PRZEDAWNIENIE I
TERMINY ZAWITE
pojęcie dawności
funkcja: usunięcie sprzeczności między
treścią stosunku prawnego a utrzymującymi się przez dłuższy czas stanami faktycznymi
cele dawności osiągane są dwoma sposobami:
1) pierwszy prowadzi do nabycia prawa –
skutek ten jest związany z zasiedzeniem (art.
172-176 k.c.) i przemilczeniem (np. art. 187 k.c.)
2) drugi prowadzi do osłabienia lub utraty
prawa, jeżeli osoba, której ono przysługuje nie zrealizuje go w określonym czasie – te funkcje pełnią: przedawnienie i terminy zawite
(prekluzyjne)
PRZEDAWNIENIE
„Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie
przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu” (art. 117 § 1 k.c.)
po upływie teminu przedawnienia roszczenia
dłużnik może się uchylić od jego przymusowego zaspokojenia (art. 117 § 2 k.c.)
przedawnienie jest uwzględniane na zarzut uprawnionego
sąd może nie uwzględnić zarzutu przedawnienia jeżeli uzna, że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.)
dłużnik może zrzec się korzystania z zarzutu
przedawnienia po upływie jego terminu; zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (art. 117 § 2 k.c.)
wskutek upływu terminu przedawnienia roszczenie nie gaśnie
roszczenie przedawnione staje się tzw.
roszczeniem niezupełnym (odpowiada mu tzw.
zobowiązanie naturalne)
Terminy przedawnienia
art. 119 k.c.: „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną”
art. 118 k.c.: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin
przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
przepisy przewidujące szczególne terminy przedawnienia
np. art. 554, 848, 859
9k.c.
Obliczanie biegu terminu przedawnienia
bieg terminu przedawnienia
rozpoczyna się od dnia, w którym
roszczenie stało się wymagalne (art.
120 k.c.), tzn. od dnia, w którym
wierzyciel ma prawną możliwość
żądania od dłużnika zaspokojenia
przysługującej mu wierzytelności
2 modyfikacje:
1) „bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia” (art. 120 § 2 k.c.)
2) „Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od
podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym
roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie”
(art. 120 § 1 zd. 2 k.c.)
w wielu przepisach zostały wskazane inne fakty, od których wystąpienia należy liczyć bieg terminu przedawnienia
np. art. 390 § 3, 646, 677, 792, 1007 k.c.
Zawieszenie biegu przedawnienia
okresu zawieszenia nie wlicza się do terminu;
po jego upływie przedawnienie biegnie dalej
skutki prawne zawieszenia zależą od tego, w jakiej fazie biegu przedawnienia wystąpiły określone stany:
1) stany rzeczy powodujące zawieszenie
istnieją w chwili, w której powinien rozpocząć się bieg terminu przedawnienia - wtedy
początek biegu przedawnienia przesuwa się do czasu ustania danego stanu
2) pojawiają się one już po rozpoczęciu biegu przedawnienia – wtedy okresu ich trwania nie uwzględnia się obliczając termin
przedawnienia
Art. 121 k.c.: „Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2) co do roszczeń, które przysługują osobom
niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub
kurateli;
3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z
małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej
uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub
innym organem powołanym do rozpoznawania spraw
danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody”.
Art. 122 k.c.:
„§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego
ustanowienia.
§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia
ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego
ustanowienia.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego
ubezwłasnowolnienia”.
Przerwa biegu przedawnienia
następuje w wyniku zdarzenia mającego miejsce przed upływem terminu przedawnienia
w razie jej wystąpienia nie uwzględnia się czasu, który upłynął od rozpoczęcia biegu przedawnienia do momentu wystąpienia przerwy; po przerwie bieg terminu przedawnienia zaczyna się od nowa
(art. 124 § 1 k.c.)
przyczyny (art. 123 k.c.):
1) dokonanie przez uprawnionego czynności procesowej zmierzającej bezpośrednio do
dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
2) uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
3) wszczęcie mediacji
art. 124 § 2 k.c.: „W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub
egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone”.
