R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X I, W A R S Z A W A 1962
K A ZIM IE R Z B O R A T Y Ń SK I, K A ZIM IER Z W ILK
BADANIA NAD PRÓCH NICĄ
K ated ra C hem ii R oln iczej W SR W rocław
C Z Ę Ś Ć I
W PŁY W E K ST R A K C JI A LK O H O LO -BEN ZEN O W EJ
ORAZ C Z A SU P O B R A N IA PR Ó B K I GLEBOW EJ N A ZA W A RTO ŚĆ
N IEK TÓ R Y C H FR A K C JI PR Ó C H N IC Y
P rz y ch arak tery zo w an iu gleby pod w zględem zaw artości fra k c ji próch
nicy je st rzeczą w ażną, by uzyskane dan e an ality czn e b y ły m iędzy sobą
porów nyw alne. P rz y o k reślaniu frakcji zw iązków próchnicznych n a p o ty
kam y praw ie zawsze takie p y tan ia jak:
— czy analizy należy w ykonyw ać na próbkach glebow ych świeżo po
b ran y ch bądź czy m ożna je w ykonać na p ró b kach glebow ych dłużej p rze
chow yw anych,
— czy w analizie frakcjonow anej próchnicy m ożna pom inąć ek strak cję
alkoholo-benzenow ą, przez co skróciłoby się tok całej analizy i w reszcie
— w jak im okresie należałoby pobrać próbki glebow e, aby uzyskać
obiektyw ne dane odnośnie sk ład u frak cy jn ego próchnicy.
Dla uzyskania odpowiedzi na powyższe p y tan ia przeprow adzono b a
dania na kilku glebach lekkich bielicow ych (piaski gliniaste). O kreślenie
sk ładu frak cy jn eg o próch n icy w ykonano skróconą m etodą T iu rin a [9].
W ęgiel ogólny w glebie oraz węgiel poszczególnych fra k c ji próchnicy
oznaczono m etodą T iu rin a [2, 3, 11].
B adania przeprow adzone i ogłoszone przez jednego z nas [10] w yk aza
ły, że dłuższy okres
(2
m iesiące) przecho w yw ania próbek glebow ych w s ta
nie pow ietrznie suchym nie w pływ a na zm iany w zaw artości połączeń'
próchnicznych. T ak np. p rz y jm u ją c w artości uzyskane dla С ogólnego
w glebie świeżo w ysuszonej za
100
, otrzym ano odpowiednio dla gleb d łu
żej przechow yw anych m ak sy m aln ie 101%. m inim alnie — 99%. Nie
stw ierdzono także różnic w zaw artości poszczególnych fra k c ji w próbkach
glebow ych świeżo w ysuszonych i dłużej przechow yw anych.
T a b l i c a
1
Wpływ e k s tr a k c ji alkoholo-benzenowej na zaw artość С kwasów huminowych i С kwasów fulwowych (w wyciągu NeOH po d e k a lc y ta c ji NtgSO^)oraz na С w p o z o s ta ło ś c i po e k s t r a k c j i , w próbkach glebowych świeżo wysuszonych i d łu ż e j przechowywanych
In flu en ce of th e alcohol-benzene e x tra c tio n on the С c o n te n t of the humic and the f u lv ic a c id s ( in NaOH e x tr a c t a f t e r Na^O^ d e c a lc ify in g ) and the С co n ten t of the e x tr a c tio n r e sid u e s in f re s h ly d rie d s o i l samples and in samples s to re d d u rin g a lo n g er p e rio d
С kwasów huminowych - С of humic a c id s С kwasów fulwowych - С of f u lv ic a c id s С w p o z o s ta ło ś c i po e k s tr a k c ji С in e x tr a c tio n re sid u e s g le b a - s o i l Cleba S o il Nr świeżo wysuszone na pow ietrzu f re s h ly a ir d r ie d 2 m ies, przechowywana during 2 months sto re d świeżo wysuszona na p o w ietrza fre s h ly a ir d r ie d 2 m ies. przechowywana du rin g 2 months s to re d świeżo wysuszona na po w ietrzu fre s h ly a ir d r ie d 2 m ies, przechowywany during 2 montne sto re d z bituminami w ith bitumen bez bitum in w ithout bitumen z bituminami w ith bitumen bez bitum in w ith o u t bitumen z bitum inam i w ith bitumen bez bitum in w ithout bitumen mg/100 g g l . w % gLśw.wys. z bitum , in % of fre s h ly d rie d s o il mg/100 g gL w % gUw.wys. z bitum , in % of f re s h ly d rie d s o i l mg/100 g g l . w % giśw.wye. z bitom , in % of fre s h ly d r i td s o i l A 108 93 98 115 88 76 348 92 92 В 93 95 99 82 94 90 255 101 94 С 134 90 95 111 95 95 323 83 84 D 130 96 95 121 85 88 365 96 91 E 110 95 100 113 86 76 329 89 96 P 149 101 101 134 92 92 359 90 93 G 106 95 100 96 88 93 270 94 91 H 123 90 94 118 82 72 324 93 94 I 166 95 100 133 91 87 458 94 94 à red n ia 94 98 89 84 92 92
B
o
r
a
ty
ń
sk
i,
К
.
W
il
k
2 R o c z n i' k i G le b o z n a w c z e l a b i l e « ? Zawartość С ogólnego i С kwasów hum ino wy ch (wyciąg NaOH po d e k a lc y ta c ji ^ S O ^ )
w z a le ż n o śc i od czasu p o b ran ia próbki glebowej (C w mg/100 g p . a . s . g le b j) T o ta l С c o n ten t and С co n ten t of humic acid a (NaOB e x tr a c t a f t e r N a^O j d é c a lc if ic a tio n )
in r e l a t i o n to time of t o i l sample ta k in g (C in mg/100 g a ir d ry f o i l s a t t e r ) P róbki pobrano Cet# of s ample N ostrzyk, kupówka U e lilo t orchard g ra ss N ostrzyk, sto k ło s a b azo et.
U e l i l o t , awnl. bronę N ostrzyk, parz sy b e ry ja k i U e l i l o t , S y b e rian q u ite b g ra e a N ostrzyk, owsik w yniosły U e lilo t Arrhenaterum e l a t i u s N ostrzyk, koaV czenona U e l i l o t , red feacue Soatrzyk M e lilc t Owies - Oet 1955 łu b in - lupine 1956 ta k in g С og. С k .h. С og. С k .h . С og.
С k .k . С og. С k .h . С og. С k .h . С og. С k .h . С og. С k .h .
29. X I.1955 594 100 561 107 657 140 561 91 624 103 523 94 561 94
23. IV. 1956 508 81 523 76 631 88 553 78 532 78 477 79 546 72
2 8 .V. 507 89 521 92 507 •7 500 91 479 86 536 91 479 86
2 2 .VI. 533 97 594 103 50в 82 544 76 487 77 484 79 4?a 75
1 4 .V III. 462 88 524 101 563 101 525 102 525 102 523 100 533 108
1 0 .IX. 528 I06 531 105 567 ion 558 103 549 107 582 115 563 112
11.X. 542 ЮЗ 545 108 545 106 539 103 530 100 512 103 545 110
ЗО.Х. 562 109 527 105 575 115 533 103 536 108 536 103 524 102
1 0 .X II. 49I 97 544 106 560 101 556 97 577 100 571 86 550 90
- okres w eg etac ji mieszanek no strzy k u z trawami od
29.
XI.1955
do11.
X.1956
v e g e ta tiv e p erio d of m e lilo t-g r a s s e s m ix tu res from Nov.
29» 1955
to C et.11, 1956
•• - okres suszy w io se n n o -le tn ie j
(23.
IV.- 22.
V I.1956)
spring-summer drought p e rio d Apr.
23
- June22, 1956
• • • - od
30.
X. do10.
X I I .1956
- po p rz y o ra n iu ś c ie rn is k afrom Oct.
30
to Dec.10, 1956
- a f t e r underploughing of stu b b le f i e l d s С ogólny oznaczony w g le b ie po u su n ię c iu bitum int o t a l С in s o i l doterm ined a f t o r bitumen e lim in a tio n
B
a
d
a
n
ia
na
d
p
r
ó
c
h
n
ic
ą
18
К. Boratyński, K. Wilk
Jeśli chodzi o d ru cie zagadnienie, tj. с usuw anie lub też nieu su w an ie
związków bitum icznych przed określeniem składu próchnicy, to w lite ra
tu rz e [
6
] istn ieją w praw dzie w zm ianki, że p rzy ok reślan iu skład u m ate rii
organicznej w glebach lekkich ek strak cję alkoholo-benzenow ą m ożna po
m inąć. O publikow ane przez jednego z nas badania [10], z k tórych w yciąg
przytaczam y w tabl.
1
, w ykazały, że jakkolw iek zaw artość zw iązków bi
tum icznych była stosunkow o niew ielk a i w ah ała się w g ranicach
2
,
0
—
6
,
2
%
w sto su nk u do С ogólnego, to jed n a k n ieu su w an ie ich z gleby w pływ ało
w yraźnie na zm iany we frak cjach próchnicy. Je śli e k stra k cja alkoholo-ben-
zenowa zostanie pom inięta, to w dalszej analizie frakcjonow anej zw iązki
bitum iczne pow odują podw yższenie fra k c ji kw asów hum inow ych i fu l-
w cw ych (ek strak cja NaOH po d ek alcy tacji N a
2
S
0
4), d ając fałszyw y obraz
0 rzekom ych ich ilościach (porów naj k o lum ny 3— 4 i 2 oraz
6
— 7 i 5
w tabl.
1
). T rzeba rów nież dodać, że usuw ając z gleby b itu m in y w ydzie
lam y w sum ie (wg zastosow anej m etodyki [9]) w iększe ilości zw iązków
próchnicznych niż z gleb, z k tó ry ch b itu m in nie usuw ano (porów naj ko
lu m n y 9— 10 i
8
w tabl. 1). D latego e k stra k cji alkohoio-benzenow ej nie
n ależy pom ijać p rzy rozdziale zw iązków p róchnicznych na frakcje.
Je d n y m z czynników m ogących w pływ ać na zm iany we frak cjach
próchnicy może być rów nież okres pobrania próbek glebow ych.
Z agadnienie w pływ u czasu pobierania p róbek glebow ych badano w ten
sposób, że określano skład fra k c y jn y próchnicy (m etodą Tiurina). P ró b k i
p obierano pod różnym i roślinam i up raw n y m i: koniczyną, lucerną, k on i
czyną z traw am i, lu cerną z traw am i, nostrzykiem , nostrzykiem z traw am i,
łubinem , owsem, ziem niakam i.
Szczegółowe dane dotyczące zaw artości poszczególnych fra k c ji p ró ch n i
cy w różnych okresach zostały podane na in n y m m iejscu [4]. W n in iejszej
p racy przy taczam y dla ilu stra c ji w yciąg w yników ty ch analiz w odniesie
niu do zaw artości tylk o С ogólnego i С kw asów hum inow ych (ekstrak cja
NaOH po d ek alcytacji N a
2
S 0 4) w tabl. 2— 2b.
Z przytoczonych w yników analiz widać, że okres pobrania próbek gle
bowych na ogół m ało w pływ ał na zm ianę w zaw artości С ogólnego i С
kw asów hum inow ych. P ew ne ten d en cje zniżkow e w zaw artości С ogólnego
1 С kw asów hum inow ych m ożna było zauw ażyć w okresie suszy w iosen
n o-letniej (tabl. 2, okres 23.IV— 22.VI).
R easum ując stw ierdzam y, że dla jednorazow ego (statycznego) o k re
ślenia skład u próchnicy w glebach lekkich bielicow ych próbki glebow e
mogą być pobierane w ciągu całego roku. Podobne stanow isko zajm u je
N i к o ł a j e w a [7], k tó re j badania przeprow adzone z glebam i błotnym i
w ykazały, ze p rzy porów naw czym badan iu sk ład u organicznej m aterii
w próbkach glebow ych świeżo w ysuszonych okres pobrania prób ek gle
bow ych w polu nie odgryw a w iększej roli.
T a b l i c a 2a Zawartość С ogólnego i С .kwasów huminowych (wyciąg NaOH pc d e k a l c y t a c j i Na2S04 )
w z a l e ż n o ś c i od czasu pobrania próbki glebowej (C w mg/100 g p .s.m . gleby)
To ta l С co nt en t and С con ten t of humic ac id s (NaOH e x t r a c t a f t e r F^SO^ d é c a l c i f i c a t i o n ) in r e l a t i o n to time of s o i l sample tak in g (C in mg/100 g a i r d ry s o i l m at te r)
Badania nad próchnicą
19
Próbki pobrano Date of sam ple taki ng Koniczyna Clover Koniczyna, tymotka Clover, timothy Lucerne Lucerne Lucerna, tymotka . Lucerne, timothy Zieran., mieszań, żyto, mieszań. P o t a t o e s, mixt, ry e, mixt. **** ***
0 og. С к . h. С og. С к . h. С og. С k.h. С og. С k.h. С og. С k.h.
2 9 .X I.55 * 596 121 663 I l l 626 122 598 103 n.o . n .o . 2 3 .IV .56 631 93 664 90 661 109 607 95 553 102 2 8 .V. 619 88 613 90 678 89 683 103 560 96 2 2 .VI 606 86 618 89 621 86 615 87 621 90 17 .V III. 618 89 624 86 651 83 695 94 587 : 94 1 1 .IX. 682 102 581 84 632 93 615 98 • 615 107 з о . х . 596 94 651 97 608 92 632 96 584 104 9 . I I I . 5 7 599 78 590 94 605 84 642 93 566 94 7 .VI. 590 104 599 95 624 110 652 95 584 114 6 . V I II • 608 95 613 93 628 93 608 99 605 92 2 7 .1 1 . 617 102 621 99 633 95 612 104 602 93 20.X. • • 622 93 628 97 643 102 617 108 599 92 17.11.58 628 & 627 102 654 108 622 102 595 92
Próbki glebowe pobierano - S o il samples were taken:
* - w o k re sie w e g e ta c ji mieszanek motylkowych г trawami (2 9 .XI.1955 - 2 ? . IX .1957}
in the v e g e ta tiv e perio d od th e le g u m .-g ra sse s m ixture (Nov. 11, 1955 - S ep t. 17, 1957) •* - po p rzy o ra n iu ś c ie rn is k a 1 z a s ia n iu p szenicy 120. X .1957 - 17.11.1958)
a f t e r underploughing of s tu b b le s and sowing of wheat (Oct. 20, 1957 - Feb. 17* 1258) - С ogólny w g le b ie oznaczono po u su n ię c iu bitum in
T o ta t С determ ined in s o i l a f t e r bitumen e lim in a tio n
**** - w c z a s ie w e g e ta c ji: ziemniaków U 9 5 5 )t m ieszanki na z ielo n k ę (1956), 2y ta (1957). pu cycle mieszanka p e lu s z k i z łubinem
in the v e g e ta tiv e p erio d o f; p o ta to e s U 955)i m ixture fo r g reen fo d d sr ( 1956)» rye ( 1957) , a f t e r the rye a sa ndpex-lupine m ix tu re.
ST RE SZC ZENIE
Na podstaw ie przeprow adzonych badań stw ierdzono, że:
1.
D łuższy okres przechow yw ania próbek glebow ych w stanie po
w ietrznie su ch y m nie w pływ a na zm iany w zaw artości С ogólnego oraz С
poszczególnych fra k c ji próchnicy.
20
К. Boratyński, K. Wilk
T a b l i c a 2Ъ Zawartość С ogólnego i С kwasów huminowych ^wyciąg NaOH po d e k a l c y t a c j i N a ^ O ^ w z a l e ż n o ś c i od
czasu pobrania próbki glebowej (C w mg/100 g p .s .m . gleby)
T o ta l С c o n te n t and С co nten t of humic a c id s (NaOH e x t r a k t a f t e r Na2S04 d é c a l c i f i c a t i o n ) in r e l a t i o n to time of s o i l sample ta ki ng (C in mg/100 a i r d r y s o i l m a tte r )
С og. С k . h . С og. С k. h. C og. С k .h . С og. C k.h. 0 0 00 С k.h.0 0 ob
С k. h . Próbki
Ziemniaki na P o ta to e s on pobrano
Data r e s z t . p o Bi s i e c a ł e j masie nawozach oborniku
o f earn« cez nawozu żniwnych nadziem.nyki wyki z: żytem m in e rl. farm
p l e t a k i n g u n f e r t i l i z . h a rv e st z z;
tc h t o t a l vetch mineral manure
r e s i d u e s withтеwCiirye with rye f e r t i l i z . 200q/ha
29.X I.55 a) 594 117 657 117 657 111 657 111 594 94 594 IO6 23.V I.56 639 88 639 92 631 96 669 96 607 87 624 86 28.7 601 87 604 90 610 94 612 ICO 627 111 635 101 2 2 .VI. 641 99 559 92 568 96 565 90 669 100 612 103 16.V1I1. 646 79 586 77 578 77 624 91 610 84 628 84 10.X .cJ 586 95 586 92 598 97 649 106 628 102 644 107
Owies na przyoranych j e s ie n ią 1955 г. - Oats on s o i l ploughed in autumn 1955 n o strzv k kupkówka m e lilo t o rch ard -g ra sa n o strzy k s t o k ł . b e z l. m e lilo t aw n l.brome n o strzv k k o s.łą tc . m e lilo t meadow fascu e n o strzy k m e lilo t łu b in lupine 2 3 .IV .56 d) 685 133 661 138 669 116 553 120 585 114 2 2 .VI. 640 114 644 122 6О8 106 623 104 588 105 1 4 .V III. 620 106 654 114 631 111 628 118 585 107 1 2 .IX. e) 723 111 673 101 690 102 631 96 661 I06
Jednoroczne strączkowe - Annual leguminous p l a n t s
pelus zka
sandpea wyka - vetch
s e ra d e le
S e r r a d e ll a łu b in - lupine
1 1 .IV. 56 f ) 624 106 624 106 624 I 06 624 IO6
15. V III. 619 122 571 111 627 121 627 121
1 0 .X II. & 619 111 569 111 630 121 630 120
a) 29-XI.1955 - 2 8 .V.1956 okres w e g e ta c ji wyki ozimej z żytem, poz. 1, 5 i 6 ugorowane w e g e ta tiv e p erio d of w in te r Vetch w ith ry e, 1, 5» 6 Tallowed b) 2 2 .V I.1956 - 1 6 .V I I I . I 956 okres w e g e ta c ji ziemniaków - v e g e ta tiv e perio d of p o ta to e s c) Po wykopie ziemniaków - A fte r p o ta to g a th e rin g
d) 2 3 -1V. I 956 - 1 4 .V I I I . I 956 okres w eg etac ji owea - v e g e ta tiv e perio d of o a ts e) Po p rz y o ra n iu ś c ie rn is k a - A fte r underploughing of s tu b b le s
f ) 1 1 -IV .I956 - i 5 . V I I . i 956 okres w e g e ta c ji strączkow ych - v e g e ta tiv e perio d of podded plants, g) Po p rzy o ra n iu ś c ie rn is k a - A fte r underploughing of stu b b le s
Badania nad próchnicą
21
2. A nalizę frak cjo n o w an ą zw iązków próchnicznych należy rozpoczy
nać od u su w an ia z gleby zw iązków bitum icznych.
3. P rz y staty czn y m ok reślan iu sk ład u próchnicy w glebach lekkich
bielicow ych próbki glebow e mogą być p o bieran e w polu w ciągu całego
roku.
C Z Ę Ś Ć II
P R Z Y D A TN O ŚĆ M ETODY T IU R IN A DO O K R E ŚL A N IA SK Ł A D U
PR Ó C H N IC Y W JED N Y M TY PIE GLEB
J e d n ą ze znanych m etod określania zaw artości próchnicy w glebach
je st m etoda T iu rin a [l] oraz szereg jej m odyfikacji. M etoda T iurin a cha
ra k te ry z u je na ogół dość dobrze pod ty m w zględem różne ty p y glebow e,
dając zróżnicow anie w zaw artości poszczególnych fra k c ji próchnicy. N a
suw a się jed nak pytanie, czy m etoda T iurina może być stosow ana rów nież
i do określania skład u próchnicy w różnych glebach należących do tego
sam ego ty p u glebowego. A by odpowiedzieć na to pytanie, przeprow adzono
b adania na k ilk u n a stu glebach o różnym stanie k u ltu ry bądź o różnych
sposobach u ży tk o w an ia (tabl. 3).
O znaczenie С ogólnego oraz С poszczególnych frak cji w ykonano m e
todą T iurin a [11]. P ró b ki analizow ano po usunięciu zw iązków bitum icz
nych.
Z tablic 4— 4a w ynika, że m etoda T iu rin a d aje zróżnicow anie w ilo
ściach w yek strah ow an y ch zw iązków próchnicznych tylko dla n iek tó ry ch
frak cji. Tak więc przy zastosow aniu NaOH (I) po d ek alcy tacji N a
2
SO*
e k stra h u je m y z gleb lekkich bielicow ych o niskiej k u ltu rz e (la, 2a, За)
w iększe ilości С organicznego niż z gleb o w ysokiej k u ltu rz e (1,
2
, 3)
(tabl. 4). W dalszych zaś ek strak cjach (frakcjach) o trzy m yw an ych m etodą
T iu rin a nie stw ierdzono praw idłow ości w zróżnicow aniu ilości w ydzie
lanego całkow itego węgla organicznego, jak rów nież ilości С kw asów h u -
m inow ych i С kw asów ful wo w y ch (tabl. 4, 4a).
O b serw u jem y także zróżnicow anie w ilościach tzw . w olnych zw iązków
próchnicznych, w ydzielonych w m etodzie T iurina przez bezpośrednie
jednorazow e p o trak to w an ie gleby 0,1 n NaOH (przedostatni rząd tabl. 4).
Z gleb o n iskiej k u ltu rz e (la, 2a, За) w y d zielam y ty ch zw iązków p ró ch
nicznych około
20
% więcej w porów naniu z glebam i o dobrej k u ltu rz e
(1, 2, 3). P rzez jednorazow e p o trak to w an ie gleb lekkich 0,1 n NaOH w y
dzielam y z nich 30— 50% С organicznego (,,w olne zw iązki p ró ch n iczn e”)
(p rzedostatn i rząd tabl. 4). S tanow i to, jak się w ydaje, ilość zbyt dużą..
22
К. Boratyński. K. Wilk
T a b l i c a
3
Krótki o p is analizowanych g le bShort d i s c r i p t i o Q o f the an aly sed s o i l s
Próbki Sample Nr Lii e j SC0W09Ć Local ity Rodzaj gleby S oi l kind Stan k u l t u r y ew. sposób użytkowania C u ltu re s t a t e or kind of u t i l i z a t i o n Suma c z ę ś c i spławia lnych T o ta l f i n e sand and clay
p a r t i c l e s < 0 , 0 2 mm
Głębokość Depth
cm
Gleby le k k ie bielicow e z warstwy ornej - Light podzol s o i l s from a r a b le s o i l l a y e r
1 i£oche}ek dobry - good 12
la koło p ia s k i niß ki - low LI
2 Bydgoszczy g l i n i a s t e dobry - good 13
2e loaaiy sands n i s k i - low 12
3 dobry - good 14 За n i s k i - low 12 0-25 cm F G Małyszyn W i olk i p i a s k i g l i n i a s t e loaay sands dobry - good 13 14 2/1 3/1 Leskowics k/Wrocławia p ia s k i g l i n i a s t e loamy sands śr e d n i - middle śr e d n i - a i d d l e 10 u Gleby c i ę ż s z e - Heavier s o i l s 4 Racibórz1 orna - a r a b l e s. 49 10-20 cm 4a leśna (40 l a t ) f o r e s t 6 0i l (40_yeafs) 57 7-15 * U a g n i/a z utworów leeeowych from l o e s s form ations orna - a r a b l e s. le ś n a (40 l a t ) f o r e s t so i] (40 y e a r s) 44 36 7-17 5-10 j s Werbkowice orna - a r a b l e s. •Л 7-17 6a leśna (40 l a t ) f o r e s t e o i l (40 y ea rs) 38 5-10
J a k bow iem w yn ik a z danych an ality czn y ch (ostatni rząd tabl. 4a)
b rak jest — p rak ty czn ie biorąc — w glebach lekkich kw asów hu m in o-
w ych zw iązanych z Ca. Dodać należy, że p rzy w yd zielaniu w olnych
zw iązków próchnicznych w edług m eto dy T iu rin a w prow adza się pew ien
czynnik dośw iadczalności. B adania W i l k a [12] w ykazały, że w celu
w y ek strah o w an ia z gleby zw iązków próchnicznych nie w y starczy je d n o
razow e p o tra k to w a n ie gleby roztw orem , lecz k ilk a k ro tn ą ek strak cją.
Badania nad próchnicą
23
T я b e 1 a 4a Gleby le k k ie bieli cow e
I l o ś c i С kwasów huminowych i С fulwokwasów wydzielone roztworami NaOH (wg metody T iurin aJ Wyniki a n a l i z podane w %% С ogólnego
Light po dzo lic s o i l s
С amounts of humic a c id s and of f u l v i c ac id s e x t r a c t e d with NaOH s o l u t i o n s (by T iu r i n method) Analys is r e s u l t s given in % of t o t a l С _____ Gleba - S o i l 1 la 2 2a 3 3a F G 2/1 3/1 E k s t r a k c j a - E x tr a c t i o n ’ I « 0 , 1 - 0 , 02n NaOH С kw.humin.hum.ac. 17,7 19,1 22,3 22,5 20,4 21,6 21,3 19,4 19,7 20,4
С fulw okw. fulv.a c. 23,7 33,2 21,5 30,3 23,1 28,1 20,5 2i-,8 27,5 26,5
С kw.humin.hum.ac.
С fulw okw. fulv.a c. 0,7
0,6 1,0 0,7 0,9 0,8 1,0 0,8 0,7 0,8
II = 0 , 1 - 0 , C2n NaOH
С kw.humin.hum.ac. 4 ,6 ■ 4,8 6,0 4,5 5,0 6,3 7,8 5,9 7,7
С fulwok w.fulv.ac . 3,9 2,6 1,6 3,9 4,4 2,3 2,2 4,3 2,8 2,4
С kw.humin.hum.ac.
С fulw ok w. fulv .ac . 1.3 1.7 3,0 1,5
1,0 2,3 2,9 1,9 2,1 3,2 I l l * 0 , 1 - 0 , 02n EaOH С kw.humin.hum.ac. 4,3 4 ,0 4 ,6 3,7 4,6 3,2 6,1 4,0 4,6 5,7 С fulwok w.fulv.ac . 3,3 2,7 1,8 3,5 2,5 3,1 2,2 3,5 2,3 2,6 С kw.humin.hum.ac. С fulwo kw .fulv.ac . 1,3 1,5 2,6 .1,0 1,8 1,0 2.8 1,2 1,9 2,3 i + i i + i i i c kB-
hmin;
С fulwokw. 0 ,6 0,5 0,9 0,7 0,7 0,7 1.0 0,7 0 ,7 0, 8 0 , l n NaOH 0 С kw.humin.hum.ac. 15,1 18,5 15,5 22,3 18,5 22,0 18,3 16,7 18,8 17,2С fulw okw. fulv .ac . 11,8 22,3 9,4 22,3 16,8 21,2 16,4 14,0 17,2 14,4
С kw.humin.hum.ac.
С fulw okw. fulv.a c. 1,3 0,8 1.7 1,0 1.1 1,0 1,1 1,2 1,1 1,2
Kw.humin.związ.z Ca #*
Hum.ac.bound with Ce 2,6 0,6 6,7 0 , 2 1,9
0,4 3,5 2,3 0,9 3,2
* Bezpośrednie potraktowanie gleby ługiem - D ire c t lye treatment of s o i l
** Kw. humin. związane z Ca wyliczone z różnicy między za wa rtością С kw. h'.iain. w wyciągu NaOH po d e k a l c y t a c i i ( I ) i NaOH zadanym bezpośrednio
Hum. ас. bound with Ca c a l c u l a t e d from d i f fe r e n c e between С conte nt cf hum. ac. in NaOH e x t r a c a f t e r d é c a l c i f i c a t i o n ( I ) , and t h a t in NaOH a p pl ie d d i r e c t l y
T a b l i c e 4
д . ûj-eby lek kie bielicowe
A naliza frakcjonow ana związków próchnicznych wg o ry g in a ln e j
metodv
T iu rin a Wyniki «analiz pudane w %% С ogólnego *. bignt podzolic s o i l s
f r a c ti o n a l a n a ly s is of humus compounds by means of the o r ig in a l T iu rin method A nalysis r e s u l t s given in % of t o t a l С
24
К. Boratyński, K. Wilk
Gleba - S o il 1 la 2 2e 3 За F G 2/1 3/1
C ogólny e to t a l С
E k stra k c ja - E x tra c tio n 0 ,62 0,52 0,57 0,48 0,59 0.49 0,68 0 ,52 0,89 0 ,7 1
1 ,0 n Na2S04 4,3 5,0 4 .0 4 ,9 2,5 6 .1 3,4 4 ,6 3,0 3 ,8 0 ,1 - 0 ,2 n NaOH = I 4 1 ,4 52,3 43,8 52,8 43,5 49,7 41,8 4 1,2 47.2 46,9 0,5 л H2S04 2,6 1,1 1,9 2,9 2 ,0 1,8 2 ,0 5,9 1.4 2,0 0 ,1 -0 ,0 2 n NaOH = II 9 ,0 7.2 6,4 9,9 9,0 7,3 8,5 12,1 6,7 10,1 1 ,On H2S04 8 ,8 8,6 7,9 7,4 7,6 7,7 8,6 9,8 6,8 9 .0 0 ,1 -0 ,0 2 n NaOH * I I I 7.6 o. 7 6,4 7.2 7,1 6,3 8,3 7,5 8,3 С wydzielonego - e x tra c te d 73,7 80,9 71,2 85.1 71.7 78.9 72,6 81,1 74,0 80 , 1 С - m e h y d ro liz u ją c y , oznaczony
no n -hydrolyzing determ ined С 2!>,9 20,0 27,9 19.8 27,5 21,8 24,6 20,1 23,0 L8,2 Związki próchniczne rozpuszczalne
bezpośrednio:
Humic compounds so lu b le d ir e c t l y in:
w 0 ,1 n NaOH 31.4 4 / , 7 29» ? 49.5 37.9 49.3 38,0 35,0 39.0 35,4
w 0,5 n H2S04 / . l 6, г: 7.9 8 ,9 6 , i 9.1 5,8 8 , 4 4 , 8 5.0,
* С ogólny oznaczony ft g le b ie po u su n ię ciu öitum in
T o ta l С determ ined 10 the s o il a i t e i e lim in a tio n of bitumens
T a b e l a
5
Gleby ciçftozeAnaliza frakcjonowana związków próchnicznych według o r y g in a ln e j metody T iu r in a Wyniki o a o l i z podane w %% С ogólnego
H»*Tier a o i l a
F r a c t i o n a l a n a ly s ia of huwis coapounda by se an s of the o r i g i n a l T iu r in nethod A i a l y s i s r M u l t a given in % of t o t a l С ^ ---- Gleba - S o il -
1
- 5 5a ‘1
1 ---- С ogólny * - t o t a l . С K k etrak cja - S x t r a c t i o n --- 0,95 2,69 0.67 2,07 1,48 1,80 l.On Ba2S04 0 ,1 - 0 .02n ЯаОВ * I 0.5n H2S04 0 .1 -0 .0 2 n HaOH * II 1. On H2304 0 ,l- 0 ,0 2 n AaOB - I I I 5 .2 29.1 1 .9 12,6 12,3 U ,4 4.5 40,7 1.4 5.6 5,8 5 .0 4 .4 44,8 3.3 12,2 10.5 9.5 4 .2 37.0 1.3 5 .7 5 .2 4.5 2,5 43,5 1.4 9.8 14,8 7.3 3.5 41,8 1,2 6.6 7.8 8,1 £ С wydzielonego - e x tra c te dС - n i« h y d ro liz u ją e y , ezaoczoay C non - h y d ro li z îg , é a te ra in e d 72,5 38.0 63.0 36.2 »4.7 16,1 57,9 41,6 79.3 25.6 69,0 28,4
Związki próchniczne razp u sz czaln e b ezpośrednio:
Humic compounds a o lu b le d i r e c t l y in :
w 0 , ln NaOH 26,0 39,0 37,1 33.8 22,3 29.8
w 0 ,5 n H2S04 5,8 5,2 6,7 4 ,8 3,0 4 ,4
* С ogólny oznaczony w g le b ie po u su n ię ciu bitum in
Badania nad próchnicą
25
T i b t l i
5»
G1 aby o i f é M «
I lo é c i С kvaeöw huaiao^ch i С fulsokvm 4v w jd citloM ro*t»ora*i Ht OH (og eatody Tiurina) fÿ n ik i «nal i c podeń* w %% С ogóImago
Heavier s o i l s
С amounts o f acids and of fu lv ic acida extracted with NaOH aolu tion s (by Tiurin aetbod) A nalysis rea u lte given in % of to ta l С
Gleba - S o il
4 4a 5 5* 6 6a
E k stra k c ja - Ä x t r a c t i o n ^ " I - 0 » l-0 ,0 2 n SaOH
С к * .humin. hum. ac. 13.5 19.0 16.3 14.9 25,6 22,3
С fulwokw. f u i r . ac. 15,6 21,7 28.5 22,1 17.9 19.5
С к н .hu»in. hum. ac.
С fulwokw. f u i r . ac. 0 ,9 0 .9
0 ,6 Ö.7 1.4 1.1
I I * 0 ,l- 0 ,0 2 n KaOB »
С к « .humin. huto. ac. 6,8 3 .7 7.6 3,1 6 ,7 3 .6
С fulwokw. f u lv . ac. 5,8 1,9 4 ,6 2,6 3,1 3 .0
С kw.humin. hum. ac.
С fulwokw. f u lv . ac. 1.2 2 .0 1.6 1,2 2 ,2 1.2
I I I = 0 ,l- 0 ,0 2 n faOH
С kw. humin. hum. ac. 5.9 3,4 4 .7 2 ,2 4 ,6 3 .6
С fulwokw. fu lv . ac. 5.5 1.6 4 .8 2,3 2,7 4 ,5
С kw.humin. hum. ac.
С fulwokw. fu lv . ac. 1,1 2,1 1,0 1.0 1.6 0 ,8
I+ II+ 1 II С kw. humin. hum. ac.
С fulwokw. fu lv . ac. 0,6 0.8 0,5 0 ,6 1.1 0 ,8
# O .ln NaOH
С kw.humin. hum. ac. 9 ,2 18,9 16.5 14,7 9,8 14,2
С fulwokw. fu lv . ac l o , 8 15,6 16,2 14,9 10, ü 12,0
С kw. humin. hum. ac. С fulwokw. fu lv . ac.
0,8 1,2 1 ,0 1,0 1,0 1,2
*• Kw.humin. związane z Ca
Hum. ac. bount with Ca 4,3 0,1 0 .0 1.9 15.8 8,1
* B e z p o ś r e d n i e p o t r a k t o w a n i e g l e b y ł u g i e m - D i r e c t l y e t r e a t m e n t o f s o i l
** £w. h um in . z w i ą z a n e z Ca w y l i c z o n o z r ó ż n i c y mi ędz y z a w a r t o ś c i ą С
kw. hum in . w w y c ią g u NaOH po d e k a l c y t a c j i ( I ) i NaOH zadanym b e z p o ś r e d n i e
Hum. а с . bound w i t h Cą c a l c u l a t e d fro m d i f f e r e n c e b e t w e e n С c o n t e n t o f
bum. ac. NaOH e x t r a c t a f t e r d é c a l c i f i c a t i o n ( I ) and t h a t in NaOH a p p l i e d d i r e c t l y
W glebach cięższych o różnym sposobie użytkow ania (gleby orne bądź
leśne) nie stw ierdzono rów nież praw idłow ości w zróżnicow aniu n a j
w ażniejszej fra k c ji próchnicy, tj. w y ek strah o w an ej NaOH (I) po d ek al
cy ta c ji N a
2
S 0 4, jak rów nież dla fra k c ji NaOH uzyskanej przez jed n o ra
-26
К. Boratyński, K. Wilk
zowe p o tra k to w a n ie gleby 0,1 n NaO H („w olne zw iązki p róch niczne” )
(tabl. 5).. D opiero w dalszych frakcjach , gdy w ydzielam y z gleby coraz
m niejsze ilości zw iązków próchnicznych NaOH (II) po hydrolizie 0,5 n
H
9
SO
4
oraz NaOH (III) po hydrolizie 1,0 n H
2
S 0 4. o bserw u jem y p ra w i
dłowości w zróżnicow aniu dla ty ch fra k c ji (tabl. 5). A nalogiczne zjaw isko
w idzim y p rzy kw asach hum inow ych i fulw ow ych, oznaczonych w w yżej
w spom nianych fra k c ja c h (tabl. 5a).
M etoda T iurina opracow ana jest. niew ątpliw ie pod kątem m aksy m al
nego w ydzielenia z gleby zw iązków próchnicznych i jak w yn ika z tabl. 4
i 5 m etodą tą e k s tra h u je się 60— 85% С ogólnego.
Z przedstaw ionych wyżej w yników analiz widać, że przy określaniu
sk ładu próchnicy w różnych glebach w obrębie jednego ty p u glebowego,
m etoda T iurina najczęściej zawodzi. M etoda T iurina nie d aje także m o
żliwości w y o d ręb nien ia n a jb a rd zie j ruchom ych fra k c ji próchnicy, nie
związanych bądź najsłab iej zw iązanych z m in eralną częścią gleby.
ST R E SZC ZEN IE
W ykonano analizę frakcjonow aną związków próchnicznych w edług
oiy g in ain ej m etody T iu rin a na glebach lekkich bielico wy ch (piaski gli
niaste) o różnym stanie k u ltu ry craz na glebach cięższych o różnym spo
sobie użytkow ania.
Stw ierdzono, że przy o kreślaniu składu próchnicy w glebach n ależą
cych do tc-go sam ego ty p u glebowego m etoda T iurina nie pozwala na
uchw ycenie praw idłow ości w zróżnicow aniu poszczególnych frakcji. M e
toda T iu rina nie d aje także m ożliwości w yodrębnienia frak cji próchnicy
n a jb a rd zie j ruchliw ych, nie zw iązanych bądź n ajsłab iej zw iązanych z m i
n eraln ą częścią gleby.
W p ł y n ę ł o w m a j u 1961 r.
LIT E R A T U R A
[1] A r i n u s z k i n a E. W.:
C h im iczesk ij an aliz poczw i gru n tów . I/d . M osk.
U n iv ie r s itie ta , 1952, s. 164.
[2] B o r a t y ń s k i K.:
O m etod ach ozn aczan ia w ęg la o rgan iczn ego w g leb ie
Roczn. G lebozn., t. V II (dodatek), s. 3.
[3] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k R.: V erg leich en d e U n tersu ch u n g en über e in ig e
B estim m u n g sm eth o d en des o rg a n isch en K o h le n sto ffg e h a lts im Boden. Z. P flaa.
D üng. B oden, t. 84(129) z. 1— 3, 1959, s. 133.
[4] B o r a t y ń s k i K. , W i l k K.: D y n a m ik a z w ią zk ó w p ró ch n iczn y ch w g le
bach lek k ich pod w p ły w e m n iek tórych za b ieg ó w agrotech n iczn ych . Z eszyty
Badania nad próchnicą
27
[5] K o n o n o w a M. M.: P ro b lem a p o czw ien n o g o gu m u sa i so w r ie m ie n n y je
zad aczi jeg o izu cze n ija . M oskw a 1951, s. 354.
[6] K o n o n o w a M. M. ,
B i e ł c z i k o w a N. P., A l e k s a n d r o w a I. W.:
S o w ie sz c z a n ije po m ietod am izu czen ija p o czw ien n o g o gum usa. P o czw o w ied ien .
11, I960, s. 110.
[7] N i k o ł a j e w a T. A.: S r a w n itie ln o je izu cze n ije sezon n oj d in a m ik i sostaw Ta
o rg a n icze sk o g o w ie sz c z e stw a b o ło tn y ch p oczw w św ieży ch i w o zd u szn o -su ch ich
obrazcach. P o czw o w ied ien . 4, 1959, s. 108.
[8] S a r k a d i J.: E x a m in a tio n of th e q u a lity of soil hu m u s from the poin t of
v ie w of soil fertility . VI Congr. Internt. de la S cien ce du Sol. Ccm. IV— VI, Paris
1956.
[9] W i l k K.:
B adania nad przem ian ą z w ią zk ó w p róch n iczn ych w g leb ie lek k iej.
Roczn. G lebozn., t. VII (dodatek), 1958, s. 3.
[10] W i l k K.:
N iek tó re sp o strzeżen ia przy a n a lizie fra k cjo n o w a n ej zw ią zk ó w
p ró ch n iczn y ch sk rócon ą m etod ą T iurina. Z eszy ty N a u k o w e W SR w e W rocław iu ,
R oln ictw o X I, I960, nr 32, s. 113.
[11] W i l k K.: P o ró w n a n ie m eto d y T iurina z in n y m i m etod am i ozn aczan ia w ęg la
organ iczn ego w gleb ie. Z eszy ty N au k ow e W SR W rocław , 1961, R oln ictw o X III,
nr 39, s. 137.
[12] W i l k K.:
P rzy d a tn o ść różn ych ro ztw o ró w (NaOH, N a 4P o 0 7, N aF, NaoCoO.*)
do w y d z ie la n ia zw ią zk ó w p róch n iczn ych z g leb lek k ich w b ad an iach nad d y
n am iką p róch n icy. Z eszy ty N a u k o w e W SR W rocław (w druku).
К . Б О Р А Т Ы Н Ь С К И , К . В И Л Ь К
