Julian Kałowski
Obowiązek przesyłania Stolicy
Apostolskiej sprawozdań o stanie
instytutu życia konsekrowanego i
stowarzyszenia życia apostolskiego
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 33/1-2, 83-99
Prawo Kanoniczne 33 (1990) nr 1—2
KS. JULIAN KAŁOWSKI MIC
OBOWIĄZEK PRZESYŁANIA STOLICY A POSTOLSKIEJ SPRAW OZDAŃ O STANIE
INSTYTUTU ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO
T r e ś ć : Wstęp. — I. Dawne prawo. 1. Normy z 1901 r. i dekret „i* approbandis” z 1906 r. 2. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. 3. De kret „Sancitum ęst” i instrukcja z 1922 r. 4. Dekret „Cum transactis”. 5. Zawieszenie obowiązku przesyłania pięcioletnich sprawozdań. — II. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. i list Kongregacji Zakonów i In stytutów Świeckich z dnia 2 stycznia 1988 r. — Zakończenie.
Wstęp
Stolica Apostolska, a także poszczególni biskupi, k tó rzy bardzo często byli i są założycielam i różnych in stytutów zakonnych, za wsze otaczali je troską. W początkow ej fazie pow staw ania i o rg a nizow ania się różnych form życia zakonnego praw ie w szystkie in sty tu ty w większym lub m niejszym stopniu uzależnione były od w ładzy m iejscowych biskupów . W m iarę jednak pow oływ ania do istnienia kolejnych, coraz bardziej zróżnicow anych i m ających do spełnienia w ielorakie zadania w Kościele insty tu tó w zakon nych, staw ały się one niezależne i podlegały tylko Stolicy Apo stolskiej. Z tej racji w poszczególnych regionach, a n aw et w in sty tu ta ch zakonnych w ytw orzył się zwyczaj przesyłania do S to licy Apostolskiej spraw ozdania o stan ie personalnym , ekonom icz nym , działalności, dyscyplinie i rozw oju insty tu tu . P ra k ty k a ta
została następnie rozciągnięta na w szystkie in sty tu ty zakonne. Obowiązek przesyłania relacji o stanie zakonu do Stolicy Apo stolskiej- został zawieszony w 1967 r., przyw rócił go jed n ak n a no wo Kodeks P raw a K anonicznego z 1983 r. w kan. 592 § 1. P onie waż zaś w ytyczne kan. 592 § 2 były bardzo ogólne, dlatego też zaistniała potrzeba uszczegółowienia ich i sform ułow ania k o n k re t nych zarządzeń dotyczących obow iązku przesyłania spraw ozdań do Stolicy Apostolskiej. Potrzebie te j zaradzono dopiero w liście K on gregacji Zakonów i In sty tu tó w Św ieckich z dnia 2 stycznia 1988 r., skierow anym do najw yższych przełożonych in sty tutó w życia ko n
sekrow anego i stow arzyszeń życia apostolskiego1.
W obecnym arty k u le poddane zostaną kró tk iej analizie zarów
84
Ks. J. Kałowski [2] no w ytyczne w ydane przed 1983 r., jak i po 1983 r., dotyczące obo w iązku przesyłania przez najw yższych przełożonych spraw ozdań do K ongregacji In sty tu tó w Życia K onsekrow anego i Stow arzyszeń Życia Apostolskiego.I. Dawne prawo
Już przy okazji spraw ozdań, k tó re biskupi diecezjalni obowiąza n i byli co pięć la t przedkładać Stolicy A postolskiej ze stan u die cezji, przesyłali oni rów nież k ró tk ą relację o in sty tu tach zakon nych znajdujących się na terenie d iece zji2. W sp raw ozdan iach. tych każdy ord ynariusz m iejsca obow iązany był chociaż w wiel kim zarysie scharakteryzow ać działalność i stan zakonów w swo jej diecezji. Obowiązek ten sprow adzał się głów nie do podania liczby klasztorów , członków, prac w ykonyw anych przez zakon ników , inform acji o zachow yw aniu reguły i konstytucji, o karn o ści, a także o tym , jak układała się w spółpraca pom iędzy bi skupem a z a k o n a m i3.
1. N orm y z 1901 r. i d ek ret z 1906 r.
W 1901 ro k u K ongregacja B iskupów i Zakonów w słynnym do kum encie Normae secundum quas Sacra Congregatio Episcoporum
et R egularium procedere solet in approbandis novis in stitu tis vo to ru m sim plicium * zobowiązała w prost i bezpośrednio wszystkie
przełożone gen eraln e do przesyłania Stolicy A postolskiej co trzy la ta spraw ozdania o stanie dyscyplinarnym , m aterialny m i ekono m icznym sw ego in sty tu tu . R elacja ta m usiała być poświadczona
2 S i X t u s V, const. Romanus Pontifex, 20 dec. 1585, Fontes I, η . 156; C l e m e n s XII, const. Pastorale Officium, 10 ian. 1731 § 9. Fontes I, n. 295; B e n e d i c t u s XIV, const. Quod Sancta, 23 nov. 1740 § 1, 2, 4, 5, Fontes 1, n. 303; S. C. Consist. Ordo servandus in relatione de sta
tu ecclesiarum, 31 dec. 1909, Fontes V n. 2065, c. IX—X.
* S i x j t u s V, const. Romanus Pontifex, 20 dec. 1585, Fontes I, n. 156; C l e m e n s XII, const. Pastorale officium, 10 ian. 1731 § 9, Fontes I, n. 295; S. C. Consist. Ordo servandus in relatione de statu ecclesia
rum, 31 dec. 1909, Fontes V, n. 2065, c. IX—X; Relacje o stanie diecezji krakow skiej 1615—1765, wyd. W. M ü l l e r , Lublin 1978. s. 72—74, 87,
95—98, 108—109, 123—125, 140—144, 158—160, 173—174; Relationes sta
tus dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, vol. I, red. P. R a b i k a u -
s k a s , Romae 1971, s. 26—27, 37—39, 68—69, 74, 82, 90—91, 102—104, 106—109, 121—123, 141—142, 161, 174, 185—186, 196. 242—243, 252, 284—285, 411—413, 425, 431, 435 , 443—444, ^55—456; Relationes status
dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, vol. II, red. P. R a b i k a u s k a s ,
Roma 1978, s. 49, 76—77, 110—111, 122—123, 151—154, 189, 212—214, 223—226, 239—241, 258, 264—266, 388—391, 425, 429—430, 476, 488—491, 505—510.
4 L. R. R a V a s i, De regulis et constitutionibus religiosorum, Romae- Tornaci-Parisiis 1958, s. 188—226.
Przesyłanie sprawozdań 85 w łasnoręcznym podpisem przez ordy nariusza m iejsca, na tere n ie którego znajduje się dom g e n e ra ln y 6.
Ta sam a K ongregacja Biskupów i Zakonów dekretem z dnia 18 lipca 1906 r . 6 rozciągała obow iązek przesyłania trzy letn ich sp ra wozdań na w szystkie in sty tu ty zakonne o ślubach prostych, a w ięc zarówno n a in sty tu ty m ęskie, ja k i żeńskie.
2. K odeks Praw a Kanonicznego z 1917 r.
U przednie w ytyczne w ydane przez K ongregację Biskupów i Zakonów dotyczące przesyłania przez przełożonych najw yższych instytutów o ślubach prostych spraw ozdań do Stolicy A postolskiej p rzejął — chociaż z pew nym i m odyfikacjam i — Kodeks P raw a Kanonicznego z 1917 r . 7 M odyfikacje sprow adzały się głów nie do następujących kw estii:
a) rozciągnięcia obow iązku przesyłania spraw ozdań rów nież na instytuty zakonne o ślubach uroczystych;
b) w in sty tu tach nie posiadających zarządu centralnego, czyli w przypadku, gdy każdy dom jest autonom iczny (sui iuris), obow ią zek przesyłania spraw ozdań spoczyw ał na opacie prym asie i na przełożonym kongregacji m onastycznej;
c) podpisania spraw ozdania przez przełożonego najwyższego i je go radę;
d) określenia, że spraw ozdanie obow iązani są przesyłać najw yżsi przełożeni, ale tylko in sty tu tó w będących na praw ie papieskim ;
5 Normae, n. 262: „Quovis trienno moderatrix generalis de statu sui Instituti disciplinari, materiali, personali et oeconomico ad S. Congre gationem referat; cui relationi Ordinarius domus principalis nomen
suum apponendo fidem faciat”.
8 S. C. Ep. et Reg., decr. 16 iul. 1906, Fontes IV, n. 2052: „In appro bandis seu commendandis novis Institutis votorum simplicium iampri- dem praescribi consuevit ut a moderatoribus seu moderatricibus gene ralibus tertio quoque anno ad S. Sedem Apostolicam transmittatur re latio de statu personali, disciplinari, materiali et oeconomico propriae cuiusque congregationis. Huiusmodi enim relatione singula Instituta, quorum domus in variis extant dioecesibus dissitisque locis, explorata perspectaque fiunt eidem S. Sedi; quae idcirco continua providentia ea prosequi, et, si quando a legibus deflectere videantur, sive cohortationi bus sive correctionibus mandatisque ad pristinam observantiam revo care potest”; G. V a n d e n B r o e c k , J. T o r r e s , Relazione quiu-
gnenale, Dizionario degli istituti di perfezione, vol. VII, Roma 1983.
к od. 1606.
7 Kan. 510: „Opat prymas, przełożony kongregacji mniszej i najwyż szy przełożony każdego zakonu na prawie papieskim powinni co pięć lat albo częściej, jeśli tak postanawiałyby konstytucje, przesyłać Stoli cy Apostolskiej relację na piśmie o stanie zakonu, podpisaną przez sie bie i swoich radnych, a gdyby chodziło o instytut żeński, także przez ordynariusza miejsca, na którego terenie przebywa najwyższa przełożona ze swoją radą”.
86 Ks. J. Kałowski W
e) w prow adzenia okresu pięcioletniego zam iast trzyletniego, o ile konstytucje zatw ierdzone przez Stolicę Apostolską nie posta naw iały inaczej.
T rzeba zaznaczyć, że na mocy kan. 675 K odeksu z 1917 r. ró w nież wszyscy najw yżsi przełożeni stow arzyszeń na praw ie papie skim zarów no m ęskich jak i żeńskich, prow adzący życie wspólne, ale nie składający publicznych ślubów, zobow iązani byli do przed k ład ania Stolicy Apostolskiej pięcioletnich sp ra w o z d a ń 8. Nie byli natom iast zobowiązani do sporządzania pięcioletnich spraw ozdań i w ysyłania ich do Stolicy Apostolskiej najw yżsi przełożeni in sty tu tó w na praw ie diecezjalnym oraz przełożone klasztorów nieza leżnych sui iuris m niszek 9.
W yjątek powyższy tłum aczy się tym , że in sty tu ty zakonne na praw ie diecezjalnym całkow icie podlegają biskupow i diecezjalne mu, k tó ry w każdym pięcioletnim spraw ozdaniu przesyłanym Sto licy Apostolskiej przekazuje relację o w szystkich in sty tu tach znaj dujących się n a teren ie jego diecezji, a szczególnie o in sty tu tach będących n a praw ie diecezjaln y m 10.
Należy zaznaczyć, że sporządzony w edług K odeksu z 1917 r . 11 dokum ent pow inien być podpisany przez najwyższego przełożone go i jego rad ę w przypadku in stytutów zakonnych m ęskich na praw ie papieskim oraz dodatkowo przez ordy nariusza m iejsca, na teren ie którego rezy duje przełożona gen eraln a — w przypadku insty tu tó w ż e ń sk ic h 12.
W łasnoręczny podpis ordynariusza m iejsca złożony n a dokum en cie zaw ierającym spraw ozdanie do Stolicy Apostolskiej nie jest — jak tw ierdzą niektórzy kom entatorzy p raw a kanonicznego — po tw ierdzeniem zaw artości treści, ale poświadczeniem autentyczności przekazu 13.
8 Kan. 675 KPK/1917.
9 Por. T. S c h a e f e r , De religiosis ad normam Iuris Canonici, Roma 19474, s. 270: „Superiores Religionis iuris dioecesani non obligantur. Pro Congregatione iuris dioecesani et pro Monialibus in Monasteriis sui iuris provisum est in elerîcho pro relatione dioecesana. Hinc non tenen tur hoc praescripto Superissae Monialium, etsi veniunt nomine Superio rum maiorum”; Sacra Congregatio de Religiosis, Elenchus quaestionum
quibus a religionibus et societatibus in relatione ad S. Sedem quinto quoque anno transm ittenda respondendum est ad normam decreti „Cum transactis” II. Pro Congregationibus et Societatibus iuris dioecesani. III. Pro Monasteriis et domibus religiosis sui iuris non federatis. Leges
Ecclesiae post Codicem Iuris Canonici editae, collegit, digesit notisque ornavit X. О с h о a, vol. II, Roma 1959, η. 2019, kol. 2541—2562.
19 Por. кап. 492 § 2 KPK/1917, кап. 495 KPK/1917, кап. 498 KPK/1917 etc.; T. S c h a e f e r , jw., s. 270, 278—279; Elenchus quaestionum, jw., n. 2019.
11 Kan. 510 KPK/1917.
12 Kan. 510 KPKi'1917; T. S c h a e f e r , jw., s. 270. 12 T. S c h a e f e r , jw., s. 270.
[5] Przesyłanie sprawozdań 87 W ymogi K odeksu z 1917 r. w dotyczące podpisu biskupa diece zjalnego trzeba tłum aczyć tym , że w e w szystkich in sty tu tach m ę skich na praw ie papieskim pow inien być wyznaczony specjalny p ro k u rato r (pełnomocnik) generaln y do prow adzenia sp ra w swego in sty tu tu przy Stolicy A p o sto lsk ie j15. O obow iązku ustanow ienia p ro k u rato ra generalnego (który pow inien być członkiem insty tu tu ) i jego rezydencji w Rzym ie przypom niała K ongregacja Zakonów , w ydając w tym celu specjalny m onit datow any dnia 4 czerwca 1920 r., a skierow any do najw yższych przełożonych in sty tu tó w za konnych ie. W przypadku nato m iast m ałych insty tu tó w zakonnych m ęskich, które nie posiadały dom u zakonnego w Rzymie, Stolica Apostolska łatw o w yrażała zgodę, by w szelkie spraw y danego za konu mógł załatw iać inn y zakonnik lub przedstaw iciel, k tó ry niekoniecznie m usiał należeć do danego in sty tu tu 17.
Poniew aż tylko p ro k u rato r generaln y mógł załatw iać na forum Stolicy A postolskiej w szelkie spraw y dotyczące zarów no całego in sty tu tu , jak i poszczególnych osób, K ongregacja Zakonów za wsze przed podjęciem jakiejkolw iek decyzji pytała go o o p in ię 18 i tylko on przedkładał Stolicy A postolskiej pism a podpisane przez siebie, nie zachodziła więc potrzeba poświadczenia spraw ozdania pięcioletniego przez ordynariusza m iejsca. T rzeba też zaznaczyć, że funkcja p ro k u rato ra generalnego była ta k w ażna, że bez odnie sienia się do Stolicy Apostolskiej nie wolno było pozbawiać go urzędu przed upływ em czasu, na k tó ry zgodnie z w ytycznym i konstytu cji został w yb rany lub m ia n o w a n y 19.
w Por. kan. 510 KPK/1917.
15 L e o XIII, litt. ap. Summum semper, 12 iul. 1893, η. I, Fontes III, η. 613; S. C. Ep. et Reg., decr. 22 aug. 1814, η. III, Fontes IV, n. 1893; ■Statuit praeterea, ut illa religiosa Instituta, quae in pontificia quidem Ditione vel omnino desunt, vel sunit infrequent iora, alibi tamen homini bus ea profitentibus satis abundant, habeant Domum aliquam, sive Ho spitium in Urbe, ubi saltem Procurator generalis resideat, ad sui Ordinis negotia apud Apostolicam Sedem gerenda”; G. V a n d e n B r o e c k ,
Procuratore generale. Disciplina dei CIC1, Dizionario degli istituti di
perfezkme, vol. VII, jw., kol. 20!·—'832.
111 S. C. de Religiosis, 4 iun. 1920, Leges Ecclesiae post Codicem luris
Canonici editae, collegit, digessit notisque ornavit, X. О c h о a vol. I,
Roma 1966, n. 278, kol. 316: „Sacra Congregatio de Religiosis opportu num ducit monere Moderatores Generales Congregationum Religiosorum iuris pontificii, qui Procuratorem Generalem ad negotia Instituti geren da apud Sanctam Sedem nondum constituerint, vi Can. 517 § 1, Co dicis luris Canonici, unamquamque Religionem virorum iuris pontificii teneri ad deputandum Procuratorem Generalem qui praedicta negotia agat, quique e gremio eiusdem Religionis esse debet.
Ut autem commisso sibi munere fungi valeat, Procurator Generalis residentiam habitualem in Urbe, iuxta praxim, habeat oportet”.
17 T. S c h a e f e r , jw., s. 302.
18 Tamże, s. 303.
88 Ks. J. Kałowski
Na zakonne in sty tu ty żeńskie i w szystkie in sty tu ty zakonne, k tó re jeszcze nie uzyskały zatw ierdzenia papieskiego, Kodeks P raw a Kanonicznego z 1917 r. nie nak ład ał natom iast obow iązku w y znaczania p ro k u rato ra generalnego. W ytw orzyła się jednak p ra k tyka, że żeńskie ' in sty tu ty za k o n n y jeśli były w yjęte (exempta), m ogły załatw iać spraw y w K u rii Rzym skiej za pośrednictw em p ro k u rato ra generalnego zakonu męskiego (jeśli były agregow ane do niego), przez jakiegoś pełnom ocnika (agenta), przez k u rię b i skupią, k ard y n ała pro tek to ra albo przez jakąś inną osobę ducho w ną obdarzoną odpow iednią w ładzą lub godnością 20.
W ym ienione w tym podrozdziale racje zadecydow ały o nałoże n iu na w szystkie in sty tu ty żeńskie na praw ie papieskim obow iązku poświadczania autentyczności składanych Stolicy Apostolskiej co 5 lat relacji u ordynariusza m iejsca, n a terenie którego znajdow ał się dom głów ny zakonu 21.
3. D ekret „Sancitum est” i in strukcja z 1922 r.
W ytyczne kan. 510 K odeksu z 1917 r. dotyczące sk ładania pię cioletnich relacji były bardzo ogólne, co ze w zględu na wielką liczbę insty tu tó w na p raw ie papieskim nastręczało pew ne trudności proceduralne. Dlatego też K ongregacja Zakonów dekretem Sanci
tu m est w ydanym 8 m arca 1922 r . 22 dokładnie określiła, że po
cząwszy od 1 stycznia 1923 r. pięcioletnie spraw ozdania pow inny być przedkładane w następującej kolejności:
1) Zakony m ęskie:
a) w pierw szym ro k u pięciolecia (1923) — kanonicy re g u la r ni, m nisi, zakony rycerskie;
b) w drugim roku pięciolecia (1924) — zakony żebrzące; c) w trzecim roku (1925) — zakony kleryckie (Clerici R egu
lares)·,
d) w czw artym ro k u (1926) — zgrom adzenia m ęskie o ślu bach prostych zarów no m ęskie kleryckie, jak i laickie; e) w piątym ro k u (1927) — stow arzyszenia m ęskie żyjące
w spólnie na sposób zakonny, ale bez ślubów lu b tylko ze ślubam i p ry w atn y m i 23.
20 T. S c h a e f e r , jw., s. 303: „Pro Religionibus mulierum et Reli gionibus iuris dioecesani Codex Procuratorem non praescribit, at tales Religiones, praecepue si exemptae sunt, possunt per Procuratorem Re ligionis virorum, si alicui aggregatae sint, negotia in Curia Romana per tractare vel etiam aliquo Agente intercedente vel curia episcopali vel Cardinali Protectore vel alio viro ecclesiastico potestate seu dignitate fulgenti”.
21 Por. kan. 510 КРКЛ917; T. S c h a e f e r , jw., s. 303.
22 AAS 14 (1922) 161—163; Leges Ecclesiae, vol. I, jw., n. 396, kol. 427—428; Enchiridion de statibus perfectionis. Documenta Ecclesiae so
dalibus instituendis, Romae 1949, n. 339, s. 384—385.
[7] Przesyłanie sprawozdań
2) Zakony żeńskie:
a) w pierw szym ro k u pięciolecia (1923) — z Italii, Hiszpa nii i P ortugalii;
b) w drugim roku (1924) — z F rancji, Belgii , H olandii, A n glii i Irlandii;
c) w trzecim roku (1925) — z pozostałych k ra jó w Europy; d) w czw artym roku (1926) — z obu A m eryk;
e) w piątym ro k u (1927) — z innych części św iata oraz stow arzyszenia żeńskie bez ślubów żyjące wspólnie albo
ze ślubam i p ry w a tn y m i24.
W dekrecie z dnia 8 m arca 1922 r. zarządzono nadto, że w szy stkie zgrom adzenia zakonne, k tó re przed 1923 r. przesłały sp ra wozdania do Stolicy Apostolskiej, w latach 1923—1927 zostają zwolnione od przedkładania ich K o n g re g acji25.
We wspom nianym dekrecie postanowiono także, iż najw yżsi prze łożeni in sty tu tó w zakonnych o ślubach uroczystych i prostych oraz stow arzyszeń, k tó ry ch członkowie żyją na sposób zakonny, ale nie sk ład ają ślubów, którzy przed rokiem 1917 (czyli jeszcze przed prom ulgow aniem Kodeksu) zostali zw olnieni od p rzedk ła dania relacji K ongregacji, obecnie są zobowiązani do ich przesła nia. R elacje pow inny być sporządzone w ta k i sposób, ażeby S to lica Apostolska mogła w yrobić sobie osąd o stanie m oralnym , dy scyplinarnym i m aterialnym in sty tu tu 2β.
W dekrecie Sancitum est polecono nadto, by pierw sze spraw o zdanie oprócz danych o ak tu aln y m stanie in sty tu tu zaw ierało in form acje o założeniu zakonu lub zgrom adzenia oraz o ty m wszy stkim , co odnosi się do zatw ierdzenia przez Stolicę Apostolską sa mego in sty tu tu oraz jego ak tu aln ie obow iązujących k o n s ty tu c ji27. W pierw szej relacji m iało być także zaw arte to wszystko, co do tyczy zarządu w ew nętrznego i n a tu ry ślubów oraz w prow adzo nych w nich zm ianach, jeśli tak ie w h isto rii in sty tu tu zaistniały. W przypadku złagodzenia obserw ancji trzeba było zaznaczyć, przez jaką władzę zostało ono d o k o n a n e 28.
A by ułatw ić in stytuto m zakonnym o ślubach prostych sporzą dzanie pięcioletnich spraw ozdań przesyłanych do Stolicy Apostol skiej, dnia 25 m arca 1922 r. K ongregacja Zakonów w specjalnej in stru k cji zam ieściła pytania, na k tó re należało dać w yczerpującą odpowiedź 29. 24 Tamże. 22 Tamże. 28 Tamże. 27 Tamże. 28 Tamże.
28 Instructio seu elenchus quaestionum ad quas respondendum est a
moderatoribus seu moderatricibus generalibus institutorum vota sim pli- та in relatione ad S. Sedem quinto quoque anno transmittenda. Leges
90 Ks. J. Kałow ski 18] 4. D ekret „Cum transactis”
Po upływ ie dw udziestu pięciu la t od prom ulgow ania dekretu
Sancitum e s t 30 K ongregacja Zakonów, uw zględniając now e w a
ru n k i społeczne i polityczne, fa k t pow ołania do istnienia in sty tu tów św ieck ich 31 oraz doświadczenia m inionego okresu, w ydała 9 lipca 1948 r. d ek ret C um transactis 32. W celu uzyskania koniecz nych, pew nych i autentycznych wiadomości od klasztorów i do m ów niezależnych sui iuris m ęskich i żeńskich będących n a p ra wie papieskim , k tó re n a mocy kan. 510 K odeksu z 1917 r. nie były zobowiązane do przesyłania pięcioletnich relacji, oraz od zgrom adzeń zakonnych, stow arzyszeń życia wspólnego i in stytutów świeckich na praw ie diecezjalnym postanow iono w dekrecie, co następuje Зз:
1° Przełożeni wyżsi klasztorów , czyli domów sui iuris m ęskich — w tym rów nież na p raw ie papieskim — nie przynależących do kongregacji m onastycznej ani nie sfederow anych pow inni w okre ślonym czasie dostarczyć ordynariuszow i m iejsca skrócone spraw o zdanie pięcioletnie podpisane przez nich i przez ich radnych. O rdynariusz m iejsca z kolei m iał zatroszczyć się o to, aby egzem plarz relacji, uzupełniony koniecznym i uw agam i, w ciągu roku zo stał przesłany do K ongregacji Z ak o n ó w 34.
2° Przełożone wyższe klasztorów m niszek razem ze swoim i ra dam i pow inny przesłać sporządzone w edług kolejności ustalonej przez ten d e k r e t 35 krótkie, lecz w yczerpujące spraw ozdanie (pod pisane przez przełożoną i jej radę) do ordy nariu sza m iejsca, jeśli m niszki m u podlegały, w przeciw nym w ypadku do odpowiedniego przełożonego zakonnego. O rdynariusz m iejsca natom iast albo prze łożony zakonny pow inien podpisany przez siebie egzem plarz re lacji razem z dołączonym i uw agam i — jeśli będą one koniecz ne — przesłać w ciągu roku do K ongregacji 3e.
3° Najw yżsi przełożeni zgrom adzeń zakonnych, stow arzyszeń ży cia wspólnego i in stytutów świeckich na praw ie diecezjalnym po
Eoclesiae, I, jw., n. 4106, kol. 4410—414; AAS 14 (1012121) 217®—®86i; Enchiri
dion de statibus perfectionis, jw., n. 313®, s. 386—8S4; T. S c h a e f e r ,
jw., s. ·2Ι7©—o m 30 Por. odnośnik 22.
31 P i u s XII, const. Provida Mater Ecclesia, 2 feb. 1947, AAS 39 (1947) 114—124; Leges Ecclesiae, II, jw., n. 1908, kol. 2398—2403; P i u s XII, Konstytucja Apostolska Provida Mater Ecclesia, 2 luty 1947, Święta Kongregacja Zakonów i Instytutów Świeckich, Instytuty świeckie w w y powiedziach Magisterium Kościoła, Rzym 1975, s. 13—30.
32 AAS 40 (1948) 378—381; Leges Ecclesiae, II, jw., n. 1940, kol. 2425—2427; Enchiridion de statibus perfectionis, jw., n. 389, s. 590—594.
33 Tamże, IV. M,Tamże, 1°. 33 Por. III, 2°. 33 Tamże, IV, 2°.
[9] Przesyłanie sprawozdań 91 w inni byli w edług ustalonego przez d ek ret p o rz ą d k u 37 przesłać ordynariuszow i miejsca, w którego diecezji rezydow ał przełożony generalny, spraw ozdanie pięcioletnie. O rdynariusz m iejsca dom u głównego z kolei m iał się skontaktow ać z odynariuszam i diecezji, w k tó ry ch znajdow ały się domy in sty tu tó w ^ i po w ysłuchaniu ich opinii i złożeniu swego podpisu przesłać relację w ciągu ro k u do Stolicy A postolskiej 38.
4° Domy zakonne sui iuris i domy autonom iczne stow arzyszeń życia wspólnego bez ślubów albo in stytutów świeckich nie n a le żących do żadnej fed eracji — niezależnie od tego, czy są n a p a pieskim, czy na diecezjalnym praw ie — pow inny w edług ustalo nej przez d ek ret k o lejn o ści30 przedłożyć ordynariuszow i m iejsca k ró tk ie pięcioletnie spraw ozdanie. O rdynariusz m iejsca natom iast przesłane m u spraw ozdanie w łasnoręcznie podpisuje i — jeśli uw aża to za konieczne — dodaje w łasne spostrzeżenia, a n astępnie w ciągu roku pow inien je przesłać do Stolicy Apostolskiej 40.
W dekrecie zarządzono, by w szystkie zakony, kongregacje m o nastyczne, stow arzyszenia życia wspólnego, in sty tu ty świeckie i fe deracje n a praw ie papieskim — chociaż posiadałyby przyw ilej egzem pcji — przy sporządzaniu pięcioletnich relacji pow inny do kładnie zachowywać instruk cję, k tó ra m iała być w krótce sporzą dzona i im p rz e k a z a n a 41. D ekret postanaw iał także, iż klasztory mniszek, autonom iczne dom y zakonów, stow arzyszeń albo in sty tu tów św ieckich na praw ie papieskim , zgrom adzenia zakonne, sto warzyszenia i in sty tu ty św ieckie n a praw ie diecezjalnym m ają obo wiązek sporządzania krótszych relacji w edług form ularza specjal nie dla nich zatw ierd zon ego42.
Odpowiedzi na pytanie zamieszczone we w spom nianym sche macie 43 pow inny być pod pow ażną odpowiedzialnością w sum ie niu (w zależności od ważności m aterii), w m iarę możliwości do kładne, praw dziw e i w yczerpujące. G dyby zaś okazało się, że są one niepełne, m ało dokładne i niepew ne, wówczas K ongregacja —
87 Por. III 1°, 2°. 83 Tamże, IV, 3°. 89 Por. III, 1°, 2°. 40 Tamże, IV, 4°.
41 Tamże, V. Instrukcję taką wydała Kongregacja Zakonów dnia 9 grudnia 1948 r., Elenchus quaestionum, Leges Ecclesiae, II, jw.. η. 2019, kol. 2525—2562.
48 Dekret Cum transactis, V. Formularz m ożem y znaleźć w: Elen
chus quaestionum quibus a religionibus et societatibus in relatione ad
S. Sedem quinto quoque anno transmittenda respondendum est ad nor
mam decreti „Cum transactis”, II. Pro Congregationibus et societatibus iuris dioecesani, III. Pro Monasteriis et domibus religiosis sui iuris non foederatis, Leges Ecclesiae, II, jw., n. 2019, kol. 2541—2562.
92 Ks. J. Kałowski [10]
jeśli uznałaby to za stosowne — sam a i bezpośrednio m iała za troszczyć się o ich uzupełnienie 44.
Zgodnie z w ytycznym i d e k r e tu 45 przed podpisanem pięciolet nich relacji przez przełożonego i jego rad n y ch pow inny być one gruntow nie p rz ean ^jz o w an e n ajp ierw przecz poszczególnych człon ków zarządu, a następnie całe k o leg iu m 46. W przypadku zaś zako nów żeńskich, stow arzyszeń życia wspólnego, in sty tu tó w świec kich, a także federacji na p raw ie papieskim przełożona najw yższa podpisaną przez siebie i sw oje radne relację zgodnie z kan. 510 K odeksu z 1917 r. przekazuje do podpisu ordynariuszow i miejsca, a następnie przesyła ją do Stolicy Apostolskiej 47.
G dyby natom iast przełożony lub któryś z rad n y ch zobowiąza nych do podpisania spraw ozdania m iał zastrzeżenia co do sp ra w y o wielkim znaczeniu, a swoim głosem nie mógł w płynąć na rzeczyw iste jej przedstaw ienie lub doszedłby do przekonania, że o pew nych fak tach należy poinform ować Stolicę Apostolską, będzie m ógł to uczynić drogą listow ną. W zależności od ważności proble m u będzie do tego zobow iązany z urzędu i w sum ieniu. Pow inien on jednak mieć świadomość, że gdyby w listach skierow anych do Stolicy Apostolskiej przedstaw ia! fa k ty niepraw dziw e, to w ów czas w zależności od m aterii obciąża sw oje su m ie n ie 48.
N a mocy om aw ianego tu dek retu po upływ ie ro k u kalendarzow e go wszystkie in sty tu ty — i to zarów no na p raw ie diecezjalnym , jak i papieskim , a więc zakony, zgrom adzenia zakonne, stow a rzyszenia życia wspólnego oraz in sty tu ty św ieckie — obowiązane były do bezpośredniego przesyłania do K ongregacji Zakonów w e dług schem atu i form ularza przez nią sporządzonego inform acji dotyczących:
a) stan u osobowego;
b) dzieł w ykonyw anych przez in stytut;
c) innych spraw , k tó re czy to dla K ongregacji, czy to dla prze łożonych m ogłyby m ieć w iększe zn aczenie49.
5. Zaw ieszenie obow iązku
przesyłania pięcioletnich spraw ozdań
Sobór W atykański II polecił, by życie w szystkich instytu tó w za konnych zostało dostosowane do w ytycznych so borow ych50. K on
44 Tamże. 45 Tamże, VII. 46 Tamże. 47 Tamże. 48 Tamże, VIII. 49 Tamże, IX.
80 Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae cari
tatis, 2—i, Sobór W atykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Po znań 1968, s. 265—266; P a w e ł VI, Motu proprio Ecclesiae Sanctae.
il l] Przesyłanie sprawozdań 93 sekw encją tego zarządzenia było zawieszenie przez K ongregację Zakonów i Instytu tów Św ieckich listem okólnym z 1 m arca 1967 r., skierow anym do Przew odniczącego Unii Rzym skiej Przełożo nych G eneralnych, obow iązku przesyłania spraw ozdań pięciolet nich 51. Motywy, k tórym i kierow ała się K ongregacja podejm ując taką decyzję, o dn ajdujem y w dokum encie, gdzie czytam y: „Św ię ta K ongregacja zdaje sobie dobrze spraw ę, jak w ielkie prace ciążą w chw ili obecnej na R odzinach Zakonnych, zwłaszcza gdy chodzi o K apituły generalne specjalne, uw ażała przeto za słu szne — nie chcąc jeszcze bardziej tego ciężaru powiększać — za wiesić czasowo, aż do nowego powiadom ienia, obowiązek przesyła nia spraw ozdań pięcioletnich” 52. W międzyczasie zaś — jak za znaczono w liście okólnym — będzie można przystąpić do o pra cowania nowego kw estionariusza, tzn. bardziej odpow iadającego zarów no potrzebom czasu, jak i ogólnym dezyderatom k ierow a nym do K ongregacji Zakonów ,niż poprzedni, czyli z roku 194 8 53. W tym sam ym liście okólnym przypom niano ponadto, że w dalsizym ciągu należy przesyłać do K ongregacji Zakonów ak ta do tyczące kapituł g eneralnych zw yczajnych in sty tutów zakonnych na praw ie papieskim , nie było natom iast obow iązku takiego wzglę
dem kapitu ł generalnych specjalnych. Należało jedn ak zrwracać się do K ongregacji o zatw ierdzenie nowo sporządzanych po okresie eksperym entu k onstytucji 54.
N ależy również zwrócić uw agę na to, że 4 grudnia 1967 r. K on gregacja Zakonów w liście do Przew odniczącej Unii Rzym skiej
Instytutów Żeńskich poleciła, by w szystkie in sty tu ty żeńskie — i to zarów no n a praw ie papieskim , jak i diecezjalnym — po za kończeniu kap itu ły specjalnej p rzysłały kopie ak t do tejże K on gregacji 55.
przepisy wykonawcze do dekretu Perfectae caritatis, P a w e ł VI, Cha
ryzm at życia zakonnego. Przemówienia i dokumenty. Wybór i opraco
wanie A. Z u c h o w s k i , T. S u ł o w s k a , Warszawa 1947, s. 216—225. 51 List Kongregacji dla Zakonów i Instytutów Świeckich, Rzym, 1 mar ca 1967 r.; P a w e ł VI, Charyzmat życia zakonnego, s. 314—315; Leges
Ecclesiae post Codicem Iuris Canonici editiae, collegit, digessit notisque
ornavit X. O c h o a, vol. III, Roma 1972, n. 3540, kol. 5111—5112. 52 Tamże.
53 Tamże. 54 Tamże.
55 S. C. Religiosorum, Notificatio, 4 dec. 1967, Leges Ecclesiae, III, n. 3613, kol. 5278—5279: „Pertanto, que'ta Sacra Congregazione, p”r mantenendo in vigore quanto indicato nel foglio S. R. 1463—65, dei 1° Marzo seorso ... ciri a le sospens-'one provvisoria deTinvio del'a Re’azione Quinquennale, rivolge alla Prezidenza di codesta Unione la preghiera di ( voler far sapere a t u t t e l e S u p e r i o r e G e n e r a l i (podkr. J. K.)
degli I'tituti di diritto pontificio e di diritto dioecesano ehe, appena terminato il Capitolo Speciale e, se questo si svolgesse in due diverse sessioni distanziate nel tempo, appena terminate le singole sessioni,
94 Ks. J. Kałowski [12]
II. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. i list Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich
z dnia 2 stycznia 1988 r.
Kodeks P ra w a K anonicznego z 1983 r. podtrzym ał od dawna stosow aną p ra k ty k ą przesyłania do Stolicy A postolskiej przez n aj wyższych przełożonych insty tu tó w zakonnych, św ieckich oraz sto w arzyszeń życia apostolskiego spraw ozdań, polecając, co następuje: „W celu zacieśnienia w spólnoty in sty tu tó w ze Stolicą Apostolską każdy najw yższy przełożony m a obowiązek — w sposób i w cza sie przez nią określonym — przesłać do Stolicy .Świętej krótkie spraw ozdanie dotyczące sta n u i życia in s ty tu tu ” 56.
Z przytoczonego tu kanonu w ynika, że głów nym celem przesy łania spraw ozdań jest zacieśnienie w spólnoty ze Stolicą Apostol ską 57. Poniew aż jednak cytow any kanon podaw ał tylko bardzo ogólne zasady, pom ijając norm y szczegółowe, dlatego też zaistnia ła konieczność sform ułow ania konkretnych w ytycznych odnoszą cych się do om aw ianego zagadnienia. P otrzebie tej zadośćuczynił list K ongregacji Zakonów i Insty tu tó w Św ieckich z 2 stycznia 1988 r., skierow any do najw yższych przełożonych instytu tó w za konnych, stow arzyszeń życia apostolskiego oraz in sty tu tó w świec kich 58. W liście tym (który można nazw ać instru kcją) — p rzy n aj m niej częściowo pokryw ającym się z treścią kan. 592 § 1 — K on gregacja Zakonów i In sty tu tó w Św ieckich w yjaśniła m otyw y jego w ydania.
W dalszej części listu zamieszczono pew ne w ytyczne, n a k tó
-inviino a questo medesimo Sacro Dicastero. quai ora non l ’avessero gié fatto, copia dei rispettivi Atti”; Z noty 1 s. 314 pozycji, P a w e ł VI,
Charyzmat życia zakonnego wynika, że obowiązek przesyłania akt kapituł
generalnych specjalnych został rozciągnięty również na instytuty mę skie: „Obowiązek przesyłania akt Kapituł generalnych został rozciągnię ty na akta Kapituł generalnych specjalnych listem kardynała Anto- niutti z dnia 4 grudnia 1967 roku do Matki Arano, Przewodniczącej UISG”, Powyższe stwierdzenie nie jest zgodne z treścią listu Kongrega cji z dnia 4 grudnia 1967 r., w którym wyraźnie powiedziano, że „...tut- te le Superiore Generali degli Istituti... inviino a questo medesimo Sacro Dicasterio, qualora non l ’avessero giâ fatto, capia dei rispettivi Atti”.
«e Kan. 592 § 1 KPK/1983.
57 Por. E. S a r t r e S a n t o s , Communio institutorum vitae Conse
cratae cum Sede Apostolica. Variaciones sobre ei canon 592, Commenta
rium pro religiosis et missionariis 66 (1985) fase. I—II, s. 5—41.
58 Congregatio pro Religiosis et Institutis Saecularibus, Epistulae I.
Ad supremos moderatores Institutorum religiosorum et societatum v i tae apostolicae. II. Ad supremos moderatores Institutorum saecularium.
AAS 80 (1988) 104—107; Por. R. A. R e y n o s o , Congregatio pro IVC
et SVA, Criteria de notitiis ad statum et vitam IVC et SVA spectanti bus, Commentarium pro religiosis et missionariis, 69 (1988) fase. IV, s.
413—421; E. S a r t r e S a n t o s , Relazione periodica alia Sante Sede. Informationes SCRIS 14 (1988) n. II, s. 179—204.
re pow inni w szczególny sposób zwrócić uw agą najw yżsi przeło żeni in sty tu tó w życia konsekrow anego i stow arzyszeń życia apo stolskiego, sporządzając spraw ozdania i przesyłając je do Stolicy Apostolskiej 59. W ytyczne te sprow adzają się do n astępu jących p u n któw:
1. Relacja, k tó rą obow iązany jest przedłożyć Stolicy A postolskiej najw yższy przełożony, będzie mogła być taka sam a, jak przedło żona przez niego k apitule generalnej, pow inna być jed n ak sporzą dzona w kró tk iej form ie. G dyby zaś k ap itu ła gen eralna nie od byw ała się w edług powszechnej p ra k ty k i co sześć lat, relacja ró wnież pow inna zostać sporządzona w edług poniżej zamieszczonych w skazań i w ysłana do Stolicy Apostolskiej co sześć lat. ,
In stru k c ja zobowiązuje najw yższych przełożonych in sty tu tó w za konnych i stow arzyszeń życia apostolskiego do przesłania relacji dopiero po pierw szej k ap itu le g eneralnej odbytej po 2 stycznia 1988 r., tj. po w ydaniu in s tru k c ji60.
R easum ując należy zaznaczyć, że — inaczej niż to było do 1967 г., czyli do m om entu zaw ieszenia obow iązku sporządzania pięcio letnich relacji i przesyłania ich do Stolicy Apostolskiej 61 — w edług in stru k cji z 2 stycznia 1988 r. przełożeni najw yżsi zobow iązani są do przedkładania Stolicy Apostolskiej spraw ozdania co sześć l a t 62. Nie m a natom iast obow iązku sporządzania ani przesyłania re la cji Stolicy A postolskiej, jeśli po odbyciu k ap itu ły gen eraln ej zw y czajnej zostaje zw ołana tzw . k ap itu ła generalna nadzw yczajna, któ ra najczęściej m a m iejsce w przypadku zaw akow ania urzędu prze łożonego generalnego. W niosek powyższy w ynika jednoznacznie z listu K ongregacji, gdzie stw ierdzono, że przełożeni najw yżsi insty tutów zakonnych i stow arzyszeń życia apostolskiego m ają sporzą dzać i przedkładać Stolicy Apostolskiej relacje z upływ em każde go sześciolecia, co z zasady łączy się z odbyw aniem zw yczajnej k ap itu ły generalnej 63.
2. W relacji przeznaczonej dla Stolicy Apostolskiej pow inny być zamieszczone następu jące inform acje:
• a) k ró tk i i syntetyczny w ykaz, czyli statystyka członków, domów i innych jednostek adm inistracyjnych, k tóre wchodzą w skład in s ty tu tu 64. ,
J e s t rzeczą oczywistą, że inform ując o liczbie członków pow in no się podać rów nież liczbę członków włączonych do in sty tu tu de finityw nie lub czasowo, now icjuszy, postulantów etc. P rzed sta
[13] Przesyłanie sprawozdań 95
и AAS 80 (1988) 104, 106. AAS 80 (1988) 104.
61 Por. kan. 510 KPK/1917 i przypis 53. β2 AAS 80 (1988) 104.
63 Tamże. 44 Tamże, 2 а.
“96 Ks. J. Kałowski [14] w iając zaś podział adm inistracyjny, należy podać liczbę domów, prow incji, w iceprow incji, delegatur, w ikariató w czy inaczej zw a nych w praw odaw stw ie p arty k u la rn y m jednostek adm inistracyj nych wchodzących w skład instytutów życia konsekrow anego i sto w arzyszeń życia apostolskiego.
Sporządzając w ykaz osób, domów etc. przełożeni najw yżsi będą się z pewnością mogli posłużyć — oczywiście zm ieniając to, co n a leży zmienić — konspektem zamieszczonym we w spom nianym już kilk ak ro tn ie schemacie z 1948 r.®5.
b) przynajm niej ogólna inform acja o tym , w jak i sposób człon kowie przyjm ują i zachow ują konstytucje oraz odnoszą się do w ła dzy instytutu, tzn. czy darzą przełożonych należytym szacunkiem , a także czy istnieją' więzy i w zajem ne zrozum ienie pomiędzy członkam i in sty tu tu ®®.
Trzeba zatem w w ielk im skrócie przedstaw ić w sprawozdaniu karność, czyli obserw ancję członków w zakresie przestrzegania k on stytu cji i in n ych w ytyczn ych obow iązujących w danym in sty tucie.
c) działalność duszpasterska na rzecz budzenia now ych powołań i troska o przyszły rozwój instytutu, form acja początkowa i p er m anentn a ze szczególnym uw zględnieniem podstaw ow ych zasad i elem entów formacji®7.
N ajw yższy przełożony pow inien przedstaw ić działalność in sty tu tu podejm ow aną w celu zapew nienia dopływ u now ych członków. Ponadto należy rów nież uczynić w zm iankę o tym , czy form acja odbyw a się zgodnie z w ytycznym i zarówno powszechnego praw a kościelnego, jak i p raw a własnego instytutu® 8.
d) czy zachow yw ane jest życie braterskie, czyli w spólne ®9. Od początku istnienia zorganizow anych form życia zakonnego wszyscy zakonodawcy oraz w ładza kościelna zw racali uw agę na życie wspólne, k tóre uw ażali za istotny elem ent życia zakonnego. Dlatego też i obecny! Kodeks podkreśla w artość i znaczenie wspól n oty zakonnej. M ówiło tym kan. 6Ö7 § 2 K odeksu z 1983 r. stw ier dzając: „Insty tu t zakonny jest wspólnotą, której członkow ie zgodnie z w łasnym praw em sk ład ają śluby wieczyste lub czasowe, ale od naw iane po upływ ie czasu, oraz podejm ują b ra te rsk ie życie we w spólnocie”. K onsekw encją takiego założenia jest to, że „zakonni cy pow inni m ieszkać we w łasnym domu zakonnym , zachow ując ży cie wspólne, i nie opuszczać go bez zezwolenia sw ego przełożonego. ■Gdy natom iast chodzi o dłuższą nieobecność w domu, to przełożony
65 Elenchus quaestionum adnexum.
86 E p i-tu lae, jw ., 2 b. 67 ΤδΠΙΖΘ 2 с
68 Por. кап. 646—653; кап. 659—661 КРК/1983. ·*· Epistu.as, jw., ß с i 2 d.
[15] Przesyłanie sprawozdań 97 wyższy, działając za zgodą sw ojej rady, może dla słusznej przyczyny zezwolić zakonnikow i n a przebyw anie poza dom em in sty tu tu , jed nak nie dłużej niż rok, chyb a że chodzi o ratow anie zdrow ia, odb y cie studiów lub w ykonyw anie apostolatu w im ieniu in sty tu tu ” 70. e) w zm ianka o łączności ze Stolicą Apostolską oraz biskupam i diecezjalnymi, zwłaszcza w spraw ach, k tóre dotyczą w ykonyw a nia apostolatu i spraw ow ania liturgii. (Zakonnicy bow iem — zgod nie z kan. 678 § 1 K odeksu z 1983 r. — „w spraw ach, k tó re doty czą duszpasterstw a, publicznego w ykonyw ania k u ltu Bożego oraz innych dzieł apostolskich {...), podlegają w ładzy biskupów , k tó ry m w inni okazać uległe posłuszeństw o i szacunek”.
W relacji należy rów nież uczynić w zm iankę o w spółpracy in sty tu tu z Uniam i Przełożonych G eneralnych i K rajow ym i K o nferen cjam i W yższych Przełożonych. W spraw ozdaniu należy także za znaczyć, w jak i sposób przełożeni różnych stopni zaangażow ani są w prace i zebrania Unii i K o n fe re n c ji71.
f) podejm ow anie przez in sty tu t prac duszpasterskich i innych dzieł apostolatu w łaściw ych dla charyzm atu in s ty tu tu 7Z.
g) sta n ekonom iczny in sty tu tu .
W sposób ogólny należy zrelacjonow ać trudności m aterialn e, z którym i boryka się in s ty tu t73. G łów nie będzie chodziło o tak ie spraw y, jak dobra ruchom e i nieruchom e, nabyw anie dóbr, w y d at ki, alienacje, zaciągnięte długi i zobowiązania, obciążenia, a k tu alny stan dóbr. Je st rzeczą oczyw istą, że przy om aw ianiu sytuacji ekonom icznej in sty tu tu nie m a potrzeby podawać przychodów i roz chodów 74.
h) w zm ianka o bardziej naglących trudnościach, któ ry m ze szczególną tro ską trzeba zaradzić. Chodzi tu głównie o sp raw y do tyczące życia zakonnego, zachow ania karności, apostolatu, odejścia członków od in sty tu tu (przejście do innego instytutu, ek sk lau stra- cja zw ykła i nałożona, sekularyzacje, w ydalenia z in sty tu tu lub z domu zakonnego) 7S.
i) inform acja o innych spraw ach oraz okolicznościach, k tó re w bardziej dokładny sposób ukazałyby praw dziw y stan in sty tu tu , co jest w arunk iem koniecznym owocnego dialogu z K o n g re g a c ją 7β. Podsum ow ując te n frag m en t analizy należy podkreślić, że za
70 Kan. 665 § 1 ΚΡΚΊ983.
71 Epistulae 2 s; Elenchus quaestionum, η. 65, 70—71.
72 Epistulae 2 f; Elenchus, n. 86, 275—328; Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 2 b, 20; P a w e ł VI, Ad- hortacja apostolska Euangelica testificatio, η. U , P a w e ł VI, Charyzmat
życia zakonnego, s. 237. 78 Epistulae, 2 g. 74 Por. Elenchus, η, 87—138. 75 Kan. 70Æ К РК /Ш З; Epistulae 2> <1. 75 Epistulae 2 i. 7 — P ra w o K anoniczne
98 Ks. J. Kałowski [16] rów no kan. 592 § 1 K odeksu z 1983 г., jak i list K ongregacji Za konów i In sty tu tó w Św ieckich z 2 stycznia 1988 r. skierow any do najw yższych przełożonych instytutów życia konsekrow anego i sto w arzyszeń życia apostolskiego zaw iera pew ne luki, k tó re w n a j bliższym czasie należy usunąć. I tak w ym ienione dokum enty mó w ią tylko, że sporządzanie i przesyłanie do Stolicy Apostolskiej spraw ozdań o stanie in sty tu tó w życia konsekrow anego i stow arzy szeń życia apostolskiego należy do obowiązków przełożonych n a j wyższych. Nie wspom ina sią natom iast zupełnie o in sty tu tach nie m ających przełożonych najwyższych, w przypadku których każdy klasztor posiada autonom ię, czyli jest on sut iuris.
P o w staje zatem pytanie: K to przesyła do Stolicy Apostolskiej spraw ozdanie o stanie i życiu in sty tu tu nie posiadającego zarządu centralnego? Czy w ykonuje to przełożony kongregacji, federacji lub inaczej zw anej jednostki adm inistracyjnej?
Zakończenie
Sobór W atykański II przypom niał, że ponieważ „rady ew ange liczne przez miłość, do której prow adzą, w szczególny sposób zespalają z Kościołem i jego tajem nicą tych, którzy za nim i idą, przeto życie ich duchowe winno być poświęcone także dobru ca łego Kościoła..., choć więc stan, k tó ry op iera się n a profesji rad ew angelicznych, nie dotyczy hierarchicznej s tru k tu ry Kościoła, n a leży on jed n ak nienaruszalnie do jego życia i świętości” 77. Dla tego też Kościół, k tó ry zawsze interesow ał się życiem zakonnym, żądał przesyłania do Stolicy Apostolskiej spraw ozdań o życiu i stanie poszczególnych instytutów .
W a rty k u le wykazano, że kanoniczna in sty tu c ja przedkładania najw yższej w ładzy kościelnej re lacji o życiu, stanie i działalności in sty tu tó w zakonnych przechodziła ewolucję. W opracow aniu zw ró cono uw agę n a w ytyczne opublikow ane w tej m aterii przed pro- m ulgacją K odeksu P ra w a K anonicznego z 1917 r. oraz n a później sze rozporządzenia dotyczące tego zagadnienia w ydane przez K on gregację Zakonników . W ykazano, że interesu jące nas tu zarządze nia były poddaw ane ustaw icznym m odyfikacjom uw arunkow anym zarów no różnym i okolicznościami historycznym i, jak i pow staw a niem now ych form życia radam i ew angelicznym i.
W końcowej części a rty k u łu zajęto się norm am i praw nym i za mieszczonym i w K odeksie z 1983 r. oraz w liście K ongregacji Za konów i Insty tu tó w Św ieckich skierow anym do najw yższych prze łożonych insty tu tó w życia konsekrow anego i stow arzyszeń życia apostolskiego.
[17] Przesyłanie sprawozdań
W arty k u le w skazano tak że p ew ne luki, czyli niedom ów ienia, które zaw iera list K ongregacji Zakonów i Insty tu tó w Św ieckich z 2 stycznia 1988 r.
L’obligation d’envoyer les rapports concernant l’état de 1 Institut de la vie consacrée et de l’Association
de la vie apostolique
Dans son article l ’auteur analyse dans leur développement historique les questions juridiques qui ont trait à l ’obligation incombant aux su périeurs des Instituts de la vie consacrée et des Associations de vie apostolique d’envoyer au Saint-Siège un rapport sur l’état personnel et économique, la discipline et le développement de l ’Institut. Dans l ’ar ticle on consacre une attention spéciale aux directives du Code de droit canon de 1917 et aux dispositions ultérieures de la Sacrée Congrégation des Religieux et des Instituts Séculiers publiées en cette matière jusqu’en 1&8'3, c.à.d. jusqu’au moment de la promulgation du Code de droit canon par Jean Paul II.
Dans la dernière partie de l ’article on caractérise les dispositions de la Congrégation des Religieux et des Instituts Séculiers contenues dans la lettre du 2 janvier 1988 envoyée aux supérieurs majeurs des Insti tuts de la vie consacrée et des Associations de la vie apostolique en ce qui concerne les obligations d ’envoyer tous les 6 ans un rapport, conformément aux indications contenues dans le document ci-dessus cité.
