PRZEDAWNIENIE I
TERMINY ZAWITE
dawność – obejmuje przedawnienie i terminy zawite
funkcja: usunięcie sprzeczności między treścią stosunku prawnego a utrzymującymi się przez dłuższy czas stanami faktycznymi
cele dawności osiągane są dwoma sposobami:
1) pierwszy prowadzi do nabycia prawa – skutek ten jest związany z zasiedzeniem (art. 172-176 k.c.) i przemilczeniem (np. art. 187 k.c.)
2) drugi prowadzi do osłabienia albo utraty
prawa, jeżeli osoba, ktorej ono przysługuje nie zrealizuje go w określonym czasie – te funkcje pełnią: przedawnienie i terminy zawite
(prekluzyjne)
PRZEDAWNIENIE
przedawnieniu podlegają cywilnoprawne roszczenia majątkowe (art. 117 § 1 k.c.)
po upływie teminu przedawnienia roszczenia dłużnik może się uchylić od jego zaspokojenia (art. 117 § 2 k.c.)
przedawnienie jest uwzględniane na zarzut uprawnionego
sąd może nie uwzględnić zarzutu przedawnienia jeżeli uzna, że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.)
dłużnik może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia po upływie jego terminu. Zrzeczenie się zarzutu
przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (art.
117 § 2 k.c.)
wskutek upływu terminu przedawnienia roszczenie nie
gaśnie; ma wszystkie jego cechy oprócz cechy zaskarżalności
roszczenie przedawnione staje się tzw. roszczeniem
niezupełnym (odpowiada mu tzw. zobowiązanie naturalne)
roszczenia przedawnione mogą być przedmiotem potrącenia,
odnowienia i ugody
Terminy przedawnienia
art. 119 k.c.: Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane
przez czynność prawną
art. 118 k.c.: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin
przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
przepisy przewidujące szczególne terminy przedawnienia
np. art. 554, 848, 859
9k.c.
Obliczanie biegu terminu przedawnienia
bieg terminu przedawnienia
rozpoczyna się od dnia, w którym
roszczenie stało się wymagalne (art.
120 k.c.), tzn. od dnia, w którym
wierzyciel ma prawną możliwość
żądania od dłużnika zaspokojenia
przysługującej mu wierzytelności
2 modyfikacje:
1) bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym dłużnik nie
zastosował się do treści roszczenia (art. 120 § 2 k.c.) 2) czasami wymagalność roszczenia zależy od
podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, w szczególności od wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.)
„Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg
terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął
czynność w najwcześniej możliwym terminie”
(art. 120 § 1 k.c.)
w wielu przepisach zostały wskazane inne fakty, od których wystąpienia należy liczyć bieg terminu przedawnienia
np. art. 390 § 3, 646, 677, 792, 1007 k.c.
Zawieszenie biegu przedawnienia
okresu zawieszenia nie wlicza się do biegu
terminu; po jego upłyuwie przedawnienie biegnie dalej
skutki prawne zawieszenia zależą od tego, w jakiej fazie biegu przedawnienia wystąpiły określone
stany – możliwe są 2 sytuacje:
1) stany rzeczy powodujące zawieszenie istnieją w chwili, w której zgodnie z zasadami ogólnymi
powinien rozpocząć się bieg terminu przedawnienia - następuje wówczas przesunięcie początku biegu przedawnienia do czasu ustania określonego stanu 2) pojawiają się one już po rozpoczęciu biegu
przedawnienia - wówczas okresu ich trwania nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu
przedawnienia
2 typy zdarzeń powodują zawieszenie biegu przedawnienia:
1) siła wyższa (art. 121 pkt 4 k.c.), jeżeli z jej powodu
uprawniony nie może dochodzić roszczeń przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw
danego rodzaju – zawieszenie przez czas trwania przeszkody (np. ustanie działalności sądów, wstrzymanie komunikacji)
2) łaczący uprawnionego z osobą przeciwko której
przysługuje roszczenie stosunek rodzinny lub opiekuńczy (art. 121 pkt 1-3 k.c.). Zawieszeniu ulega bieg terminu przedawnienia:
a) roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej
b) roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom
sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli
c) roszczenia, które przysługują jednemu z małżonków
przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa
Wstrzymanie zakończenia biegu terminu przedawnienia – art. 122 k.c.
nie jest to precyzyjne określenie, bo może chodzić także o przesunięcie początku biegu przedawnienia
art. 122 k.c.:
„§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia
przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego
ubezwłasnowolnienia”.
Przerwa biegu przedawnienia
następuje w wyniku zdarzenia mającego
miejsce w toku biegu terminu przedawnienia
w razie jej wystąpienia nie uwzględnia się czasu, który upłynął od rozpoczęcia biegu przedawnienia do momentu wystąpienia przerwy; po przerwie bieg terminu
przedawnienia zaczyna się od nowa (art. 124 § 1 k.c.)
przyczynami przerwy są:
1) podjęcie przed właściwym organem czynności bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia, albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia 2) uznanie roszczenia przez dłużnika
3) wszczęcie mediacji
Ad 1) każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub
ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
wymóg bezpośredniości
art. 124 § 2 k.c. - W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub
egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji,
przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
