Biologia
Poziom rozszerzony
Listopad 2014
Nr
zadania Poprawna odpowiedź i zasady przyznawania punktów Liczba punktów 1. a) węglowodany: 1, lipidy: 3, peptydy: 2
1 pkt – za poprawne przyporządkowanie wszystkich wzorów
0 pkt – za niepoprawne przyporządkowanie lub brak przyporządkowania któregokolwiek wzoru, lub brak odpowiedzi
b) nazwa: grupa aminowa wzór: –NH2
1 pkt – za poprawne podanie nazwy i wzoru
0 pkt – za poprawne podanie tylko nazwy lub tylko wzoru, niepoprawne podanie nazwy i wzoru lub brak odpowiedzi
c) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Peptydy składają się z mniejszej liczby aminokwasów niż białka.
– Białka są większe/cięższe niż cząsteczki peptydów.
1 pkt – za poprawne podanie różnicy między peptydami i białkami 0 pkt – za niepoprawne podanie różnicy między peptydami i białkami lub
brak odpowiedzi
0–3
2. a)
Struktura
komórkowa Rybosom Jądro komórkowe
Aparat
Golgiego Lizosom
Typ komórek 2 1 1 1
Funkcja II III IV I
2 pkt – za poprawne wypełnienie obu wierszy tabeli 1 pkt – za poprawne wypełnienie jednego wiersza tabeli
0 pkt – za brak poprawnego wypełnienia wierszy tabeli lub brak odpowiedzi b) mitochondrium/mitochondria
1 pkt – za podanie poprawnej nazwy struktury powstałej w wyniku endo- symbiozy
0 pkt – za podanie niepoprawnej nazwy struktury lub brak odpowiedzi
0–3
3. a) 70 j.u. (dopuszczalne są odpowiedzi w zakresie 65–75 j.u.) 1 pkt – za podanie poprawnej wartości
0 pkt – za podanie niepoprawnej wartości lub brak odpowiedzi b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Ze wzrostem natężenia oświetlenia rośnie intensywność fotosyntezy.
– Im większa intensywność światła, tym większe natężenie fotosyntezy.
– Im mniejsza intensywność światła, tym mniejsze natężenie fotosyntezy.
1 pkt – za sformułowanie jednego poprawnego wniosku dotyczącego wpły- wu intensywności światła na natężenie fotosyntezy
0 pkt – za sformułowanie niepoprawnego wniosku dotyczącego wpływu intensywności światła na natężenie fotosyntezy lub brak odpowiedzi
0–5
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów c) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Fotosynteza C3 osiąga maksimum swojego natężenia przy mniejszej inten- sywności światła niż fotosynteza C4.
– Świetlny punkt wysycenia w przypadku fotosyntezy typu C3 występuje przy niższej intensywności światła niż w fotosyntezie typu C4.
– Natężenie fotosyntezy C3 przestaje rosnąć przy niższej intensywności światła niż w przypadku fotosyntezy C4.
1 pkt – za poprawne podanie różnicy między natężeniem fotosyntezy typu C4
a natężeniem fotosyntezy typu C3 w zależności od natężenia światła 0 pkt – za niepoprawne podanie różnicy między natężeniem fotosyntezy
typu C4 a natężeniem fotosyntezy typu C3 w zależności od natężenia światła lub brak odpowiedzi
d) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– We wnętrzu komórek (w cytozolu) chloroplasty ustawiają się tak, by po- chłaniać jak najmniej fotonów/jak najmniejszą ilość światła.
– Chloroplasty mogą przemieszczać się/zmieniać swoje położenie w cytopla- zmie komórki i regulować w ten sposób ilość pochłanianego światła.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, w jaki sposób na poziomie komórkowym roślina broni się przed nadmierną intensywnością światła
0 pkt – za niepoprawne wyjaśnienie lub brak odpowiedzi e) Dwa spośród poniższych czynników:
– temperatura
– (dostępność) H2O/woda
– (dostępność) CO2/dwutlenek węgla
– dostępność makro- i mikroelementów/dostępność różnych pierwiastków 1 pkt – za podanie dwóch poprawnych czynników mających wpływ na in-
tensywność fotosyntezy
0 pkt – za podanie tylko jednego poprawnego czynnika mającego wpływ na intensywność fotosyntezy lub za podanie dwóch niepoprawnych czynników, lub brak odpowiedzi
4. a) element budowy wirusa bryłowego: glikoproteiny, element budowy faga:
włókna (ogonka)
1 pkt – za wskazanie poprawnego elementu budowy wirusa bryłowego oraz poprawnego elementu budowy faga
0 pkt – za wskazanie tylko poprawnego elementu budowy wirusa bryłowe- go lub tylko poprawnego elementu budowy faga, wskazanie niepo- prawnych elementów lub brak odpowiedzi
b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Ogonek bakteriofaga stanowi przystosowanie do pasożytnictwa, ponie- waż ułatwia przebijanie błony i ściany komórkowej gospodarza i wnikanie materiału genetycznego do komórki.
– Zawarte w ogonku bakteriofaga kurczliwe białka pozwalają na wstrzykiwa- nie do komórki bakterii DNA lub RNA wirusa, a tym samym na infekcję.
– Ogonek faga umożliwia powstanie kanału w ścianie i błonie komórkowej bakterii, przez który jest wstrzykiwany wirusowy materiał genetyczny.
– Ogonek faga stanowi przystosowanie do pasożytnictwa, ponieważ umożli- wia etap penetracji/wnikania.
1 pkt – za poprawne uzasadnienie odnoszące się do przystosowania do pasożytnictwa
0 pkt – za wyjaśnienie niepoprawne, np. nieodnoszące się do przystosowa-
0–2
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów
5. a)
glikoliza reakcja
pomostowa cykl
Krebsa utlenianie w łańcuchu oddechowym 0
5 10 15 20 25 30 35
etap oddychania
liczba cząsteczek ATP
2 pkt – za poprawny opis osi X i Y oraz poprawne ich wyskalowanie i za na- niesienie danych na diagram
1 pkt – za poprawny opis osi X i Y oraz poprawne ich wyskalowanie lub za naniesienie danych na diagram
0 pkt – za niepełny opis osi X i Y oraz niepoprawne wyskalowanie i niepo- prawne naniesienie danych na diagram lub brak diagramu
b) fosforylacja oksydacyjna
1 pkt – za podanie poprawnej nazwy typu fosforylacji prowadzącej do po- wstania największej ilości ATP
0 pkt – za podanie niepoprawnej nazwy typu fosforylacji prowadzącej do powstania największej ilości ATP lub brak odpowiedzi
c) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Oddychanie należy do procesów katabolicznych, ponieważ prowadzi do wytworzenia energii.
– Oddychanie jest procesem katabolicznym, ponieważ dominują w nim reak- cje egzoergiczne.
– Oddychanie należy do przemian katabolicznych, ponieważ prowadzi do rozkładu złożonych związków organicznych/glukozy do prostych związków nieorganicznych/wody (H2O) i dwutlenku węgla (CO2).
1 pkt – za poprawne określenie typu procesu oraz podanie poprawnego uzasadnienia
0 pkt – za poprawne określenie typu procesu, ale niepoprawne uzasadnienie lub brak uzasadnienia, za niepoprawne określenie typu procesu lub brak odpowiedzi
d) etap oddychania tlenowego: utlenianie w łańcuchu oddechowym/utle- nianie w łańcuchu transportu elektronów/utlenianie końcowe/
łańcuch oddechowy
część mitochondrium: grzebień mitochondrialny/(wewnętrzna) błona mito- chondrialna/(wewnętrzna) błona mitochondrium
1 pkt – za poprawne określenie etapu oddychania oraz części mitochon- drium, w której ten etap zachodzi
0 pkt – za poprawne podanie tylko etapu oddychania lub tylko części mi- tochondrium, za niepoprawne określenie etapu oddychania i części mitochondrium lub za brak odpowiedzi
0–5
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów 6. a) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Wpływ auksyn na rozwój owoców/truskawek pozbawionych nasion.
– Czy auksyny mają wpływ na rozwój owoców/truskawek pozbawionych nasion?
1 pkt – za poprawne sformułowanie problemu badawczego do doświadczenia 0 pkt – za niepoprawne sformułowanie problemu badawczego do doświad-
czenia lub brak odpowiedzi b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Nasiona truskawki są rozsiewane przez zwierzęta, ponieważ owoce tru- skawki są mięsiste i stanowią pokarm zwierząt (które następnie wydalają nasiona z odchodami).
– Nasiona truskawki należą do nasion zoochorycznych/endozoochorycz- nych, ponieważ owoce truskawki są mięsiste/kolorowe/pachną, co zachęca (zwierzęta) do ich zjadania.
1 pkt – za poprawne określenie sposobu rozsiewania nasion truskawki i po- prawne uzasadnienie odnoszące się do cech owocu
0 pkt – za poprawne określenie sposobu rozsiewania się nasion truskawki, ale podanie niepoprawnego uzasadnienia lub za poprawne określe- nie sposobu rozsiewania się truskawki i brak uzasadnienia, lub za niepoprawne określenie sposobu rozsiewania nasion truskawki, lub brak odpowiedzi
0–2
7. a)
gąbki parzydełkowce płazińce
mięczaki nicienie stawonogi szkarłupnie strunowce grzyby
pierwouste
tkankowce pierścienice
2 pkt – za poprawne zaznaczenie tkankowców (klamra obejmuje parzydeł- kowce, płazińce, pierścienice, mięczaki, nicienie, stawonogi, szkar- łupnie i strunowce) oraz pierwoustych (klamra obejmuje płazińce, pierścienice, mięczaki, nicienie, stawonogi)
1 pkt – za poprawne zaznaczenie tylko tkankowców lub tylko pierwoustych 0 pkt – za niepoprawne zaznaczenie tkankowców oraz pierwoustych lub
brak odpowiedzi b) mięczaki
1 pkt – za podanie poprawnego typu
0 pkt – za podanie niepoprawnego typu lub brak odpowiedzi
0–3
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów 8. Tkanka: C
Organ: 1., 2.
1 pkt – za poprawny wybór tkanki i dwóch organów
0 pkt – za poprawny wybór tkanki i poprawny wybór tylko jednego organu lub za niepoprawny wybór tkanki i poprawny wybór organów, lub niepoprawny wybór tkanki i dwóch organów, lub brak odpowiedzi
0–1
9. a) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Rybą słodkowodną jest ryba oznaczona literą B, ponieważ jej płyny ustro- jowe są bardziej stężone niż woda/są hipertoniczne w stosunku do wody, w której pływa. Ryba ta wydala rozcieńczony mocz, musi jednak wychwy- tywać jony za pomocą skrzeli.
– Rybą słodkowodną jest ryba oznaczona literą B, ponieważ woda osmotycz- nie wnika do jej ciała przez skrzela i inne powierzchnie ciała.
1 pkt – za poprawny wybór ryby i poprawne uzasadnienie
0 pkt – za poprawny wybór ryby i brak uzasadnienia lub niepoprawne uza- sadnienie, za niepoprawny wybór ryby lub brak odpowiedzi b) D
1 pkt – za podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – za podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi c) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Osmoza polega na przemieszczaniu się cząsteczek wody przez błonę komórkową/błonę półprzepuszczalną z roztworu o mniejszym stężeniu/ci- śnieniu osmotycznym do roztworu o większym stężeniu/ ciśnieniu osmo- tycznym (do momentu wyrównania stężeń).
– Osmoza polega na przemieszczaniu się cząsteczek wody przez błonę komórkową/błonę półprzepuszczalną z roztworu o większym potencjale wody do roztworu o mniejszym potencjale wody (aż do wyrównania po- tencjałów).
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie zjawiska osmozy
0 pkt – za niepoprawne wyjaśnienie zjawiska osmozy lub brak odpowiedzi
0–3
10. a) 1. B, 2. C, 3. B, 4. A
1 pkt – za cztery poprawne przyporządkowania
0 pkt – za mniej niż cztery poprawne przyporządkowania lub brak odpowiedzi b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– U noworodków i małych dzieci nie występują kościozrosty, ponieważ ich szkielet cały czas rośnie.
– Noworodki nie mogą mieć sztywnych połączeń między kośćmi (np. czasz- ki), ponieważ uniemożliwiłoby to prawidłowy poród (bez uszkodzeń nowo- rodka).
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, dlaczego u noworodków i małych dzieci nie występują kościozrosty
0 pkt – za niepoprawne wyjaśnienie lub brak odpowiedzi
0–2
11. a) Choroba hemolityczna dotyczy dopiero drugiego dziecka o grupie krwi Rh+, ponieważ podczas pierwszej ciąży organizm matki nie produku- je przeciwciał anty-Rh+. Pojawiają się one dopiero w wyniku kontaktu z krwią płodu podczas porodu.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, dlaczego konflikt serologiczny dotyczy najczęściej dopiero drugiego dziecka
0 pkt – za niepoprawne wyjaśnienie lub brak odpowiedzi
0–3
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów b) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Jeżeli ojciec ma grupę krwi Rh+, a matka – Rh–, możliwe jest niewystąpie- nie konfliktu serologicznego. Dzieje się tak w przypadku, gdy ojciec jest heterozygotą pod względem genu warunkującego czynnik Rh, a dziecko odziedziczy od niego allel odpowiedzialny za grupę Rh–/allel recesywny.
1 pkt – za poprawne określenie, czy możliwe jest wystąpienie konfliktu serologicznego i poprawne uzasadnienie
0 pkt – za poprawne określenie, czy możliwe jest wystąpienie konfliktu se- rologicznego, ale niepoprawne uzasadnienie lub brak uzasadnienia, lub niepoprawne określenie, czy możliwe jest wystąpienie konfliktu serologicznego, lub brak odpowiedzi
c) komórki układu odpornościowego: limfocyty B/komórki plazmatyczne, typ odporności swoistej: humoralna
1 pkt – za poprawne podanie nazwy komórek i typu odporności
0 pkt – za poprawne podanie tylko nazwy komórek lub tylko typu odporno- ści lub niepoprawne podanie nazwy komórek i typu odporności, lub brak odpowiedzi
12. a) Poprawna kolejność elementów małego obiegu: 2, 1, 5, 4, 3 1 pkt – za poprawne podanie kolejności elementów małego obiegu 0 pkt – za błąd w kolejności lub brak odpowiedzi
b) 3, 4
1 pkt – za poprawne podanie numerów dwóch elementów małego obiegu, w których płynie wyłącznie krew utlenowana
0 pkt – za poprawne podanie numeru tylko jednego elementu małego obie- gu lub za niepoprawne podanie numerów dwóch elementów małego obiegu, lub brak odpowiedzi
0–2
13. a) A. neuron czuciowy/sensoryczny, B. interneuron/neuron pośredniczący/
kojarzeniowy, C. neuron ruchowy/motoryczny
1 pkt – za podanie poprawnych nazw wszystkich trzech neuronów 0 pkt – za podanie mniej niż trzech poprawnych nazw neuronów lub brak
odpowiedzi b)
Odruch bezwarunkowy
Odruch warunkowy
1. Jest dziedziczny. X
2. Jego przykładem jest odruch ko-
lanowy. X
3.
Kluczową rolę w wytworzeniu tego odruchu odgrywają ośrod- ki w kresomózgowiu.
X
4. Powstaje w efekcie wcześniej-
szych doświadczeń. X
5. Przebiega przez rdzeń przedłu-
żony. X X
2 pkt – za poprawne określenie wszystkich pięciu opisów 1 pkt – za poprawne określenie czterech lub trzech opisów
0 pkt – za poprawne określenie mniej niż trzech opisów lub brak odpowiedzi
0–3
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów 14. a) 1. F, 2. F, 3. P
1 pkt – za podanie wszystkich (trzech) poprawnych odpowiedzi
0 pkt – za niepoprawną ocenę jednej lub dwóch, lub wszystkich informacji, lub brak odpowiedzi
b) U osoby mającej jedną wadliwą kopię genu dojdzie do ujawnienia się plą- sawicy Huntingtona, ponieważ choroba ta jest warunkowana przez gen wykazujący dominację zupełną/warunkowana allelem dominującym.
1 pkt – za poprawne określenie, czy pląsawica wystąpi u osoby mającej jed- ną wadliwą kopię genu, oraz poprawne uzasadnienie
0 pkt – za poprawne określenie, czy pląsawica wystąpi u osoby mającej jedną wadliwą kopię genu, i niepoprawne uzasadnienie lub brak uza- sadnienia, za niepoprawne określenie, czy pląsawica wystąpi u osoby mającej jedną wadliwą kopię genu lub brak odpowiedzi
0–2
15. a) Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Dzięki regulacji ekspresji genów w postaci operonu tryptofanowego nie dochodzi do nadmiernej syntezy/produkcji tryptofanu i jego nagromadze- nia w komórce.
– Operon tryptofanowy w warunkach wysokiego stężenia tryptofanu blo- kuje dalszą jego produkcję, dzięki czemu aminokwas ten nie gromadzi się w komórce.
1 pkt – za poprawne określenie znaczenia operonu laktozowego
0 pkt – za niepoprawne określenie znaczenia operonu laktozowego lub brak odpowiedzi
b) W wyniku mutacji genu represora powodującej zahamowanie syntezy białka represorowego geny operonu będą cały czas ulegały transkrypcji/
tryptofan będzie stale produkowany w komórce pomimo jego duże- go stężenia.
1 pkt – za poprawne określenie skutku mutacji
0 pkt – za niepoprawne określenie skutku mutacji lub brak odpowiedzi
0–2
16. a) Plazmid to (mała, kolista) cząsteczka DNA/materiał genetyczny wystę- pująca/-y w cytoplazmie, poza genoforem u bakterii/poza chromoso- mem bakteryjnym.
1 pkt – za poprawne napisanie, czym jest plazmid
0 pkt – za niepoprawne napisanie, czym jest plazmid, lub brak odpowiedzi b) Przykładowa poprawna odpowiedź:
– Trawienie DNA dawcy i wektora przeprowadza się z użyciem takiej samej restryktazy w celu uzyskania w obu fragmentach DNA komplementarnych do siebie/takich samych lepkich końców, które pozwolą następnie na łatwe scalenie/połączenie powstałych fragmentów.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie użycia takich samych restryktaz u dawcy i wektora
0 pkt – za niepoprawne wyjaśnienie użycia takich samych restryktaz u daw- cy i wektora lub brak odpowiedzi
0–2
17. a) C
1 pkt – za podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – za podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi
0–3
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów b) Przykłady poprawnych odpowiedzi:
– Jako gatunek wskaźnikowy (bioindykator) może być wykorzystywany ga- tunek 2., ponieważ ma wąski zakres tolerancji na stężenie tlenków siarki/
SOx w powietrzu i będzie reagował na stosunkowo małe zmiany tego stę- żenia.
1 pkt – za poprawny wybór gatunku, który może być wykorzystywany jako gatunek wskaźnikowy, oraz poprawne uzasadnienie wyboru
0 pkt – za poprawny wybór gatunku po prostu, ale brak uzasadnienia lub niepoprawne uzasadnienie, lub za niepoprawny wybór gatunku, lub brak odpowiedzi
c) grzyb/komponent grzybowy
1 pkt – za podanie poprawnego komponenta dominującego w poroście 0 pkt – za podanie niepoprawnego komponenta dominującego w poroście
lub brak odpowiedzi
18. wniosek dotyczący zależności między wiekiem susłów a współczynnikiem śmiertelności (przykładowe poprawne odpowiedzi):
– Najwyższy współczynnik śmiertelności występuje u osobników starych/
starzejących się.
– Współczynnik śmiertelności w najmłodszej grupie wiekowej jest wyższy niż u susłów w wieku średnim.
– Wysoka śmiertelność występuje u susłów najmłodszych i najstarszych, u susłów w średnim wieku jest niższa.
wniosek dotyczący zależności między płcią susłów a współczynnikiem śmiertelności w tych samych przedziałach wiekowych (przykładowe po- prawne odpowiedzi):
– W tych samych przedziałach wiekowych współczynnik śmiertelności sam- ców jest wyższy niż współczynnik śmiertelności samic;
– W tych samych przedziałach wiekowych współczynnik śmiertelności samic jest niższy niż współczynnik śmiertelności samców.
2 pkt – za dwa poprawne wnioski 1 pkt – za jeden poprawny wniosek
0 pkt – za dwa niepoprawne wnioski lub brak odpowiedzi
0–2
19. a) A
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi
b) frekwencja homozygoty dominującej/AA = 0,49, frekwencja heterozygo- ty = 0,42
Obliczenia:
frekwencja aa/homozygoty recesywnej = 0,09, czyli frekwencja allelu a = 0,3, a frekwencja allelu A = 1 – 0,3 = 0,7
frekwencja AA/homozygoty dominującej = A2 = 0,72 = 0,49 frekwencja Aa/heterozygoty = 2 x A x a = 2 x 0,7 x 0,3 = 0,42
2 pkt – podanie poprawnej frekwencji homozygoty dominującej i heterozy- goty oraz przedstawienie poprawnego obliczenia
1 pkt – podanie poprawnej frekwencji homozygoty dominującej i heterozy- goty bez przedstawienia poprawnego obliczenia
0 pkt – podanie niepoprawnej frekwencji homozygoty dominującej i hete- rozygoty oraz przedstawienie niepoprawnego obliczenia lub brak odpowiedzi
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
0–4zadania punktów c) Dwa spośród wymienionych warunków:
– Populacja jest bardzo liczna/liczebność populacji jest bardzo duża.
– Krzyżowanie się osobników zachodzi w sposób losowy/brak preferencji rozrodczych wśród osobników należących do populacji/występuje panmik- sja.
– Populacja jest izolowana/w populacji nie zachodzą migracje (imigracje i emigracje).
– Nie występują mutacje/zmienność osobników jest powodowana wyłącznie przez rekombinację.
– Nie występuje dobór naturalny (selekcja naturalna)/na wszystkie osobniki populacji czynniki środowiskowe działają w taki sam sposób.
1 pkt – podanie dwóch poprawnych warunków, które muszą zostać spełnio- ne, by populacja była w równowadze genetycznej
0 pkt – podanie tylko jednego poprawnego warunku, który musi być speł- niony, by populacja była w równowadze genetycznej, lub podanie dwóch niepoprawnych warunków, lub brak odpowiedzi
20. a) pustynia, step, lasy strefy umiarkowanej
1 pkt – za poprawne wskazanie wszystkich trzech biomów
0 pkt – za niepoprawne wskazanie lub brak wskazania przynajmniej jednego biomu, niepoprawne wskazanie wszystkich biomów lub brak odpo- wiedzi
b) C
Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– Przystosowaniem do przetrwania małej ilości opadów (w biomie zarośli twardolistnych) jest gruba kutykula pokrywająca liść (na rysunku C), (która ogranicza transpirację).
– Przystosowaniem liścia (na rysunku C) do niskiej średniej ilości opadów (w biomie zarośli twardolistnych) jest wielowarstwowa skórka (ogranicza- jąca transpirację).
– Przetrwanie w klimacie o niskiej średniej rocznej ilości opadów jest możli- we dzięki aparatom szparkowym umiejscowionym w zagłębieniach skórki (ograniczającym transpirację).
– Przetrwanie w klimacie o niskiej średniej rocznej ilości opadów jest możli- we dzięki włoskom otaczającym aparaty szparkowe (ograniczającym trans- pirację).
1 pkt – za poprawny wybór przekroju liścia i poprawne uzasadnienie 0 pkt – za poprawny wybór przekroju liścia i brak uzasadnienia lub niepo-
prawne uzasadnienie, niepoprawny wybór przekroju liścia lub brak odpowiedzi
0–2
21. Przykładowe poprawne odpowiedzi:
– W tekście opisano specjację sympatryczną, ponieważ między populacjami poddanymi specjacji nie było bariery geograficznej.
– W tekście opisano specjację sympatryczną, populacje nie były izolowa- ne przestrzennie.
1 pkt – za poprawne określenie typu specjacji i poprawne uzasadnienie 0 pkt – za poprawne określenie typu specjacji i niepoprawne uzasadnienie
lub brak uzasadnienia, za niepoprawne określenie typu lub brak odpowiedzi
0–1
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zadania punktów 22. a) 1. australopiteki, 2. człowiek zręczny, 3. człowiek wyprostowany, 4. nean-
dertalczyk, 5. człowiek współczesny
2 pkt – za poprawne uzupełnienie pięciu luk w schemacie
1 pkt – za poprawne uzupełnienie tylko czterech lub trzech luk w schemacie 0 pkt – za poprawne uzupełnienie tylko dwóch lub jednej luki w schemacie,
niepoprawne uzupełnienie wszystkich luk w schemacie lub brak odpowiedzi
b) era kenozoiczna/kenozoik
1 pkt – za podanie poprawnej nazwy ery
0 pkt – za podanie niepoprawnej nazwy ery lub brak odpowiedzi c) człowiek zręczny/Homo habilis
1 pkt – za podanie poprawnego przedstawiciela człowiekowatych, który jako pierwszy wytwarzał narzędzia
0 pkt – za podanie niepoprawnego przedstawiciela człowiekowatych, który jako pierwszy wytwarzał narzędzia lub brak odpowiedzi
0–4
