Mineralogiczne i mikromorfologiczne badania produktów wietrzenia niektórych magmowych skał macierzystych gleb występujących w Sudetach

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X I V , z . 2, W A R S Z A W A 1973

ADAM BOGDA

M INERALOGICZNE I M IKROM ORFOLOGICZNE BAD AN IA PRODUKTÓW W IET R Z EN IA N IEK TÓ R YC H MAGMOWYCH SK A Ł

M A C IER Z YST Y C H G L E B W Y S T Ę P U JĄ C Y C H W SUDETACH

Katedra Gleboznawstwa WSR we Wrocławiu Kierownik — prof. dr hab. S. Kowaliński

W STĘP

W kompleksie czynników glebotw órczych zasadniczą rolę przy tw o­ rzeniu się zw ietrzelin i gleb odgryw a skała m acierzysta, gdyż jej budo­ wa, skład m ineralny, w łaściwości chemiczne i fizyczne w arunkują tem po przem ian i przebieg procesów glebotw órczych zachodzących w n ajb ar­ dziej zewnętrznej w arstw ie litosfery.

Przem ianom litosfery, zachodzącym pod w pływ em w ietrzenia, poświę­ cono w literatu rze w iele m iejsca [2, 3, 5, 22, 25, 26, 31, 32, 33]. Wyniki prac F r e d e r i c k s o n a [10], G o l d i c h a [11], G r a h a m a [13], J a c k ­ s o n a i S h e r m a n a [15] oraz M e y e r a i K a l k a [28] pozwoliły ustalić kolejność rozpadu szeręgu m inerałów pierw otnych, z uwzględnie­ niem ich zmian strukturalnych zachodzących podczas procesu w ietrzenia. M inerałam i w tórnym i {głów nie ilastymi) jako produktam i w ietrze­ nia, pow stałym i w odm iennych w arunkach przyrodniczych, oraz ich w łaściwościam i zajmowało się wielu badaczy [9, 12, 16, 17, 18, 29, 30, 36, 40].

W ietrzenie m inerałów pierw otnych oraz tw orzenie się m inerałów w tórnych można prześledzić m etodam i m ikrom orfologicznym i, które ostatnio zostały wprowadzone do badań gleboznawczych. Szczególnie duże zasługi w dziedzinie m ikrom orfologii gleb położyli przede w szystkim : K u b i ë n a [24], A l t e m ü l l e r [1], B e c k m a n n i G e i g e r [4] oraz B r e w e r [8]. W Polsce tego typu badania przeprowadzili K o w a l i ń ­ s k i [19, 20], J a b ł o ń s k i [14] i T o k a j [37].

Zm iany składu m ineralnego zw ietrzeliny skalnej i pow stające nowe m inerały w pływ ają na szeæeg właściwości w ytw orzonych gleb.

86 A. Bogda

U w z g lę d n ia ją c p o w yższe, g łó w n ym c e le m p r a c y ibyło:

— zb ad an ie sk ład u m in e ra ln e g o z w ie tr z e lin y n ie k tó ry c h skał m a g ­

m o w ych S u d etó w oraz p rze śle d zen ie zm ian, ja k im u le g a ją m in e ra ły

p ierw o tn e z a w a rte w b a d a n ych sk ała ch m a c ie rz y s ty c h g le b pod w p ły ­

w em p ro cesu w ie trz e n ia ,

— poznanie składu m inerałów w tórnych w ystępujących w poszcze­ gólnych poziomach genetycznych gleb w ytw orzonych z badanych utw o­ rów m acierzystych,

— w ykazanie związku m iędzy zw ietrzeliną skały wyjściowej a n ie­ którym i właściw ościam i badanych jednostek taksonom icznych gleb.

O BIEKTY I METODYKA BADAIsT

Szczegółowymi badaniami objęto sześć profilów w ietrzeniow ych gleb górskich o zmiennej zaw artości szkieletu, które reprezentują następujące obiekty :

1 — gleba pseudobielicowa w ytw orzona z granitu porfirow atego, w y­ stępująca na terenie Kotliny Jeleniogórskiej (profil 1),

2 — gleba .brunatna w ytw orzona z granitu rów noziarnistego, w ystę­ pująca w północnej części Rudaw Janow ickich (profil 2),

3 — gleba brunatna w ytw orzona z porfiru kwarcowego, w ystępująca na terenie Gór W ałbrzyskich (profil 3),

4 —

g le b a b ru n atn a w y tw o rzo n a z g ab ra oliwinowego-, w y s tę p u ją c a

n a te re n ie O bniżenia N ow orudzkiego (p ro fil

4),

5 — gleba brunatna w ytw orzona z gabra bezoliwinowego, w ystępująca na teren ie W zgórz Włodzickich (profil 5),

6 — g le b a b ru n atn a w y tw o rzo n a z b a z a ltu n efelin o w ego , w y s tę p u ­

ją c a n a te re n ie P ogórza Izersk ieg o (p ro fil 6).

Pod względem geologicznym badane obiekty reprezentują skały m ag­ mowe niektórych rejonów sudeckich.

Obiekty 1 i 2 w ystępow ały na obszarze granitow ego m asyw u K a r­ konoszy [6], obiekt 3 — na terenie porfirow ego m asyw u Chełmca, obiekt 4 i 5 zlokalizowano na terenie m asyw u gabrowo-diabazowego Nowej Rudy [27], a obiekt 6 reprezentow ał lokalnie w ystępujące skały w ulka­ niczne, należące do trzeciorzędowej form acji bazaltowej Dolnego Śląska. W szystkie badane gleby, użytkow ane jako trw ałe użytki zie­ lone, położone są na wysokości od 360 do 560 m n.p.m . i m ają zbliżone warunki klim atyczne. Średnia roczna tem p eratu ra wynosi 6,4 - 6,9°C , a sum a rocznych opadów — 700 - 1000 mm.

W czasie badań terenow ych sporządzono szczegółowy opis m orfolo­ giczny profilów w odkryw kach (tab. 1) oraz pobrano odpowiednie próbki z poszczególnych poziomów zróżnicowania do badań fizycznych,

che-Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych.. 87

P ołożenie i n ie k tó re w łaściw ości badanych obiektów S itu a tio n and some p ro p e rtie s o f the o b je c t s in v e stig a te d Kazwa gleby i miejscowość S o i l kind and l o c a l i t y P ołożenie odkrywki S itu a tio n o f outcrop Poziomy gene­ tyczne G enetic h orizons Miąższość poziomów T hickness o f h orizons cm Grupa mechaniczna Mechanical group rfęgiel org ani­ czny ogoiem Organie carbon % pH in e2o w in In KC1 1 2 3 4 5 6 7

8

Gleba pseudo- Kulm inacja _{Al d} 0-20 p iasek luźny

b ielico w a g łę ­ płaskowyżu lo o se sand 1 ,0 6 5 ,7 4 ,4

boka wytworzo­ około 360 m

na z g ra n itu n.p.m .

_V

20-35 p iasek luźny

porfirow atego P la te a u e l e ­ lo o se sand n .o . 6 ,0 4 ,7 / p r o fil 1/ v atio n about

J e le n i a Góra 360 rc 3 5-45 p iasek luźny

bseudopodzolic a . s . l . loose sand n .o . 6 ,0 4 ,7

s o i l , deep,

developed of _{V B5} 4 5-62 _{p iasek g l i n ia s t y , le k ­}

porphyric gra­ k i , p ylasty

n ite / p ro file К о,1/ l i g h t loamy s i l t y J e le n i a Góra sand n .ó . 6 ,5 5 ,1 - _{62-77 żwir p ia sz cz y sty} ? _{sandy* g rav el n .o . 6 ,5 5 ,2}

C1

77-127 żwir p ia sz cz y sty sandy grav el n .o . 6 ,5 5 ,1

C2 127-177 żwir p iaszczy sty_{sandy g ravel n .o . 6 ,4}

5 ,1

177-227 żwir p ia sz cz y sty

? _{sandy grav el n .o . 6 ,5 5 ,2}

Gleba brunatna Teren łagod­ A-jd 0-22 żwir g lin ia s t y

głęboka wytwo­ n ie nachylo­ loamy g rav el 1,3 7 5 ,7 4 ,9

rzona z g ra n i­ ny w kieru n ­

tu równoziar­ ku południo­ /В/ 22-35 żwir p ia sz cz y sty

n isteg o wo-zachodnim sandy grav el n .o . 6 ,1 5 ,1

/ p r o fil 2/ około АЛО m

Janowice W iel­ n.p.m .

_C1

3 5-70 żwir p ia sz cz y sty

k ie , pow. J e l e ­ Area s l i g h t l y sandy gravel n .o . 6 ,2 5 ,4 n ia Góra in c lin e d in

Brown s o i l , south-w estern C2 70-120 żwir p iaszczy sty

deep, develo­ d ir e c tio n sandy grav el n .o . 6 ,5 5 ,5

ped o f u n ifo r­ about 440 m

m ly-grained a . s . l . 120-180 żwir p ia sz cz y sty

g ra n ite У sandy gravel n .o . 6 ,2 5 ,5

/ p ro file No.2/

Janowice W iel­ _C4 180-210 żwir p ia sz cz y sty

k ie , J e le n i a sandy grav el По 0. 6 ,4 5 ,6

Góra county

Gleba brunatna Lekko pochy­ A,d О-25 p iasek słabo g lin ia s ty

głęboka v/у two­ łe zbocze weakly loamy sand 1 ,7 5 5 ,3 4,5

rzona z p o r f i­ około 560 m

ru kwarcowego n.p.m .

/в/

25-45 żwir p ia sz cz y sty

/ p r o fil 3/ M ildly i n c l i ­ sandy g rav el n .o . 5 ,5 4 ,4 Boguszów,pow. ned slope

Wałbrzych about 560 m _C1 45-65 p iasek luźny

Brown s o i l , a . s . l . loose sand n .o . 5 ,0 4 ,5

deep, develo­

ped o f q uartz _C2 > 6 5 l i t a sk a ła p o rfiru

porphyry kwarcowego

/ p ro file No.3/ s o lid rock o f quartz

Boguszów, Wał­ porphyry

88 A. Bogda

c .d . t a b e li 1

1 2 3 4 5 6 7 8

Gleba brunat­ Kulminacyjna A,d 0-2 0 p iasek g lin ia s t y na głęboka wy­ część wzgórza mocny, p y la s ty , tworzona z ga- około 490 m heavy loamy s i l t y

bra oliwinowe- n.p.m . - sand 1 ,9 3 6 ,3 4 ,8

S° E lev ated p art

/ p r o fil 4/ o f upland /В/ 20-45 p iasek g lin ia s ty * 'Wolibórz ,pov/o about 490 m mocny, p y la sty

Nowa Ruda a , s . l . heavy loamy s i l t y

Brown s o i l , sand n .o . 6 ,5 4 ,9

deep, develo­

ped of o liv in e _C1 45-65 żwir p ia sz cz y sty

gabbro sandy grav el n .o . 6 ,8 5 ,0

/ p ro file Ко.4/

W olibórz, Nowa _C2 65-100 żwir p iaszczy sty

Ruda county sandy grav el n .o . 6 ,9 5 ,0

C3 100-115 żwir p ia sz cz y sty

sandy grav el n .o . 6 ,9 5 ,0 C4 115-150 l i t a sk a ła gabra o l i

-winowego

s o lid rock o f o liv in e gabbro

Gleba brunatna Kulm inacja Axd 0-12 żwir p ia sz c z y sty py­

głęboka wytwo­ płaskowyżu na la s t y

rzona z <;abra północny za­ sandy s i l t y g ravel 4,29 6 ,0 5 ,1 bezoiiwinowego chód od wzgó­

/ p r o fil 5/ rz a Frzykrzec /В/ 12-50 żwir p iaszczy sty

Dzikowiec ,pow. około 49О m sandy grav el n .o . 6 ,3 5 ,2

К owa Ruda n.p.m«.

Brown s o i l , F la te a u e l e ­ _C1 50-45 żwir p ia sz cz y sty

deep, develo­ v atio n s itu a ­ sandy grav el n .o . 6 ,7 5 ,3 ped of o liv in e - ted in n orth­

l e s s gabbro western d ir e ­ _C2 45-65 żwir p iaszczy sty

/ p ro file I.'0.5/ c tio n from sandy grav el n. 0. 6 ,8 5 ,3 Dzikowiec, No­ the Frzykrzec

wa Ruda county urland about

490 n C5 > 6 5 l i t a sk a ła gabra b ez- oliwinowego a . s . l . s o lid rock o f o l i v i ­

ne l e s s gabbro G le i-a brunat­ Kulminacyjna Axd 0-20 g lin a lekka p y la s ta

na jłę b o k a wy­ część wzgórza l i g h t s i l t y loam 1 ,7 6 5 ,4 4 ,2 tworzona z ba­ położonego na

z a ltu n e f e l i ­ północ od / в V 20-40 p iasek g lin ia s ty

nowe go w zn iesien ia nocny, p y lasty

/ p r o fil 6/ '.v'ysoka S tró ż a heavy loamy s i l t y

Les na ,pow. około 39О !H sand n .o . 5 ,7 4 ,5

Luboń П. V .Ei.

Brown s o i l , E levated p art /3" / 40-75 g lin a lekk a p y la sta

deep, develo­ of upland /utwór pyłowy/

ped of nephe- s itu a te d north­ l i g h t s i l t y loam

l i n i c b a s a lt wards fror. / s i l t y formation/ n. 0. 5 ,6 4 ,2 / p ro file ::c.6/ the V.'ysoka

Lc-ina, Lubań S tró ż a upland _{c i} 75-105 żwir p iaszczy sty

county about 390 ei sandy gravel n .o . 5 ,5 4 ,0

a. s d .

C2 105-150 utwór kam ienisty

stony form ation n .o . 6 ,0 4 ,4 > 1 5 0 l i t a sk a ła b azaltu

У _{n e fe linow ego}

s o lid rock o f nephe-l i n i c b a s a nephe-lt

Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych.., 89

m icznych oraz m ikrom orfologicznych. Do badań m ikrom orfologicznych po­ bierano próbki do pudełek m etalow ych według Kubieny, przy rów no­ czesnym zachowaniu naturalnej stru k tu ry i zorientow anego kierunkowo układu.

Ze względu na cel pracy pobierano próbki z kilku podpoziomów skały m acierzystej, kierując się stopniem jej rozdrobnienia, a nie tylko cecham i m orfologicznymi.

W laboratorium w pobranych próbkach wykonano następujące ba­ dania: badania mikroskopowe, analizy granulom etryczne, badania m i­ neralogiczne oraz oznaczenia chemiczne.

B a d a n i a m i k r o s k o p o w e obejm owały :

— opisy właściwości m ineralogicznych i m ikrom orfologicznych w szlifach cienkich płytek glebow ych [1, 14, 21].

— ilościowe oznaczenia m ineralogiczne na szlifach glebowych m e­ todą m ikrom etryczną.

Podczas obserw acji szlifów m ikroskopowych w zróżnicowanej m asie m ineralnej wyróżniono:

— detrytus gruby o ziarnach w iększych od 0 ,0 2 mm, — d etrytu s drobny o ziarnach m niejszych od 0 ,0 2 m m .

P rzy opisach m ikrom orfologicznych i obliczaniu składu m ineralnego m asy glebowej poszczególnych poziomów zróżnicowania pewną część d etrytusu drobnego o dużym stopniu rozdrobnienia, uniem ożliw iającym mikroskopową identyfikację poszczególnych składników, zaliczono do plazmy glebowej [5, 8, 24].

Ze względu na zmienną ilość związków żelaza w plazmie glebowej podzielono ją n a:

— plazmę żelazisto-ilastą odznaczającą się pod mikroskopem inten­ syw ną barw ą żółtobrunatną oraz

— plazmę ilastą o szarych miskodwójłomnych b arw ach interferen­ cyjn ych (tab. 2 - 5 ) .

W analizach m ineralogicznych p rzy identyfikacji składu m ineralnego d etrytusu grubego > 0,02 m m średnicy stosow ano powiększenia 45-k ro t-ne, a do określenia m inerałów w ystępujących we frakcjach < 0 ,0 2 m m (detrytusu drobnego) używ ano powiększenia 500 - 900-krotnego. P o prze­ liczeniu ilości detrytusu drobnego w stosunku do zmierzonej powierzchni szlifu i dodaniu składu m ineralnego obliczonego przy m ałym powiększe­ niu, otrzym ano w procentach ogólną w artość udziału poszczególnych m i­ nerałów w analizow anym szlifie. Liczba ziam m ineralnych, oznaczonych we frakcji > 0,02 m m , w ynosiła n a każdym ze szlifów 300 - 700, a w przypadku analizy d etrytu su drobnego ( < 0,02 mm) — 200 - 300.

T a b e l a 2

Skład mineralny /w >i o b j./ p r o filu gleby pseudobielicow ej wytworzonej z g ra n itu porfirow atego / p r o fil 1/ określony z c ien k ich p ły tek Mineral composition /in vol.%/ of pseudopodzolic s o i l p r o f ile developed of porphyric g ra n ite / p ro file No.l/ determined on th in p la te s

Poziom

Głębokość pobrania

próbki

Udział składników we f r a k c j a c h 0 ,0 2 mm i < 10,02 mm w stosunku do powierzcłmi c ie n k ie j mikrometr y c zną

Percentage o f elem ents in fr a c t io n s Z > 0.02 mm and < 0 . 0 2 mm in r e la t io n to th in p la te m icrom etric method

p ły tk i o b licz o n e j metodą su rface c a lc u la te d by gene­ tyczny G enetic horizon Depth o f taking sample fo r th in s e c tio n Kwarc Quartz Skaleń potasowy świeży Fresh potassium fe ld sp a r Skaleń potasowy z w ietrzały Weathered potassium fe ld sp a r

P rzero sty pismowe Rock binds P lag io k laz świeży Fresh p la g io c la se P la g io k la z zw ietrzały Weathered p la g io c la s e cm _>0,02<0,02 Z >0,02<0,02

£

>0,02<0,02 z >0,02< 0,02 E

>

0,02<0,02

E

>0,0 2 <0,02

E

Ai a 5 - 1 5 21,8 9 . 1 3 0 , 9 2 , 9 _ 2 , 9 161,0 i.5 2 0 , 5 _ _

-

2 ,:i _ 2 ,1 9 , 9 1 , 9 11,8

V

22-32 2 7 , 9 1 1 , 5 39 .4 2 , 9 - 2 , 9 21.,0 !»4 2 4 ,2 - - - 2,(Э - 2,0 1 4 , 5 1,0 1 5 , 5 A3

’

Aj/bj 3 5 - 4 5 2 3 ,6 1 1 ,4 35 ,0 4 .4 - 4 ,4 IS',5 С),8 2 0 , 3 - - - 3 ,8 - 3 , 8 1 4 , 7 0 , 7 1 5 ,4 50-60 1 1 , 6 3 6 , 9 4 8 , 5 2.5 - 2 , 5 a;,7 5 , 3 1 4 ,0 - - - 1,< - 1, 6 3 ,8 3 ,8 7 ,6 B3 6 5 - 7 5 1 1 , 5 2 7 , 5 39,0 .9 - 2 , 9 1 1 , 7 0 , 7 1 2 ,4 2 ’ 5 - 2 , 5 l . <Э - 1. 0 3 ,6 - 3 ,6 9 5 - 1 0 5 2 5 ,4 - 25 ,4 1 , 9 - 1 , 9 29,0 29,0 ! , 5 - 1 . 5 2» (Э - 2 , 9 1 8 , 3 - 1 8 , 3 1 4 5 - 1 5 5 2 5 , 7 - 2 5 , 7 1 ,2 - 1,2 2 6 ,6 2 6 ,6 1.0 - 1 .0 3 , ; 2 - 3 , 2 2 6 , 5 - 2 6 , 5 1 9 5 - 2 0 5 2 8 , 9 - 28,9 ■»2 - 2,2 171,1 1 7 , 1 1.8 - 1,8 2,<Э - 2,0 2 6 ,8 - 2 6 ,8 B io ty t

świeży zw ietrzałyB io ty t akcesoryczneM inerały

Plazma glebowa

S o il plasma Su b stan cja

organiczna Nieoznaczone Fresh

b i o t i t e Weatheredb i o t i t e A c c e sso ria lm inerals

ż e la z is to -- i l a s t a ferru g in e o u s--c la y ey i l a s t a clayey Organic m atter Kon-determined > 0,02 0,02<

2

0>,020,02<

_E

0,02> 0 , 0 2<

X

0,02> < 0,02

X

0,02> 0,02<

X

0,02> 0 , 0 2С

X

0,02> 0,02<

X

Al d 5-1 5 1 . 5 - 1 , 5 1 , 4 5 , 1;i 7 , 1 _ - - 1.0 2 , 9 3 , 9 - 1 5 , 5 1 5 , 5 1,0 2 ,7 3 , 7 - o , :L 0,1 4 ' 22-32 3 ,2 - 3 ,2 2,8 5 ,0 7 ,8 0 , 3 - 0 , 3 1.2 1,0 2,2 - 1 , 7 1 , 7 0 ,5 0,5 0 , 3 - 0 , 3 A - _{3 5 - 4 5} 2 ,4 - 2 ,4 1 . 9 2,8 4 , 7 - - - 0,2 2,8 3 .0 - 10,210,2 0 .5 0 , 5 - 0 , 3 0 , 3 V B3 50-60 1.1 - 1,1 2 , 2 3 ,6 5 ,8 0,2 0,8 1,C) - 3 ,6 3 ,6 - 1 1 . 9 1 1 , 9 2,1 2,1 - 0 , 3 0 , 3 B3 6 5 - 7 5 0,6 - 0,6 2 , 5 5 . 3 7 ,8 - - - 2 . 2 1 0 , 5 1 2 , 7 - 1 5 . 5 1 5 . 5 1 . 3 1 , 3 - 0 , 7 0 , 7 9 5 - Ю 5 9 , 3 - 9 , 3 8 , 9 - 8 , 9 0 , 1 - o ,] 2 , 7 - 2 , 7 - - - - -c 2 1 4 5 - 1 5 5 6,6 - 6 , 6 5 ,4 - 5 ,4 - - - 3,< - 3 ,6 - - - - 0,2) - 0,2 C3 19 5 - 2 0 5 6 ,4 “ 6 ,4 1 0 , 5 - 1 0 , 5 - - - 3,<Э 3 , 9 ” - - - 0 ,4 - 0 ,4 A . B o g d a

Poziomy gene­ tyczne Genetic horizons Głębokość pobrania próbki na s z l i f Depth of tak ing sample fo r th in e e c tio n , cm

Udział składników ;vo fra i Percent a^;e of elem ents i

ccjach > 0 , 0 2 mir. i <С 0 ,0 2 шгл w s t о sunie u do powierzchni cienicie j p ły tk i mikrometryozną

. f r a c t io n s > 0 . 0 2 ima and < 1 0 .0 2 mm in r e la t io n to th in p la te su rface micronic t r i e method o b licz o n e j metodą c a lcu la te d by Kv/arc Quartz Skalen potasowy świeży Fresh potassium fe ld sp a r Skaleń potasowy z w ietrzały 7/eathered potassium fe ld sp a r P la g io k la s zwie­ tr z a ły Weat­ hered p la g io c la se EiO'oyb zwie­ t r z a ły 7/eat­ hered b i o t i t e S erycyt S e r i c i t e Plazma glebowa S o il plasma Sub­ s t a n c ja orga­ n iczn a Organie m atter ż e la z is t o - - i l a s t a fe rru g in e o u s- - clayey i l a s t a clayey CM о A C\J о о V E CM о о л см_о о V Е IM о о A C\J о о V E CM о о A CM о о V E CM o o A CM o o V E CM o o A CM o o V E OJ o •o A CM o o V

E

CM o o A cm o o V

E

OvJ o o A CM o V

E

A-jd 5 - 1 5 15,2 9 ,6 2 4 , 8 - - - 1 4 , 3 3 , 3 1 7 , 6 4 , 0 - 4 , 0 - 0 , 3 0 , 3 - 2 , 5 2 , 5 2 , 0 1 0 , 4 1 2 , 4 - 3 3 , 2 3 3 , 2 - 5 , 2 5 , 2 /3/ 2 4-^ 4 4 0 , 3 2 , 7 4 3 , 0 - - - 2 1 , 5 1 , 7 2 3 , 2 5 , 2 0 , 4 5 , 7 - 0 , 4 0 , 4 - 2 , 0 2 , 0 2 , 6 3 , 1 5 , 7 - 1 9 , 8 19,8 - 0 ,2 0 ,2 c i 45-55 4 0 , 5 1 ,4 4 1 , 9 0 ,9 - 0 ,9 2 2 ,9 1 , 3 2 4 ,2 9 ,4 0 ,6 10 ,0 - 0 ,2 0 ,2 - 2 ,2 2 ,2 0 ,8 3 , 1 3 ,9 - 1 6 ,6 1 6 ,6 - 0 ,1 0 ,1 C2 90-100 5 3 ,3 2 ,9 3 6 ,2 1 ,2 - 1 ,2 1 8 , 2 2 ,1 2 0 ,5 2 ,7 1 , 3 4 , 0 - - - 1,1 0 , 7 1 ,8 2 ,2 2 ,1 4 ,3 - 32,2 32,2 - - -1 4 5 --1 5 5 3 3 ,5 2 ,6 36 ,3 - - - 2 3 ,5 2 ,0 2 5 ,5 2 ,0 - 2 ,0 - - - - 4 ,3 4 ,3 - 1 , 3 1 , 3 - 3 0 , 6 30,6 - - -<4 190-200 2 5 , 9 2 , 4 2 6 , 5 0 ,5 - о ,3 3 0 , 5 0 ,6 3 1 , 1 8 ,3 0 ,6 0 , 9 - 0 , 3 0 , 5 - 0 ,8 0 ,8 0 , 6 2 , 4 3 , 0 - 2 7 , 3 2 7 , 3 - - -Skład mineralny /w >J o b j./ p ro filu gleby b n u ialn e j v.ytw ovzou ej gran itu row noziarnibte^o / p ro fil 2 / określony z cien k ich p łytek M ineral composition /in v o l. >*/ of brown s o i l p r o f ile developed o f uniform ly-gi'ained g ra n ite / p ro file lio .,2 / determined on th in p la te s

Pro du kty w ie trz en ia ma gm owy ch sk ał m a ci e rz y st y ch ... 91

'i' а о e 1 о S k ła d m in e r a ln y /w % o b j . / p r o l i l u g le b y b i'w ia t r /j j w ytw orzono j z g'..\>ra o liw in o w e g o / p r o f i l 4 / , o k r e ś lo n y г\ c ie n k i c h p ły t e k M in e r a l c o m p o s it io n / i n v o l . / i / o f brow n . s o il p r o f i l e d e v e lo p e d o f o l i v i n e g ab u ro / p r o f i l e I.o . 4 / d e te rm in e d on t h i n p l a t e s Poziom y g en e ­ t y c z n e G e n e t ic h o r iz o n s G łę b o k o ść p o b ra n ia p r ó b k i na s z l i f D epth o f t a k in g sam ple f o r t h in s e c t io n , cm U d z ia ł s k ła d n ik ó w we f r a k c j a c h I > 0 , 0 2 pjn i < 0 , 0 2 mm w s to s u n k u do p o w ie r z c h n i c i e n k i e j p ł y t k i o b l i c z o n e j metodą n i к r or. e t r y с zną P e r c e n t ago o f e le m e n ts i n f r a c t i o n s ^ > 0 . 0 2 mn ana 0 .0 2 mm i n r e l a t i o n to t h in p la t e s u r f a c e c a l c u l a t e d by m ic r o m e t r ic method P l a g i o k i a z P l a g i o c l a s e P ir o k s e n j e d n o s k o ś n y , H o rn b le n d a u r n l.it o 'v a S i n g l e - o b liq u e d p y r o r e n o , u r a l i t i c h o rn b le n d e O liw i n O li v i n e C h lo r y l C h lo r it ;е P la zm a gleb ow a S o i l p la sm a S u b s t a n c ja o rg a n ic z n a O rg a n ie m a tte r ż e l ■/< i. s t с — - i l a s t a f e r r u g in e o u o -- c la y e y i l a s t a c la y e y OJ о о

A

CM о

о"

V

E

OJ О о

л

< 0 ,0 2

E

OJ о о

Л

OJ о о

V

L

OJ о о

Л

CJ О о

V

L

OJ o o

A

Ol o o

V

£

OJ o o

Л

Ol o o

V

£

OJ o o

A

OJ O O

V

E

Ax d 5 - 1 5 1 2 ,8 1 6 ,0 2 8 ,8 1 0 ,5 2 , 0 1 2 ,5 0 ,4 - 0 ,4 - 2 ,5 2 , 5 0 ,4 2 ,9 5 ,5 - 4 5 ,7 4 5 , 7 0 ,5 6 , 7 7 , 2 / В / 3 0 -4 0 1 3 , 0 1 2 ,0 2 5 ,0 1 2 ,6 0 ,8 1 3 , 4 - - - 1 ,4 5 ,2 4 ,6 6 , 7 1 1 ,2 1 7 , 9 - 5 7 , 1 5 7 , 1 - 2 ,0 2 , 0 ° i 5 0 -6 0 4 9 ,6 0 ,5 5 0 , 1 4 2 ,7 0 ,2 4 2 ,9 0 ,6 - 0 ,6 - 0 , 1 0 ,1 4 ,9 0 ,1 5 ,0 - 1 ,5 1 ,5 - - -C2 7 5 - 8 5 3 3 , 7 0 , 7 5 4 ,4 5 8 , 7 0 ,5 5 9 ,2 0 ,8 - 0 ,8 - 0 ,1 0 ,1 4 ,0 0 ,2 4 ,2 - 1 . 5 1 , 5 - - -C3 1 0 2 -1 1 2 5 5 ,6 - 5 5 ,6 4 0 ,7 - 4 0 ,7 2 , 1 - 2 , 1 - - - 5 ,6 - 5 ,6 - - - - - -C,,r 1 2 5 -1 5 5 5 3 ,5 - 5 5 ,5 4 5 ,6 - 4 3 , 6 5 , 1 - 5 , -! - - - - - - -

-T a о с 1 a 5 S k ła d m in e r a ln y /w % o b j . / j ; r o f i l u g le b y b r u n a t n e j w y tw o rz o n e j z g a b ra b e z o liw in o w e g o / p r o f i l 5 / o k r e ś lo n y z c ie n k i c h p ły t e k

M in e r a l c o m p o s it io n / i n v o l . '■/о/ o f brow n s o i l p r o f i l e d e v e lo p e d o f o l i v i n e l e s s g ab bro / p r o f i l e l.'o. 5 / d e t e r c iin e d on t h i n p l a t e s

Toziomy gene­ tyczne G enetic horizons Głębokość pobrania próbki na s z l i f Depth of tak in g sample f o r tliin s e c tio n , cm

Udział składników we fr a k c ja c h ^ > 0 ,0 2 sun i < 0 , 0 2 aa w .stosunku do powierzchni c ie n k ie j mikrometryczną

Peroentage o f elem ents in fr a c t io n s '^>0o02 irr* and <C 0 .0 2 nm in r e la t io n to th in p la te niicrom etric method

p ły tk i o b licz o n e j metod.-’ su rface c a lc u la te d by

P lag iok laz P la g io c la se P iroksen jednoskośny, Hornblenda uralitow a S in g le ­ obliqued pyroxene, u r a l i t i c hornblende Chloryt C h lo rite Kwarc Quartz Plazma glebowa

S o i l plasma _{S u b stan cja} organiczna Organic m atter Nieoznaczone iîon-detem ir.ed ż e la z is to -- i l a s t a ferru g in eo u s- - clayey i l a s t a clayey CM <э о Л <M <э о V

z

eg о о A cg о о V

E

cg о о Л OJ о о V

I

cg о о Л OJ о о V

Z

cg о о Л OJ О о V

Е

cg о о Л < 0 ,0 2

Е

> 0 ,0 2 < 0 ,0 2

E

> 0 ,0 2 cg О о* V

E

Ajd 2-10 2 2 ,5 7 ,0 2 9 ,5 1 5 ,6 1,8 1 7 ,4 - 0,8 0,8 - 1 ,5 1 ,3 4 ,1 4 ,0 8,1 - 28 ,7 28,7

з,з

9 ,2 13,0 1.2 - 1*2

/в/

15-25 5 9 ,5 4 ,8 4 4 ,3 1 9 ,6 1 ,9 :- i,5 - 1,0 1,0 - 0 ,3 0 ,3 1 ,4 8,2 96 - 17,3 17,3 - 0 ,7 0 ,7 5 ,2 0 ,1 5 ,3 C1 32-42 45 , 9 1*2 45,1 '*4,6 0 ,7 4 5 ,5 - ■'>.1 0 ,1 - - - 1 ,1 1 ,2 2 ,3 - 5 ,6 3 ,6 - 0 ,1 0 ,1 5 ,3 - 3 ,3 °2 50-60 52,0 0 ,2 52,2 4 5 ,4 0 ,1 A3,5 - 0 ,1 0 ,1 - - - 2 ,1 0 ,2 2 ,3 - 0 ,7 0 ,7 - - - 1 ,2 - 1 ,2 с з > 6 5 6 6 ,7 - 06,7 5 5 ,0 - 5 5 ,0 - - - 0 ,3 - 0 ,3 -

-

- -

-

-

-

-. -.i

CO CO P ro d u k ty wie tr zen ia ma gm ow yc h sk ał m a ci e rz y st y ch ...

94 A. Bogda

A n a l i z y g r a n u l o m e t r y c z n e . P rzy oznaczaniu składu m e­ chanicznego zastosowano rozdział poszczególnych frakcji m etodą sitow ą (do 0 0,05 mm) i sedym entacyjną według G o r b u n o w a [12].

W celu przedstaw ienia określonych frakcji składu m echanicznego w układzie zbliżonym do naturalnego ich ilości odnoszono do całej anali­ zowanej próbki. W yniki analiz zestawiono w tab. 7 i w postaci krzyw ych sum arycznych. Z krzyw ych sum arycznych obliczono współczynnik so r­ tow ania S p według w zoru Traska oraz K r u m b e i n a i P e t t i j o h -

n a [23]:

gdzie:

Q3 — średnica cząstek odczytana na osi x z krzywej sum arycznej dla

25% frak cji badanego utw oru,

Qi — średnica cząstek odczytana na osi x z krzywej sum arycznej dla

75% frakcji badanego utw oru, przy założeniu, że najgrubsze frak ­ cje um ieszczono n a początku osi x .

B a d a n i a m i n e r a l o g i c z n e w ykonano dla niektórych frakcji ziem istych wydzielonych w trak cie analizy m echanicznej.

Skład m ineralny oznaczono we frak cjach 1 , 0 - 0 , 0 1 m m m etodą T o ­ k a r s k i e g o [38].

Analizy rentgenograficzne wykonano m etodą D ebye’aS ch e rre ra --H ulla za pomocą rentgenostrukturalnego aparatu typ u M ikrometa, sto­ sując kam erę o średnicy 63,7 m m i lampę z katodą chrom ow ą (Я = 2,28503 kX ).

Badaniom rentgenograficznym poddano frak cje: 0,01 - 0,005 mm, 0,005 - 0,001 m m oraz < 0,001 mm.

Na podstawie intensywności zaczernienia kliszy refleksam i pochodzą­ cym i od analizow anych m inerałów m ożna było w przybliżeniu określić skład ilościowy poszczególnych grup m inerałów ilastych [34].

O z n a c z e n i a c h e m i c z n e obejm owały :

— odczyn gleby w H20 i w l,0 n KC1 potencj orne try cznie oraz węgiel organiczny w poziomach próchnicznych badanych gleb m etodą Tiurina, — analizy całkow ite w stopach z K N a C 0 3 oraz z C a C 0 3 + NH4Cl, w wyniku których oznaczono 9 najw ażniejszych składników m asy glebo­ w ej: S i 0 2, A120 3, F e 20 3, FeO, MnO, MgO, CaO, K 20 , Na20 .

Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych... 95

N iektóre w łaściw ości m ikrom orfologiczne badanych gleb Some m icrom orphological p ro p e rtie s o f the s o i l s in v e stig a te d

Gleba S o i l kind Po­ ziomy gene­ tyczne Gene­ t i c h o ri­ zons Miąż­ szość po­ ziomów Thick­ ness of h o r i­ zons cm Stru k tu ra plazmy Plasma stru c tu re Rozmiesz­ czen ie plazmy oraz zia rn s z k ie le to ­ wych D is trib u ­ tio n o f plasma and s k e le ta l g ra in s Y/olne p rz e strz e n ie

Free spaces S u b sta n cja organiczna Organic n a tte r układ arrange­ ment morfo­ lo g ia morpho­ logy wielkość siz e A1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Gleba pseu- d o b ie lic o - v.a głęboka wytworzona z g ra n itu porfirow a- tego Fseudopod- z o lic s o i l , deep, deve­ loped of porphyric g ra n ite A.d 0-2 0 s i l a s e p i c ,

sk e lse p ic agglom ero-plasm ic in tra p e d a linterm in e­ r a l vughs 30-800 brunatne strz ę p ­ k i o różnym stop­ niu rozkładu brown słireds in d if fe r e n t decom­ p o s itio n degree

V

20-35 s i l a s e p i c ,

skelsc-pic agglom ero-plasm ic in tera p ed a l interm in e­ r a l

vughs 30-1000 czarne n iep rzez­ ro czy ste z ia re n ­ ka b la ck , n on-tran ­ sparent g rain s > 35-45 s i l a s e p i c ,_{lo k a ln ie} n a sep ic, s k e lse p ic s i l a s e p i c , l o c a l l y masepic, sk e lse p ic agglom ero-p la sn ic interm in e­r a l i n t e r ­ pedal

vughs 30-700 czarne n iep rzez­ ro czy ste z ia re n ­ ka

b la ck , n on-tran ­ sparent g ra i r. ö

V 23 45-62 _vosepics i l a s e p i c , agglom ero-_{plasm ic} in tra p e d a l vughs,_{k a n a lik} i-channels, v e s ic le s

20-750 czarnv n iep rzez­ ro czy ste z ia re n ­ ka b la ck , n o r.-tra n - sr.&rer.t g ra in s E-P 62-77 s i l a s e p i c , _{s k e ls e p ic ,} v o sep ic, masepic

aggloir.ero-plasm ic ir .t r ape dal vughs,k a n a iik i-chan n els, v e s ic le s 30-600 czarns z i ar e nk a spotykane rzadko b lack g rain s occu rrin g r a r e ly С > 7 7 a r g i l l a - sep ic lo ­ k a ln ie s i l a s e p i c , sk e lse p ic a r g i l l a - sep ic lo ­ c a l ly s i l a ­ s e p ic , s k e lse p ic m inerojjla- smic gra­ n u la r, lo ­ k a ln ie - lo c a lly aggloriero- plasm ic in term in e-r a l vughs,k a n a lik i chan n els, v e s ic le s 30-500 brak - lack Gleba bru­ natna g łę ­ boka wytwo­ rzona z gra­ n itu rćw- n o z ia r n i- stego Brov.-n s o i l , deep, deve­ loped o f un iform ly- grained g ra n ite A,d 0-22 s ila s e p ic lo k a ln ie sk e lse p ic s ila s e p ic lo c a l l y sk e lse p ic

agglomero-plasm ic ir .t r ape dal vughs, k a n a lik i chan n els, v e-sicles

30-600 brunatne strz ę p ­ k i oraz czarr.e* z i are lik a o róż­ nym stco n iu roz­ kładu

brov.T. sh red s and b la c k g ra in s in d i f f e r e n t decom­ p o s itio n d e cre e /Е/ 22-35 s i l a s e p i c , m asepic, sk e lse p ic i vosepic

agglonero-plasm ic in trap e d al vughs 30-600 wy.jątkowo czarne ziaren ka b lack g rain s e x c e p tio n a lly С > 3 5 s i l a s e p i c , lo k a ln ie - lo c a l l y m asepic, v o s e p ic , sk e lse p ic agglomero-p la sn ic in terar.ed al chan n els, v e s ic le s 50-400 brak - la ck

96 A. Bogda c . d . t a b e l i 6 1 2 ₃ 4 5 6 7 8 9 Gleba bru­ natna g łę ­ boka wy­ tworzona z p o rfiru kwarcowego Brov.n s o i l , deep, deve­ loped of quartz p o

r-A,d 0-25 s ila s e p ic angiomer o -

plasniic i n t rapedal vughs 50-500 brunatno strz ę p ­k i o różnym stop­ niu rozkładu, czarne ziarenka brown shreds in d if fe r e n t décom­ p o sitio n d ecree, black g rain s /в/ 25-45 s i l a s e p i c , lo k a ln ie sk e lse p ic s i l a s e p i c , lo c a l l y s k e lse p ic agglo^ero-plasm ic in t e r a in e -in tra p e d a l r a l vughs, k a n a lik i chan n els, v e s ic le s 50-600 rzadko v; p o sta ci czarnych z ia r e ­ nek ra r e ly in the form of b lack grain s /с/ 45-65 s i l a s e p i c , a r g i l l a - s c p i c , l o ­ k a ln ie - lo c a l l y agglomero-plasm ic n in ero -plasm ic i n t e r ruine­ r a i vughsk a n a lik i chan n els, v e s ic le s 30-600 brak - l i c k Gleba bru­ natna g łę ­ boka wy­ tworzona z gabra oliwinowego Brown s o i l , Ał d 0-20 s i l a s e p i c ,_{lo k a ln ie} sk e lse p ic s i l a s e p i c , lo c a l l y sk e lse p ic a j^ lo n e ro

-•^łasnic in tra p e d a lin terp ed a l vughs k a n a lik i ch an n els, v e s ic le s 50-65-C czarne zwęglone fragmenty oraz Ъгиг.агпе strz ę p ­ k i b lack carbonized ■fragments and jbrown shreds loped of o liv in e gabbro /В/ 20-45 s i l a s e p i c , rzadko* sk e lse p ic s ila s e p ic ra r e ly s k e lse p ic agglomero-p la sn ic in tra p e d a lin t e m in e -r a l vughs k a n a lik i ch an n els, v e s ic le s 5C-5CC czar re zwęglone fragm entу oraz brunatne strz ę p ­ k i

b lack carbonized fragm ents and brown shreds с 45-115 s k e ls e p ic , lo k a ln ie in s e p ic s k e ls e p ic , l o c a l l y in s e p ic agglomero-plasm ic granu lar in te m in e ­

r a l vughs 30-700 brak - lack

Gleba bru­ natna g łę ­ boka wy­ tworzona z gabra bezoiiw ino­ wego Brown s o i l , deep, deve­ loped of o liv in e le s s gabbro

Axd 0-12 s ila s e p ic

agglomero-plasm ic in te rp e d a lin tra p e d a l vughs 50-700 brunatne strz ę p ­k i lub fragmen-y 0 z ас he v; ал e j cu- ! iowie anatomicz­ n e j J brown snreds or , fr a g te ne s with (preserved an ato-1 mi c a l stru c ■cure /В/ 12-30 s i l a s e p i c , lo k a ln ie s k e lse p ic s i l a s e p i c , l o c a l l y s k e lse p ic

agglomero-p la sn ic in tra p e d a lintram in e­ r a l

vughs 30—6CC jrzadko w p o sta c i czarnych z ia r e ­ nek r a r e ly in the f o n o f b lack g rain s с 30-65 lo k a ln ie s i l a s e p i c , s k e lse p ic l o c a l l y s i l a s e p i c , sk e lse p ic agglomero-plasm ic granu lar intram in e­ r a l , lo k a l­ n ie - l o ­ c a lly in tra p e d a l, in te m in e ­ r a l vughs 50-750 Ibrak - la ck Gleba bru­ natna g łę ­ boka wytwo­ rzona z ba­ z a ltu n e fe - linowego Brown s o i l , deep, deve­ loped o f §!IŚ!iinic

Ajd 0-20 s i la s e p ic agglcm

ero-plasroic in tra p e d a l in te rp e d a l vughs 30-500 w p o s ta c i bru­natnych fragmen­ tów czasem o za­ chowanej budowie anatom icznej in the form of brown fragm ents, sometimes with preserved anato­ m ical stru c tu re

Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych.. 97 c .d . t a b e li 6 1 2 ï> 4 5 6 7 a 9 Gleba bru­ natna Głę­ boka wytwo­ rzona z ba­ z a ltu n e fe - linowego Brown s o i l , / В 7 20—40 s i l a s e p i c , lo k a ln ie sk e lse p ic s i l a s e p i c , lo c a l l y sk e lse p ic

agglomero-plasm ic in tra p e d a l vughs,k a n a lik i chan n els, v e s ic le s

50-480 w p o s ta c i c zar­ nych n iep rzezro­ czystych z ia r e ­ nek in the form of b lack n o n -tran s­ parent g rain s deep, deve­ loped of n e p h elin ic b a s a lt /В*’/ 40-75 s i l a s e p i c , s k e ls e p ic , v o sep ic, in se p ic

agglomero-plasm ic in tra p e d a l vughs,k a n a lik i chan n els, v e s ic le s

50-450 w p o sta c i czar­ nych niep rzezro­ czystych z ia r e ­ nek in the form o f b lack n on-tran s­ p arent g rain s с 75-105 s i l a s e p i c ,

s k e lse p ic agglomero-plasm ic granu lar in te rp e d a l rzadko in ­ te rm in e ral in trap ed al, interm in e­ r a l r a r e ly rzadko vughs vughs r a r e ly 50-800 brak - la ck

OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ

C H A R A K T E R Y S T Y K A M IN ER A LO G IC ZN A BA D A N YC H G L EB

Opisy m ikroskopowe m ateriału zwietrzelinowego i glebowego, w ytw o­ rzonego z badanych skał m asyw nych, podano od poziomów zw ietrzelino-w ych zalegających ietrzelino-w spągu poszczególnych odkryietrzelino-wek, przechodząc ko­ lejno aż do najw yżej leżących poziomów akum ulacyjno-darniow ych.

Gleba pseudobielicow a głęboka wytworzona z granitu porfirow atego (profil 1)

W poziomie Cli2 ,3 (77 - 227 cm) w ystępuje luźna zwietrzelina granitu. Skała ta m a strukturę nierów noziarnistą i teksturę bezładną. Głównymi jej składnikami są: skalenie potasowe, plagioklazy, kw arc i biotyt (rys. 1 3 ) . Z m inerałów akcesorycznych w ystępują turm alin, tytan it, h o m -blenda, cyrkon i ru ty l {tab. 2). K w arc tw orzy ziarna różnej wielkości, przeważnie ksenom orficzne czasem hipautom orficzne, oraz liczne w rostki w skaleniach potasow ych i plagioklazach. Na granicy ziam kw arcu i ska­ leni potasow ych bardzo często spotykane są w zajem ne przerosty ty ch m inerałów.

Niektóre ziarna kw arcu są popękane, tw orzące dobrze rozw inięty system mikroszczelin.

Skalenie potasowe tw orzą przeważnie fenokryształy widoczne dobrze na tle pozostałych ziam . Są to m ikropertyty m ikroklinowe, z p rzerosta­ mi plagioklazowymi w postaci jaśniejszych żyłek (rys. 2). W śród prze­ rostów plagioklazowych w yróżnić można dwie dobrze zaznaczające się generacje. Pierw sza — w postaci cieniutkich, subtelnych nitek, druga — w postaci grubszych wrzecionek.

R ys. 1. G le b a p s e u d o b i e li c o w a g łę b o k a w y t w o r z o n a z g r a n it u p o r f i r o w a t e g o ( p r o ­ fil 1). P o z i o m C 3 ( 1 7 7 -2 2 7 cm ). F r a g m e n t w i e t r z e j ą c e j sk ały g r a n it o w e j z z a z n a c z o ­ n y m i sp ę k a n ia m i, w k tó r y c h g ro m a d z i się p la z m a g le b o w a z a w i e r a j ą c a z n a c z n ą

ilość z w ią z k ó w żelaza . P o w i ę k s z e n ie 46 X

a — bez an a liz a to ra , b — z an alizato rem

P s e u d o p o d z o lic soil, deep, d e v e lo p e d of p o r p h y r i c g r a n i t e (profile No. 1). C 3 h oriz o n (1 7 7 -2 2 7 cm ). A f r a g m e n t of w e a t h e r i n g g r a n i t e ro c k w ith m a r k e d fi ssu res, in w h i c h soil p l a s m a w it h c o n te n t of iron c o m p o u n d s is a c c u m u l a t i n g . E n l a r g e m e n t 46 X

Rys. 2. Gleba pseudobielicowa głęboka wytworzona z granitu porfirowatego (pro­ fil 1). Poziom C2 (127-177 cm). Biotyt w różnym stopniu zwietrzały. Widoczne lekko strzępiaste zarysy blaszek oraz wytrącenia związków żelaza. Powiększenie 46 X

a — bez an alizato ra, b — z a nalizatore m

Pseudopodzolic soil, deep, developed of porphyric granite (profile No. 1). C2 horizon (127-177 cm). Biotite at different weathering stages. Slightly jagged outlines"of slices

and precipitations of iron compounds are visible. Enlargement 46 X a — witho ut anal yzer, b — with analyzer

Rys. 3. Gleba pseudobielicowa głęboka wytworzona z granitu porfirowatego (pro­ fil 1). Poziom B 3 (62-77 cm). Dobrze zachowane ziarna mineralne. Plazma glebowa

o strukturze silasepic. Powiększenie 46 X a — bez anal izatora, b — z a na liza to re m

Pseudopodzolic soil, deep developed of porphyric granite (profile No. 1). B 3 horizon (62-77 cm). Well preserved mineral grains. Soil plasma with the structure of sila­

sepic. Enlargement 46 X a — wi tho ut anal yzer, b — with an alyzer

Rys. 4. Gleba pseudobielicowa głęboka wytworzona z granitu porfirowatego (pro­

fil 1). Poziom (20-35 cm). Lokalnie występująca plazma glebowa o strukturze

skelscpic. Powiększenie 46 X a — bez analizato ra, b — z an al iz ato re m

Pseudopodzolic soil, deep, developed of porphyric granite (profile No. 1). A'3 horizon (20-35 cm). Locally ocurring soil plasma with the structure of skelsepic. Enlarge­

ment 46 X

Rys. 5. Gleba pseudobielicowa głęboka wytworzona z granitu porfirowatego (pro­

fil 1). Poziom Aid (0-20 cm). Fragm enty większe oraz detrytus drobny. Większa

zawartość substancji organicznej oraz związków żelaza w plazmie glebowej powo­ duje ciemniejszą barwę. Struktura plazmy glebowej — silasepic. Powiększenie 43 X

a — bez an alizato ra, b — z a nalizatore m

Pseudopodzolic soil, deep, developed of porphyric granite (profile 1). horizon

(0-20 cm). Larger fragments and fine detritus. Higher content of organic m atter and iron compounds in soil plasma darkens the colour. Soil plasma structure, of

silasepic. Enlargement 46 X a — wi tho ut analyzer, b — with an aly ze r

98 A. Bogda

T a b e l a 7

Skład mechaniczny badanych gleb w %

Mechanical com position o f the s o i l s in v e stig a te d in % I.'r p ro fi lu P ro fi le l.'o . P oz io m y g e n e ty cz n e Ge ne ti c h o ri z o n s CÖ S U_a> О т| 'Ö P,|o ьэ а_{О 'О G 0} л й -н о ft н 5 я а>* ю гЧ О F ra k c je żwirowe Gravel f r a c t io n s F ra k c je p ia sz cz y ste Sand f r a c t io n s F ra k c je pyłowe S i l t f r a c t io n s F ra k c je spław iaine Clay fr a c t io n s śre d n ica cz ą stek mm g rain diam eter in mm

0 СО A 1 0 <э CO ct ó 0 ^ c\7 2,0 -1 ,0 1 ,0 -0 ,5 0 01 m in C\J 0 0 1 in 0 <\j 1—1 00 0,1 0 -0 ,0 5 1П r₀1₀ —1 0 0 1 m H 0 0 0 0 0 0,0 0 5 -0 ,0 0 1 h 8 0 V 1 a ^ ĆL 5 -15

_

5 ,1 5 ,8 9 ,6 2 1 ,8 1 8 ,4 1 6 ,2 5 ,8 1 5 ,0 1 ,0 0 ,3

_

A7 . 22-32 - 1 ,3 2 ,5 7 ,5 2 7 ,8 2 6 ,0 1 8 ,5 4 ,0 9 ,7 1 ,5 0 ,5 -4 -4; 35-45 - 0 ,5 4 ,6 7 ,6 2 1 ,0 2 2 ,0 1 9 ,6 4 ,4 1 5 ,2 2 ,6 1 ,7 0 .1 а5/б3 50-60 - _{0 ,7 2 ,1 4 ,5} 1 0 ,4 _{1 4 ,7} 1 9 ,4 _{5 ,5} 30,8 5 ,8 4 ,4 _{1 .1} 33 65-75 - 2 7 ,6 1 0 ,0 8 ,5 9 ,4 6 ,5 6 ,8 3 ,3 1 8 ,6 1 ,5 4 ,4 2 .8 C1 95-105 - 2 5 ,2 19 ,7 1 5 ,5 1 5 ,6 9 ,3 7 ,9 3 ,1 3 ,2 0 ,4 0 ,5 -C.-, 145-155 - 2 1 ,8 2 1 ,0 1 6 ,4 1 6 ,6 1 0 ,6 8 ,6 3 ,1 1 ,4 0 ,1 0 ,1 -c t p 195-205 0 ,9 2 0 ,6 2 3 ,3 1 8 ,8 1 5 ,6 9 ,3 6 ,6 2 ,6 1 ,6 0 ,1 0 ,1 -о _{A-, d 5-15 1 ,8 6 ,2 1 3 ,4 1 3 ,1 1 5 ,4 8 ,9 7 ,5 3 ,9 1 7 ,8 3 ,3} 6 ,2 1 .9 /В/ 24-34 2 ,2 5 ,9 14 ,2 1 7 ,5 2 0 ,4 1 0 ,6 7 ,9 5 ,0 8 ,1 1 ,7 3 .8 2 .0 C1 45-55 5 ,5 1 5 ,6 1 7 ,5 1 4 ,0 1 5 ,5 9 ,2 5 ,2 3 ,5 7 ,2 1 ,0 5 .0 0 ,8 C2 90-100 7 ,1 7 ,0 1 6 ,4 1 8 ,4 1 7 ,8 8 ,7 6 ,4 3 ,5 7 ,7 1 ,0 4 ,7 0 .9 C3 145-155 - 7 ,2 2 2 ,7 2 5 ,7 1 8 ,6 6 ,5 6 ,4 4 ,0 5 ,4 0 ,5 2 ,0 0 ,7 c 4 190-200 - 9 ,6 15 ,3 29,0 1 8 ,9 7 ,7 6 ,6 4 ,5 6 ,3 0 ,5 0 ,8 0 ,5 5 A-, d 5-15 3 ,0 6 ,8 8 ,0 1 1 ,5 1 7 ,4 1 6 ,6 1 2 ,1 7 ,1 9 ,9 2 ,0 3 ,7 1 .4 /i/ 30-40 10,7 1 2 ,6 9 ,3 1 3 ,3 2 4 ,0 9 ,7 1 0 ,0 2 ,6 6 ,3 0 ,3 0 ,8 0 ,3 c i 50-60 1 ,5 3 ,4 1 ,8 4 ,0 1 2 ,6 3 2 ,5 2 4 ,5 2 ,3 1 3 ,1 1 ,4 1 ,9 0 ,9

c. > 6 5 l i t a sk a la p o r fir u kwarcowego - s o lid rock o f quartz porphyry

4 A, d 5-15 6*5 4 ,1 4 ,1 4 ,1 5 ,1 6 ,1 5 ,4 9 ,6 25,8 5 ,0 8 ,2 5 ,6 /3/ 30-40 4 ,3 2 ,2 2 ,7 2 ,5 7 ,6 9 ,8 1 6 ,2 1 2 ,6 2 1 .5 5 ,9 8 ,4 3 ,8 C1 50-60 2 ,0 1 0 ,1 17,3 1 6 ,6 2 0 ,1 9 ,0 9 ,7 7 ,1 6 ,4 0 ,6 0 ,8 0 ,7 75-85 1 2 ,6 2 0 ,2 2 0 ,1 1 4 ,3 1 4 ,9 5 ,4 4 ,6 2 ,5 3 ,6 0 ,3 0 ,4 0 ,6 °3 102-112 3 4 ,5 1 3 ,9 1 4 ,4 1 2 ,5 1 0 ,2 4 ,0 2 ,8 1 .5 3 ,1 0 ,8 0 ,7 1 ,2 C4 > 1 1 5 l i t a sk a la gabra oliwinowego - s o lid rock of o liv in e gabbro

A-» ci 2-10 5 ,0 1 9 ,2 1 1 ,2 9 ,0 8 ,6 6 ,0 7 ,4 7 ,3 1 9 ,7 3 ,0 2 ,5 0 .7

/ в / 15-25 2 0 ,5 19 ,3 1 1 ,0 8 ,5 8 ,6 5 ,0 5 ,2 0 ,5 1 6 ,3 1 ,5 3 ,1 0 ,9 C1 32—42 2 4 ,8 2 2 , 4 1 6 ,6 10 ,7 7 ,9 3 ,8 3 ,3 1 ,9 5 ,4 0 ,8 1 ,5 0 ,6 C2 5 0 - 6 0 2 0 , 0 2 4 , 4 1 8 ,4 1 1 .5 1 0 ,8 4 ,7 4 ,1 1 .5 3 ,2 0 , 2 0 ,6 0 ,3

C3 > 6 5 l i t a sk a ła gabra besoliwinowego - s o lid rock o f o liv in e le s s gabbro 6 A-, d 5 - 1 5 « _{6 , 0} 6 , 2 6 , 0 5 ,7 3 ,6 6 , 8 9 ,9 29,8 7 ,7 1 0 , 6 6 ,9

/ В 7 25-35 4 ,8 7 ,2 6 , 1 6 ,9 6 ,5 4 ,9 6 , 0 9 ,6 25,3 5 ,6 8 , 2 8 ,4 /3"/ 5 0 - 6 0 - _{3 ,2} 0 , 6 1 ,0 1 , 8 2 , 8 1 2 ,3 1 2 .5 30 ,0 6 ,7 1 2 ,9 1 5 ,7 c i 8 5 - 9 5 4 4 ,9 1 0 ,9 3 ,5 4 ,0 6 , 0 4 ,4 6 , 0 4 ,9 9 ,4 2 , 0 1 .9 1 ,5

c 2 120-130 8 0 ,3 6 , 6 1 , 8 2 ,4 2 ,4 1 .4 2 , 0 1 , 2 1 ,5 0 ,2 0 , 1

Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych... 99

Skalenie potasow e w ystępujące w ty m poziomie są w różnym stopniu zaawansowane w procesie w ietrzenia: od ziarn o daleko posuniętych zm ianach do m inerałów tylko lekko , .przyprószonych’ ’ produktam i w tór­ nym i. Ilość z ia m zupełnie św ieżych n a ogół nie przekracza kilku procent (tab. 2). Łuseczki m inerałów w tórnych nie są rów nom iernie rozm ieszczone i często tw orzą ciem niejsze smugi, które układają się przeważnie rów ­ nolegle do kierunku najw yraźniej zaznaczonej łupliwości.

Plagioklazy tw orzą ziarna różnej wielkości. Z iarna świeże w ykazują prążki bliźniacze typu albitowego, w yjątkow o — albitow o-peryklino­ wego.

Na podstawie kąta znikania św iatła określono, że wśród plagiokla-zów w ystępuje głównie oligoklaz z zaw artością 14 - 26% A n (anortytu), w yjątkow o albit — 9% A n oraz rzadko andezyn — do 35% An.

Plagioklazy objęte są w różnym stopniu procesem w ietrzenia, który przejaw ia się głównie w ystępow aniem drobnych łuseczek m inerałów w tórnych, pow odujących zszarzenie w ietrzejących ziam , oraz obecnością drobnych jasno św iecących łuseczek sery cy tu o wysokich barw ach in­ terferen cyjn ych .

B iotyt barw y seledynowozielonej, oliwkowej, czasem brunatnej jest, obok kw arcu i skaleni, głównym m inerałem opisywanej zwietrzałej skały m acierzystej (tab. 2). Tw orzy najczęściej w ydłużone lub nieregularne blaszki (rys. 2). Dość często spotykane są w rostki cyrkonu, a niekiedy tytanitu.

Blaszki zdrowe w ykazują m ocny pleochroizm . W początkow ym sta ­ dium procesu w ietrzenia zaznacza się lekkie przyciem nienie m inerału, w m iarę jednak nasilania procesu w ietrzenia 'barwa m inerału staje się ciem niejsza z w yraźnym odcieniem brunatnym , a ślady płaszczyzn łupli­ wości zostają zatarte. Na zw ietrzałych pow ierzchniach m ożna w yróżnić w ytrącenia tlenków żelaza [2 2].

M inerały w ystępujące w poziomie B3 (62 - 77 cm) tw orzą dwie w y ­ raźne grupy zróżnicowane pod względem wielkości. W śród większych fragm entów w yróżnić można zarówno pojedyncze ziarna m ineralne jak i fragm enty skały. Najczęściej wśród fragm entów w iększych spotykany jest kw arc oraz skalenie potasowe (tab. 2). Niektóre z nich są dobrze zachowane. Plagioklazy są raczej rzadko spotykane, w większości p rzy­ padków objęte są w znacznym stopniu procesem w ietrzenia. Stosunkowo dużo w tym poziomie w ystępuje nie zw ietrzałych i słabo zw ietrzałych blaszek bioty tu (rys. 3).

W składzie d etrytu su drobnego spotykane są te sam e m inerały, lecz o większym rozdrobnieniu i w różnym stopniu zmienione. Plazm a gle­ bowa w ystępuje w znacznej ilości, część jej zaw iera zwiększoną ilość związków żelaza.

1 0 0 A. Bogda

Poziom y A3/B3 (45 - 62 cm) i A3 (20 - 45 cm ) są bardzo zbliżone do po­ ziomu B 3. W ystępują ftu również fragm enty większe, łatw e do zidenty­ fikowania, oraz detrytus drobny (rys. 4). W śród m inerałów wchodzących w skład d etrytusu grubego w ystępują skalenie potasowe, rzadziej pla­ gioklazy i biotyt oraz przede wszystkim kw arc. We frak cji d etrytusu drobnego dom inującym składnikiem jest rów nież kw arc (tab. 2). Plazm a glebowa w ystępuje w m niejszej ilości w stosunku do poziomu B 3, czasem tw orzy w yraźnie zaznaczone skupienia o koncentrycznym ułożeniu.

W poziomie A^d (0 - 20 cm) w ystępuje w głównej m ierze dëtrytus drobny (rys. 5). Je s t go znacznie więcej niż w ,poziomie A3 (tab. 2). W y­ kształcony jest bardzo podobnie, jak w poprzednio opisanych poziomach, lecz zaw iera większą ilość susibtancji organicznej. W ystępuje ona przede wszystkim w postaci czarnych, nieregularnych, nieprzezroczystych zia­ renek i odznacza się dużym stopniem rozkładu. Czasami spotykana jest w postaci wydłużonych brunatnych strzępków o zachowanej budowie anatom icznej. N iektóre ze wspom nianych powyżej ziarenek substancji organicznej należą do plazm y glebowej, do kjtórej oprócz nich wchodzą również większe niż w poprzednich poziomach ilości związków żelaza oraz m inerałów ilastych.

W m asie glebowej agregaty są bardzo słabo zaznaczone, pory m ają kształt nieregularny, niekiedy wydłużony, czasem rozgałęziony, na ogół są niewielkie.

Gleba brunatna głęboka wytworzona z granitu rów noziam istego (profil 2)

W poziomie £1,2,3,4 (35 - 210 cm) w ystępuje luźna zwietrzelina skały granitow ej o strukturze rów n oziam istej, teksturze bezładnej. Skład m i­ neralny tw orzą: kw arc, skalenie potasowe, plagioklazy, biotyt (tab. 3). K w arc i skalenie potasowe są zbliżone do opisanych w poziomie skały m acierzystej profilu pierwszego. N atom iast ziarna plagioklazów, których w tej odmianie granitu jest znacznie mniej niż w poprzednio opisanej, w ykazują większy stopień zw ietrzenia, co uniemożliwia bliższą identyfi­ kację tych m inerałów m etodam i optycznym i. Nieduże ilości biotytu zgru­ powane są przeważnie we frakcji drobniejszej i w ykazują różny stopień zaawansowania procesem w ietrzenia.

D etrytus drobny stanow i znaczną część m asy mineralnej tego pozio­ mu. Głównymi składnikami detrytu su drobnego jest plazma glebowa oraz zmienne ilości m inerałów pierw otnych (przeważnie kwarcu) o róż­ nym stopniu rozdrobnienia.

Rozmieszczenie plazm y glebowej nie zawsze jest rów nom ierne. Nie­ które partie bardziej wzbogacone w związki żelaza odznaczają się in

ten-Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych., 1 0 1

syw niejszą barw ą brunatną. Plazm a glebowa tw orzy niekiedy wydłużone smugi lub otacza większe fragm enty m ineralne.

W poziomie (B) (2 2 - 35 cm) w zrasta nieco ilość kw arcu w stosunku do poziomu C, dotyczy to przede wszystkim frakcji drobniejszych. W y­ kształcenie skaleni i bioty tu podobne, jak w opisanym poprzednio po­ ziomie. Plazm a glebowa w ykazuje podwyższoną ilość związków żelaza, co objawia się przede w szystkim w ytw orzeniem licznych m ikrokonkrecji oraz zmianą barw y tego poziomu.

Poziom A td (0 - 22 cm). M inerały główne bardzo podobnie w ykształ­ cone, z ty m że liczba ich ulega pewnej zmianie (tab. 3). Następuje ich większe rozdrobnienie, co uwidacznia się zm niejszeniem ich ilości we frak cjach detrytusu grubego, a powiększeniem we frakcjach drobniej­ szych oraz znacznym w zrostem ilościowym plazmy glebowej w tym po­ ziomie.

W skład plazmy glebowej oprócz składników m ineralnych wchodzą również czarne, nieprzezroczyste ziarenka substancji organicznej oraz związki żelaza, które całem u poziomowi nadają barw ę szarobrunatną (rys. 6).

A gregaty glebowe są słabo zaznaczone, a pory różnych kształtów są na ogół niewielkie.

Gleba brunatna głęboka wytworzona z p o rfiru kw arcow ego (profil 3)

W poziomie C2 (65 - 2 0 0 cm) w ystępuje lita skała porfiru kw arcow ego o strukturze holokrystaliczno-porfirow ej, teksturze bezkierunkowej. W skład m ineralny wchodzą prakryształy oraz m ikrokrystaliczne ciasłto skalne. Ptrakryształy reprezentow ane są przez idiomorficznie w ykształ­ cone ziarna skaleni (zarówno potasow ych, jak i plagioklazów) bioty tu oraz w yjątkow o kw arcu. Ziarna skaleni w ykazują dalekie zaaw ansow a­ nie w procesie w ietrzenia, tak że dokładne ich określenie za pomocą m etod optycznych staje się praktycznie niemożliwe.

B iotyt tw orzy blaszki o w ydłużanych kształtach, barw y brunatnej, z reguły zw ietrzały, z licznym i czarnym i nieprzezroczystym i w y trące­ niam i tlenków żelaza.

Ciasto skalne zbudowane jest z m ikrokrystalicznych ziam kw arcu, skaleni oraz drobnych łuseczek biotytu.

Znaczne zaawansowanie procesem w ietrzenia spraw ia, że skała w ca ­ łości przyjm uje barw ę szarobrunatną. W ytrącon y osad tlenków żelaza tw orzy różnorodne form y, niekiedy pseudomorficzne o wydłużonych kształtach. W niektórych spękanych p artiach skały osady, najpraw do­ podobniej żelazisto-m anganow e, tw orzą system dendrytow ych rozgałę­ zień.

Rys. 6. Gleba brunatna głęboka wytworzona z granitu równoziarnistego (profil 2). Poz:om Ajd (0-22 cm). Plazma glebowa złożona z frakcji ilastej, związków żelaza

oraz substancji organicznej ma strukturę silasepic. Powiększenie 43 X a — bez analizato ra, b — z a nalizatore m

Brown soil, deep, developed оГ uniformly-grained granite (profile No. 1). A xd ho­ rizon (0-22 cm). Soil plasma consists of clay fraction, iron compounds and organic

matter, of the silasepic structure'. Enlargement 4o X

Rys. 7. Gleba brunatna głęboka wytworzona z gabra oliwinowego (profil 4). Po­

ziom C l (45-65 cm). Struktury spływowe plazmy glebowej zawierającej znaczną

ilość związków żelaza. Powiększenie 46 X

« — bez an alizato ra, b — z a na liza to rem

Brown soil, deep, developed of olivine gabbro (profile No. 4). C x horizon (45-65 cm). Infiltrating structures of soil plasma wTith considerable amount of iron compounds.

Enlargement 46 X

Rys. 8. Gleba brunatna głęboka wytworzona z gabra oliwinowego (profil 4). P o­ ziom (В ) (20-45 cm). Większe fragmenty mineralne stosunkowo dobrze zachowane. Plazma glebowa o strukturze silasepfc wzbogacona związkami żelaza. Powiększe­

nie 46 X

a — bez analizatora, b — z an aliz ato re m

Brown soil, deep, developed of olivine gabbro (profile No. 4). (B) horizon (20-45 cm). Larger relatively well preserved mineral fragments. Soil plasma with the struc­

ture of silasepic enriched in iron compounds. Enlargement 46 X a — without anal yzer, b — with ana ly zer

Rys. 9. Gleba brunatna głęboka wytworzona z gabra bezoliwinowego (profil 5). Poziom C3 (poniżej 65 cm). Lita skała gabra bezoliwinowego. W centralnej części widoczne ziarna plagioklazów o zbliźniaczeniach albitowych i albitowo-peryklino-wych. Kierunki zrostów bliźniaczych oraz granice między ziarnami wykorzysty­

wane są przez procesy wietrzenia. Powiększenie 46 X a — bez an alizato ra, b — z an aliz ato re m

Brown soil, deep, developed of olivineless gabbro (profile No. 5). C3 horizon (be­ low 65 cm). Soil rock of olivineless gabbro. In central part plagioclase grains with albite and albite-periclinic twinnings. The directions of twin concretion and inter^ granular spaces are readily subjected to weathering processes. Enlargement 46 X

Rys. 10. Gleba brunatna głęboka wytworzona z gabra bezoliwinowego (profil 5). Poziom C3 (poniżej 65 cm). Spękane ziarno diallagu ulegające procesowi wietrze­

nia. Powiększenie 46 X a — bez analizatora, b — z an aliz at ore m

Brown soil, deep, developed of olivineless gabbro (profile No. 5). C3 horizon (below .65 cm). Fissured diallage grain undergoing the weathering process. Enlargement 46 X

1 0 2 A. Bogda

W poziomie C x (45 - 65 cm ) w ystępuje drobnoziarnista, zw ietrzała

m asa m ineralna, wśród której spotykane są dość liczne -bloczki ze skał porfiru. Frag m en ty większe pod względem m ineralogicznym w ykształ­ cone są bardzo podobnie do skały porfiru opisanej w poziomie C2. F ra g ­ m enty te otoczone są m ateriałem zw ietrzałym i raczej rów nom iernie roz­ drobnionym.

W poziomie (B) (25 - 45 cm) w ystępuje m ateriał przeważnie różno-ziamislty, składający się z m inerałów w chodzących w skład porfiru.

Rozdrobniona w w yniku w ietrzenia m asa m ineralna jest w niektórych p artiach cem entow ana plazm ą glebową, zaw ierającą dość dużą ilość związków żelaza. Plazm a glebowa w ystępuje w postaci smug dochodzą­ cych do 2 m m , które widoczne są naw et m akroskopowo. Im pregnuje ona pewne p artie m ineralne, tw orząc cały system palczastych rozgałęzień.

W opisyw anym poziomie A ±d (0 - 25 cm) zróżnicowanie poszczegól­

nych ziarn pod w zględem wielkości jest większe niż miało to m iejsce w poziomie (B). Obok fragm entów skalnych lub większych m inerałów widoczna jest drobnoziarnista m asa detryłtusu drobnego'.

Różny skład jakościowy plazm y glebowej, a szczególnie pewna za­ w artość związków żelaza powodują, że opisyw any poziom przyjm uje barw ę szarobrunatną. Substancja organiczna w większości przypadków w ystępuje w postaci czarnych nieprzezroczystych ziarenek różnego kształtu. Lokalnie w ystępują części organiczne o zachowanej budowie anatom icznej.

Gleba brunatna głęboka wytw orzona z gabra oliwinowego (profil 4)

W poziomie С1 2,з,4 (45 - 150 cm) w ystępuje skała gabra przechodząca ku górze w zw ietrzelinę. Skała ta m a stru k tu rę gruboziarnistą, a teks­ turę bezładną. Skład m ineralny tw orzą: plagioklazy (labrador), piro-kseny jednoskośne (diallag), oliwin, hom blenda uralitow a, chloryt, w o­ dorotlenki i tlenki żelaza.

Labrador (65 - 70% An) tw orzy raczej dobrze w ykształcone ziarna, z reguły jednak o zarysach ksenomorficznych. W ykazuje zbliźniaczenia albitow e i albitow o-peryklinow e. W dolnych p artiach profilu przew aża ilość ziam świeżych, w m iarę zm niejszania głębokości ilość m inerałów objętych procesem w ietrzenia znacznie w zrasta. Z postępem w ietrzenia w ziarnach labradoru wysitępuje coraz więcej drobnołuseczkowych m ine­ rałów ilastych i m inerałów najprawdopodobniej z grupy epidotu. Nie­ które ziarna objęte są słabo zaznaczonym procesem saussurytyzacji. Św iadczą o tym wydzielone żyłki albitu i drobne ilości tow arzyszących ziarn epidotu i zoizytu.

orficz-Produkty wietrzenia magmowych skał macierzystych.. 103 nym . W górnych poziomach liczba ziarn w ietrzejących jest więkisza niż w dolnych. Ziarna te w ykazują lekko rozm yty relief, ślady łupliwości zaś zostają zatarte.

Oliwin tw orzy m inerały o łagodnych i zaokrąglonych kszjtałtach. S ą to już z reguły pseudomorfozy antygorytu, b arw y jasnozielonej, z w y­ dzielonym czarnym pigm entem m agnetytu. W yjątkow o w ew nątrz w i­ doczne są relik ty pierw otnego oJiwinu. W ytrącen ia m agnetytu spotykane są zarówno w oczkach pow stałej siatki serpentynow ej, jak i w (minera­ łach najbliższego sąsiedztwa.

Hornblenda uraliitowa tw orzy ziarna bezbarwne o form ach wydłużo­ nych z postrzępionym i zakończeniami. Czasem tw orzy agregaty pilśnio­ we. Tow arzyszy jej drobnołuseczkowy, niskodwójłomny chloryt, najczęś­ ciej bezbarw ny, o budowie blaszkow o-agregatow ej. Zarów no hornblenda uralitow a jak i chloryt pow stają kosztem przem ian piroksenów. Tw orzą one o wiele m niejsze kryształy. Drobne im pregnacje plazmy glebowej wzbogaconej związkami żelaza skupiają się w m ikroszczelinach lub tw o­ rzą stru k tu ry spływ ow e (rys. 7), a niekiedy otoczki dookoła większych ziam m ineralnych.

W poziomie C3 (100 - 115 cm) ukazuje się d etry tu s drobny, początko­ wo w niewielkiej ilości, którego zaw artość w górnych pantiach profilu ulega zwiększeniu (tab. 4). W skład detrytusu drobnego wchodzą drobne fragm en ty plagioklazów, piroksenów oraz plazma glebowa.

W poziomie (B) (20 - 45 cm) w ystępuje głównie detrytus drobny, na­ tom iast rzadziej spotykane są fragm enty większe. Są to głównie plagio-klazy i pirokseny (rys. 8). D etrytus drobny jest zbudowany podobnie jak w poziomie C, z tą różnicą, że ilościowy udział plazmy glebowej jest tutaj większy (tab. 4). Plazm a glebowa jest raczej rów nom iernie roz­ mieszczona, nie w ykazuje stru k tu r spływ ow ych, tw orzy natom iast ob­ wódki dookoła niektórych w iększych ziam m ineralnych. Domieszkę de­ trytu su drobnego stanow ią ziarenka chlorytu.

W poziomie A td (0 - 20 cm) w ystępuje głównie d etrytus drobny, któ­ ry tw orzy podstawową m asę m ineralną tego poziomu. Rzadziej w ystępują fragm enty większe, przy czym plagioklazy spo(tykane są częściej niż pirokseny.

Substancja organiczna nie tylko w ystępuje w drobnej m asie d e try ­ tusu drobnego, lecz również tw orzy większe fragm enty, a niekiedy strzęp­ ki o zachowanej budowie antom icznej. Drobne ziarenka chlorytu sp oty­ kane są w niewielkich ilościach (tab. 4). Plazm a glebowa o zmiennej ilości związków żelaza tw orzy niekiedy smugi lub otoczki dookoła w ięk­ szych ziarn.

104 A. Bogda

Gleba brunatna, głęboka, wytworzona z gabra bezoliwinowego (profil 5)

W poziomie C3 (poniżej 65 cm ) w ystępuje lita skała gabra bezoliwi­ nowego o strukturze gruboziarnistej i teksturze bezładnej, w skład któ­ rej wchodzą zasadniczo dwa m in erały: plagioklaz (labrador) i piroksen (diallag) (rys. 9, 10).

Plagioklazy w ystępują w 'przeważającej ilości. Dzięki dobrze zazna­ czonym lam elkom bliźniaczym m inerały te można dokładnie oznaczyć m etodam i optycznym i. W ystępuje tu labrador o zaw artości 50 - 56% An. Pirokseny, przedstaw icielem k tórych jest diallag, w ystępują w po­ staci dużych nieregularnych ziarn, często zazębionych z ziarnam i plagio-klazów.

Zarów no plagioklazy, jak i pirokseny są na ogół dobrze w ykształcone. Poziom C 1 2 (30 - 65 cm) tw orzy luźna zwietrzelina skały gabrowej. Skład

m ineralny tw orzą labrador i diallag.

Labrador stosunkowo świeży w ykazuje liczne spękania, ułożone n aj­ częściej równolegle do prążków bliźniaczych, niekiedy jednak w sposób dowolny. W szerszych szczelinkach zalega m ateriał składający się z de-trytu su drobnego oraz plazmy glebowej.

Diallag w ykształcony w postaci w ydłużonych ziarn niekiedy o z ary ­ sach idiom orficznych, częściowo zuralityzow any.

W w yższych partiach tego poziomu następuje większe rozdrobnienie ziarn, a udział frakcji d etrytusu drobnego ulega zwiększeniu. Plazm a glebowa tw orzy obwódki i w ten sposób podkreśla kontury niektórych ziarn. Ogólnie jednak nie tw orzy większego nagrom adzenia.

Poziom (B) ( 1 2 - 3 0 cm) w zasadzie mało różni się od górnych partii poziomu C, jedynie większa ilość związków żelaza w (plazmie glebowej powoduje jego intensyw niejszą brunatną barwę.

W ystępujące ziarna m ineralne są w różnym stopniu zaawansowane w procesie w ietrzenia. W ytw orzenie drobnej m asy glebowej stw orzyło najprawdopodobniej w arunki konserw acji i zaham owało w znacznym stop­ niu dalszy postęp procesu w ietrzenia niektórych ziarn. W ystępująca w tym poziomie plazm a glebowa tw orzy lokalnie wydłużone smugi.

W poziomie A td ( 0 - 1 2 cm) w ystępuje przede wszystkim znaczne

zmniejszenie wielkości ziarn m ineralnych. Om awiany poziom zbudowany jest głównie z frakcji d etrytusu drobnego. Skład m ineralny jest zbliżony do poziomu (B). Substancja organiczna tw orzy czarne nieprzezroczyste, nieregularne ziarenka. Plazm a glebowa otacza większe ziarna m ineralne lub tw orzy lokalnie dobrze zaznaczone nagrom adzenia.