ZAJĘCIA NR 12

(1)

ZAJĘCIA NR 12

KONTROLA ADMINISTRACJI, ODPOWIEDZIALNOŚĆ

(2)

KONTROLA

PO CO KONTROLUJEMY?

(3)

ADMINISTRACJA PUBLICZNA JEST ZARÓWNO KONTROLUJĄCYM JAK I KONTROLOWANYM!

Art. 184. Konstytucji RP

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują,

w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji

publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z

ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów

normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

(4)

DEFINICJA KONTROLI

!!!

BADANIE ZGODNOŚCI STANU ISTNIEJĄCEGO ZE STANEM POSTULOWANYM

USTALENIE ZASIĘGU I PRZYCZYN ROZBIEŻNOŚCI

PRZEKAZANIE WYNIKÓW TEGO USTALENIA, A CZASEM TEŻ WYNIKAJĄCYCH STĄD

DYSPOZYCJI ZARÓWNO PODMIOTOWI KONTROLOWANEMU, JAK I PODMIOTOWI

ORGANIZACYJNIE ZWIERZCHNIEMU.

(5)

POJĘCIE SYSTEMU KONTROLI

CAŁOKSZTAŁT ZESPOLONYCH WEWNĘTRZNIE WARTOŚCI, KTÓRE OKREŚLAJĄ ZADANIA KONTROLI, WARUNKI JEJ PRAWIDŁOWEJ ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIA, ORGANIZACJĘ PODMIOTÓW KONTROLUJĄCYCH, ZASIĘG PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY ORAZ SKUTKI KONTROLI.

PRAWNY SYSTEM KONTROLI NAD ADMINISTRACJĄ OPARTY JEST NA PODSTAWOWYM CELU KONTROLI - ZAPEWNIENIU ZGODNOŚCI DZIAŁAŃ Z PRAWEM. CEL TEN WYWODZI SIĘ Z REGULACJI KONSTYTUCYJNEJ.

To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA

(6)

ROZROST KONTROLI

OGÓLNA TENDENCJA DO ROZROSTU CAŁEJ ADMINISTRACJI, W TYM TAKŻE KONTROLI.

CO DO ZASADY ZJAWISKO NEGATYWNE. WYNIKA Z:

POGORSZENIA DZIAŁALNOŚCI KONTROLOWANEJ POD WZGLĘDEM DOTYCHCZASOWYCH WYMOGÓW W STOSUNKU DO NIEJ;

POGORSZENIA DZIAŁALNOŚCI KONTROLNEJ – OBNIŻENIE JEJ SPRAWNOŚCI, RZETELNOŚCI, EFEKTYWNOŚCI ITP.;

OBJĘCIA KONTROLĄ DZIEDZIN, KTÓRE DOTYCHCZAS JEJ NIE PODLEGAŁY.

(7)

• ZWIĘKSZENIU LICZBY JEDNOSTEK KONTROLUJĄCYCH,

• ZWIĘKSZENIU RODZAJÓW KONTROLI,

• ZWIĘKSZENIU ZASIĘGU KONTROLI W OKREŚLONYM RODZAJU KONTROLI.

ROZROST KONTROLI MOŻE

POLEGAĆ NA:

(8)

POZYTYWNE ASPEKTY ROZROSTU KONTROLI - PRZYKŁADY

ROZBUDOWA KONTROLI SPOŁECZNEJ

WPROWADZENIE KONTROLI SĄDOWEJ

NAD DZIAŁANIAMI ADMINISTRACJI

ULEPSZENIE SKUTECZNOŚCI I

SPRAWNOŚCI DZIAŁAŃ

ADMINISTRACJI W

WYNIKU KONTROLI

(9)

RODZAJE PODMIOTÓW PRZEPROWADZAJĄCYCH KONTROLĘ

• PODMIOTY POWOŁANE WYŁĄCZNIE DO KONTROLOWANIA,

• PODMIOTY, W KTÓRYCH STRUKTURZE ORGANIZACYJNEJ UTWORZONE SĄ SPECJALNE JEDNOSTKI DO KONTROLOWANIA,

• PODMIOTY, KTÓRE NIE MAJĄ UTWORZONEJ SPECJALNEJ JEDNOSTKI, A W RAZIE POTRZEBY UCZESTNICZĄ W KONTROLI CAŁYM ORGANIZMEM,

• PODMIOTY UTWORZONE DO KONTROLI JEDNORAZOWEJ.

(10)

PODZIAŁY KONTROLI

1. ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA

PODZIAŁ Z PUNKTU WIDZENIA ZALEŻNOŚCI ORGANIZACYJNEJ; KONTROLA ZEWNĘTRZNA - PODMIOT KONTROLUJĄCY SPOZA STRUKTURY ADMINISTRACYJNEJ (SĄD, PROKURATOR); KONTROLA WEWNĘTRZNA - PODMIOT KONTROLUJĄCY W OBRĘBIE STRUKTURY.

2. KONTROLA I NADZÓR

NADZÓR JEST BARDZIEJ INTENSYWNY, BEZPOŚREDNI, MA NA CELU USUNIĘCIE NIEPRAWIDŁOWOŚCI I PREWENCJĘ.

NADZÓR JEST KWALIFIKOWANĄ POSTACIĄ KONTROLI, MAMY Z NIM DO CZYNIENIA GDY SPRAWOWANY JEST PRZEZ ORGAN ZWIERZCHNI ORGANIZACYJNIE NAD KONTROLOWANYM, ODPOWIEDZIALNY ZA JEGO DZIAŁANIA, KTÓREMU SŁUŻĄ ŚRODKI WŁADCZEGO ODDZIAŁYWANIA.

KWALIFIKOWANĄ POSTACIĄ KONTROLI JEST RÓWNIEŻ NADZÓR WERYFIKACYJNY, Z KTÓRYM MAMY DO CZYNIENIA W PRZYPADKU KONTROLI SPRAWOWANEJ PRZEZ PODMIOT ZWIERZCHNI FUNKCJONALNIE, ODPOWIEDZIALNY ZA DOPILNOWANIE POPRAWNOŚCI DZIAŁAŃ, KTÓREMU SŁUŻĄ W STOSUNKU DO PODMIOTU ZDECENTRALIZOWANEGO UPRAWNIENIA WŁADCZE. W SZCZEGÓLNOŚCI WOBEC PODMIOTÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

(11)

3. POD WZGLĘDEM INICJATYWNY KONTROLI -> PODEJMOWANA Z URZĘDU (NP. NIK) I NA WNIOSEK (KONTROLA INSTANCYJNA)

4. POD WZGLĘDEM STOSUNKU W CZASIE KONTROLI DO CZYNNOŚCI KONTROLOWANEJ -> WSTĘPNA, FAKTYCZNA I NASTĘPNA

5. POD WZGLĘDEM SPOSOBU PRZEPROWADZENIA KONTROLI

INSPEKCJA (bezpośrednia obserwacja ludzi w jednostce kontrolowanej) LUSTRACJA (ocena stanu rzeczywistego, wyników określonego działania) REWIZJA (kontrola finansowa)

WIZYTACJA (bezpośredni wgląd w działalność podmiotu kontrolowanego)

(12)

6. POD WZGLĘDEM PODMIOTU KONTROLUJĄCEGO

KONTROLA: PARLAMENTARNA, PREZYDENCKA, SPOŁECZNA, SĄDOWA, PROKURATORSKA, NIK, ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ NAD

SAMORZĄDOWĄ, RESORTOWA, INSTANCYJNA, RPO, TK.

(13)

KONTROLA SPOŁECZNA

SFORMALIZOWANA

KOMISJA REWIZYJNA POWOŁANA PRZEZ

RADNYCH DO KONTROLI ORGANÓW

STANOWIĄCYCH JST

WNOSZENIE SKARG, WNIOSKÓW I

PETYCJI

WNOSZENIE ŚRODKÓW PRAWNYCH W SFORMALIZOWANYCH

POSTĘPOWANIACH

ADMINISTRACYJNYCH – ZAŻALEŃ, ODWOŁAŃ, WNIOSKÓW O PONOWNE ROZPATRZENIE SPRAWY

ORAZ SKARG DO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

NIESFORMALIZOWANA

DZIAŁALNOŚĆ PRASY, RADIA, TELEWIZJI ORAZ ORGANIZACJI I

STOWARZYSZEŃ

NIE MA CHARAKTERU ZAWODOWEGO; JEJ CELEM JEST OCENA REALIZACJI PRZEZ ADMINISTRACJĘ POTRZEB OBYWATELI

(14)

KRYTERIA KONTROLI – NIE SĄ DOWOLNIE

DOBIERANE,

ALE WYZNACZONE PRZEZ PRZEPISY PRAWA

_LEGALNOŚĆ

CELOWOŚĆ

RZETELNOŚĆ

GOSPODARNOŚĆ

UWZGLĘDNIANIE INTERESU SPOŁECZNEGO LUB INDYWIDUALNEGO

ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ RZĄDU

INNE KRYTERIA SZCZEGÓŁOWE

TE SAME KRYTERIA ODNOSZĄ SIĘ TAKŻE DO ZADAŃ

KONTROLNYCH

WSZYSTKIE KRYTERIA PODPORZĄDKOWANE SĄ KRYTERIUM

LEGALNOŚCI

(15)

PRZYKŁAD – USTAWA O NIK

Art. 5. 1. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności i rzetelności.

3. Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, o których

mowa w art. 2 ust. 3, jest przeprowadzana pod względem legalności i

gospodarności.

(16)

KRYTERIA KONTROLI NIK

(17)

CECHY KONTROLI

• OBOWIĄZEK PEŁNEGO OBIEKTYWIZMU W REALIZACJI CZYNNOŚCI KONTROLNYCH;

• ZAKAZ FAWORYZOWANIA/DYSKRYMINACJI

BEZSTRONNOŚĆ

• DOŚWIADCZENIE I WIEDZA KONTROLERÓW;

• UMIEJĘTNOŚĆ PRZEPROWADZENIA KONTROLI;

• DOKŁADNOŚĆ, DOCIEKLIWOŚĆ;

• ZAWODOWY CHARAKTER

FACHOWOŚĆ

• WYNIKI PRZEWYŻSZAJĄ PONIESIONE NAKŁADY;

• PRAWIDŁOWOŚĆ USTALEŃ KONTROLNYCH;

• UMIEJĘTNE PRZEPROWADZENIE CZYNNOŚCI KONTROLNYCH, PRAWIDŁOWA OCENA INFORMACJI

EFEKTYWNOŚĆ I

SPRAWNOŚĆ

(18)

KONTROLA SENSU LARGO

– W ZNACZENIU

SZEROKIM

KONTROLA SENSU STRICTO/KONTROLA

CZYSTA

USTALENIE WYZNACZEŃ->

USTALENIE WYKONAŃ->

USTALENIE WYNIKÓW KONTROLI-> PRZEZNACZENIE

WYNIKÓW KONTROLI WŁAŚCIWYM PODMIOTOM

NP. RPO

KONTROLA CZYSTA

+

WŁADZTWO PUBLICZNE

KONTROLA CZYSTA + WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE (KONTROLA SPRAWOWANA

PRZEZ ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ)

KONTROLA W ADMINISTRACJI

PUBLICZNEJ A>A=NADZÓR

W UKŁADZIE ZDECENTRALIZOWANYM

NADZÓR WERYFIKACYJNY

W UKŁADZIE SCENTRALIZOWANYM

NADZÓR HIERARCHICZNY

KONTROLA PRZEZ ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ, ALE NIE WOBEC ADMINISTRACJI A>a=NADZÓR POLICYJNY

(DOZÓR)

KONTROLA CZYSTA +

WŁADZTWO PUBLICZNE (INNE NIŻ ADM.) (KONTROLA ZEWNĘTRZNA

WOBEC ADMINISTRACJI)

KONTROLA CZYSTA +

WŁADZTWO SĄDOWE

=KONTROLA SĄDOWA S>A

KONTROLA CZYSTA +

WŁADZTWO PARLAMENTARNE

=KONTROLA PARLAMENTARNA

P>A

WŁADCZE, ALE NIE JEST TO NADZÓR, BO NIE ODBYWA SIĘ W RAMACH STRUKTURY ADMINISTRACYJNEJ

(19)

KONTROLA KONTROLI->

OCENA PODMIOTU KONTROLUJĄCEGO NIE JEST OSTATECZNA;

MOŻE BYĆ PRZEZ KONTROLOWANEGO ZAKWESTIONOWANA;

OZNACZA WYDŁUŻENIE W CZASIE REALIZACJI DYSPOZYCJI KONTROLERA, OSŁABIENIE TYCH DYSPOZYCJI, ODDANIE OSTATECZNEGO DECYDOWANIA INNEMU ORGANOWI;

ORGANEM TYM MOŻE BYĆ ORGAN ZWIERZCHNI ORGANIZACYJNIE

LUB FUNKCJONALNIE NAD ORGANEM KONTROLUJĄCYM, SĄD,

TRYBUNAŁ.

(20)

ODPOWIEDZIA LNOŚĆ

PRAWNE USTALENIE TREŚCI ODPOWIEDZIALNOŚCI W CELU JEJ EGZEKWOWANIA MA ZNACZENIE:

1. W USPRAWNIANIU FUNKCJONOWANIA CAŁOŚCI ORGANIZACJI ADMINISTRACJI I ELIMINACJI UCHYBIEŃ W REALIZACJI ZADAŃ STAWIANYCH WSPÓLNIE I OSOBNO PRZED PODMIOTAMI ADMINISTRACYJNYMI ORAZ

2. W SFERZE OCEN SPOŁECZNYCH.

POJĘCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI:

3. MOŻLIWOŚĆ URUCHOMIENIA OCEN I ŚRODKÓW PRAWNYCH WOBEC OKREŚLONEGO PODMIOTU, KTÓRY ZACHOWAŁ SIĘ W SPOSÓB NIEODPOWIADAJĄCY OCZEKIWANYM KRYTERIOM SPOŁECZNYM, KULTUROWYM, EKONOMICZNYM ITP., TJ. KRYTERIOM NIEREGULOWANYM PRAWNIE.

4. MOŻLIWOŚĆ URUCHOMIENIA OCEN I ŚRODKÓW PRAWNYCH WOBEC OKREŚLONEGO PODMIOTU, KTÓREGO ZACHOWANIE SIĘ NIE ODPOWIADA WYMOGOM SFORMUŁOWANYM PRAWNIE.

(21)

ODPOWIEDZIALNOŚ Ć

ZA DZIAŁANIA LEGALNE

ZA DZIAŁANIA

NIELEGALNE

(22)

• ZA DZIAŁANIA LEGALNE

- PRZEDE WSZYSTKIM ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAJĄTKOWA;

- NALEŻY DO ZADAŃ LEŻĄCYCH W SFERZE WŁADCZEGO SPRAWOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, PODEJMOWANE W WARUNKACH I ZASIĘGU ŚCIŚLE WYZNACZONYCH PRZEZ PRAWO ADMINISTRACYJNE;

- MA NA CELU REALIZACJĘ INTERESU PUBLICZNEGO;

- OBOWIĄZEK WYRÓWNANIA STRAT POWSTAŁYCH W WYNIKU TYCH

DZIAŁAŃ RODZI SIĘ Z MOCY PRAWA, Z CHWILĄ POWSTANIA STRATY.

(23)

Odpowiedzialność władzy publicznej za straty powstałe w wyniku

wydania lub wykonania niewadliwego aktu normatywnego, dającego

podstawę wywołującej stratę zmiany sytuacji prawnej z mocy samego

prawa albo za szkody powstałe z wydania lub wykonania niewadliwego

aktu administracyjnego.

(24)

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ LEGALNYCH, WYWOŁUJĄCY

CH STRATY LEGALNE, PODLEGAJĄCE WYRÓWNANIU

• PRZEJĘCIE ZABYTKU NA WŁASNOŚĆ PAŃSTWA

• WYWŁASZCZENIE NIERUCHOMOŚCI

• ZNISZCZENIE, USZKODZENIE, ZUŻYCIE

LUB UTRATA MIENIA W RAMACH

ŚWIADCZEŃ NAKAZANYCH DLA

ZWALCZANIA KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH.

(25)

-> REGULACJA KONSTYTUCYJNA

Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.

2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i

za słusznym odszkodowaniem.

Art. 228 (…)

4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela

-> ustawa o gospodarce nieruchomościami (Dział III, rozdział 4)

(26)

Art. 36. USTAWY O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM

1. Jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z uwzględnieniem ust. 2 i art.

37¹ ust. 1, żądać od gminy albo od władającego terenem zamkniętym, jeżeli uchwalenie planu lub jego zmiana spowodowane były potrzebami obronności i bezpieczeństwa państwa:

1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo 2) wykupienia nieruchomości lub jej części.

(27)

ZA DZIAŁANIA NIELEGALNE

ODPOWIEDZIALNOŚĆ:

• POLITYCZNA (DOTYCZY JEDYNIE OSÓB PEŁNIĄCYCH FUNKCJE ORGANU);

• MAJĄTKOWA (OPARTA NA ZASADACH KC NA ZASADACH SPRAWSTWA, WINY, RYZYKA, SŁUSZNOŚCI);

• MAJĄTKOWA (Z ART. 77 KONSTYTUCJI RP;

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ NIEZGODNE Z PRAWEM DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE PRZY WYKONYWANIU WŁADZY PUBLICZNEJ);

• URZĘDNICZA (OPARTA NA AKTACH PRAWNYCH REGULUJĄCYCH ZATRUDNIENIE W ADMINISTRACJI PUBL.);

• KARNA (REGULOWANA PRZEZ PRAWO KARNE ZA PRZESTĘPSTWA ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM KOMPETENCJI W SFERZE ADM. PUBL.);

• SŁUŻBOWA, PORZĄDKOWA, DYSCYPLINARNA (ZWIĄZANA Z ZATRUDNIENIEM NA DANYM STANOWISKU);

• W SPRAWACH O WYKROCZENIA;

• KONSTYTUCYJNA (PRZED TS).

(28)

Art. 77 Konstytucji RP

1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia

naruszonych wolności lub praw.

(29)

Art. 198 Konstytucji RP

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.

3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

(30)

Art. 107. 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.