DR. JÓZEF GÓRSKI Referendarz Prokuratorji Generalnej.
NOWELIZACJA PRAWA AUTORSKIEGO
Ustawą z dnia 22 marca 1935 (Dz. Ust. poz. 176) wprowadzono szereg zmian do ustawy o prawie autorskiem z 29 marca 1926. Zmia ny te nie dotyczą ani treści prawa autorskiego, ani też zakresu ochrony, który jest, jak wiadomo, w ustawie z 29 marca 1926 ujęty bardzo szeroko. Poprawki wprowadzone do art. 1, 2 i 4 mają cha rakter wybitnie redakcyjny, a nie merytoryczny.
Nie było też celem noweli wprowadzania zmian w ogólnej strukturze ustawy z 29 marca 1926. To też nowela ogranicza się do drobnych zmian i uzupełnień niektórych tylko postanowień tej ustawy — bez naruszania reszty.
Pod względem merytorycznym nowela ma na celu skutecz niejszą ochronę zapewnionych autorom praw przez ograniczenie możliwości korzystania z cudzego utworu i przez ograniczeni© skut ków niektórych umów, mocą których autor odstępuje swe prawo innych osobom.
Najważniejsze zmiany są następujące:
a) Według dotychczasowych postanowień ustawy z 29 marca 1926 r. wolno było każdemu przedrukowywać w dziennikach arty kuły z innych dzienników, ogłoszone bez zastrzeżenia; wolność przedruku nie obejmowała jednak artykułów treści naukowej i li terackiej.
Nowela ujmuje tę kwestję wręcz odwrotnie. To co było po przednio zasadą, stało się wyjątkiem. Wolność przedruku została wprawdzie utrzymana, ale odnosi się wyłącznie do przedruku w pra sie „aktualnych dyskusyjnych artykułów prasowych na tematy eko nomiczne, polityczne lub religijne, jeżeli zostały one ogłoszone bez zastrzeżenia". Innych artykułów przedrukowywać nie wolno.
b) Według postanowień dotychczasowych wolno było każde mu m. in. recytować cudzy utwór literacki, chyba że autor wyraźnie tego zabronił.
Nowela wprowadza pod tym względem istotne zastrzeżenie: cudzy utwór wolno recytować pod dwoma warunkami: jeżeli au tor wyraźnie recytacyj nie zabronił i j e ż e l i o d b y w a j ą s i ę o n e n i e w c e l a c h z a r o b k o w y c h .
Nowelizacja prawa autorskiego 9 7 *
Kto z recytacji utworów literackich ciągnie zarobek, musi też uszanować majątkowe prawo autora.
c) Według postanowień dotychczasowych wolno było wykony wać cudzy utwór muzyczny, jeżeli nie pobierało się opłaty. Ten ostatni warunek został obecnie, zgodnie ze stanowiskiem zajętem przez judykaturę, ściślej zdefinjowany i brzmi: „ j e ż e l i za to w y k o n y w a n i e n i e p o b i e r a s i ę o p ł a t y l u b n i e m a o n o n a c e l u i n n e j k o r z y ś c i m a t e r j a l n e j . "
W tem ostatniem ujęciu przepis chroni kompozytorów mu zycznych przed naruszeniem ich praw przez właścicieli kawiarń i innych lokali, w których nie pobiera się wprawdzie specjalnej opłaty za przysłuchiwanie się produkcjom muzycznym, lecz opłata ta wkalkulowana jest w ceny potraw i napojów.
d) Uzupełnieniu uległ przepis art. 23 przez dodanie zdania, iż „umowy, dotyczące przeniesienia prawa autorskiego, winny być pismem stwierdzone". Odnosi się to jedynie do umów o przeniesie nie prawa autorskiego w c a ł o ś c i , gdyż tylko takie przeniesienie ma na uwadze art. 23. Przeniesienie niektórych tylko uprawnień, czy udzielenie ograniczonych licencyj, nie wymaga zachowania ja kiejkolwiek formy. Np. umową o nakład, wystawienie, sfilmowanie i t. p. może być zawarta również ustnie.
e) Zupełną nowością jest wprowadzony do ustawy z 29 marca
1926 przepis art. 27 1. Ma on na celu zapewnienie twórcy dzieła
sztuki plastycznej t. zw. „droit de suite", to jest udziału w zysku, jaki osiąga ze sprzedaży takiego dzieła jego nabywca. Ustawodaw ca wychodzi tu z założenia, że niejednokrotnie artysta zmuszony jest pozbywać swe dzieła, posiadające dużą wartość artystyczną za niską cenę. Nabywcy takich dzieł czyto jeszcze za życia artysty, który zdobył w międzyczasie uznanie i sławę, czyteż dopiero po jego śmierci, osiągają ze sprzedaży tanio kupionych dzieł duże zyski, któremi — jako właściciele obrazu czy rzeźby — nie mieli dotąd obowiązku dzielić się z twórcą.
Przepis art. 27 1, wzorowany jest na przepisach francuskich
i belgijskich. W szczególności we Francji ustawy z 20 maja 1920 i 27 października 1920 zapewniły artystom nieprzenaszalne, lecz dziedziczne prawo do pobierania opłaty na wypadek sprzedaży ory ginałów ich dzieł w drodze publicznych licytacyj. Przepisy wyko nawcze do wspomnianych ustaw przewidują szereg formalności, od których uzależnione jest prawo domagania się opłaty od organu przeprowadzającego licytację. Opłaty na rzecz artysty oblicza się w zależności od osiągniętej na licytacji ceny, bez względu na zysk czy stratę sprzedającego właściciela.
9 8 * Dr. Józef Górski
Przy cenie od 50—10 000 fr. opłata wynosi 1%, przy cenie od 10 000 do 20 000 fr. oplata wynosi 1,5%, przy cenie 20 do 50 tys. fr. — 2%, a powyżej tej ceny 3%.
W stosunku do wzoru francuskiego przepis art. 27 1 różni się
tem, że nie uzależnia on „droit de suite" od żadnych formalności, ani nie ogranicza go jedynie do wypadków sprzedaży w drodze li cytacji publicznej. Podczas gdy we Francji twórcy należy się opła ta w każdym wypadku sprzedaży oryginału jego dzieła bez względu
na osiągnięty zysk, art. 27 1 naszej ustawy uzależnia prawo autora
od osiągnięcia przez sprzedawcę kwalifikowanego zysku, skoro ar tykuł ten postanawia, że „jeżeli przy sprzedaży oryginalnego dzieła sztuki plastycznej sprzedawca uzyskuje cenę przewyższającą więcej, niż o połowę cenę nabycia, twórca i jego spadkobiercy przez cały czas trwania prawa autorskiego mają prawo do dwudziestoprocen-towego 'udziału we wspomnianej przewyżce ponad połowę. Zrzecze nie się zgóry tego prawa ze strony twórcy lub jego spadkobierców nie ma skutków prawnych.
Za zwrot udziału w przewyżce odpowiada przed uprawnionym sprzedawca.
Udowadnianie ceny kupna i następnej ceny sprzedaży jest obo wiązkiem uprawnionego".
Przy tej sposobności warto nadmienić, że przytoczony przepis stanowi też realizację zaleceń, wyrażonych przez międzynarodowy kongres prawa autorskiego, odbyty w Warszawie w 1926 r. Kongres ten nie uchwalił w tym względzie żadnej wiążącej formuły, a wyraził jedynie pogląd, że zasady „droit de suite" mogłyby znaleźć zasto sowanie również do manuskryptów utworów literackich i muzycz nych.
f) W przepisach o umowie o nakład nowela wprowadziła zmia ny w art. 34, chroniące lepiej interesy osobiste twórcy na wypadek odstąpienia przez nakładcę praw nakładowych innej osobie.
g) Bardzo poważnym uzupełnieniom uległy przepisy ustawy z 29 marca 1926, traktujące o „innych umowach (poza umową o nakład) o rozpowszechnianie utworów".
Otóż w miarę powstawania, dzięki wynalazkom, coraz to no wych możliwości rozpowszechniania tworów ducha ludzkiego, owe „inne umowy" odgrywać poczynają coraz to poważniejszą rolę. Za daniem ustawodawcy jest należyte uregulowanie wynikających z ta kich umów wzajemnych praw i obowiązków stron.
Nowela skreśla w tym dziale całkowicie postanowienia art. 48, pozwalające dotychczas przedsiębiorcy, wystawiającemu dzieło
mu-Nowelizacja prawa autorskiego 99
zyczne na odbijanie tekstów pieśni i libretta i sprzedawanie ich pu bliczności, przybywającej na przedstawienie, byleby nie wprowadzał on tych odbitek w obieg księgarski.
Odtąd bez specjalnej umowy z autorem prawo robienia i od sprzedaży odbitek nie przysługuje już wystawiającemu utwór mu-zyczny.
Jako uzupełnienie przepisów istniejących, wprowadziła nowela art. 501 , 5 02 i 503, dotyczące zezwoleń na przeniesienie utworu
na instrumenty mechaniczne, na film kinematograficzny oraz na publiczne wykonywanie dzieła.
W pierwszym wypadku zezwolenie nie obejmuje uprawnienia do publicznego wykonywania dzieła za zapłatą lub dla jakiejkolwiek korzyści materjalnej. W ostatnim wypadku zaś zezwolenie na pu bliczne wykonanie nie daje prawa do rozpowszechniania dzieła za
pomocą radjofonji lub radjowizji. Poszkodowany autor nie może w żadnym wypadku domagać się odszkodowania od radjoodbior-ców. Natomiast zezwolenie na przeniesienie dzieła na film kinema tograficzny obejmuje, w braku odmiennej umowy, uprawnienie do publicznego wykonywania filmu.
h) Nowela przewiduje, za wzorem przepisów dotyczących pra wa patentowego, rodzaj przymusowej licencji. Mianowicie nowy
art. 15 1 daje Ministrowi W. R. i O. P. prawo do udzielenia upo
ważnienia na rozpowszechnianie wydanego dzieła za pomocą środ ków radjofonicznych lub radjowizyjnych, bez względu na zgodę twórcy, jeżeli za takiem rozpowszechnianiem przemawiają wzglę dy wyższej użyteczności. Orzeczenie Ministra ustala równocześnie należne twórcy odszkodowanie, którego podwyższenia można do magać się na drodze sądowej.
i) Wreszcie należy wspomnieć, że nowela uregulowała w drodze
nowych! przepisów, zawartych w art. 601, 60 2 i 6 03 specjalne
postępowanie zabezpieczające powództwo, oparte na naruszeniu prawa autorskiego, upoważniła Prokuratorję Generalną do wyta czania w interesie publicznym powództwa w wypadku naruszenia przepisów art. 58 oraz zaostrzyła przepisy karne, dostosowując je równocześnie do przepisów ogólnych, zawartych w polskim kodek sie karnym z 1932 r.
