Wzrastanie dzieci szkolnych z podmiejskiego regionu Łódź-Nowosolna

Andrzej Malinowski, Renata

Szkudlarek, Jan Szkudlarek

Wzrastanie dzieci szkolnych z

podmiejskiego regionu

Łódź-Nowosolna

Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 2, 155-168

P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w C z ę s t o c h o w i e

Seria: KULTURA FIZYCZNA 1998, z. II

Andrzej Malinowski, Renata Szkudlarek Jan Szkudlarek

WZRASTANIE DZIECI SZKOLNYCH

Z PODMIEJSKIEGO REGIONU ŁÓDŹ-NOWOSOLNA

Przebieg ontogenezy dzieci polskich ukazuje stratyfikację społeczną i śro­ dowiskową, zróżnicowanie w aspekcie poziomu wykształcenia rodziców, różnice w układzie miasto-wieś i pewne zróżnicowanie regionalne. Po II wojnie migracje wyrównały zróżnicowanie regionalne w zakresie cech antropologicznych i po­ wszechnie uznaje się ludność Polski jako populację jednolitą genetycznie. Pewne fakty świadczą jednak o przetrwaniu dawnych struktur charakterystycznych dla początków stulecia. Już L.Jaxa-Bykowski zwracał uwagę na takie zróżnicowanie Polski co nawiązywało do obserwacji poborowych czynionych przez J.Czeka- nowskiego czy J.Mydlarskiego. Szczególna homogeniczność ludności występuje w centralnej Polsce (1, 2). Badania auksologiczne prowadzone w Łodzi i regionie łódzkim wykazały jednak znaczne odrębności w układzie Łódź i Nowosolna. Po II wojnie z tej wsi wyrepatriowano Niemców, zaś osadzono ludność z byłego wo­ jewództwa tarnopolskiego. Badania rozwoju głowy, częstości występowania bar­ wy oczu i włosów oraz grup krwi wy kazały' to, że mimo upły wu 50 lat ludność tej miejscowości zachowała swą pierwotną strukturę antropologiczną (4). Ukazanie procesu wzrastania dzieci z tej miejscowości może stanowić zatem dobre odnie­ sienie dla badań rozwojowych dzieci polskich na Ukrainie. Prócz tego interesujące jest ukazanie różnic rozwojowych w stosunku do dzieci z Łodzi, której dzielnicę

stanowi Nowosolna. Materiał i metody

W latach 1993-1996 Katedra Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego prowa­ dziła badania rozwojowe w Łodzi i wspólnie z Katedrą Anatomii Prawidło­ wej Akademii Medycznej w Nowosolnej. Zgodnie z techniką R. Martina (3) dzie­ ciom mierzono następujące cechy: 1 — wysokość ciała (B-v), 2 — masę ciała,

156

3 — wysokość wcięcia rękojeści mostka (B-sst), 4 — długość kończyny dolnej (B-sy), 5 — długość goleni (B-ti), 6 — wysokość wyrostka barkowego (B-a), 7 — wysokość do wy rostka rylcowatego kości promieniowej (B-sty), 9 — wyso­ kość do końca III palca ręki (B-da III), 10 — szerokość barków (a-a), 11 — sze­ rokość miednicy (ic-ic), 12 — szerokość klatki piersiowej (thl-thl), 13 — głębo­ kość klatki piersiowej (xi-ths), 14 — szerokość ręki (mr-mu), 15 — szerokość stopy (mtf-mtl), 16 — szerokość kolana (epl-epm), 17 — szerokość łokcia (cm- cl), obwody: 18 — głowy’, 19 — szyi, 20 — pasa, 21 — bioder, 22 — ramienia, 23 — przedramienia, 24 — uda, 25 — goleni, 26 — spoczynkowy' klatki pier­ siowej, 27 — klatki piersiowej we wdechu, 28 — klatki piersiowej przy wydechu, 29 — pojemność życiową płuc, 30 — fałd skómo-tłuszczowy pod dolnym kątem łopatki, 31 — fałd skómo-tłuszczowy na brzuchu, 32 — fałd skómo-tłuszczowy ramienia tylny. Wyliczono również wartości pomiarów pośrednich: 33 — długość tułowia (sst-sy), 34 — długość ramienia (a-r), 35 — długość przedramienia (r-sty), 36 — długość ręki (sty-da III), 37 — rozmach klatki piersiowej (różnica między obw'odem we wdechu i wydechu). Wyliczono 13 wskaźników ilorazo­ wych, w tym: 1 — BMI — należnej masy ciała, 2 — długości kończyny górnej, 3 — długości kończyny dolnej, 4 — szerokościowo-długościowy ręki, 5 — mię- dzykończynowy, 6 — spłaszczenia klatki piersiowej, 7 — szerokości barków, 8 — szerokości miednicy, 9 — piersiowo-biodrowy, 10 — tęgości Skerlja, 11 — odżywienia Bomhardta, 12 — Pigneta-Vervaecka, 13 — Spehla. Przeciętne wartości dzieci z Nowosolnej znormalizowano w stosunku do wartości przecięt­ nych dla dzieci łódzkich według formuły’:

xz - xN s£

gdzie: X N — śre d n ia arytm etyczna cechy dzieci z N o w o so ln ej, X £ — śre d n ia arytm etyczna cechy dzieci z Ł odzi,

S£ — o d ch y len ie stan d ard o w e cechy dzieci z L odzi.

Podobne wartości różnic między średnimi arytmetycznymi i odchyleń w gru­ pach wieku skłoniły nas do ukazania ogólnej wartości znormalizowanej dla wszystkich grup wieku łącznie.

Wyniki badań

Wartości liczbowe badanych cech w grupach płci i wieku przedstawiono w tabelach I-VII. Analiza cech wykazuje, że w większości z nich, w tym m.in. wysokości i masy ciała, wykazuje skok wczesnoszkolny między 8 a 9 rokiem życia. Skok pokwitaniowy wysokości ciała chłopców przypada na okres 12-15 lat. W tym czasie roczne przyrosty wynoszą 7,1 cm, 8,8 cm i 6,6 cm. Tak więc

Wzrastanie dzieci szkolnych .

157

szczyt skoku pokwitaniowego ma miejsce między 13 a 14 rokiem życia. U dziew­ cząt czas tego skoku jest w zawężonym czasie 12-13 lat, kiedy to wysokość ciała powiększa się o 11,2 cm. Skok pokwitaniowy masy ciała u chłopców ma miejsce między 12 a 14 rokiem życia, kiedy to roczne przyrosty' wynoszą 8,3 i 9,0 kg. U dziewcząt skok masy pokrywa się ze skokiem wysokości i między 12 a 13 ro­ kiem życia wynosi 7,5 kg. Analiza różnic znormalizowanych — tab. VIII, wyka­ zuje, że w stosunku do dzieci z Łodzi rówieśnicy’ z Nowosolnej są niżsi, ciężsi, posiadają szersze biodra, szerszą stopę i rękę, szersze kolana, wyższe wartości obwodu ramienia, przedramienia, wyższe wartości fałdów skómo-thiszczowych pod łopatką i na brzuchu. Szczególnie duża jest różnica na rzecz dzieci z Nowo­ solnej siły mięśni zginaczy ręki praw'ej i lewej. Powyższe różnice pokrywają się z tymi jakie inni autorzy znajdują w porównywaniach rozw'oju dzieci z miast i wsi. Współcześnie prow'adzenie badań wielocechowych takich różnic nie jest częste. Sądzimy jednak, że ukazane różnice mogą wynikać, podobnie jak to miało miejsce w cechach kefalometrycznych i pigmentacyjnych, z różności genetycznej obu grup. W tab. IX zamieściliśmy wartości wskaźników, które ukazują zmiany proporcji budowy ciała z wiekiem. W badanym okresie rozwoju zwiększają się wartości BMI i wartość wskaźnika długości kończyny dolnej chłopców, ma­ leje wskaźnik międzykończynowy — szybciej rosną kończyny dolne niż górne, lekko spłaszcza się klatka piersiowa, u chłopców bardziej poszerzają się barki, a u dziewcząt zwężają w stosunku do tułowia. U dziewcząt z wiekiem poszerza się miednica w stosunku do długości tułowia oraz zwiększa się obwód bioder w stosunku do obwodu klatki piersiowej. U dziewcząt wyraźniejsze jest powięk­ szanie się z wiekiem obwodu uda w stosunku do wzrostu (w'zrost wskaźnika Skerlja). W zrasta wskaźnik odżywienia Bomhardta, Pigneta-Vervaecka i Spehła. Można więc mówić ogólnie o tym, że z wiekiem zwiększa się „siła” budowy ciała.

Jak wspominaliśmy, wartość ukazanych tu wskaźników może stanowić dobry punkt odniesienia do badań rozwojowych dzieci polskich na Ukrainie.

T ab el a L W a rt o śc i p om ia ró w w y sok ośc iow ych 158 B -d a m | W 3 .0 7 .0 2 -8 ro 33 00ro 5.3 43 00 3 .0 3 .7 2 2 4. 1 4 2 3 4 5 .8 3 .0 ₃.8 1 X 4 1 .0 4 6 .6 to 00 4 7 .9 5 1 .2 5 4 .3 5 7 .7 6 0 .4 6 2 .8 4 3 .6 4 5 .8 4 7 .5 5 0 .3 5 3 .2 5 4 .5 5 9 .0 5 9 .6 <7₁ 9 OT C/D 3 .2 4 .0 ₃.0 4 .0 3 .8 VO OJ v¿ 5-2 m 7 .6 5 .6 5 .5 4 .9 4 .4 3 .2 4 .6 i m _{1 X} 5 5 .0 5 9 .5 6 4 .2 6 3 .3 6 6 .8 7 0 .6 7 6 .3 7 8 .8 <N 00 57 .4 6 2 .1 8 0 9 6 6 .0 6 9 .3 7 1 .0 Z'L L 7 7 .5 7 9 .4 i-. OT 3.6 00 2 4 .3 4 .4 4 .6 1 0 .5 7 .6 6 .7 4 .9 | tri vd 3.7 6.5 5.8 5.3 5.0 ₁4.6 5.9 i CQ 1 X 7 2 .0 7 6 .9 8 3 .3 8 2 .6 8 6 .8 8 9 .9 <N K Ov ₁02 .0 | 1 0 5 .5 <N (O 7 8 .5 o 00 85 .2 8 8 .7 9 1 .3 9 8 .6 9 6 .7 Ov_O O 03 OT to 19 tO tri fN VO 7.0 ₁0.5 r -00 to vO ₇.3 ₄.6 ₇.6 ₇.0 5.8 5.8 4.6 00 tri CQ 1 X 9 4 .8 6 0 0 1 ₁09 .4 00 o ₁13 .9 30 3 1 1 2 7 .4 1 3 3 .6 | 1 3 8 .6 t—t 94 .9 6 1 0 1 1 0 4 .2 5 1 1 6 .1 00 00 (N ₁29 .6 1 3 1 .9 OT u Oh 00 2-5 vq 2.6 L'Z 9 0 1 ₂.9 3.3 2.2 | z ¡X N O £ w 2 .2 3 .7 r--2 -5 2 4 1 4 .1 2 .5 2 .0 2 .6 CQ 1 X O ffi o 2 9 .6 3 4 .1 3 7 .6 3 7 .2 3 9 .9 4 3 .2 4 3 .7 00 tri | 4 6 .9 LZ Í ₃4.6 3 5 .4 3 7 .8 o o 4 5 .5 4 3 .6 4 3 .9 4 4 .2 OT OT ₃.3 ₄2 3-5 4-7 .84 5.0 6.5 ₁1.7 4.5 | K1 Q ₃.8 6 .3 3 .5 3 .9 4 -5 3 .8 4 .6 ₃.2 CQ _{1 X} 5 9 .3 6 4 .6 7 0 .4 6 9 .5 7 4 .1 ^r₀₀ f" 82 .9 o i/S 00 | 9 0 .3 6 1 .3 6 5 .0 e'9 9 7 1 .2 7 5 .0 7 6 .4 8 2 .7 8 2 .9 8 3 .6 OT OT OT ₄.7 ₆.0 ₄.3 00tri 7.0 6.7 9.3 ₁1.7 1 1 .6 | 5 .3 7 .5 4 .5 7 .3 7 .0 6 .0 00 tri 5.6 CQ _{1 X} 9 5 .0 00 o ₁09 .6 1 0 8 .6 1 1 4 .6 1 1 9 .9 1 2 6 .8 1 3 5 .1 | 1 4 0 .4 6'9 6 1 0 2 .4 1 0 4 .5 91 1 1 1 1 5 .9 00 00 (N 1 2 9 .9 1 3 1 .7 CNto - <N to <N 20 23 to r - r - 21 22<NOv r-> OT ₅.3 6 .9 ₅.6 6 .2 \Y L 7 .5 9 .8 9 .3 vq oo 9 9 to 00 9 9 8 .2 7 .3 7 .8 6 .3 5 -5 6 .0 i CQ _{1 X} 1 2 1 .0 1 2 8 .2 1 3 6 .5 1 3 5 .9 1 4 3 .6 00 00 1 5 5 .9 1 6 4 .7 1 7 1 .3 1 2 2 .6 1 2 8 .2 00 00 m 00 co 1 4 6 .6 1 5 7 .8 1 6 0 .3 1 6 2 .1 Z to \Q<N 22 26 24 28 VO <N 20 Ov 28 24 22 22 00 || 1 (l a ta ) r - oo o O - <N fO ^r r - 00 Ov O - cmm tn

T ab el a II . W a rt o śc i p oś re d n ic h po m ia ró w ce ch d łu g o śc io w y ch

Wzrastanie dzieci szkolnych . ₁₅₉

00TT to tto to co o o p 0 0 0 00 to 1 ca o p p p 1—11to Ot CS to 0 >—1Ot P p O s tri 1 CN CS CO cd d iri d d cd d cd cś cd d cd cd II B H •8 1 i O 'Ct CS ■^r ■O- CS CS p co CS r—t CS co Ot ^-1 cd 1 X co p to ■tr o Ot 00to o to to tO •—1p •—10 O" CS cd TT o o d to oi d to CS to d d cd td Ot 0 0 to to to to tO to to f" r- to 10 tO to to to to r-00 r-00to Ot tri00 00CO to Ot to CS to to CS tO w p to co p 00co 00o CS o 10 co >—1 p _{Ot P} w Osi o CS 1 d d — • d ci d 1-H .*81 o 00_ to 00to P co o p 1to co to r- to Ot O W _{1 X p} Ot 00CS o to co to to 00to 0 p CS r- 0 Ot cd to id tri to 00 00 00 cd d id td tb to 00 00d to r- ■^rCS co o 00p P CS O Ot 00 to co C' tri c/i co ooto to o 00p Ot CS p p p CO p p p CS tri CS 1—1 d d d d d d d d CO h-H 1 w* CS to to o o ł—1to to p 00 CS CS ■—«CO ■tr tr 1 X Ot to o co to trio p co P co co »—<H-*to Ot co O O td s Ot Ot c i d CS cd d >" to 00 00oi ci O d CS CS Oh 1—1 CS CS CS CS CS tsl 1—1 CS CS CS CS CS O U d _£ K W O CS to o Ot to p p P to CS CS to Ot Ot to 0 00 CA (o p co to p Ot CS p o 1—1 p 00p CS p 00 p co CS d d d d d d CS CS CS N •—<d d d d d d CS CS Q W* I cd co to co •tr to CS co co Ot tO CO r- CS r-~ to CS 1 X Ot to 00 00to p p •—1'-H tO Ot CS 0 to ■ttto CS to tri >d 00ci CS cd CS cd d tO oi ci ci CS CS CS CS CS CS co co CO cs CS CS CS CS CS CS co CO CS r- 00 00CO o to r- CS 00Ot P Ot Tf O" TT CA SD p tq Ot CS Ot tO tq p o co 0 p CS p p CS 0 d CS d d cd CS cd cd d CS CS CS cd CS cd CS CS cs co co CO _{o to CO CS to} o Ot o <—1 ,—1 ^H00 co Ot Ot to co 1 X p to -3-o Ot CS t ; to to tq r~ p CS O s p co r-~Ot tri to OtOt o CS cd 00ci td r-'00ci d cd td d K co to co CO o- P P p to co CO co P ■tt TT ■tj- ■tj-TT CS to C' to O co P p to t"- {"• c- CS Ot C' CS CS CS CS CS CS CS u S ' C' 00Ot o —CS CO p to r--00Ot O CS co tr tri * a

T ab ela IIL W a rt o á c i p o m ia ró w sz e ro k o śc io w y c h 160 o V) CM OO_O n*vO 7.1 o 3.9 5.1 6.1 ro n/S voro r-NO* 5.6 3.0 3.6 4.9 VÛ O r S 2.8 c m 1 X 5 3 .1 5 7 .9 5 7 .9 6 0 .7 5 9 .2 6 0 .7 6 5 .6 6 9 .0 6 8 .4 00 Ö >n 49 .6 5 5 .0 5 6 .7 5 8 .1 5 9 .3 6 1 .5 6 2 .5 6 2 .0 ■ e p m ot Oron Y L 5 .3 5 .0 7 .0 5 .9 6 .4 8 .5 4. 6 1 4 .6 5 .4 5 .8 vO 00 r-’ 7.3 8.3 5.0 6.3 ep l ■ 1 X 7 7 .5 8 2 .1 8 3 .9 8 3 .2 NO K OO 90 .5 9 5 .3 ’’d’_Ö O 1 9 9 .8 7 4 .4 7 7 .9 Ö 00 co O' r-c o N/S 00 O 00 00 91 .1 9 3 .6 9 1 .1 Z 14 NOVO04OlOl NOO l •NJ-O l 00O l o O l VO 20 ON 0001 ^rO l 22 22 00 1 t/i 3 .7 4 .3 3. 1 4 .3 7 .6 6 .1 ₅.2 6 .4 o vO O* fO O ON ■Nt 5.4 OO 6 .5 1-9 O NO 3.9 B 1 X 6 9 .6 7 4 .4 7 8 .1 7 8 .1 OO Ö OO 90 .4 9 0 .0 9 9 .4 1 1 0 1 .4 6 8 .3 7 2 .3 7 2 .9 ON no r- 81 .7 8 7 .2 9 1 .2 9 2 .0 9 2 .8 n u i m OO 3 .3 2 .5 3 .7 5 .0 4 .4 4 .6 5 .9 n/S >4 ON o i TT NO* O l c o OO c o ON co* OO N/S OO NO CO 3.4 m r -1 X >-O a . O ₁ 6 1 .5 _ro nO 69 .1 6 8 .5 6 8 .3 7 3 .7 7 8 .2 8 1 .7 1 8 2 .1 Z >< N O NO On NO NO rn NO 64 .9 69 9 6 9 .2 7 2 .0 7 4 .6 7 5 .1 9 9 L « to mJ X U 1.3 OO 1.2 1.3 1.2 1.2 8 1 0 01 v q £ Ul M 9 1 OO c o OO NO NO00COo •5 a X 1 X 1 1 3 .3 1 3 .9 1 5 .1 1 4 .6 1 5 .1 1 5 .4 1 6 .2 1 7 .6 1 1 7 .7 N Q re_i 1 3 .5 1 4 .2 1 4 .6 1 5 .2 OO NO 1 6 .7 1 6 .5 1 6 .0 •S to 1. 2 1 .2 1 .0 _1.3 ₁.4 OO0 01 CO o i \ q 6₀ CM O l 6₁ p o i Y Z O ' Ö vO th l -1 X _{o c} 1 9 .1 2 0 .1 2 0 .6 2 1 .3 1 2 1 .8 2 3 .5 2 5 .0 1 2 6 .0 00* 00 ₁9.5 1 9 .9 2 1 .3 YZ Z 2 3 .1 2 4 .5 2 4 .2 O to 1 .6 1 .2 ON O 1. 2 0 0 01 OO 2 .2 2 .2 r -; 1 .4 ₁.7 1 .5 ₁.2 2 .0 YZ 2 .0 60 1 .9 O 1 X 2 2 .9 2 0 .1 2 1 .3 2 0 .8 0 0 01 O l 23 .1 2 4 .2 2 5 .7 1 2 6 .4 1 9 .1 2 0 .0 2 0 .4 2 1 .0 2 2 .6 L Z Z 3 '9 3 0 9 Z 2 7 .0 CJ to 1. 3 1 .7 1. 3 1 .2 1 .9 ₁.6O l o i L Z 2 .2 01 81 ₁.5 _1.3 ₁.7 OZ 2 .0 _1.5 91 as_{1 X} 2 6 .3 LL_Z 2 9 .8 2 9 .5 3 0 .2 3 1 .4 3 2 .9 3 5 .1 1 3 6 .6 2 6 .9 UL I 2 8 .4 2 9 .4 3 0 .4 3 1 .0 re_e 3 3 .9 3 4 .2 £ n _- O l r-~ NoiO 20 04■*r »n r~ 17r-CMCMCM 21 ON r-■s £ ca ca r- OO o O -o | CO 'Nj- r- OOo o - C M «O NO

T ab el a IV . W a rt o śc i p om ia ró w o b w o d ó w

Wzrastanie dzieci szkolnych ... 161

T3 'O S 00 2 .6 00 2. 5 2.3 3.6 2.8 3.2 3.7 2.0 2.4 2.5 2.3 3.3 3.4 4.0 2.5 <N £ X¡ O <u o 00_{1 X} 2 5 .7 2 6 .4 28.1 27 .8 2 8 .6 2 9 .9 3 2 .6 34. 4 1 34. 3 25 .1 2 6 .7 2 7 .9 YL Z 2 9 .8 31.3 32.5 33. 8 3 3 .7 "O cn 5.8 3.9 4.8 4. 3 8 .2 6. 0 lee r o 00 5 .3 4 .0 00_{un 6.3 6}.7 4. 2 3. 7 O b w c u d a 1 X 39.2 39 .9 00 4 1 .2 i 4 4 .5 4 5 .4 m₀₀ 50 .7 | 5 1. 4 37.9 40 .6 4 2 .7 ¡ 4 1. 2 46 .1 4 7 .7 50 .9 52.8 52. 8 T3 t CS ' t í _ u w VO m vo m 2 .0 s o 2 .0 ₂.3 <N -un Un v q Os 2. 2 -J-i O t3 0> e O-1 X ₀₀00 oo ₁₉.9 ₁₉.7 2 0 .2 2 0 .6 2 2 .3 2 3 .4 | 2 4 .5 1 7 .8 un 00 ₁9.1 0000 2 0 .3 2 0 .6 2 1 .8 YZ Z 2 2 .3 T3 • 2 s V co 2 .6 r -2. 4 2. 4 2 .9 _{2.9 2.}8 _{3.8 2.}7 | 3.0 2.8 <N 2. 4 3.3 3.6 2.3 vq X) O i_Uh 1 X >< O Oh o 1 9 .1 1 9 .5 2 0 .6 2 0 .5 2 0 .8 2 1 .8 2 4 .0 2 4 .9 | 2 5 .5 * 4 00 ₁9.4 2 0 .5 1 9 .5 2 1 .4 2 2 .5 2 3 .6 2 4 .6 2 4 .5 O b w ó d b io d e r co 7.3 5.3 5.7 5.4 00 6.7 0000 9.6 >HN O 4 .6 VO 7.0 5.6 o 00 9.5 ₁2.3 5.2 ₁₅.7 1 X _K o 6 6 .2 6 7 .5 7 1 .4 6 9 .0 73. 1 7 5 .5 *r\ 00 86 .2 | 8 8 .3 £ w N Q 6 4 .8 6 7 .5 7 2 .0 6 9 .9 77. 5 m o 00 00 CS 00 89. 3 8 5 .6 T3 | pa sa | t/i _{8.4 5.4 5.2 4}.9 13 .0 8 .7 _9.2 1 0 .4 vO ₄.0 ₄.6 _un L L 8.5 00 4.4 X> O 1 X 5 6 .7 5 7 .9 5 9 .4 5 9 .9 6 1 .7 65.1 68 .6 7 1 .8 1 7 0 .3 54. 3 55. 3 58 .6 56 .4 61 9 64 .1 6 5 .4 6 7 .3 6 6 .6 ■e) co <N O 'Z LZ \ 2.8 2.6 2.6 »O 00\ ó <N0₃ 00 00un JO O N 00 1 X Z L Z 2 7 .8 2 8 .8 2 8 .3 2 8 .9 31 .8 3 1 .7 32. 9 34. 3 26. 3 2 6 .6 2 8 .7 YL Z 28 .1 2 9 .0 3 0 .1 31. 3 o _ie T3 'O

r

n 2. 5 3. 7 2 .6 OZ 6 .7 r r 2 .0 o \ r-; v q vq CS m un 3.8 2.5 <N O o ”a b ₁ X 5 1 .7 54 .2 54 .6 5 2 .7 52. 2 5 3. 6 5 4 .6 5 5 .7 56. 0 51 .4 51. 2 5 2 .0 5 1. 7 5 3 .1 5 3. 4 5 4. 9 55. 3 54.5 ¡Z ^r UnVO <N 22 26 ^r<N 28 so <N VOo<NOs 00<Nr r(N 22 22 00 I W ie k (l a ta ) r- 00Os O - <N m in r - 00Os O - <NenTT un

T ab el a V . W a rt o śc i ob w od ów k la tk i p ie rs io w ej i p o je m n o śc i ży ci o w ej p łu c 162 J S o cd o '55_i-, o» i» 33 _l 69 ₁ 1 .7 3 1 .35 ₁.59 OS _{I 1}.53 0004VO 1 .2 0 1 .2 97X 1 1 .5 6 1 .5 3 1 .2 9 1 .7 0 1.7 2 1 .4 9 o O-303 1X 4 .7 9 6 .5 4 6 .7 5 6 .1 1 00 cr¡ «o 7.2 5 00 o 7 .1 5 | 7 .5 7 5 .2 8 5 .9 7 5 .5 5 5. 61 5 .8 2 6 .0 8 6 .5 8 6 .5 4 6 .4 0 -o '(/i O O •R VJ 3 3 7 .0 2 5 2 .0 2 6 1 .1 3 2 3 .4 3 3 7 .5 4 1 9 .3 7 7 5 .6 7 3 5 .2 9 5 4 .1 | 2 2 1 .0 3 8 9 .1 3 2 0 .6 4 2 7 .3 5 2 1 .8 4 1 7. 2 i 4 3 5 .5 3 6 4 .5 4 4 3 .3 i o o ■Ní <u 'o 1 Oh 1 X 1 6 0 8 .3 1 8 9 3 .3 2 3 7 2 .7 2 2 5 2 .4 1 2 4 4 7 .1 2 7 0 0 .0 3 1 4 5 .0 3 7 6 5 .2 | 4 2 5 0 .0 O o VO VO o o o r- ₁88 2 .4 1 9 5 8 .8 9Z₆ Z Z 2 5 4 5 .5 3 2 1 9 .0 3 4 7 8 .9 3 4 1 7 .6 <Nv o 04t"- 25 20 23 in 02 r- 27 22 04ON r-<U * 3 o <D 1 3 <75 > -u P -I 6 .0 ₄.4 T f S O ) VO 7.0 8.7 VOSO 'A > N 3.2 3.9 5.4 4.4 6.7 7.3 1 7 .9 ₃.7 ₃.7

o

hJ K u O £ w (/i 1-0) $ 8. 1 X 00₀₀ o 59 .4 6 3 .2 6 2 .3 1 6 5 .5 6 6 .5 7 1 .5 7 5 .6 7 7 .0 5 6 .4 5 7 .4 60 9 5 9 .5 6 5 .6 6 7 .6 7 1 .0 7 2 .0 7 1 .6 ex 3 J3_o V C/5 6.1 O■^r 4.3 4.2 6 9 só 6.3 00VO N Q 3.4 3.9 VOVO 6.7 6.8 Z L 3 .8 3 .3 M C0

1

_£

1 X ₆4.4 3 '9 9 6 6 9 6 8 .8

1

7 1 .6 7 3 .4 7 8 .4 8 3 .0 r o 00 62 .3 6 3 .4 6 6 .5 6 5 .0 7 1 .4 7 3 .5 7 7 .3 7 8 .5 7 8 .4 M 1 3

1

C/5 o o «O 4.3 3.8 7.7 6.2 r-00 O O m r o 6.1 O s SÓ ^ r r -O I O -00 r o r o r o vO £ . O O N O a C/3 £ 1 X <N O VO 0 1 9 6 5 .0 6 4 .0

1

6 6 .9 6 8 .1 7 3 .3 7 8 .1 7 9 .1 ₀₀ VO 59 .0 6 2 .9 £'1₉ ZL 9 6 8 .9 9 Z L ₇4.0 7 3 .4 irVO 04 22 26 24 28 >>o O I O 2 0 O s 2 8 ₂4 ₂₂ 04 O I OO Íj

£

(la ta ) t - - 00ON O - <N fO r-00O s O - <N r o VO

T ab el a IX . W a rt o śc i w sk aź n ik ów p ro p o rc ji d zi ec i z N o w o so ln ej « 4 7 .3 9 081 112 .5 104 .5 197 .3 2 7 5 .6 4 1 3 .8 3 3 6 .5 O o \ r -OO r-7 ₁04 .9 1 3 8 .9 .4 7 5 2 3 1 .9 co 30 4 .6 172 .7 0 9 0 2 x 1 X 2 8 1 .5 4 0 1 .6 5 8 6 .5 512.1 68 9 .2 7 7 0 .6 1 0 2 4 .9 LZ 6 Z I 1 5 7 9 .4 92 6 2 3 8 6 .9 4 4 4 .0 4 7 3 .5 6 6 5 .3 OO ₁₀ 0 7 .5 12 2 9 .3 ¿6 1 1 1 s » _<N 6 .5 4 .6 5 .7 9 .3 8 .4 ₂ 9 .2 i9 5 8 69 9 8 66 8 6 4 .9 7 .6 1 X 6 6 4 7 0 .6 7 1 .7 70 .5 73.1 73 .5 7 7 .4 81 8 ITi OO 64.1 68 .7 70 .1 6 7 .9 7 4 .2 7 7 .0 7 6 .9 90 8 Ö OO X « r-» 2 .4 Q \ 3 .2 3 .4 4 .7 4 .7 3 .6 0 .2 0 .2 0 .2 0. 3 0. 3 0 .4 90 0 4 0 .5 1 X -6 .2 -4 .6 -3 .6 -4 .2 es _-1.6 0.3 3.5 4.2 -5.7 -3 9 -3 .7 -3 .9 -1 .6 O ) 5 .4 4 .3 X « CS 3.4 2.6 2.9 .84 co ro r -CO 2.0 2.0 2 £ _3.3 ₃.4 CO 3 3 3.7 2.8 2.4 1 X 2 9 .4 3 1 5 3 1 .0 2 9 .7 3 1 .7 3 0 .0 3 0 .5 3 0 .8 30.1 30 .9 32.1 31 .7 3 0 .4 VZ_Í i 1 3 2 .6 3 1 .9 3 3 .2 3 3 .0 X « 4 .6 4 .4 ₃.0 VO 3 8 3 .4 ₅.6 2 .5 5 .3 2 .5 4 6 3 .7 3 .9 4 .7 5 .4 6 .2 ¿9 1 X 9 2 .9 9 1 .3 9 0 .4 9 3 .5 8 9 .7 ¿'0₆ 60 6 9 0 .2 8 9 .2 £6 8 8 7 .5 8 7 .6 8 7 .3 8 7. 1 85 .8 8 5 .2 83 .8 8 3 .2 « CS 3.7 2.8 2.9 5.7 4.3 4.0 r - 7.5 .73 4.4 3.3 4.7 3.3 4.2 P5 2.8 2.6 > 1 X 53 .8 5 4 .2 5 4 .0 5 2 .8 5 6 .4 5 5 .4 5 5 .6 54 .5 5 3 .7 X Z >H N U £ W 5 3 .4 5 3 .9 52 .8 5 3 .4 5 5 .0 56 7 5 7 .9 00 5 6 .0 « >< o 2.6 3.6 3.7 4 4 Li 4 0 3 .7 3.5 4.4 46 3.4 57 3.7 5.2 4.5 5.5 3.2 > 1 X o_X X 7 4 .0 7 4 .2 75 .5 75.1 75 5 7 5 .4 7 5 .8 75 .5 IL_L 7 5 .0 7 4 .6 7 4. 1 7 4 .0 7 2 .8 7 4 .3 72 7 7 1 .2 7 1 .2 « U £ 0 '8 5 .6 4 .9 4 .7 4 .7 _{vb 5}.6 89 N Q 0 9 69 4 .5 ₆.4 5 .0 ₅.6 ₅.9 _5.5 09 > 1 X 7 0 .8 7 2 .8 7 3 .3 7 1 .5 71 .3 7 0 .5 6 8 .5 7 1 .3 6 8 .2 6 9 .4 7 2 .3 72. 1 73 .1 Y \ L 71 7 7 1 .3 6 9 9 67 7 « 4 .0 3 .0 3 .0 3 .0 3 .0 2 .0 3 .0 O 3 .0 3 .0 3 .0 02 2 .0 2 .0 3 .0 O_{OO 2}.0 3 0 1 X 0 0 6 Occ 00 O OO O r -00 85 .0 O 00 84 .0 p OO 84 0 8 7 .0 8 7 .0 8 5 .0 8 5 .0 O 00 O 00 83 0 O ■'t OO 85 0 ■> » 7 .0 5 .4 3 .9 2.8 2.2 L i 5 .5 ₂.4 2 .8 ₃.3 ₃.0 3 .4 3 .0 2 .3 ₂.8 ₃.2 02 4 .0 1 X 4 3 .9 4 5 .2 4 3 .9 4 4 .9 4 3 .9 4 5 .2 44.1 44 .0 44 9 4 2 .8 4 3 .4 4 3 7 4 3 .0 4 3 .3 4 3 .6 41.1 41 .9 4 2 .7 « vq ■'t O •tf; ₂ <N ₁.2 O CS 0'2 80 CS -Tf; CS CO CO 1 X 4 6 .8 4 9 .9 51.1 51 .3 5 2 .4 5 2 .8 5 3 .2 5 3 .3 5 3 .0 5 0 .0 90 S 5 0 .8 00 5 2 .0 5 2 .4 5 2 .4 5 1 .8 5 1 .2 « OO ₃.4 O CS CO vq 2 co -o ro r*- r** O O 1 X 4 4 .6 4 3 .2 4 4 .4 4 4 .5 4 4 .3 4 4 .3 4 4 .5 4 5 .0 4 4 .5 4 3 .5 4 3 .8 4 3 .5 4 3 .8 4 3 6 4 3 .8 4 3 .7 4 3 .7 4 3 .7 « CS _2.5 OO _{2.3 3}.2 rO ¿ 2 3 .0 0 2 co 2 .2 ₂.5 ₂.6 3 .0 3 .5 3 .7 O) CS 1 X 15.5 17.3 17.8 17 2 18 .2 1 8 .2 19.5 20 .9 1 2 0 .6 15 .9 17 .0 1 7 .4 99 1 OO 1 0 2 ₁9.7 2 1 .3 2 1 .0 5 00 Os O - 2 CO V-l r - OO 0\ O = CS ₂ tn

164

Tabela VL Wartości grubości fałdów skórno-tłuszczowych i masy ciała

Wiek (lata) N F a ł d y pod łopatką s k ó r n o - t ł u s na brzuchu z c z o w e na ramieniu Masa ciała X _• X s X S X s C H Ł O P C Y 7 14 0.8 0.5 1.0 0.8 1.2 0.5 2 5 .8 6.5 8 15 0.8 0.4 1.0 0.5 1.1 0 .4 28 .4 5.1 9 16 0.8 0.3 1.0 0.5 1.3 0.5 32 .9 5.1 10 21 0 .7 0.3 0.9 0.6 1.1 0 .4 3 2 .2 5.5 11 22 1.0 0.9 1.3 1.2 1.2 0.9 3 6 .7 9.0 12 26 1.1 0.8 1.4 1.1 1.2 0.5 4 0 .2 8.4 13 2 4 1.2 0.9 1.5 1.1 1.2 0.5 4 8.5 10.8 14 28 1.1 0.8 1.5 1.1 1.3 0.6 57.5 15.3 15 16 0.8 0 .4 1.1 0.8 1.0 0.4 6 0 .4 8.3 D Z I E W C Z Y N K I 7 21 0.6 0.2 0.8 0 .4 1.0 0.3 2 4 .2 3.9 8 16 0 .7 0.3 1.0 0.5 1.3 0 .4 27.5 5.4 9 20 1.1 0 .7 1.4 0.9 1.5 0.6 3 1 .0 6.3 10 19 0.8 0.5 0.9 0.6 1.1 0.3 3 0 .8 5.4 11 28 1.2 0 .7 1.5 0.9 1.4 0.6 3 8 .4 8.8 12 24 1.3 0.9 1.7 1.0 1.6 0.8 4 2 .8 10.0 13 22 1.3 0.7 1.7 1.0 1.5 0.5 50.3 11.5 14 22 1.3 0.4 1.6 0.5 1.6 0.5 54.1 7.1 15 18 1.2 0.3 1.7 0.6 1.7 0 .4 54.7 6.8

Tabela VII. Wartości pomiarów siły mięśniowej zginaczy ręki

Wiek D y n a m o m e t r i a

(lata) ręka lewa ręka prawa

N X S N X s C H Ł O P C Y 7 12 10.3 2.8 12 10.7 2.5 8 15 12.5 3.6 15 14.0 3.6 9 11 17.2 2.5 11 18.6 3.4 10 21 17.7 3.2 21 18.9 2.4 11 17 18.2 3.0 17 19.7 2.9 12 25 20.6 6.0 25 23.8 3.9 13 20 25.6 4.1 20 27.8 5.0 14 23 3 0 .9 7.9 23 33.1 8.6 15 14 4 0 .4 9 .7 13 41.5 11.2 D Z I E W C Z Y N K I 7 14 8.9 1.9 14 9.7 2.6 8 15 10.3 2.4 15 11.6 2.9 9 17 11.9 2.4 17 13.5 3.0 10 17 14.2 4.0 17 14.4 5.7 11 27 17.2 3.0 27 18.1 5.1 12 22 18.7 3.4 22 2 0 .7 3.3 13 21 22 .4 4.0 21 25.3 4.0 14 19 24.5 3.6 18 2 7 .2 3.2 15 17 2 6 .4 4.3 17 28.8 3.8

Wzrastanie dzieci szkolnych ₁₆₅

Tabela VIII. Przeciętne wartości różnic i wartości znormalizowane cech dzieci z Nowosolnej CHŁOPCY DZIEWCZYNKI x£ - x N _{XL - XN X£ - XN X£ XN} SŁ s£ B - v -1.21 -0.2 -0.86 -0.13 masa ciała 0.37 0.02 1.06 0.13 B - sst -1.02 -0.19 -0.9 -0.17 B - sy -1.48 -0.32 -1.52 -0.34 B - t i -0.51 -0.21 -0.54 -0.13 B - a -1.66 -0.32 1.38 -0.23 a - a -0.11 -0.09 0.06 0.04 ic - ic 0.73 0.48 0.53 0.22 thl - thl -0.2 -0.15 0.12 0.05 xi - ths -0.36 -0.25 0 0 mr - mu 0.55 0.07 0.74 0.15 mtt - m tf 1.62 0.23 1.95 0.35

szerokość nasady łokcia -0.32 -0.06 -1.06 -0.39

szerokość nasady kolana 0.37 0.07 0.96 0.16

obwód szyi 0.21 0.09 0 0

obwód spoczynkowy klatki piersiowej -1.44 -0.41 -0.4 -0.11

obwód pasa -1.11 -0.24 -0.72 -0.11 obwód bioder -0.38 -0.04 -0.48 -0.11 obwód uda -0.18 -0.02 0.17 0.03 obwód golem -0.42 -0.15 0.23 0.11 obwód ramienia 0.02 0.04 0.17 0.07 obwód przedramienia 0.19 0.11 0.15 0.1

fałd skómo-tłuszczowy na ramieniu -0.03 -0.16 0.03 0.01

fałd skómo-tłuszczowy pod łopatką 0.01 0.01 0.02 0.03

fałd skómo-tłuszczowy brzuszny 0.2 0.26 0.13 0.18

pojemność życiowa płuc -37.31 -0.03 21.9 0.03

dynamometria - ręka prawa 2.21 0.48 1.77 0.46

166

Legenda wskaźników zamieszczonych w tabeli IX:

. masa ciała (kg) I - BMI - należne] masy cia ła :---

r---( B - v ) 2 (a - da HI) x 100

II - długości kończyny górnej: —----

---(B - sy) x 100

III - długości kończyny dolnej: ---

—---(mr - mu) x 100 IV - szerokościowo-dłueościowy ręki: ---( s t y - d a n i) . J , (a -d a II I ) x 100 V - międzykończynowy: ---(B - sy) (xi - ths) x 100 VI - klatki piersiowej: ---(thl - thl) (a - a) x 100

VII - szerokości

barków:---(sst - sy) (ic - ic) x 100

VIII - szerokości miednicy: ---(sst - sy)

obwód klatki piersiowej x 100

IX -

piersiowo-biodrowy:---obwód bioder . obwód uda x 100

X - tęgości Skerlja:

---(B - v)

(masa ciała - obw. kl. pierś.) x (B - v) cm

XI - odżywienia Bomhardta:---240

Wzrastanie dzieci szkolnych ₁₆₇

m asa ciała + o b w .k l.p ie rs . x 100 XII -

Pigneta-Vervaecka:---( B - v ) VIII 0 . . poj. życiow a płuc x m asa ciała XIII - Spehla:

---( B - v )

Piśmiennictwo

1. Hulanicka B., Brajczewski C., Jedlińska W., Sławińska T., Waliszko A.: Duże miasto - małe miasto - wieś. Różnice w rozwoju fizycznym dzieci w Polsce. Monogr. Zakł. Antr. PAN, Wrocław 1990.

2. Malinowski A.: Dziecko wielkopolskie. Norm y rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży z różnych środowisk, Wielkopolski. Ser. Antropol., nr 5, Wyd. UAM, Poznań 1978.

3. Malinowski A., Bożiłow W.: Podstawy antropometrii. Metody, techniki, nor­ my, PWN, Warszawa-Łódź 1997.

4. Malinowski A., Szkudlarek R., Szkudlarek J.: Rozwój i proporcje głowy u dzieci i młodzieży z przedmieścia Łodzi - Nowosolnef. Folia Morph. (w druku).

5. Stolarczyk H.: Społeczne uwarunkowanie rozwoju fizycznego dzieci i młodzie­ ży szkolnej Łodzi, Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź 1995.

SUMMARY

A n d rze j M alinow ski, R en a ta Szku d la rek J a n S zk u d la re k

SOMATIC GROWTH OF CHILDREN FROM ŁÓDŹ SUBURS — NOWOSOLNA

The works describes the differences in the physical development o f school children from a rural area, which is now a suburb o f Łódź — Nowosolna. After

168

the 2nd World War the population o f this village was transferred to the Łódź re­ gion from the south-eastern part o f Poland (the Tarnopol district). The population has retained different genetic and antropological structure until today. In result, which is also due to pld traditions still maintained by those people, children from Nowosolna show a different developmental course when compared to those from Łódź. The discrepancies concern smaller body parameters, in particular height, while the values o f body weight, pelvic diameter, thickness o f skin folds, width o f hands and feet and arm flexor muscles strength are bigger.