Zeszyty Naukowe
\Nyzsz-e.i Szkoly Bankowe.j w Poznaniu Wydzial u Zamie.jscowego rv Chorzorvie
N r 3 2002 r'.
Radoslaw NIiler
Polityka Federacji Rosyjskiej wobec USA
po wydlrzeniach z ll wrzesnia 2001roku.Rewolucja czy proces?
1. Wydarzenia z wrzesnia 2001 r. pocz1tkiem przelomu
Po latach zirnnej wojny iwynikaj4cej zniej radziecko-arnerykariskiej polityki wzajenrnego izolacjoniznu, pierwsz4powahn4 znrian4 w relacjaclr obu mocarstw byl rok 1986 i przycltodz4ca wraz z rirn pieriestrojka. Ta rewolucyjna wrecz n'niana sposobu pojmowania stosunk6w bilateralnych rnigdzy Wschodern a Za- chodem, zapoczqtkowana przez Michaila Siergiejewicza Gorbaczowa z jednej i Ronalda Reagana z drugiej strony, nie miala precedensu.
Konsekwentne opowiedzenie siE 6wczesnego zwiqzku Radzieckiego za roz- wijaniem nbrrnalnych i r6wnoprawnych stosunk6w z krajami kapitalistycznymil bylo znian4 kt6ra wyra1rie zarysowala sig w historii stosunk6w rnigdzynarodo- wyclr. Fakt terr pozostal wydarzeniem raczej w sferze deklaracji, niemniej jednak, byl to pierwszy wyraLtly sygnal zr.niar.r, kt6re juz niebawem rniaty sta6 siE udzia- lem obu mocarstw.
Po2niejszy okres ksztattowania stosunk6w rosyjsko-arnerykariskich, juL po przejgcitr przez Federacjg schedy po ZSRR, naceclrowany byl wzajemnyrni ustg- pstwami, bgd4cymi odpowiedziami na ruch paftnera, clrarakteryzuj4cyrni sig - zale1nie od temperatury owych kontakt6w - mniejsz4 lub wiqksz4 zachowaw- czoSci4.
I M. Gorbaczo w, Artlthtlv i pr-enttiwienia, Warszawa lt)86, s. 26-2'7 .
216 Radostaw ,l4ilet'
Permanentna redLrkcja broni masowego ra2enia, nieustanne d4zenie do zblihenia stanowisk w kwestiach polityki globalnej, szukanie wsp6lnych dr6g roz- wiqzywania poszczeg6lnych problem6w Swiata tylko z rzadka przerywane byly dyplomatyc zny mi n ieporozumien i ami.
Jedrrak wszystkie te dEZenia osi4galy pewien punkt, kt6rego przekroczenie wydawalo sig niemoZliwe jeszcze przez dlugie lata. Rosyjska Swiadornori6 swoi- stego ,,sr-ru o potqdze", kt6ry po roku 1989 odchodzil w zapomnienie sprawiala, ze wszelkie dywagacje na temat faktycznego zbliienia obu paristw pozostawaty w sferze plan6w na blizej nieokre5lonqprzyszloi(.
Tragiczre wydarzenia z l1 wrzeSnia 2001 rokLr staty sig bez w4tpienia momen- tem przelomowym we wsp6lczesnej historii. Nieprzypadkowo XXI wiek rozpocz$
sig wla$nie w ten spos6b. W rniejsce znanego, mo2na powiedzied - ,,konwencjo- nalnego" zagrolenia, pojawilo sig nowe - terroryzm Swiatowy. Wr6g o wielu obli- czach, nie znajqcy granic, nie dotrzymuj4cy postanowief 2adnej z konwencji. . .
W spos6b naturalny zrodzilo sig wiqc pytanie, czy wydarzenie poci4gajqce za sob4 tak daleko id4ce skutki w sferze obrorrno6ci nie jednego, lecz wielu patistw, stanie sig okazj4 do zrewolucjonizowania sposobu my6lenia o ksztaltowaniu poli- tyki globalnej przez kraje, kt6re jeszcze nie tak dawno staty po przeciwttych stronach barykady.
Tragedia wrzeSniowa wydaje siE by6 jeszcze zbyt lwieZ4 by w spos6b obiektywny m6c oceni6 jej faktyczny wplyw na wydarzenia rozgrywaj4ce sig na Swiatowej scerrie politycznej. Dopiero po lataclr przyjdzie nam stwierdzic, jak glgbokie byly zmiany zainicjowane w tak tragiczrry spos6b.
Jednak juL dziS wielLr politolog6w zadaje sobie pytanie, czy obserwowane na bieaqco dzialania Rosji i USA wobec siebie mozna uzna( za przeslanki faktycznej rewolucji we wzajemnyclr stosunkach Wschodu i ZachodLr, czy te?sqone jedynie pragrnatycznyrni posunipciarni paristw realizuj4cyclt swe interesy geopolityczne.
Z.Prezydentura Wadimira Putina - czas zmian
Jeszcze do niedawna rnohna bylo rn6wi6 o zdecydowanej, pelnej rezerwy postawie Rosji w stosunku do IJSA. Rok 1998 rozpocz4l siq nasileniem dzialah iki"ro*urlych przeciwk o rozszerzeniu NATO o repLrbliki baltyckier. Zakorzenione w rosyjskiej Swiadorno6ci przekonanie o nieustanr^rym zagro2eniu ze strony Zachodu bardzo powo I i odch odzilo w rr i eparn i E6.
,,Rosja byla i jest wielkirn krajem. Wynika to z iei uwarunkowari geopolitycznych, ekonomicznych i kulturalnych. [...] DziS jednak ten spos6b rny$lenia musi wzbogaci6 sig o nowe treSci.
2Patrz:J.Kukuika.
Historiawsptilc:esnastostnltov.,ntiqd4tnarodovDtch,Warszawa200l,s.6T6
Politvka lrecleracji lloqyskiej wobec LIS.,I pout1t6l61y1srlach: ll turzeinia 2001 rohr 211
We wsp6lczesnym Swiecie potgga mocarstwa polega nie tyle na jego sile nrilitarnej, ile rTa zdolnoSci do przodowania w dziedzir'ie tworzenia i stosowania najnowoczeSniejszych technologii, zapewnienia wysokiego poziomu Zycia spole- czefstwa, LrrniejgtnoSci sprawnej obrony swego bezpieczenstwa i skutecznej obrony interes6w narodowych na arenie Swiatowej (podkr. aut.)"'r.
Te slowa znalazly sig w pierwszej deklaracji prograrnowej nowego Prezydenta FR Wladimira Wladimirowicza Putina, nie bez powodu zatytulowanej ,,Rosja na styku tysi4cleci".
W powyZszyrn tek5cie odnaleic rnolna jednoznaczn4 konkluzjg potwierdzaj4- c4 fakt zniany sposobu d42enia do osi4gania wyznaczonych cel6w polityczrrych.
O ile moZna dyskutowac nad zasadno3ci4 okreSlania Rosji jako rnocarstwa, o tyle bez wigkszego ryzyka wypada stwierdzid, ze ewolucja sposobu rozwoju paristw o duzym znaczeniu geopolitycznym, od ci4glego urastania w silg militarn4 ku rozwi4zaniom dyplomatycztlytrr, jest w cywilizowanym (wiecie widoczna.
Proces ten nie dotyczy jedynie Federacji, jednakze w jej przypadkLr jest on szcze- g6lnie znamienny i wart odnotowania.
Coraz wipksza SwiadornoS(, ntaczenia. jakie we wsp6lczesnyrn Swiecie ma rozwaZne ksztaltowarrie polityki globalnej sprawia. Le d4henia do szerszego pa- trzenia na problemy dotykaj4ce wsp6lczesny Swiat, staj4 sig coraz silniejsze.
Wypadki z 71 wrzelnia 2001 roku zdaj4 sig tg tezp podwalal,jednak generalnie rzecz ujmujqc gros dzialah we wsp6lczesnym Swiecie polityki wskazuje, Le nie- jednokrotnie potqga sztuki dyplornacji bierze g6rq nad sil4orgZa.
Prezydent Putin, ,,1'lowy czlowiek" - teu, ktory ju2 w pierwszych miesi4cach piastowania swego urzgdu oczarowal Swiat znajonioSci4 jgzyk6w obcych i wszeclr- obecnym pragmatyzmemu, mial swyln postqpowarriern udowodni6 prawdziwo6c tej tezy.
Widoczne w Swiecie, zdecydowarre i jednoznaczne opowiedzenie sip wladz Federacji po stronie Stan6w Zjednoczonyclr tuz po wrzeSniowej tragedii zostalo odebrane jako czytelny sygnal zblihenia Rosji iAmeryki. Zbli2enia bez preceden- su w najnowszej historii stosunk6w rnigdzynarodowych. Jeszcze nigdy paristwom bgd4cyrn do niedawna filarami dw6ch oboz6w, stanowi4cych przeciwlegle bieguny w okresie zirrrnej wojny, nie zdarzalo siE m6wii tak jednomySlnie, w spos6b tak zdecydowarry. Czy jednak wsp6lne stanowisko wobec terroru Swiatowego rnoLna uzna(, za symptom radykalnych zmian w stosunkach rosyjsko-amerykariskich?
Bez w4tpienia nale|y dostrzec dLrz4 dbaloSd rosyjskiclr elit politycznych o po- prawQ tych stosr,rnk6w. JeSli przyjrzec sig nieco zyciu politycznemlr w Rosji, jeszcze przed atakiem terrorystycznyn na World Trade Center, mozna zauwaiy1,
'W.W.
Putin, ..Rossija r.ra rubieZe tisiacziletij". opracorvanie multimedialne, ofic.jalna stlona internetowa Rz4du Federacji Rosyjskiej - http://www.przrvitelstvo.ru/-govemment/minister/article- v v p l . h t r n l .
rPatrz:
T. Smirnowa, Pod oktrout Ewxtll', Moskowskije Nowosti, nr 13,21 III-2 IV 2001 r., s. I l.
218 Radostatt ll4iler
Zewladze Federacji wykazaly sig du24wstrzernigZliwo6ci4 nie reaguj4c naprzed- wyborcz4 retorykE Republ ikan6w.
Taka postawa r-rmo2liwila utrzymanie stosunk6w rosyjsko-arnerykariskich na poziomie pelnego pragn.ratyznu dystansu. Dystans i wywazone wypowiedzi kie- rownictwa FR pozwolity unikn4i wiklania sig w wyst4pienia, kt6re po wyborach prezyderrckich miaty r-rtraci6 sw6j radykalrry charakter. Mozna wiqc m6wi6 o pew- nej linii polityki Rosji, kt6rej rnySlq przewodni4 stala siq konsekwentna realizacja interes6w migdzynarodowych, zgodnie z treSci4 deklaracji progralnowei prezy- denta Putina.
Ten umiar rosyjskiclr polityk6w mial ju2 niedlugo zaowocowa6 rno2liwo6ci4 zbli2enia rosyjsko-arnerykariskiego w obliczr-r najwigkszej tragedii spowodowanej przez terr orynn m i gdzynarodowy.
3. Wydarzenil wrzesniowe - szans4 dla Federacii?
Tragedia, kt6ra wydarzyla sig w Nowym Jorku w znaczEcy spos6b wplynqla na ozywienie stosunk6w rosyjsko-amerykatiskich. W wyniku ewidentnych zmian zachodzqcych we wzajemnych relacjach Wschodu i Zacltodu, warto zastanowi6 sig nad wydzwiqkiem owych przernian. Czy wobec zaistnialyclr fakt6w mozemy m6wi6 o sy.tr-racji, kt6rqprzewodnicz4cy Rady PolitykiZagranicznej i Obronnej FR, Sergiej Karaganow, okresla mianem ,.wykorzystania szoku 11 wrzeSnia w celu wyrwania siq z >>zierni niczyjej(, Ila ktorej Rosja pozostala po zakoficzeniu
>zimnej wojny.."5, a kt6ra faktycznie oztlalza,2e namy do czynienia z dElenien do pehrej pragrnatyzmu realizacji partykularnych interes6w geopolitycznych Rosji bez ogl4dania sig na ponadczasowy wymiar ocieplenia na linii Moskwa-Waszyng- ton? A moze jednak nalezy m6wi6 o dyplomatycznej rewoh-rcji?
,,Przede wszystkirn wyruZarn szczere, glgbokie wsp6lczr,rcie wszystkirn poszko- dowanym oraz rodzitrom poleg{ych. 1...] Dzisiejsze wydarzenie w Stanach Zied- noczonych wykracza poza rafity granic paristwowych [...] I to, co zdarzyio siq dzisiaj, kolejny raz podkre5la aktualnoSd propozycji Rosji, by zjednoczyi wysilki spolecznoSci migdzynarodowej w wojnie z terrorem, t4 d2r"rm4 XXI wieku"".
Po tym oswiadczeniu Putina wydanym ju2 w cztery godziny po pierwszym uderzeniu boeninga w wiezowiec WTC, oznaczaiqcym calkowite poparcie i soli- dano66 z Ameryk4 w rosyjskiej prasie pojawily sig stwierdzenia podkreSlaj4ce
,S. Karagrrnow, Etvropa ne tlol:nct nas re\rnou)ctt',,,Moskowskije Nowosti", nL 52,25-3 I XII 2001 r.. s. 5
".Zajawljenie Priezidienta Rossiji W.W. Putina po powodu tierroristiczieskich aktow w SSZA ll sientiabria 2001 goda", Moskwa, oficjalna strona Ministerstwa Spraw Zagtanicznych Federacji Rosyjskiej,
hrm://www.ln.mid.ru/bl.nsf/4d6cl'8cbe426a7 17432569 I 8006895e7/a9436Occ3d699 I a4432-556ac-5004e76..
Polit)'ka Federacji Roqrjskiej wobec L/SA po twcrar:eniach : r r wrzeinia 200r roht 219 szanse na to, 2e wydarzenia, kt6re rozgrywai4sig po 1r wrzes'ia mog4 stai sig ,,drugim spotkan iem na tr_abie,,1 .
Nawi4zanie do.historycznego spotkania Arrnii Czerwonej i wojsk alianckich w 1945 r' nie wydaje sip stwierdzeniem na wyrost. Takie szanse rzeczywiscie ,to2na dostzec. pytanie tylko, czy wrasnie takimi wzgrgdarni kierLri4 sig obaj strategiczrri paftnerzy. czy rosyjskim i amerykariskirn .]iron., rz4dzqcym starczy chgci i energii na dokonanie tego co nie r-rdawaro sigprzezrata?
Dzialania znierzajqce do zblizenia stanowisk s4zauwaLalne takze dla zachod- nich partner6w Rosji. ,gprocz skupiania sig na r6ziricach, jestesmy oris sr.upienr na wsp6lnych inreresach" - powiedziar by{y arnbasuoo. uSa w Federacji Rosyj_
skiej. ,,Zimna wojna jest zakoriczona" - zabrzmiala swego rodzaju odpowiedz prezydenta Rosjis.
^ Postgpowanie prezydenta Federacji spotkalo sig takze z uznaniern w samej Rosj i' Pornijajqc kilka n iepr4'chylnycli Puiinowi wypowiedzi .acjorralist6w mozra stwierdzic, 2e przywodca Rosji uzyskar w tej kwestii spolecz'e poparcie. coraz czgsciej w rosyjskiej prasie pojawiaj4 sig s4dy, ,godnL z kt6ryini zblizenie ze Stanami zjednoczonyrni jest rru,-,r4-,-ru rozwiEzanie wieru par4cycrr probrem6w, takich jak: kwestia dalszego rozszerzenia Naio, tarczy przeciwrakietowej, czy wreszcie samej Czeczeniie.,Mniej eksponowany, ale r6wnie istotny staje sig'iakze problem dodatkowych srodk6w finansowych mog4cych wspom6c przenriany nie_
wydolnego rosyjskiego systemu gospodarczego.-warka ze, swiatow ym teioryz- mern w jednyrn szereglr z paristwarni zacltoiujawi sip jako kolejr1u ,ru,.,ru',.,u .tzyskarrie nowych kredyt6w i pozyczek. w tej sytuacji koni"crn. jest zintensyfi- kowanie dzialan bqd4cych namacalnym dowodlni solijarnos ci zZacltodem.
Pr4tpttszczalnie taka wlaSnie konkluzja, bgd4ca r-rdzialern rosyjskich elit rzq- lzac1clt, stala sip powodem podjgcia bardziej spektakularrrych krokdw w ramach koal icj i anryten-orystycznej.
4. Tragedia na WTC a kwesti a Czeczenii
wbrew pozorom, to co zdarzylo sip w uSA rnialo dosyi sirle przerozenie na spos6b postrzegania wewnptrznych spraw Federacji. nosilst<i przyr,v6dca w mi_
strzowski spos6b potrafil wykorzysta(, wydarzer1ia wrzesi1iowe do zaciegnienia stosunk5w rosyjsko-amerykariskich. Zdecydowawszy o ogloszenig 13 wrzesnia dniern uczczenia ofiar wrc w Rosji, stai4c *.porob zd"ecydowany po stronie
TPatrz
w. Aksentow, Nahpatr bezrncskr, ,,Moskowskije Nowosti,., nr 52,25-31 xII 2001r., s.9.
*R. Gutman, E. sonant, Anrcrica's New Friettcr?,,,Newsweek.', l9 xr 200r r., s. 33.
''Patn
M, Jusin lvns:n dvplomneja nie nrole nadq),,l,,,lzwiestija,,, prr"drrk, ,,Gazetawybor_
cza". 24 IX 200lr r., s. 16.
222 Radoslaw A,liler
jqcego duz4 wrazliwo5i na opirrie plyn4ce z glgbi Rosji, o tyle kolejna fazaroztn6w.
oddalona w czasie zaledwie o kilka tygodni charaktelyzowala sig zdecydowanym, Swiadornym parciem Rosji na Zacl'r.;,dlq. Nie oznacza to jednak, ze owo parcie naceclrowane bylo nic4rm nieskrgpowarr4 ZywiolowoSciq. W kolejnych posuniq- ciach dyplomacji rosyjskiej mozra bylo zauwairy6 przernySlane dzialania obliczone na ochronE rosyjskich interes6w miEdzynarodowych. Swiadorno56 pragmatyzmu w poczynaniach Federacji zaczgla sip z czasern stawa6 Lrdzialem obserwator6w zycia politycznego. Po wstgpnyrn okresie ponadnarodowej euforii spowodowarrej widocznym zjednoczeniem sig Rosji i USA w obliczu zagrolenia terroryzmem na skalq Swiatowq spolecznoS6 migdzynarodowa zaczqla dostrzega6 rysy na monoli- cie rosyj sko-amerykariskiej koal icj i przeciw globalnemu zagro2eniu.
Jednak.nie spos6b nie zauwairyc.2e dqaenia dyplomacji rosyjskiej do obrony interes6w Rosji w riwiecie wydaj4 siq byi naturalnym dzialaniem elit rz4dz4cych
bytym rnocarstwem. Trzeba wszak parnigta6, Ze sytuacjq geopolityczn4 Federacji tworzy sie6 czpsto wzajemnie wykluczaj4cych siE interes6w, kt6re stanowi4 skomplikowan4 mozaikg rosyjskich oczekiwafi wobec spoleczno6ci mipdzynaro- dowej. Z jednej strony wsr6d rosyjskich elit da siq za\wa\6 wzrastaiqc4wci42 SwiadomoS6 niebezpieczetistwa plyn4cego z faktu urnacniania siq Inigdzynarodo- wego terroryzmu.Z drugiej, Rosja - jednoczqc sig w koalicji zZachodem - pragnie jednoczeSnie poszerzyd swoj4 strefq wptyw6w na obszar Azji. bqd4cy dla niej
swoistego rodzaju zado|luczynieniem za nalej1ce wptywy w Europie. Do tego dochodzi jeszcze SwiadomoSd koniecznoSci znalezienia,.zlotego Srodka" w kwestii rozwiqzah dotyczqcych broni masowego razenia i zwiqzanych z jej redukcjE nego- cj acj i rosyj sko-amerykari skich.
Po dodaniu do wspomnianych punkt6w przekonania rosyjskiej klasy politycz- nej, co do zasadnoSci wykazywania dobrej woli w kontaktach z USA, cltociazby ze wzglpdu na mozliwo6i uzyskarria kolejnych kredyt6w, a jednoczeSnie dqzenia do utrzymania poprawnych stosunk6w z lrakiem, czy lranem, otrzymujemy ramy
dzialah politycznych. w kt6ryclr muszq rnie6ci6 siq posuniEcia dyplomacji rosyj- skiej.
Prozachodnie dqircnia Rosji wci42 wspieraly wptywowe elity intelektualne Fe- deracji. Przy kaldej nadarzajqcej sig okazji Siergiej Karaganow, przewodniczqcy Rady Polityki Zagranicznej i Obronrrej FR prezentowal stanowisko, zgodnie z kt6rym NATO powinno przyiqe w swe szeregi zar6wno RosjE, jak i Japonip, co w znacz1cy spos6b mogloby wznocnii rolp Paktu w ksztattowaniu polityki glo- balnejre. Ku wl4czeniu Federacji w struktury Paktu sklanial sig tak2e George Robertson, sekretarz generalny NATO. M6wiqc o koniecznoici dokorrania prze- wrotu w relacjach NATO-Rosja, Robertson dodal, 2e przyslryienie Federacji do
r8A. pumpiariski. Przekroczonl, Ruhikon,,,Nowoje Wriemia", przedluk: ,,Gazeta Wyborcza", 9 X 2001 r.. s. 4.
''S. Karagano*, Dziqki stt'ctchowi istnieje ltd:koii, wywiad dla Gazety Wyborczej, 22Xl 2001 r., s . l l .
dzialaniaw obszarze struktur paktu jest kwesti4w pelni realn4 natomlast przygo- towania politycz'e i militame zmierzaiqcew tym kierLrnku.juZ.sig rozpoc zQly.to'
Podczai spotkania z Rober-tson.*, Wluditoir Putin podkreslil chE6 wspolpracy z Sojuszem, polegaj4cej na mo2liwoSci.wspoldecyclowania wtaz z*Ol9
:-lI?:
stiach walki z terrorjzmem ofaz w dyskusjach nad problemem rozprzestrzenlanla broni masowego razeuia2'. Na horyzoncie pojawila siq .szansa wypracowanla zasad realnej *rpoipru"y wschodu i ZachodLt-wramach Sojuszr-r P6lnocnoatlanty-
"ottfrlr"rr"ie,
w grudniu 2001 r. szefowie dyplomacji kraj6w NAT. zdecydowali' 2e Rosja bEdzie ,uriudu|w NATO, gdy ugdiil wyrnagal tego wsp6lny interes Paktu i Federacji. Zgodnie )fo*tigty*i uttul"niattti, Rosja 'ie bEdzie miala prawa weta
wkwestiidecyzjipodejmowanychprzezNATo.Dokladneustaleniamiatyzosta6 podjgte podczas spotkania ministr6w spraw zagranicznych R{siw Paktu w Reykja-
viku, w maju 2002'rooJutt. Korner-rtarze zwi{tane z zaistnien.iem tego faktLr byty
zgodnecodotego,2ezawatcietakiegoporozumieniajestkrokiemmilowymwsto- sunkach Rosja-NATO'
Z g o d r r i e Z w c z s s $ i s j s z y m i Z a p Q w i e d z i a m i ' 1 4 r n a j a 2 0 0 2 r . w R e y k j a v i k u usralono zasady*rp]lp.u"v w rarnach Rady Rosia-NATg W mySl o\ryych posta-
nowieri Federacja bgdzie wsp6ldecydowad w naJwaZniejszych kwestiach bezpie- czeristwa, jednak niiiJri" ona miala bezposredniego wptywu na rozpoczQcre np operacji pokojowych. itorju nie bgdzie_ takze rnogia sprzeciwia6 sig rozszerzentu paktu p6ho"noutru,.,tv.[il;";i wsroo ,,obszar6w wsp6lnych interes6w", kt6re w przyszlos.i *ogq uye prr!d*io,"* ourao naoy Rosja-NATO wymieniono walkE z tefforyzme*, pJ""i* dzialanie kryzysom' walkq z rozprzestrzenianiem broni
masowego ra:ie,nia, europeiskqobronq przeciwrakietow4 kontrolq zbrojefr, ratow- nictwo morskie, plano*un"ie cywilne na wypadek katastrof, wspolpraca naukow4 kontrolg przestrzenipowietrznej oru, *rp6lpracE wojskowq. Je2elijednak sojusz-
rricyuzrraj4zekt6raszkwestiichc4ornawiadwwQZSZymgronie,bqdzierrro2liwy powr6t do rozm6w * gtoni" Dziewigtnastki2a'
Dyplomaci so:rrri p"rostawili ,tbi" p"*'r. pole manewrv,zastrzegai4c jedno- cze6nie mozliwoSi poJ".i*o*unia decyzji bez ,,dzialtt Krernla oraz pozbawiajqc Rosjg prawa weta w kwestii artykulu V, dotycz4cego wzajemnych gwarancji bez- p i ""r. ii rt*u, a tak2ewzaj emnych kwesti i r ozszer zenia Soj uszu'
Mirno,o.o,y;,tuopiniu.pub|iczrrapodkreS|aianiecodziennos6zaistnialego wydarzenia o.ur riurr',oi6 ki".unku obranego przezprzw,Sdc6w Federacji2s.
Politt'ka Federacji n^l,Lrki| r"b"' USA po* 223
r"P. Felgengauer, RossrTrrrewtu,tjut k NAT1',,Moskowskije Nowosti"' nr 48' 2'l XI - 3 XII 2001 r., s. 2.
2'8. Wpglarcz yk. N'a wp6l v' NATO" 'Gazeta Wyborcz'a" '24-25 XI 2001^r" s 7' 2: J. Pawlicki ,,NATO 19 czy 20" ' "CazetaWyborcza"' 7 XII 2001 r" s' 12' 23 J. Pawlicki, DtLze NATO na 2005" 'Gazeta Wyborcza"' l5 V 2002 r" s' l ' 21J. pawlicki, pogrzeb zirtutej u,ojrt:,,,,Gazeta Wyborcza", l5 V 2002.r',.s' 8'
trpatrz S. Tarasow. szef dzialu ,agrani"znego tygodnika ,,Wiek" clla "Gazety Wyborczel"
8 - 9 X I I 2 0 0 1 r . , s . 4 .
zz4 Radosfaw &{i{er
Szczyt NATO-Rosj a z 28 maja 2002 r. jedynie potwierdzal ustalenia zawat1.e kilka dni wczeSniej w Moskwie. Widocznym znakiem zachodzqcych znian stalo sig
rozpoczEcie dzialalno6ci rnoskiewskiej misji {4cznikowej Paktu, zlolonej zprzed- stawicieli arrnii czlonk6w Sojr.rszu oraz oficer6w rosyjskich'o.
Nie oznacza to jednak, 2e za poparciem owego kierunku nnian szla zgodrro5c.
co do faktyc^1ego znaczenia zbli2enia Rosji z NATO. W niekt6rych krqgach opozy- cji rosyjskiej mozna bylo spotkai sig z opini4 ze wspomniatte zbliZ:enie jest jedynie bileterl wstQpu do klubu pafstw cywilizowanych, swoistego rodzajLt zna-
kiem pofwierdzajqcym przynalehno56 do Swiatowego towarzystwa dzentelmen6w, gdyz Sojusz jako taki utracil ju2 swoje geopolityczne znaczenie. Dowodu rra taki
starl rzeczy upatrywano w sytuacji zaishrialej^po 1 I wrzeSnia, kt6ra, zdaniem Gri- gorija Jawlifiskiego, przerosla struktr-rry Paktu''.
6. Rosyjsko- amerykariskie ustalenia
dotycz4ce dalszej redukcji broni masowego raLenia
Opisane wy2ej dzialania wyrnagaj4 bez w4tpienia wielkiej rozwagi i wyczucia politycznego, a poszczeg6lne wywazone posunigcia mog4 byd odbierane jako przejaw zachowawczolci, czy wrQcz partykLrlaryzmu. Byd mohe tak2e dlatego spotkania na szczycie Moskwa-Waszyngton, niejednokrotnie niewiele wnoszEce do meritum dyskirsji wydaj4 siE wci4z potrzebne.
Jednym z takich spotkari byl bez w4tpienia listopadowy szczrn Ptttin-Bush, zorganizowany przez stronE amerykarisk4 w Teksasie. Oczekiwania w zwiqzku ze szczSrtem byly spore. Eksperci z rosyjskich krgg6w rz4dowych wspominali nie tylko o mo2liwoSci n'ralezienia wsp6lnego ipzyka w kwestii walki z terrotyztnem, redukcj i zbrojeri oraz o kornprornisie w sprawie tak zwanej tarczy przeciwrakieto- wej (chodzitu o kwestie zwiqzarrc z mozliwo6ci4wypowiedzenia, b4dZ renegocja- cji ukladu ABM z 1972 roku, zakazujqcego budowy systern6w antyrakietowych wok6l USA), ale takLe o mozliwoSci podjgcia rozm6w na temat sposob6w prze- ksztalcenia NATO w nowy system bezpieczeristwa Swiatowegots.
Sukcesy teksariskiego szczytu byly jednak ntacznie skromniejsze. Zdaniem rosyjskich analityk6w jedyne konkretne ustalenie - zmniejszenie o dwie trzecie liczby rakiet strategicznych w USA do 201 I roku oraz podobna deklaracja ze strony Rosji * rnozna bylo osi4gn qc bez podr62y za oceatl. Wszak wszystko w tej kwestii
?6J. Pawlicki, Jaka Rada?,,,GazetaWyborcza",28y 2002 r.. s. ll.
2'P6;4z
C. .larvliriski. Rakietq kontara nie tutr:elis=, wywiad, ,,Gzlzeta Wyborcza', I l-12 V 2002 r., s . 1 5 .
t*W. Radzi"ninowicz, Ronwns c:y coi wiqcej? - wyporviedZ Siergie.la Karaganowa - Przewod- nicz4cego Rady Polityki Zagraniczne.i iObronne.i. ..Gazeta Wyborcza"" l3 XI 2001 r.. s' 8.
Pttlitt'ka Federacji llosujskiej vobec usA po vydar:eniach: I I v,r:einia 2001 roktt 225
ustalono ju2 wcze3niej2e. Z dn:giejjednak strony, podczas spotkania prezydent putin . dal sip poznad jako przyw6dca o liberalnych pogl4dach. Amerykariska opinia
pr-rbf iczna odebrala ten fakt bardzo pozytywnie. Pr-rtirr po raz l<ole.jny jawil siE jako swiatty polityk, uosabiaj4cy nadziejE Zachodu na trwalq wsp6lpracq z Federacj4.
.,To, ze siE r6znirly, nie zrnienia faktu, Ze sip lubimy" - rn6wil po spotkaniu prezydent Bush. by za chwilE tak tlumaczyi jednernu z uczni6w w Crawford 16z- nice w stanowiskach obLr przyw6dc6w: ,,Ty te2 zapewne nie we wszystkim zga-
dzaszsiq ze swoj4 mam4 ale to nie ztlaczy, ze jej nie kochasz"'t0.
Jednak niekt6rzy z analitykow zachodrrich nieco inaczej zapatrywali sig na kwestie zblilenia migdzy Wschodem a Zachodem twierdz4c. ze aktualna polityka zagranicnta Rosji jest calkowicie podporz4dkowarla jej potrzebom ekonomicznym.
Ich zdaniern okres najbliZszych lat bpdzie rrale2al do najlepszyclr w stosunkach Rosja-USA, jednak nie ze wzglgdLr na d42norii do historycznego przelornu, lecz wlaSnie z uwagi na kwestie ekonomiczne, w tyrn niemozno66 utrzymania rosyj- s k i c h g l o w i c n u k l e a r n y c h t r .
Wracajqc do problemr-r ukladu ABM z 1972 roku, warto zwrocic uwagg na fakt, 2e rosyjska dyplornacja potrzebowala tygodnia, by zrnienii swe nastawienie do kwestii zakazu budowy przez USA tarczy antyrakietowej. Najpierw okreSlano 6w uklad ,,kamieniem wqgielnym stabilizacji mipdzynarodowej", by juL wl<rotce rn6wi6 o ninr nie inaczej.jak tylko o ,,relikcie zimnej wojny".
SytLracjE tg w spos6b rozwa2ny konientLrje Aleksander Pr-rmpiariski, redaktor naczelny tygodnika,,Nowoje Wriemia":
,,[...] nasze weto pzeciwko budowie tzw. tarczy anfyrakietowej zupelnie straci sens, bo Moskwa i Waszyngton nie s4ju2 wrogarni. Prawdopodobnie obie strony znaczqco zrnniejszq wkr6tce arsenaly j4drowe. Zrnieni siE tez fonnula istnienia ws4zstk i ch or ganizac)i rn i gdzynarodowych l. . . l.
Rosja nie bgdzie jr"rZ protestowa6 przeciwko rozszerzeniu NATO na Wsch6d ani wci4ganiu bytych pafstw Ukladu Warszawskiego w orbitg ZachodLr. [...]
Logika rozwoju Europy proponowana przez te orgarrizacje nie ma alternatywy, tak sanro jak nasza Scisla wsp6fpraca z niml"'" .
W podobny spos6b swq strategig wsp6lpracy z Zacltodern bLrduje by{y szef dyplomacji FR, Andrzej Ko4rriew, stawiajqc przed wsp6tczesn4 Rosj4 nastgpuj4ce cele: dalsze negocjacje z USA w celu redukcji broni strategicznej, wsp6ln4 walkg z terroryzmem mipdzyuarodowym, z zato2eniem, ze NATO bierze na siebie ciglar dziatan wojennych w ramach koalicji, a Rosja przekazuje jej wsparcie moralno- polityczne oraz obiecuje pomoc slLrZb specjalnyclr. Zdanierrr Kozyriewa, w rnySl
tuA. Jano*, Tro.fieji s ranczo,,,Moskowskije Nowosti", nr 4'7,20-26 XI 2001 r., s. 8.
3') B. Wqglarczyk. Lubiq siq i r6zniqsiq, ,,Cazeta Wyborcza". I 6 XI 2001 r., s. 10.
'' Wypowiedz I. Dealer'a, eksperta Instytutu Brookings \\, Waszyngtonie, ibidern, llA. Pumpiariski. ..Gazeta Wyborcza". l4 XI 2001 r.. s. 10.
226 Racloslav, Nliler
dobryclr stosunk6w zZacLtodem, naleby zrobi6 wszystko, by maksymalnie zniwe- lowa6 antyzachodnie tendencje w samej Rosji"'
Jednal przesurriqcie zadiria podejmowa'ia dzialah wojennych .a Pakt P6l- nocnoatlantycki nie on'taczalo bynajmniej spowolnienia wysilk6w dyplornacji rosyjskiej nu rt""t zbli2eria z NATO. Wysilki te byly zresrtq niejednokrotnie doceniane przez stronE arnerykarisk4. ,,PragnE podzipkowa6 prerydentowi Putinowi za jego zrozumienie dla natury ispecyfiki nowej wojny, kt6rej wsp6lnie stawiamy
"ritior-za jego detemrinacjE i niezlomnoS6" - m6wil prezydent Bush podczas spotkania z Putinem w maju 2002 roku''"'
Niezaleznie od wielkiej wagi tych sl6w trzeba z calq mocq stwierdzit',2e w sytuacji wielkiej rniqdzynarodowej pr6by modyfikacja armii federacyjnej stawala siq warunki em sine q'Lta' non. Tym bardziej, Ze niedomagania rosyjskiego orpza dostrregano nie tylko w Moskwiet'. W krqgach oclpowiedzialnycli za kwestie ob- ronnosci zdawauo sobie sprawq z faktu, 2e dalsze zbli2enie migdzy NATO a Fede- racj4 bgdzie mozliwe jedynie w momencie, kiedy w rosyjskiej arn,ii nast4pi4 radykalne zmianY.
Stan rosyjskiej arrnii, a tak2e wysokosci Srodk6w przeznaczanych na jej modyfikacjE-byl takze bez w4tpienia jednyrn z powod6w podjEcia przez Rosjq negocjacji dotycz4cych redukcji arsenalu atornowego, kt6rego nie spos6bjuz byto utrzyna(w pierwotnej ilosci. wynikajqce z podpisanego ukladu o redukcji strate- gicinej broni j4drowe3 zmnielsrenie- liczby czynnych glowic z 6-7 tysiEcy do
"|,5-1,.7
tysiqca (a wiqc do jed'."j trzeciej) odpowiadalo cle J'acto prognozom, kt6re juZ w 2000 r. przedstawil prezydent Putin'
- '
Rosyiski arsenal atomowy liczqcy okolo 1,5 tysi4ca glowic byl bowiern wszy- stkim, na co w owym czasie sta6 bylo Federacjg''"'
Mozna wiqc z cal4 pewnoSci4 uznai, ze r6wnieZ bez podpisanego poro- zumienia Fedeiacja bytaby zl-nllszolla wycofl'wa6 przestarzale rakiety' Formalny uklad, ratyfrkowany prt"ioba parlamenty byl jednak bez w4tpienia propagando- wym
.zwyciqstwemKrernla,
ktory z twarzqwychodzil z tego klopotliwego polo- Zenia.
Wafto przy tym zaznaczyc, Ze 6w uklad w znaczlnym stopniu r6zni sig od poprzednich ,[tuio* rozbrojeniowych START-1 i START-2, gdy2 nie przewidy- wal on likwidacji uosnik6w gto*i", lecz ich anagazynowanie, a wiEc w rzeczywt- stosci zmniejszenie stanu go-towosci bojowej obu patistw. Jednak, jak stwierdzil wladimir Putin, kazdy, kto- cho6 trochp zna siQ na broni wie, jak wielka jest 16z- riica miqdzy ,raludo*a,r4 flintq wycelowan4 w konkretnym kierunku, z palcem my5liwego spoczywaj4cy,r, nu cyngh:, a pustQ strzelb4 wiszqcqna Scianie'
33 A. Kozy,iew, c:to ndnl nrrno ot .Anterikl?, ,,Moskowskije Nowosti", nt 47 ,20-26 XI 2001 r', s 8' ,oOf,.jul,iu strona prezydenta GeoIge'a W. Bush'a, opracowanie multirnedialne' http://www' whitehouse. gov/news/releases/2002105 I20020524- I 0 html
ttPut.r]E. Sonant, RettnkirtgThe Arntt",'Newsweek"' lS II 2002 r"' s' l4-15' tt'A. Colc, Ostatni uklacl.pr)edruk z ',Zrsrnal""'Gaz-eta Wyborcz-a" l8 V 2002 r" s 8'
g's"tz00zlll 8l'..ezrioq,(16u1e2u9"'.,setulJeqJ"zInlpezrd,'ac,uaury,iz'ttl ,iutotS z.llcd$r ' L's "-t
z00z 1l g ',.uzr.roq,{16 ulozuD" 'nut,(zg z ulcuepuodssro)-'tLu1r'lD]D : atu:o-tlso z.tlud rr
'rlce:epeg e,tr1sd}1sn e&zceuz )3] utt 1el'r-u{qz1s p{qz ure1uLr8,(5 'nueeco ezz u(tbu(ld ure1uu8,{s ecbpdq ',{cerdlgdslt fa,ttole;o8nlp o ,{,vroutzo: eu1 -equol o+e:ut ez uetutez r'r leule;lueJ ftY ,!\ VSn ?gouceqo er-r ,{po8z etueze'If,aA z€Jo orrueulol1\ ,\\ I elqn) eu qc,(,no>1siom zeq urouul,fteuv wueze4ez:d 11e; uo lepod 'ygn z zvtoutzoJ eruezpe,t\ord erqosods ,lt nuzllsLlofse;old n1e-rq pe1>1,(zrd oluf 'liulztleuolsego;d ,(uzcetrtol launJellt ez ?EUZI Kzepu nu:tazceuz entols o8el tufuled ,n u,tz,{luut8etd ez'y19e;1pod leprre) le,{Ed 'IneN rruepBIV ierlsi,(sog ,(do.rng n1n1,(1su1 A\oc,toln€u z uepel 'VSn Jaqo^\ rfce-tapeg olsl/Koue]s euzc,{ls -ep l&qz eu gvntze4s,u drs btepz Kryel lserutoleu ',{pue8edo.rd tueoo,tto erufpef lsei pgqceT-pgqrs1\ Llcelunsots lt riceuoldfp ierlsl,{sot utzi$ut?e:d ,(uceqo -qoezs./K Mg eZ'ectzp;etrvrl ,(so13 ars germefod ,\bzcez I lsoA leues ^\ oz)lsupef
' rrlfcezrue8rg,rtgrotladsut nferl op 9rc;ndrt bts ltzpoBz I ZNO ulolcnloze; ut11s,{zsr'r }rs le.tto1p}zrodpod fqe 'eufesn11 Eur€ppus n>leJl uluepKzasd ulenze,lt ekoS llcenfs l,uolo,r,tzo.t llLuollel eruezarqodez nle) A[ '..tuesoto ut,{u7e,r,rod" |epr u1p fqoi,(q o1 etuezupfitr eu^redez goqc'feuzc,{1s,fto;"re/1ue 1!-cq1eo>121!-soX drs urue;oc,{,n fqlemopo,tods etu lurl eu VSn rylu ,{ulunluertte ez'yzp:rlt*t1s ,ftgpJ 'eltotleml uo31 'tfce-tepeg qc,(uzcruet&ez rrzrds uJlslultu tzpetmod,{,,rn uol lsef Kzcazt nuels o8er1€l uepo/\^op ur,{ufe1o;
'rcn[ede
o8erlel 1]r,m7p,{rt oflzpo8ulz ,ttt -€ltNopRoepz qosods ^A, oc'OIYN\z &cerd1gdsm. \ezslup lcbqc o urerueruneduz 1fi.q
Kuozpaztdod rntcezrds /y\9 ll?upef 'ulnlqc€uor\l ,\\ OIVN rfcua-re;uo>1 feuzco:op od yelzp ,r\'aruu(zg m o8arlc,{1rle1}y nzsnfos lumlelcl,^Aelspez.rd z qcllsf,(so't ,ttg1,{lt1od eruellods suzcpod uue,tr.olnlfryeC,wvlelsoz e1 elutdg 'tucou194 Sero;1 | ueJlze"to )p-rJ etus€l^\ facbhrr-r-rfeqo 'elz tso 1l-clugep ler1sr,rc1,fteule soqoa n.rttcaz;ds disoy zeztd eruequ.r,{,u qgsods azJotut leultad ,t\ ezpJel,{\lod Slzn;1r"ro1 }zsz,{lto4
',,iuour
9,(q ,{qo13out eru lezces rfce.repeg 1>1,Q11od llull elueluz ieulu>1,(per O '"luelo,\Aop€zelu etueztrK.u, op o)lAl 11 brs AqiAzctuerSo rfceuroldKp ferlsi,(sor lseto.td fulenlue,me e7'geztzsnd,{z.rd luupel,(7e1e5i'll-sog i1o,tt nerq,u ,{qlrdblseLr err,ratd$,,r,r zoq I€Jl PU Iu}V '1.pgqcez eu nzs.lutll" o8el ,vt gtzpo4zseztd l8gur p1u3 r)B] le/v\Btt ,{q 'nutz^leu€ejd euolulBtlz eulelfzc }Xqz tsotl €ul}nd u1nep,{ze.rd e1,tr1od az ,luupef 3ls alep,(16 'trcgoulunlue,r\o srrr;"1^\ hlz etteful,yrz afcu8em,{p 3rs ,{i,{zco1 qolupot{3ez 1 ryf 'qcqsf,tso-I ou/(g-IEZ qculpeur A1 '1,\\o)u-II - nurzfuo.uel o8emopoleufzpbrur Slolso ez nLLteLteLtzi nnqsqed nuteulelo>1 o4,trtcezld o8eue,tro"rerls VSn nlele ?FoA\r17our 9,{q dts ele,mupz nzsnfog t tfce;epeg 1st,t -orr€]s etLtezllgz o8ezslep,{ue1d 9e,,*tozfz.r4od ntudols gurrlef ,n u,{c}8oru uletcdln -nsod ur,(u,{pe1 'llcezrlrqels feLl,tred u13e1n elcen1,(s VSn-EfsoU ticulel qc,(uruefezm lflseml ,tr eZ 'o1 eu efuzels,tt o)ls,{zs,t\ tlu./r\oll1r\Bz r4c,{uzc{IJod nllltl outlt\
VSn - B lsou it{o{unsol s B IuB,{,ro{unJBA{n auzJ f lllodoa g' 4
LZZ tulo"t I00e otusa:ril 1 1 : tlcrttuaLopirtr od 792 caqot fanlsfisoy rfcn"tapatl n;1,Qt1o4
228 Radoslav ltliler'
Karrdel zattwa4yltak2e niepokoj4c4z punktu widzeriia Rosji zrniennoS6 opinii USA w zasadniczych kwestiach. Za dow6d prawdziwosci swych s4d6w poslLrzylo mu zapewnienie Tom'a Frenks'a - Dow6dcy Sil Zbrojnych USA, zgodnie z kt6ryrn Ameryka ni" *u zamiart pozosta6 dluZei w Azji Centralnej, kt6ra to wypowiedZ zostalazupelnie zapomniana jr.r2 dwa dni pozniej, kiedy okazalo siE, ze wlasnie na ten dzieri zaplanorvat-lo rozlnowy dotycz4ce anrerykariskiej dzierhawy uzbeckich i kirgiskich bazlottticzych na okres dwudziestu pigcir-r lat"'
Podobne wypowiedzi potwierdzaj4 ostro2no36, z jak4 rosyjskie Srodowiska opiniotw6rcze podchodzily do procesu zbliaeria miqdzy Wschodem a Zachodem' Trudno rn6wi6 tu o nieufnoSci. Zdecydowanie bardziej zasadnym okre5lenierl jest rozs4dek. Rozs4dek, o kt6ryrn rosyjskie elity przypominad bqd4 politykom w mo- men;ie, gdy ci - pochloniqci bieZ4cymi sukcesami i porazkami w kontaktach zuSA - strac4 z pola wiclzenia faktyczny cel - osi4gnigcie w ramach zbliaenia stanowisk Rosji i USA, trwatycli korzySci dla tej pierwszej'
Zaplecze intelektLralne w ten spos6b postrzegaj4ce swoj4 rolg w kszta{towaniu kieiruntow rosyj skiej dyplomacj i jest dowodent zar6wno silnyclr te'dencj i propari- stwowych, jak rownie2 braku zgody na kompromis za wszelk4 cenQ. Po raz kolejny pragmatyzm zdaje sig bra6 g6rq nad spontanicznosci4 bedqcq czgsto zlym doradcq, sz-zeg6lnie w dyploma cji. Z drvgiej strony, trudno jednak nie zauwaZyA
rolnic,,wartoSci" geopolitycznej i ekonornicznej obr.r r"rkladaj4cych siQ stron' Zauwa?alne wciqZ. w i{osjiientymenty mocarstwowe mLlsz4 wreszcie Lrst4pii faktonr. Rosjanie coiaz czEsciei zaczyttaiqzdawa(, sobie sprawE z tego, 2e karta przetargow i dzierzona kiedyS w dlo'iach przez wladze Zwi4zku Radzieckiego tyta karta silniejsz4 ni|ta,kt6ra stala siq udzialern elit Federacji Rosyjskiej'
Aby Lrnaocini6 sobie r6z'ice 'riEdzy oboma patistwami, wafto przytoczyc chocia2by niekt6re dane ekononticzne. Nie spos6b przecieL zignorowac fakt,2e budZet Rosji rowny jest budzetowi Nowego Jorku oraz, 2e jest on siedem razy mniejszy od Srodk6w przeznaazotrych w UJA na sam4 tylko obronEuo. Zestawienie .yrl. ni" pozostawia tutaj 2adnych w4tpliwo6ci: 331 rniliardow dolar6w z bud2etu dsR nu obrong wobec pig6dziesiqciokrotnie mniejszego bud2etu Federacji w sferze .nif i*iO*''. Ni" ornurza-to oczywiScie prymatu sytLracji ekonomicznej obLr paristw w rokowaniach rnajqcych na celu zblihenie Rosji i USA. Nalezy jednak parniEta6 o r6Zriyclr rniejscach. tt6r. *" wsp6lczesnym Swiecie polityki zajmujqprezydenci Putin i Bush.
3ePtttrz P. Kandel ...No poka ca.to tt{ts konniat lisZ konsrn*tirvnvm duclnrrl"'Moskowskije Nowosti". Nr 4, 29 | - 4ll2002 r'. s. 12.
t"PattzToczkct :.reniict-..Delorvl'le Llucli"' Nr 128' XI 2001 r" s' 30'
lt Woz,!.irtbint li tn:' kqtcrcl? ,,,Litiernturnaja Gazieta"' Nr 6' I 3- i 9 II 2002 r" s' 4'
Prtlitvka Federacji Rosyjskie.i t'vobec IJSA po tv1'clar:eniach : I I wr:einia 200I roku 229
8. Prognozy na przyszloSf
Wszystko wskazuje nato,2e proces zbli2enia stanowisk Wschodu iZachodu, zdecydowanie zintensyfikowany po wydarzeniach wrzesniowyclr nosi znamiotla pragn-ratycznej dyskLrsj i o wzajemnych korzy6ciach strategicznych oraz interesach narodowych, znaezrie odbiegaj4c od wyobra2eti o rewolucji w stosunkach Rosja- USA. Z punktu widzenia obserwatora rnigdzynarodowej sceny politycznej, taka sytuacja wydaje sig byi bardziej wlasciw4. Rewolucja, takae ta dyplomatyczna, niesie za sobE niebezpieczeristwo nieprzerny6larryclt dziala6, kt6re w tak delikatnej materii, jakqbezw4tpienia s4rosyjsko-amerykariskie stosunki dyplornatyczne, nie s4 zjawiskiem po24danym. Warto w tyrn momencie zada6 sobie pytanie, w kt6rym kierunku p6jd4zmiany zapocz$kowane pod koniec 2001 r.
W ocenie dr6g i sposob6w postrzegania rosyjskiej polityki wobec USA po I I wrzesnia zdaje sig celowaf Aleksiej Puszkow, przedstawiaj qc trzy rnozliwe warianty postQpowania rosyjskich dyplornat6w. Pierwszq drog4 reprezentowanq przez ioryjiti" srodowiska liberalne bytaby polityka peirrego poparcia dla USA, dajqca historyczn4 szanse ,.,. ,.-lqr.rrl" ',o*"] t *ll"]l ," l*lo["r.-, [,J"J" i "AaLii'*UtU iq"a - niejako przy okazii wrzeSniowej tragedii - dolqczenie do paristw wysoko
,otli:i:f,'|lnozliwos6,
firmowana nazwiskiem wtadirnira Zyri'owskiego, popie-
rana przez radykalrrych patriot6w, zasadza sip na permanentuej konfrontacji z USA jako mocarstwem dziaiajqcym wbrew interesorn Federacji. Zgodnie z tqteoriq walka z USA moze by6 uztlatla za walkE Rosji o przetrwanie na sceuie rnigdzy- narodowej.
Trzeci4 opcj4 popierarr4 tn.in. przez pre4rdenta Putina, ,,Jedinstwo", ,,Otecze- stwo" i ,,JAbioko" jest udzielenie Stanom Ziednoczonym wsparcia, bez bezpo- Sredniego angazowania siE w rozwiqzywanie powstalego konfliktu. Zgodnie ztq alternatywq Rosja przyczynia siq do walki zmiEdzynarodowym terroryzmem cho-
ciailby ty I ko poprze z boie toczol'le z terrorystam i czeczeriski rn i.
ftza tymi dzialaniami nale7y wspierai Amerykg, udzielajqc jej politycznego i nroralnego poparcia. Ka2dy kolejny krok powinien by6 rozpatrywarry przez pry' zurat eweirtualnych korzysci, kt6re przyniesie on Federacji. Jednocze6nie zwolen- nicy takiego rozwiqzania podkre6laj4 2e migdzynarodowa, a wiqc uwzglgdniajqca takie nosJg, koalicja antyterrorystyczna powinna rozciqga6 siE 1a wszystkie sfery stosunk6w rniEdzyparistwowych, z kwesti4 rozpatrzenia ewentualno(ci umorzenia czE(ci dlug6w oraz dywagacji na ternat rozszerzeriaNATo na wsch6d wt4czniea2'
po raz kolejny docnoAra tu do glosu Z4da'ia pragmatycznego podejScia do problemu rosyjsko-amerykariskich negocjacji, kt6rych przeslaniem rna byi cyto- wane juz tu przekonanie prezydenta Putina o koniecznosci budowania potEgi
ttCoton t, li SSZA ttczitt'vvctt' interiesl' RasrTl, wywiad z Aleksiejem Puszkowem' "Litieraturnala Gazieta". Nr 39. 26 IX-2 X 2001 r.. s. 2.
230 Radoslatv Miler
mocarstwa opartego na.,skutecznej obronie interes6w narodowych na arenie Swia- towej"a3. Opinie o sluszno5ci takiej, a nie innej drogi realizacji swych stra- tegicznych cel6w przezFederacjp, ptyn4takhe spoza jej granic**.
Wypada wigc stwierdzic,2e w przypadkLr relacji Wsch6d-Zach6d najbardziej skuteczn4 i najbezpieczniejszqdrog4 zblihenia stanowisk obu patistw jest polityka malyclr, lecz starannie przemy6lanych krok6w. czyniorrych z widocznq korzySci4 dla obu stron. Tylko takie dzialania mog4 spotkai sig z aprobat4 obu, tak r6znych przecieL spolecznoSci, a tyrn samym stad siE przyczynkiem do umacniania pokoju i bezpieczehstwa w Swiecie.
Literatura
Osh'o2nie z atalwnti, korespondencja z Rzymu, ,,Gazeta Wyborcza", 5 ll 2002 r.
Stoimy pra: Ailrcr\)ce, przedruk z ,,The Times", ,,Gazeta Wyborcza", l8 lll 2002 r.
Toczka <renija,..Delorvyie L.1udi". Nr 128. XI 2001 r.
W o zlj ub itn I i r m Zap atl ?,,,Li tieratulnaja Gazieta", Nr 6. I 3- I 9 ll 2002 r.
Aksentow W., Na Zapael be<rrrcski, ,,Moskowskije Nowosti", nr 52,25-31 XII 2001 r.
Barban E., Positlieli po-sentejttotttu,,,Moskowskije Nowosti", nr 52,25-31 XII 2001 r.
Clrojnacki P., Kasztartv ?"Gudarnrcsu, Kraktiw 1999.
Dealel I.. wyporviedl eksperta Inst).tutu Brookings rv Wasz-yngtonie...Gazcta Wyborcza''. l6 Xl 2001 r'.
Felgengauer P., Rossiju revvrtujut k NATO,,,Moskowskije Nowosti". nr 48,27 Xl-3 XII 2001 r.
Golc A., Ostatni ttUad. przedrtLk z ..Zulnal". ..Gazeta Wyborcza". l8 V 2002 r.
Gorbaczow M., .4rt\tkul1, i pr:ent1wienia, Warszawa 1986
Gutman R., Sonant E., Anrcrica's New Frientl?,,,Newsweek", l9 XI 2001 r.
J. Kukulka I., Historiawsp1lc:esna stosunkdw ntiqdzynarodou,yc'h.Watszawa 200I.
Janow A., Trofieji s ranczo,,,Moskowskije Nowosti", nr 47 ,20-26 XI 2001 r.
.lawliriski G.. Raleietq ltonurra nie ustr:elisz, wywiad, ,,Gazeta Wyborcza", I I - l2 V 2002 t.
Jusin M., Nas:a dyplontacjcr nie nto:e nadq:yt, Izwiestija, przedruk: ,,Gazeta Wybolcza",24 IX 2001 r.
Kandel P., ...No lroko czto rtas konniat lis<konstruklivvtrlnt tlur:ltotn,,,Moskowskije Nowosti". Nr4, 29 l- 4 Il 2002 r.
Karaganow 5., D:iqki stt"achou:i istnieie lttd:koit, wywiad dla Gazety Wyborczej, 22Xl 2001 r' Karaganow 5., Ewropa ne dol:na nos rewnou)ctt ',
,,Moskowskije Nowosti", nt 52,25-31 XII 2001 r.
Komar J.J., Pog6dlcie siq : Rosjq, ,,Gazeta Wyborcza", 2'7 lX 20Ol r.
Kowalow 5., Obrorta to nie terror, ,,Cazeta Wyborcza", I 9 IX 2001 r.
Kozyriew A., C:to nam nu:no ot Anteriki? ,,,Moskowskije Nowosti", nr 41 , 20-26 XI 2001 r.
Menkiszak M., ,,Rosja wobec operacji antyterrorystycznej USA - gra o n'igksz4 stawkg". OSrodek Studi6w Wschodniclr w Warszawie, opracowanie rnultimedialne, http://www.osw.waw.pl/pub/
koment/200 1 /09/0 I 0928a. htm
Oficjalna stronzr prezydenta George'a W. Bush'a, opracowanie rnultirnedialne, http://www.
whitelrouse. sov/news/release sl2002l 05 I 200205 24- I 0. html
t3W.W. Putin, Rossyc na ntbie:e..., opt'acowanie n.rultirnedialne.
aaM.
Menkiszak ,,Rosja wobec operacji antytenorystycznej USA - dek Studi6w Wschodnich w Warszawie, opracowanie multimedialne.
koment/20O 1 /09/0 1 0928a.htm.
gra o wipkszE stawkE', OSro- http ://www.osw.waw.pl/pub/
Politvka Fecleracii Rot"vJtkiui 'obn' USA po *y 231
Pawlicki 1., Duze NATO na 2005,,,GazetaWyborcza"' 15 V 2002 r' Pawlicki J., NATO l9 czt' 20, ,,Gazet^Wyborcza"' 7 XII 2001 r' Pawlicki J., Pogrzeh zitnnej wrtirtt', ,,GazetaWyborcza"' 15 Y 2002 t' Pawlicki 5., Jaka Ratla?, ,,GazeLaWybolcza"' 28 Y 2002 r'
Pumpiafski A.. Przekroc,zotq' Rubikon",Nowoje Wriemia"' przedruk: "Gazeta Wyborcza"' 9 X 2001 r.
q\srys'g\ e--rC&eJtuWvr[QtQaQ-"- 1 4 x l 200 l r'
Pusiko* A., Gtilot.v li SSZ uczin'war' tteries-r' Rctsgi' wywiacl' "LitietaturnaJa L;az'era r\r rv' 2 6 l X 2 X 2 0 0 1 r .
putin w.w. ..Rossi.ia na rubieZe tisiacziletii", opracowanie multimedialne' oficjalna strona lnterne- towa Rz4clu Federacji Rosyjskie.i -
l-rttp://www.pravitelstvo'ru/govemment/minister'/article-vvp I html' Radziwinowic z'\N.,.lak Rosja iejclzie do akcii, ,,GazetaWyborcza"' 25 IX 2001 r' Radziwinowic zW., Pc,pr<ei"t', oiu "iu za bctrclzo" 'Gazeta Wyborcza"' 15- 16 IX 2001 L'
Raclziwinowic z w., Rontans c:y cos ttiqcei? - wypowieclz Siergieia K^araganowa - Przewodnicz4- cego Rady Polityki Zagraniczneji Obronnej' "GazetaWyborcza"' l3 XI 2001 r'
SmirnowaT., Potl oknont i^''oPt',,,Moskowskije Nowosti"' nt 13'21lll-2lV 2001 r' Sonant E., Rennking The Antttt,,'Newsweek"' 18ll 2002 r'
Tarasorv S.. szef dzialu "ugrun "tn"gotygodnika..wiek" clla '.Gazety wyborczej"' 8-9 XII 2001 r' Unger L., Wvb6r Ptttina, ,,Gazeta Wyborcza"' l7 IX 2001 r'
UnleL L., 1,4i1tbrat Zach6cl,,,Gazeta Wyborcza"' l9 X 2001 r'
Wp-glarczyk B -. Ltbicl siq i rozniqsig' "Gazeta Wyborcza"' I 6 XI 2001 r' Wi"gfur.tyk 8.. Na wp6iw NATO" 'Gazeta Wyborcza"' 24-25 Xl2001 r'
,,Zajawljenie Priezidienta Ross{i W.W' Putirra po powodu tierroristiczieskich aktow w SSZA l l sientiabria 2001 goda,,, Moskwa, oficjalna strona Ministerstwa Spraw Zagtanicznych Federacji RosYjskiej,
http://www.lrr.mid.ru/bl.nsf/4d6cf8cbe426fl|743256918006895e11a94360cc3d699|a44325561c5004e76...
