Zakres wymagań z przyrody dla klasy czwartej

Zakres wymagań z przyrody dla klasy czwartej

Dział I - Obserwujemy przyrodę

- rozróżnianie pojęć „ przyroda ożywiona i nieożywiona”

- przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej - znajomość pomocy i przyrządów przyrodnika

- budowa i zastosowanie mikroskopu - sposoby wyznaczania stron świata

- znajomość kierunków głównych i pośrednich ( wraz ze skrótami ang.) - zmiany w przyrodzie zachodzące w poszczególnych porach roku - składniki pogody i sposoby ich pomiaru

- czytanie z mapy prognozy pogody ( wykonanie własnej mapy pogody )

Dział II –Życie na Ziemi

- poziomy organizacji biologicznej ( od komórki do organizmu ) - przykłady organizmów jedno i wielokomórkowych

- cechy istoty żywej

- zależności między organizmami ze szczególnym uwzględnieniem łańcuchów pokarmowych

- rozmnażanie płciowe i bezpłciowe z przykładami organizmów

Dział III – Tajemnice ciała

- składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu

- budowa i funkcje układów : pokarmowego, krwionośnego, oddechowego, nerwowego, kostno-mięśniowego i rozrodczego

Dział IV- Zanim zostaniesz rodzicem

- kobieta, mężczyzna, dziecko ( żeński i męski układ rozrodczy ) - etapy rozwoju dziecka

- dojrzewanie fizyczne i psychiczne

Dział V –Kiedy zachorujesz

- przykłady, przebieg i objawy chorób zakaźnych - choroby wywołane czynnikami cywilizacyjnymi - sposoby zapobiegania chorobom

- zasady udzielania pierwszej pomocy

Dział VI - Wędrówki po bliższej i dalszej okolicy - pojęcia skali, planu i mapy

- rodzaje skal i ich zamiana, rysowanie planów przedmiotów w prostych skalach

- obliczanie odległości na planie i mapie; orientowanie mapy i planu - rodzaje znaków topograficznych

- czytanie mapy poziomicowej i hipsometrycznej - obliczanie wysokości względnych i bezwzględnych - zewnętrzne i wewnętrzne czynniki rzeźbotwórcze - wypukłe i wklęsłe formy terenu

- cechy ukształtowania powierzchni Polski

Dział VII - Ziemia jako środowisko życia - obieg wody w przyrodzie

- przystosowanie organizmów do życia w wodzie

- cechy doliny rzecznej od źródła do ujścia ( powstawanie starorzeczy ) - charakterystyka wybranych ekosystemów lądowych ( lasu, łąki, pola ) - projektowanie parku miejskiego.

Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów:

- sprawdziany wiadomości ( 2-3 w semestrze po zakończonych działach ) - kartkówki ( 1-2 z bieżących tematów o kluczowym znaczeniu np. kierunki na mapie, obliczenia skali )

- odpowiedzi ustne ( ocena aktywności podczas zajęć )

- dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń ( po I i II semestrze )

Zakres wymagań z przyrody dla klasy piątej

Dział I - Polska - moja ojczyzna

- położenie Polski w Europie ( znajomość sąsiadów i ich stolic ) - Polska w Unii Europejskiej ( flaga, liczba państw członkowskich, data wstąpienia Polski, przykłady lokalnych inwestycji unijnych )

- podział administracyjny Polski

- cechy rzeźby Polski z uwzględnieniem wpływu lądolodu skandynawskiego - pochodzenie i rodzaje skał najbliższej okolicy

- typy genetyczne gleb Polski i ich rozmieszczenie - rodzaje i rozmieszczenie lasów w Polsce

- wody powierzchniowe Polski ( sieć rzeczna, jeziora naturalne i sztuczne ) - systematyka świata przyrody ożywionej Karola Linneusza ( nazwy królestw, różnice w budowie komórki roślinnej i zwierzęcej )

- formy ochrony przyrody ( od ochrony gatunkowej po park narodowy )

Dział II - Morze Bałtyckie - słonowodne środowisko życia

- Morze Bałtyckie ( położenie, typ morza, warunki życia organizmów , glony morskie, typy wybrzeży, cechy pogody nad morzem, osobliwości przyrod- cze pobrzeży bałtyckich, główne miasta pobrzeży i zajęcia mieszkańców )

Dział III - Jeziora - słodkowodne środowisko życia

- warunki życia w jeziorze ( przystosowanie roślin do życia w wodzie, glony słodkowodne, roślinność naszych jezior )

- charakterystyka Pojezierza Mazurskiego i Suwalskiego

Dział IV - Ląd jako środowisko życia

- mchy-jedne z pierwszych roślin lądowych ( budowa, gatunki mchów, rola mchów w przyrodzie i gospodarce człowieka )

- rośliny zarodnikowe - paprocie, skrzypy i widłaki ( budowa, występowanie i przedstawiciele )

- podział roślin nasiennych na nago - i okrytonasienne

- budowa rośliny nasiennej i rola poszczególnych organów: korzenia, łodygi, liści, kwiatów i owoców

- budowa i różnorodność grzybów ( odróżnianie grzybów jadalnych od trujących )

- porosty ( budowa, miejsce występowania, kształt i barwa plech )

Dział V – Krajobrazy nizin środkowopolskich - charakterystyka pasa nizin środkowopolskich

- położenie, cechy krajobrazu, gospodarka i osobliwości przyrodnicze nizin:

Śląskiej, Mazowieckiej, Podlaskiej i Polesia Lubelskiego - Puszcza Białowieska i Białowieski Park Narodowy

Dział VI – Krajobrazy wyżyn - charakterystyka pasa wyżyn

- położenie, cechy krajobrazu, gospodarka i osobliwości przyrodnicze wyżyn:

Śląskiej, Krakowsko- Częstochowskiej, Lubelskiej

Dział VII – Krajobrazy gór

- Góry Świętokrzyskie - kraina gołoborzy

- Sudety - budowa kotlinowa, parki narodowe, przykłady degradacji środowiska - Tatry - cechy rzeźby wysokogórskiej, pogoda w górach, piętra roślinne, TPN

Dział VIII – Budowa i właściwości materii - rodzaje sił występujących w przyrodzie

- działanie sił: grawitacji, magnetycznych, tarcia, elektrostatycznych, sprężystości - maszyny proste ( zasada działania bloku, równi pochyłej, kołowrotu i dźwigni ) - rozróżnianie pojęć: atom i cząsteczka

- modelowe ułożenie cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach - budowa i właściwości ciał stałych, cieczy i gazów

- rozszerzalność temperaturowa ciał stałych, cieczy i gazów

Dział IX - Przemiany chemiczne wokół nas

- rozumienie pojęć: substancja prosta i złożona, pierwiastek i związek chemiczny - mieszaniny jednorodne i niejednorodne

- roztwory wodne i ich znaczenie w przyrodzie - spalanie i utlenianie w przyrodzie

Dział X - Ochrona przyrody

- wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze ( przykłady korzystnych i nie- korzystnych działań człowieka w środowisku )

- formy ochrony przyrody ( przykłady globalnych działań służących ochronie środowiska )

Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów:

- sprawdziany wiadomości ( 2-3 w semestrze po zakończonych działach ) - kartkówki ( 1-2 z bieżących tematów o kluczowym znaczeniu np. kierunki na mapie, obliczenia skali )

- odpowiedzi ustne ( ocena aktywności podczas zajęć ) - dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń ( po I i II semestrze )

Zakres wymagań z przyrody dla klasy szóstej

Wymagania do poszczególnych działów.

Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata Po opanowaniu działu uczeń:

• podpisuje na ilustracjach przedstawione ciała niebieskie używając nazw: gwiazd, planeta;

planeta karłowata, planetoida, księżyc, kometa;

• wymienia założenia teorii heliocentrycznej;

• wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca;

• rozróżnia masę i ciężar ; wymienia jednostki masy i ciężaru;

• wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów;

• wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego;

• wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą loty kosmiczne;

• definiuje prawo powszechnego ciążenia.

Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie Po opanowaniu działu uczeń:

• wymienia przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła;

• wymienia ciała przezroczyste i nieprzezroczyste

• rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promienia świetlnego;

• wymienia źródła dźwięków;

• wskazuje na rysunku wybrane elementy budowy oka i ucha ludzkiego;

• rysuje prosty obwód elektryczny;

• wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień;

• rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej;

• wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła;

• wyjaśnia, jak powstaje echo;

• wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny ;

• omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko ;

• wyjaśnia, czym jest echolokacja ;

• wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła ;

• rysuje schemat przejścia światła białego przez pryzmat ;

• wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali;

• wyjaśnia, czym są ultradźwięki.

Dział 3. Ziemia – nasza planeta 3.1Położenie geograficzne Po opanowaniu działu uczeń:

• wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny;

• rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię;

• zaznacza na schematycznym rysunku półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową;

• określa kierunki świata na mapie ;

• zaznacza na mapie punkty, które mają jednakową szerokość lub jednakową długość geograficzną;

• rysuje linie sił pola magnetycznego;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia siatka geograficzna i siatka kartograficzna );

• określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli lub dowolnego punktu na globusie;

• odszukuje na mapie punkt o podanych współrzędnych geograficznych;

• wyjaśnia zasadę działania igły magnetycznej;

3.2 Ruchy Ziemi. Komórka zwierzęca. Odkrycia geograficzne Po opanowaniu działu uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc ;

• podpisuje na mapie kontynenty i oceany ;

• rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię;

• zaznacza na rysunku kierunek ruchu obrotowego Ziemi lub demonstruje to na globusie;

• wymienia cechy ruchu obiegowego Ziemi ;

• podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi ;

• podpisuje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej ;

• wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych;

• wymienia wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi ;

• charakteryzuje rolę poszczególnych struktur komórkowych.

Dział 4. Życie w wodzie

4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej Po opanowaniu działu uczeń:

• podpisuje na schematycznym rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny ;

• podpisuje na rysunku grzbiet i dolinę fali ;;

• na schematycznym rysunku podpisuje długość i wysokość fali ;

• wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej ;

• opisuje pochodzenie raf koralowych ;

• wymienia przyczyny ruchu wód oceanicznych ;

• wyjaśnia, co to są prądy morskie ;

• analizuje na mapie w podręczniku rozkład temperatur wód oceanicznych na kuli ziemskiej ;

• wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy ;

• omawia przyczyny i skutki pływów morskich ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia tsunami .

4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów Po opanowaniu działu uczeń:

• wymienia strefy życia w morzu ;

• omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu ;

• porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach morza wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton ;

• wykonuje schematyczny rysunek meduzy i polipa opisuje budowę;

• opisuje budowę koralowców ;

• wymienia zwierzęta kręgowe żyjące w morzach i oceanach ;

• omawia sposób rozmnażania się ryb ;

• opisuje budowę zewnętrzną ryby ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta zmiennocieplne ;

• wymienia cechy przystosowujące ssaki do życia w morzach i oceanach ;

• wyjaśnia znaczenie pojęć: linienie, akwakultura ;

• uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców ;

• wymienia zagrożenia wód oceanicznych będących skutkiem działalności człowieka.

4.3 Życie w jeziorze Po opanowaniu działu uczeń:

• wymienia organizmy cudzożywne żyjące w jeziorze;

• omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze ;

• podpisuje części ciała pantofelka ;

• wymienia przedstawicieli skorupiaków i mięczaków żyjących w jeziorze ;

• nazywa części ciała raka ;

• wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych żyjących w jeziorze ;

• rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze ;

• wymienia przykłady łańcuchów pokarmowych w jeziorze ;

• rozpoznaje gatunki ryb na podstawie opisu ;

• porównuje budowę stułbi z budową chełbi ;

• wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka.

Dział 5. Życie w środowisku lądowym.

5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe Po opanowaniu działu uczeń:

• wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe ;

• rozpoznaje zwierzęta należące do poszczególnych grup zwierząt bezkręgowych ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi ;

• omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie ;

• omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy ;

• omawia budowę owada ;

• omawia rozwój owadów na przykładzie motyla ;

• wymienia przykłady owadów pożytecznych i owadów, które są szkodnikami ;

• wyjaśnia znaczenie pojęć: owady społeczne, walka biologiczna ;

• wskazuje na schemacie części ciała pająka;

• charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków ;

• wymienia cechy przystosowujące żabę do życia w środowisku wodno- -lądowym ;

• klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy ;

• omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie.

5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki.

Po opanowaniu działu uczeń:

• wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie ;

• odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży ;

• wymienia cechy budowy przystosowujące ptaka do lotu ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne ;

• nazywa elementy budowy pióra ;

• wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki i zagniazdowniki ;

• porównuje gady i ptaki ;

• wymienia przykłady ptaków występujących cały rok w Polsce, odlatujących na zimę, przylatujących na zimę ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia pasożytnictwo lęgowe ;

• wymienia charakterystyczne cechy ssaków oraz środowisko ich życia;

• omawia sposób rozmnażania się ssaków . Dział 6. Krajobrazy Ziemi

6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących Po opanowaniu działu uczeń:

• odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli wartości najwyższej i najniższe temperatury powietrza, najniższą i najwyższą sumę opadów

• oblicza roczną amplitudę temperatury powietrza i średnią roczną sumę opadów na podstawie danych z tabeli lub odczytanych z wykresu klimatycznego ;

• wskazuje na mapie świata strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących ;

• omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie międzyzwrotnikowej ;

• przyporządkowuje strefie krajobrazowej cechy klimatu i roślinności ;

• wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych ;

• rysuje wykres klimatyczny na podstawie danych zawartych w tabeli ;

• opisuje zajęcia Beduinów, mieszkańców Sahelu, Pigmejów w Kotlinie Konga, Papuasów w Nowej Gwinei, Indian na Nizinie Amazońskiej ;

• wymienia mechanizmy obronne roślin, występujących w strefie sawann i pustyń, przed wysoką temperaturą powietrza i niedostatkiem wody .

6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi

Po opanowaniu działu uczeń:

• wskazuje na mapie świata strefy: śródziemnomorską, lasów liściastych, stepów i tajgę ;

• wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej ;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna ;

• wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej ;

• charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego;

• porównuje cechy klimatu: śródziemnomorskiego strefy lasów liściastych, stepów i tajgi na podstawie wykresów klimatycznych ;

• wymienia przykłady roślin, które rosną w stepie ;

• wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w stepie ;

• wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe; ;

• porównuje zagospodarowanie przez człowieka obszaru strefy śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i tajgi ;

• wskazuje na mapie step, pampę i prerię 6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych Po opanowaniu działu uczeń:

• wskazuje na mapie świata obszary, na których występuje tundra ;

• opisuje, na podstawie wykresu, klimat tundry, Antarktydy i Arktyki ;

• wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze ;

• omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych ;

• charakteryzuje gospodarkę człowieka w tundrze i w strefie pustyń lodowych porównuje Antarktydę i Arktykę ;

• omawia dokonania odkrywców strefy pustyń lodowych.

Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro Po opanowaniu działu uczeń:

• wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywane, zasoby niewyczerpywane ;

• wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ;

• wskazuje przyczyny nasilenia się efektu cieplarnianego ;

• wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu ;

• wyjaśnia, jak powstaje „dziura ozonowa” ;

• rozpoznaje symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska ;

• wymienia przykłady działań, które służą ochronie przyrody ;

• wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000.

Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów:

• sprawdziany wiadomości – 2-3 w ciągu semestru;

• kartkówki z bieżących tematów;

• odpowiedzi ustne;

• dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń (po I i II semestrze).