TOTALITARYZM
Łac. Totus – cały, całkowity
Likwidacja wszelkich form samodzielności społeczeństwa oraz poddanie ich całkowitej
władzy państwa.
Definicję państwa totalitarnego jako pierwszy podał Benito Mussolini-
przywódca państwa faszystowskiego „Nic bez państwa, nic poza państwem, nic
przeciw państwu”
6 cech charakteryzujących reżim totalitarny (Carl J. Friedrich, Z. Brzeziński)
- ideologia;
- jedna parta kierowana głównie przez jednostkę;
- policja terrorystyczna;
- monopol komunikacji;
- monopol broni;
- gospodarka centralnie kierowana.
Przyczyny powstania systemów totalitarnych – żrodła poparcia w
społeczeństwie
czynniki ekonomiczne (kryzys ekonomiczny lat 20 XX w. spadek zaufania do gospodarki wolnorynkowej, zubożenie społeczeństwa)
czynniki polityczne (wzrost znaczenia państwa, które otrzymało znaczącą rolę odbudowy gospodarki)
proces zjednoczenia Włoch i Niemiec oraz potrzeba dorównania potęgom europejskim;
- przegrana Niemiec podczas I wojny światowej (utrata możliwości stworzenia państwa kolonialnego, bardzo dużo osób niezdolnych do pracy
– kombatantów)
- niezadowolenie Włoch z postanowień Kongresu Wersalskiego pomijających ich udział w podziale kolonii;
- działalność socjalna oraz pozyskanie zaufania społeczeństwa.
Pogarda dla szerokich mas, które stanowiły jedynie środek do realizacji celu. Naziści i
faszyści uważali je za nierozumny tłum.
Szerokie masy narodu nie składają się z
dyplomatów lub profesorów nauki o państwie i prawie, ani nawet ze zwyczajnie rozsądnych ludzi, ale z małych chwiejnych człowieczków,
skłonnych do zwątpień i niepewności.
A. Hitler
Carl Schmitt - decyzjonizm
C. Schmidt uważał, że swobodne ścieranie się poglądów politycznych oraz kontrola opinii publicznej nad rządem w państwie demokratycznym, liberalnym miały swoje uzasadnienie w czasie walki mieszczaństwa z
monarchią absolutną. W czasach coraz
silniejszej totalnej organizacji społeczeństwa
(od końca XIX w.) straciły swoje znaczenie.
Według C. Schmitta wyrazicielem woli narodu nie musi być parlament
Niebezpieczeństwa politycznej różnorodności pozwalała uniknąć dyktatura ale nie tyrania.
Suwerenem jest ten kto rozstrzyga o stanie wyjątkowym (motywacja działań władzy
zależna od aktualnej sytuacji)
Zaś wydawane przez suwerena decyzje stały ponad obowiązującym prawem.
Silne państwo ze skoncentrowaną władzą.
Bennito Mussolini (1883-1945)
Odrzucał ustrój demokratyczny oparty na zasadzie suwerenności narodu
(parlamentaryzm, wolności obywatelskie)
Jego myśl polityczną cechował także
radykalny antykomunizm oraz kult państwa totalnego.
Państwo w doktrynie Mussoliniego zostało obwołane absolutem, które kontroluje
podległe sobie całe społeczeństwo.
FASZYZM
Ustrój Włoch wprowadzony przez Benito Mussoliniego (1883-1945) po objęciu władzy w
1922r.
„Wszystko w ramach państwa, nic poza państwem, nic przeciw państwu”
Legitymacja władzy państwowej do ingerencji w teoretycznie każdy przejaw życia społecznego.
Korporacjonizm – polegający na solidarnej współpracy pracodawców oraz pracowników tej
samej branży
Adolf Hitler (1889-1945)
Działalność polityczną rozpoczął po I wojnie światowej, wstępując do Niemieckiej Partii
Robotniczej (1919) którą następnie przekształcił w Narodowosocjalistyczną
Niemiecką Partie Robotniczą.
NSDAP otrzymała odpowiednie poparcie w latach 30 XX w, co pozwoliło mianować
A. Hitlera na kanclerza Rzeszy
A. Hitler nie stworzył oryginalnej doktryny politycznej. Jego światopogląd nazywamy eklektycznym (stanowiącym połączenie
elementów z innych koncepcji, także sprzecznych wobec siebie)
Głównym motywem koncepcji A. Hitlera była rasistowska idea niemieckiej wspólnoty
narodowej, której potrzeby wyznaczało
totalitarne państwo rozumiane jako „środek do celu” ku rozwojowi narodu.
Powyższa zasada miała być urzeczywistniana przy równoległej zasadzie wodzostwa, która eliminowała wszelkie przejawy demokratyzmu,
parlamentaryzmu, federalizmu.
Według A. Hitlera największym zagrożeniem dla zasady niemieckiej wspólnoty narodowej byli
Żydzi
Według A. Hitlera Żydzi nie zasługiwali na nazywanie ich narodem, rasą ani nawet ludźmi.
A. Hitler nazywał ich kapitalistami, komunistami czy masonami.
Niemcy widzieli rasę panów, nadludzi w rasie germańskiej. Dlatego uważali, że powinni przejąć
władzę nad światem, podejmując walkę o swoją przestrzeń życiową. Oznaczało to rozpoczęcie
wojny totalnej, która obejmowałaby nawet ludobójstwo narodów (Żydów, Cyganów)
Zasada wodzostwa
Nawiązanie do teorii nadczłowieka, wybitnej jednostki.
Wódz przejmuje władzę
dyktatorską i przedstawia siebie
jako symbol nowych czasów
Silne wątki antychrześcijańskie oraz dążenie do stworzenia własnej religii germańskiej, opartej
na kulcie rasy, narodu, wodza
W totalitaryzmie dozwolona była jedyna i słuszna ideologia, głoszona przez jedną partię.
Nie dopuszczano wyjątków od jej stosowania, a jednostka zobowiązana była nawet do
rezygnacji z własnych celów, tożsamości. Dzięki temu zapewnione zostanie jej szczęście.
Teraz jest nasz kolej by stać się Kościołem J. Goebbels
Komunizm - stalinizm
Rządy Stalina charakteryzowały się
zawłaszczeniem przez sekretarza generalnego
oraz jego współpracowników coraz większej
przestrzeni życia państwowego, likwidacją
realnej opozycji w partii i w państwie oraz
niszczeniem wszystkich stref wolności nachalną
indoktrynacją, tworzeniem potężnego
przemysłu wojennego, skolektywizowaniem
rolnictwa i zniewoleniem społeczeństwa.
J. Stalin uważał się za jedynego
interpretatora myśli W. Lenina. Czuł się jedynym wykonawcą testamentu „wodza”
rewolucji.
Stalin uważał siebie za budowniczego wszechświatowej Republiki Rad, którą
zamierzał stworzyć wywołując wojnę
„imperialistyczną”
Stalin potrzebował wojny także po to aby ocalić siebie oraz partię komunistyczną przed zemstą nienawidzących go mieszkańców Rosji
Jego dyktatura przyniosła zapaść
cywilizacyjną, patologię, nędzę, czystki
etniczne, deportacje, usuwanie chłopów z ich
ziemi
Stalin nie tolerował samodzielności komunistów, obawiał się o ich sukcesy. Był przeciwny dążeniom komunistów do objęcia władzy gdy nie oznaczało to uzaleznienia od Moskwy
Stalin razem z najbliższymi pracownikami realizował kolektywny zarząd państwem
sowieckim – Kreml
To grupa kilku ludzi, do których należała najwyższa władza w państwie,
zwierzchnictwo nad polityką zagraniczną, armią, policją polityczną i gospodarką
Istotę działań władzy można opisać w
słowach: grabić, dezinformować, zaprzeczać
Odebrano społeczeństwu materialne podstawy jego egzystencji poprzez konfiskatę ziemi chłopskiej oraz likwidację prywatnego,
średniego i drobnego handlu oraz prywatnych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych
Kolektywizacja w rolnictwie miała dostarczyć nowej siły roboczej do pospiesznie wznoszonych sowieckich fabryk zbrojeniowych, ułatwić kontrolę społeczeństwa
oraz ogołocić z siły roboczej rosyjską wieś.
Stalin wraz ze współpracownikami zwrócił uwagę na rosnące znaczenie gospodarki dla ekonomicznego niszczenia przeciwnika. Dlatego też istotę polityki
ekonomicznej ZSSR cechowało podyktowane
„zagrożeniem” wojennym dążenie do samowystarczalności
Wojna jako przejaw bolszewickiej
„polityki pokoju”
W polityce zagranicznej Kremla można było dostrzec pozornie sprzeczne nurty, co
sprawiało wrażenie wewnętrznych napięć.
W taki sposób Moskwa ukrywała przygotowania do kolejnych ataków.
