a . W s z e r o k im a e n s l e J e a t t o pow rót do k l a s y c z n e j t e o r i i Adama S m ith a i J a n a B a p t y s t y S a y a , k t ó r e g o eławne prawo rynków g ł o s i , i a podaż zawsze tw o rzy o d p o w ia d a ją c y j e j p o p y t " 4 . W podobny a p o - aób p i e z e o ekonom ii podaży J e d e n z j e j zaangażowanych z w o l e n n i -ków B. B a r t l e t t » wg n i e g o k i e r u n e k t e n t o n i c i n n e g o J a k t y l k o akonoraia k l a s y c z n a n a nowo o d k r y t a , ś c i ś l e j j e s t t o n a nowo od-k r y t e prawo З а у а ^ . Ą » „ Dú ® 1 d e d ' » E n c y c lo p e d i a o f Econom ics, l a w York 1962, s . 9 1 0 . ’ B. R. B a r t l e t t , Reagsnoraios - S u p p l y - S id e Econo-m ie s i n A c t i o n , Sew York 1 982, s . 1 .
W słynnym t r a k t a c i e o e k o n o m ii p o l i t y c z n e j Say n a p i s a ł co n o - e t ę p u j e t "w każdym p a ń s tw ie im p r o d u o e n c i s ą l i c z n i e j s i a pro d u k c j a w i ę k s z a , tym z b y t J e a t ł a t w i e j s z y , r o z m a i t s z y i b a r d z i e j r o z
-že onwijLi zcyx innemu prcam cxowi" . uo czasów u g r u n to w a n i a s i ę k e ynesizm u t e t w i e r d z e n i a Saya b y ł y o b o w ią z u ją c ą o r t o d o k s j ą .
Zw olennloy e k o n o m ii podaży n a w i ą z u j ą do t y c h poglądów . W o e n - trum z a i n t e r e s o w a n i e p o l i t y k i ekonom ioznej - z g o d n ie z prawem Sa- y a w inna znajdow ać s i ę p o d a ż , c z y l i p r o d u k c j a . Ka p r o d u k c j i z a
tem , a á c l á l e j n a o z y n n ik a o h s ty m u l u j ą c y c h j e j rozw ój n a l e ż y s k u
-Do czynników w y w ie r a ją c y c h i s t o t n y wpływ n a rozw ój p r o d u k c j i n a l e ż y m. i n . w z r o e t podaży n a j w a ż n i e j s z y c h zasobów p r o d u k c y j -n y c h : p r a c y i k a p i t a ł u . Według p r z o d e t a w i o l a l i eko-nom ii podaży w z r o e t t e n u z a l e ż n i o n y J e s t p r z e d e w s z y s tk im od s t o s o w a n i a odpo-w i e d n ic h bodźcóodpo-w s t y m u l u j ą c y c h J e d n o s t k i . Zaróodpo-wno t e r a ź n i e j s z a , J a k 1 p r z y s z ł e d o s t ę p n o ś ć n i e z b ę d n y c h do p r o d u k o j i zasobów a t a k -że e fe k ty w n o ś ć i c h w y k o r z y s t a n i a z a l e ż ą od i n d y w i d u a l n i e dokony-0 wanyoh wyborów .
Te s w o l á o le m ikroekonom iczne podstaw y ek o n o m ii podaży e k sp o -n u j e w s w o j e j c h a r a k t e r y s t y c e J e d e -n z -n a j b a r d z i e j z-na-nych J e j
p r z e d s t a w i c i e l i , A. L a f f e r , J e g o zdaniem "Ekonomia podaży J e s t t ą c z ę ś o l ą t e o r i i e k o n o m ii, k t ó r a k o n c e n t r u j e s i ę na l n d y w i d u a ln y o h , je d n o s tk o w y c h b o d ź o a c h . Głównym z a ło ż e n ie m J e s t , że l u d z i e n i e p r a o u j ą po t o , by p ł a c i ć p o d a t k i . P r a c u j ą , by j a k n a j w i ę c e j p o z o
-® J . B. S a y , T r a k t a t o ekonom ii p o l i t y c z n e j , PWN, Warszawa I 9 6 0 , s . 2 1 2.
^ George G i l d e r , j e d e n z p r z e d s t a w i c i e l i e konom ii podaży twi№ d z l n a w e t , że p o p y t w i s t o c i e r z e c z y n i e I s t n i e j e , j e s t p o j ę c i e m » z re l f i k o w a n y m . J e s t t o f a l a d ą ż e ń ozy ł a k n i e ń , k t ó r e p r z y b i e r a j ą k o n k r e t n ą formę d o p i e r o na s k u t e k z a i s t n i e n i a p o d a ż y . Nie i s t n i e -j e n a p r z y k ł a d p o p y t n a d o b r a n i e z n a n e - r o d z i s i ę w momencie, gdy p o w s t a j ą . Tymozasem podaż o d z w i e r c i e d l a r z e c z y w i s t e w y s i ł k i pro d u c e n tó w u c i e l e ś n i o n e w f o r m ie k o n k r e t n y c h d ó b r . Popyt o z n a c z a j e d y n i e ś c i ś l e p s y c h i c z n e r e a k c j e n a owe d o b r a czy u s ł u g i ( z o b . 0 . G i l d e r , W e a lth and P o v e r t y , New York 1 9 3 1 ) .
® Zob. J . A. T a t o m , We Are A l l S u p p l y - S i d e r s Now, w« B. B a r t l e t t , T. P. R o t h , The S u p p l y - S id e S o lu -t i o n , Cha-tham - New J e r s e y 1983.
p r o d u k t u o t w i e r a w t e j
-7 p i ć uwagę .
q
я tu to l a p o .lo h za p ła cen iu " • Skoro tak» to efek tem z m n l« jssa n la sto p y opodatkow ania b ę d z ie in t e n a y f ik a o j a w ysiłków produkcyjnych e sy ln w e sty o y jn y c h , «faktem s a i j e j podw yższenia o s ła b ie n ie n a t ę -ż a n ia ty ch w y siłk ó w , L a ffer o w i ch o d ci sa ta n o b o d źoe, k tó re d a ją a l f atoaować za pośradniotwem ay a t tmu podatkow ego, a k tóra mają
• k ł o n i ć J e d n o s tk i do zw ię k a sa n la podaty pracy i k a p i t a ł a .
Mówląo dal aj o ekonom ii podaiy L a f f e r a t w ls r d s a , t e "Nie j e s t t o agregatow a u j ę o ie popytowa« k tó re b y ło prsyoqrną ta k ic h k ło p o -tów w la t a c h s ie d e m d z ie s ią ty c h " 1 0 . M aciek w tym p o d k r e ś le n iu s p o - osywa Jednak r a o s e j na s ło w ie "popytowa?, n i* " agregatow a"• Ma to o t y ł a z n a c z e n ie , ta mino sw oich m ikroekonom icznych podstaw , eko-nomia podaiy o d n o si s i ę do pxohlsnów m akroekonomicznych. V sposób ogóln y ujmują t o d a f in io j a M. Evansai "Ekonomia podaiy to te n d t l a ł t e o r i i ek o n o m ii, który zajm uje s i ę czynnikam i o d d z ia ły w a ją -cymi na m o tllw o śo l produkcyjne gospodarki" . Vydaja s i ę , t e t a d e f i n i c j a w sp osób n a jb a r d s le j t r a fn y ujmuje s a k r e s z a in te r eso w a ń ekonom ii podaty w j a j a s p e k c ie "ekonomioznym".
Gdyby t a r a s w sp osób aaksym alnle s k r ó to m próbować u ją ó r ó t - n io e pomiędzy ekonomią popytu i ekonomią p o d a ty , p o w la d sisó by tr z e b a tak t i s t o t ą ekonom ii popytu j e s t p o ś r e d n ie stym ulow ania podaty po p rzez zapew nianie g o sp od arce odpow iedniego s t s u . le n ia p o p y tu , tymczasem ekonomia podaty n astaw ion a j e s t na stym ulow anie podaży w sp o só b b ezp o śred n i p r z e z sto so w a n ia bodśoów s k ł a n ia j ą -cych u czestn ik ó w t y c i a gosp od aroaego do produkowania 1 inw estow a-n i a .
4 . V d e f in i c j a c h L a ffe r a e s y Evansa p oja w ia s l « o k r e ś la n ie ekonom ii podaty Jako " o s ę ś o l o g ó ln e j t e o r i i ek o n o m ii" . Czy ekono-mia podaty j e s t satam odrębną t e o r i ą ekonom iozną, o z ę ś o i ą t e o r i i ekonom ii ccy je d y n ie s z k o łą m y ś le n ia , sM orem poglądów d o ty c z ą -cych p o l i t y k i ekonom icaneJ7 Opowiadam s i « za tym o s ta tn im ujęciem .
Za takim p o d ejściem p r s e e a w ia ją n a s tę p a ją o s argum enty. Po p ie rw sze - ekonomia podaty n ie w y k s z t a łc iła ta d n ej s w o is t e j apa-ratu ry p o ję c io w e j a n i metody badań - o p eru je r a o s e j n arzęd zia m i
® A . L a f f e r , The bew Kconomica. A D eb a te, "Boonomio Impaot" 1 9 8 1 , n r 35.
\ 9 Tam te.
M. E v a n s , The T ruth About S u p p ly -S ld s E conom ics, Hew York 1 9 8 3 , s . 2 0 .
a n a lie y n e o k la s y c z n e j , u z u p e łn io n e j a p a r a tu r ą p o ję cio w ą t r a d y c j j - n e j , wywodząoej s i ę od Keynsaa i Sam uelsona M akroekonom ii. W ty * s e n s ie ekonomia podaży etan ow i o z ę ś ć z ja w is k a , k tó r e korzeniam i s i ę g a l a t p ię ó d z ie s ią t j r j h i s z e ś ć d z i e s i ą t y c h , a k tó r e nazywane by-wa " n eok lasyozn y* odrodzeniem "1 2 .
Po d r u g i e , p o s t u l a t y ekonom ii podaży sprow adzić można w z a s a d z i e do r e w i z j i n ie k tó r y o h z a ło ż e ń d o ty c h c za s prowadzonej p o l i t y -k i e -k o n o m ic z n e j, do zmiany a -kc en tó w pomiędzy p o s z c z e g ó ln y m i n a -r z ę d z i a m i
e
tonowanymi p r z e z t ę p o l i t y k ę . W s z c z e g ó l n o ś c i s a z n a o z a e i ę t u odmienna w s to s u n k u do keyn esow sk iego s p o j r z e n i e na p o l i t y k ę f i s k a l n ą . 0 i l e k e y n e siz m zajmował s i ę g łó w n ie wpływem p o l i -t y k i f i s k a l n e j na zmiany w g lo b a ln y m p o p y o ł e , o -t y l e ekonomia podaży s k u p i a s i ę n a a n a l i a i e portalowych, p r o d u k c y jn y c h e fe k tó w s y -stem u podatkow ego.Po t r z e c i e w r e s z c i e , n i e i s t n i e j e p e ł n a zgodność pomiędzy p r z e d s t a w i c i e l a m i ekonom ii podaży oo do i n t e r p r e t a c j i z ja w ia k ma-j ą c y c h podstawowe z n a c z e n i e d la teg o k ie ru n k u . P r z y k ła d a m i mogą t u być »pory d o t y c z ą o e s to p n ia n a tę ż e n ia r e a k o j i je d n o s te k na bo-dźce podatkowe l u b b r a k z g o d n o śc i wobec problemu d e f i o y t u b u d ż e -towego .
f ś w i e t l e powyżssyoh uwag z tr u d n o ś o ią p r z y szło b y s i ę z g o d z ié z p o g ląd a m i u z n a ją c y m i ekonomię podaży za d z i a ł t e o r i i e k o n o m i i. Z aakceptow ać można o k r e ś l e n i e su g e r u ją o e n i e w i e l k i s t o p i e ń s f o r -m a liz o w a n ia i o ® 5 l n o ś o i . Taki-m o k r e ś l a n ie -m -może byó " s y s t e -m po-glądów d o t y c z ą c y c h p o l i t y k i e k o n o m ic z n e j" l u b po p r o s t u " k o n o e p - o j a p o l i t y k i e k o n o m i c z n e j " .
5 . P r z e j d i a y t e r a » do d r u g i e j p ła a z o z y z n y i n t e r p r e t a c j i p o j ę - o i a "ekonom ia p o d a ż y " • V tym d rugim z n a c z e n i u ekonomia podaży j e s t i d e o l o g i ą . I d e o l o g i ę z a ś ro zu m ieć będę w tym m ie js c u j a k o " q y ś l i , i d e e , w i e r z e n i a e p a r t e l u b u g runtow ane na pewnych warun-kach s p o ł e c z n y c h , k u l t u r a l n y c h l u b ekonom icznych" 1 .
Ekonomia podaży k s z ta łt o w a ła e i ę w d r u g ie j połow ie l a t siedem -d z i e s i ą t y c h . B ył to o k r e s n a jp o w a ż n ie jsz y c h tru -d n o á c i gospodarczy ch system u k a p it a lis t y o z n e g o od początk u l a t t r z y d z ie e t y o h t »
-1 2 Zob. О в a d o s a j a , K o n ssrw a tiz m p r o t i w . . . , в . 1 8 4 . J . J . W i a t r , S p o łe c z e ń s tw o . Wetęp do s o c j o l o g i i s y -s te m a ty c z n e j, War-szawa 1979» -s . 5 1 4 .
go s t u l e c i e . J e d n ą z cech. c h o r a k t e l y o ty o z n y o h d l « t a k i c h okresów kryzysow ych j e s t ponowne p o ja w ia n ie e i ę sporów d o t y c z ą c y c h f u n d a » m e n ta ln y c h z a g a d n i e ń s y s te m u . K a le tą do n lo h n i e w ą t p l i w i « p r o b l e -my s p r a w i e d l i w o ś o i s p o ł e c z n e j , p o d z i a ł u , b e z p i e c z e ń s t w a ekonomie»- n ogo. f e z y e t k i e te z a g a d n i e n i a o g n i s k u j ą s i e wokół k w e s t i i c e n -t r a l n e j , j a k ą j e s -t w -tym p r z y p a d k u s -t o p i e ń z a an g a ż o w a n ia p a ń stw a w r e g u l a o j ę procesów go sp o d a rczy ch .
Pod k o n iec l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h optym ięty c e n ie są d zo n o , t e rozw iązyw anie problemów ekonom icznych ad« « i f w b l i s k i e j p r z y s z - ł o ś o l s p ro w a d z ió do dokonywania p r o s ty c h , te obniozno.* b ilan sow y oh z a b ie g ó w , Piaano nawet o "końcu i d e o l o g i i " 1 4 . R z e c z y w isto ść j* k zwykle o k a z a ła a l f b a r d z ie j z ło ż o n a . Kryzys en erg ety czn y i s t a g - f l a o j a d o w io d ły , že problemów ekonom icznych n i« da a i ę ro zw iązać raz na zawsz«* Dowiodły t e ż , że s punktu w id zen ia ekonomicznego k a p ita liz m j e s t d alek o m niej e ta b lln y m system em , nift «1« t o wyda-wać mogło na p od staw ia je g o o a i ą g n if ć w l a t a c h p i ę ć d z i e s ią t y c h i s z e ś ć d z i e s i ą t y c h .
V te n sp o só b k a p ita liz m Jako eyst«m sp o łec z n y 1 p o lit y c z n y zmuszony z o s t a ł do ponownego d e fin io w a n ia i obrony sw oich najważ-n ie j s z y c h w a r t o ś c i. S t a ło s i ę ta k w wynajważ-niku "podwójnajważ-nego" k ryzyeu , w jakim z n a la z ł s i ę system s kryzysu jeg o k u ltu r y wywołanego f a l ą k o n t e a t a o j l końca l a t a z e ść d z la a ią t y o h i kryzysu g o sp o d a r k i. Oba t e zja w l« k e łą c z n i« w yw ołały s t a n s p e o y fic z n e g o " n ie d o w a r to śc io -wania" k a p ita liz m u . .
R eakcją wywołaną pra«z k ry zy s l a t s le d e m d z le s lą ty o h j e s t zwmt ku konserwatyzmowi - p o lity o zn em u , społecznem u i ekonomicznemu. P op u larn ość n y sk a ł p o g lą d , t e lekarstw em na tr u d n o ś c i k a p ita liz m u powinno być " w ięcej" k a p ite liz m u a mniej t e g o , oo u zn a je a i ę sa e fe k ty kolektyw izm u. W z a k o s i e ekonom ii konaeratywny program obejm uje w ięo t a k ie punkty, j a kt mniej wydatków rządow ych, mniej opodatkow ania, m n iejszy d e f i c y t budżetow y, m n iejszy ( w o l n ie j s z y ) w zrost i l o ś c i p ie n ią d z a n a rynku, mniej r e g u la o j i rządow ych. J « s t t o , ja k w id a ć, program r a o z e j negatywny1 9 .
1 4 D. B e l l , The End o f I d e o l o « , On B xhauatlon o f P o l i -t i c a l I d e a s i n -th e f i f -t i e s , O lenooe 1 9 7 0 .
1 5 Zob. H. S t e i n , P r e s i d e n t i a l Eoonom lcs. The Making o f Economic P o lic y from R o o s e v e lt to Reagan and Beyond, New York 1 984.
6 . W всегоkim, konserwatywnym n u r c i e m i e ś c i e i « t e ż ekonomia podaty. J e j z w o le n n ic y s ą adwokatami "praw dziw ego" - w i c h p r z e -konaniu - k a p ita lizm u . I c h h a s łe m J e e t p o w ró t do Adama S m it h a .
Warto * tym m iejscu p rzedstaw ić główne id e o lo g ic z n e tezy eko-nomii podaży. Sformułował Je in te le k tu a ln y l i d e r tego kierunku, znany n«okonserwatysta Ir v in g K r is t o l. U czy n ił to saá na margine-s i e rozważań o nauoe ekonomii - margine-są to wg n ie g o prawdy, które poz-w alają t e j nauce p n e tr poz-w a ó .
a . Przeważającą w iększość rodzaju lu d zk iego oechuje naturalne i niepoprawne zainteresow an ie polepszaniem ewoioh warunków mate-r ia ln y c h .
b. Jedynym owooem prób stłu m ie n ia owego n a t u r a l n e g o p r a g n i e -n ia s ą sp ołeczeństw a zubożałe i pozbawio-ne swobód.
o . Tam, g d zie pragnieniom tym pozostaw ia s i ę t y le swobody, by n ie krępować tra h sa k o ji handlowych, występuje wzrAst gospodarczy.
d . W e fe k c ie wzrostu gospodarozego wssysoy członkowie s p o łe - ozeństwa odczuwają poprawę s y t u a c j i m a te r ia ln e j, ohoć n ie d la w szy stk ich J e s t to poprawa jednakowa oo do zak resu , n ie d la wszy-s t k ic h te ż w ywszy-stępuje w tym wszy-samym c z a wszy-s i e .
• . Wzrost gospodarczy prowadzi do poważnego wzrostu s zeregów i znaczenia k la s śred n ich - k la s poeiad aozy, co j e p t warunkiem ko- nieoznym (ohoć nlew ystarozająoym ) i s t n i e n i a sp ołeczeń stw a l i b e -r a ln e g o , -resp ek tu jącego p-rawa je d n o stk i1 6 .
7 . Ekonomia podaży J e s t więo z jed n ej s t r o n y k o n c e p c j ą p o l i -ty k i ekonom ioznej, z d ru giej strony etanowi pewną i d e o l o g i ę . Pod-k r e ś li ć n a le ż y , że ob ie t e p łaszczyzny s ą ze s o b ą ś o i ś l e związane. Ekonomia podaży jako id e o lo g ia J ea t oparciem i p odstaw ą ekonom ii podaży jako p o lit y k i gosp od arozej.
Co i s t o t n e , zarówno w pierwszym Jak i w drugim przypadku tezy ekonomii podaży nawiązują bezpośrednio do poglądów eksponowanych ju ż w p r z e s z ł o ś c i. Jak p is z e H. S te in "Przekonanie, że redukcja stopy opodatkowania produkcji* sprzedaży czy importu «»pływa na wzroet tych że w ie lk o śo i J e s t tak s ta r e Jak ekonomia. Prawie tak
K r i s t o l , R ation alism im Economic Theory, _wtH The C r is is in Economio Theory, Hew York 1980 (The P u b lic I n t e r e s t - s p e o ia l i s s u e ) .
ваяю sta r y J e a t pogląd» te w n iek tó ry oh przypadkach dochody * po-datków « s r o e u ą , gdy podatki u legn ą zm niejszeniu"1^ .
P o d o b n ie гяао* e i« па с tezam i id eo lo g iczn y m i ekonomii podaży.
Parafrazując stwierdzenie S te in a powiedaieó
by
»otna taki przako-aanle, ta gdy «tworzy e l f jednostkom warunki do swobodnego boga-cen ia e ly to efektem tego b ęd zie niezmącona poqytflnoéd ca łeg o sp o łeczeń stw a , j e a t tak s t a r e jak k a p it a lis t i.
Tak * lę o ekonomia podaty zarówno w sw ojej w arstwie "ekonomi- a s n e j” , jak 1 id e o lo g ic z n e j etanow i kontynuacją we w spółosesnych warunkach niektóryoh wątków k iaнус«nogo lib e r a liz m u . J e a t konser-watywną reakcją na keynesism i socjalizm * J e a t w końcu - lub r a - o s sj próbuje byó - systemem ekonomii p o lity o s n e j r rozumieniu
Ifl «ehum petexow akln .
Leszek F ilip o w ic z
SUPPLY-SIDE ECONOMICS - PROPOSITION 0? INTERPRETARIOď OP THE CONCEPT
The oommunlqué oontalna a propoatltlon concerning
interpreta-t i o n of the соncept "aupply-side economies". Ita aia la to ahow
t h a t it la primarily a concept of eoonomio policy oompoaed of an "ooonoalc" and an "ldaological* layer. In both these layer* a re-ference ia mada to oertain aapeota of the olaaaioal llberallam.
T hu*, it ia a conservative reaotlon to Keynealaa and aoolallam.
^ 3 t e 1 n , P r e s i d e n t i a l . , a . 2 4 1 . 18
■Systemem e konom ii p o l i t y c z n e j " Schum peter nazywa z e e t a * o k r e ś l o n y c h i wzajemnie e p ó j i ^ c h n a r z ą d z i i metod p o l i t y k i g o sp o -d a r c z e j » k t ó r e proponowane są p r z e z i c h zwolenników w o p a r c i u o pewne j e d n o c z ą c e (norm atyw nej ^ a e a d y , t a k i e j a k z a sa d y ekonom icz-nego l i b e r a l i z m u » ' s o c j a l i z m u i t p . Zob. J . S o h u m p e t a r , H i s t o r y o f Economic A n a l y s i s » London 1972» s . 3 8 .
