Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa wykład 2

(1)

Podstawowe pojęcia prawa i

prawoznawstwa

wykład 2

(2)

Norma prawna a norma moralna

1)Podstawa obowiązywania

Normy prawne obowiązują ze względu na to, że zostały ustanowione. Podstawa ich obowiązywania jest formalna, tzn. akt stanowienia. Normy prawne obowiązują, gdyż

mają uzasadnienie tetyczne – źródłem ich

obowiązywania jest akt władzy kompetentnego organu państwa.

Normy moralne mają uzasadnienie aksjologiczne – zaczynają obowiązywać, gdy w danej grupie społecznej upowszechni się przekonanie, że dane zachowanie jest czymś dobrym lub złym. Norma moralna obowiązuje, bo nakazuje zachowania oceniane pozytywnie w danym

systemie ocen moralnych, a zakazuje zachowań ocenianych negatywnie.

(3)

2) Sankcje

Prawo operuje sankcjami sformalizowanymi i

zinstytucjonalizowanymi,

wymierzanymi przez specjalne

organy w specjalnym trybie. Są to sankcje skupione.

Naruszenie normy moralnej

najczęściej prowadzi do potępienia społecznego. Są to sankcje

rozsiane, niesformalizowane i

niezinstytucjonalizowane.

(4)

3) Stopień formalizacji tworzenia normy

Normy prawne tworzone są w określonym przez prawo trybie i

przez organy państwa wyposażone w kompetencje prawodawcze.

Wyrażane są w szczególnej formie aktu normatywnego (np. ustawy, rozporządzenia).

Proces tworzenia norm moralnych

jest spontaniczny, a forma, w jakiej

normy te są wyrażane, dowolna.

(5)

4) Przedmiot regulacji

Normy prawne regulują przede

wszystkim zewnętrzne zachowania ludzi. Prawo nie zna

odpowiedzialności za same

przekonania, motywy czy intencje, które mogą być przedmiotem

potępienia moralnego.

(6)

5) Podmioty, do których normy są adresowane

Podmiotem prawa mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak

też jednostki organizacyjne

nieposiadające osobowości prawnej.

Adresatami norm moralnych są

wyłącznie osoby fizyczne.

(7)

6) Związek norm z państwem

Prawo jest związane z państwem w dwojakim sensie:

 jest tworzone lub uznawane przez państwo;

 bycie adresatem normy prawnej to pochodna przynależności do

państwa, tzn. pochodna bycia obywatelem państwa.

Dlatego normy prawne nazywane są

normami zamkniętymi.

(8)

 Normy moralne to normy

otwarte. Bycie adresatem norm moralnych nie jest związane z

przynależnością do grupy formalnej, w szczególności do państwa. W

jednym państwie może obowiązywać kilka systemów norm moralnych, i

odwrotnie – jedna moralność może

obowiązywać w wielu państwach.

(9)

Koncepcja budowy normy prawnej

1)

Koncepcja trójelementowa



Hipoteza (adresat + okoliczności, w których powinien on się zachować w sposób przewidziany przez normę)



Dyspozycja (wzór zachowania,

formułuje nakazy/zakazy lub dozwolenia)



Sankcja (konsekwencje, jakie nastąpią, gdyby adresat zachował się niezgodnie z wzorem zachowania określonym w

dyspozycji)

(10)

2) Koncepcja norm sprzężonych Norma sankcjonowana – formułuje

nakaz/zakaz lub dozwolenie dowolnym podmiotom.

Norma sankcjonująca – określa

nakaz zastosowania sankcji w razie naruszenia normy sankcjonowanej.

Jej adresatem jest zawsze organ państwa upoważniony do

wymierzenia sankcji.

(11)

Rodzaje norm prawnych

 Norma indywidualna – skierowana do osoby lub osób wyodrębnionych ze względu na pewną cechę

osobową lub zespół takich cech.

 Norma generalna – określa

adresata poprzez wskazanie pewnej cechy lub cech wspólnych dla

pewnej klasy osób, której ma

dotyczyć określony w normie

obowiązek.

(12)

 Norma abstrakcyjna – ustalająca w sposób powtarzalny i

pozakontekstowy treść nakładanego na adresata normy obowiązku.

 Norma konkretna – wyznaczająca w sposób czasoprzestrzennie

określony treść nakładanego na

adresata obowiązku.

(13)

Zakres zastosowania normy prawnej

 Klasa sytuacji (okoliczności,

zdarzeń), od których zaistnienia norma uzależnia powstanie

określonych obowiązków po stronie adresata normy.

 Okoliczności niezależne od adresata

 Zachowania zależne od człowieka

(14)

Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa wykład 2