Scenariusz zajęć
III etap kształcenia, język polski
Temat: „Wolność jest możliwa tylko pomiędzy równymi sobie” (Hannah Arendt) – o przeciwdziałaniu dyskryminacji i negatywnym stereotypom
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Komunikuje się werbalnie i niewerbalnie – język polski (I.3), 2) Tworzy wypowiedź ustną i pisemną – język polski (III.1), 3) Współpracuje w grupie – wstęp do podstawy programowej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Uzupełnia tekst z luką,
● Rozwiązuje rebus,
● Dopasowuje pojęcie do definicji (stereotyp, nietolerancja, antysemityzm),
● Rekonstruuje definicję,
● Wyszukuje przyczyny i konsekwencje dyskryminacji,
● Pisze artykuł do gazety,
● Uczestniczy w dyskusji.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Wykorzystuje wiedzę w praktyce,
● Rozwiązuje problemy,
● Poprawnie posługuje się poznanymi pojęciami,
● Komunikuje się w języku ojczystym.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: film Skąd się wziął Murzyn? (rozmowa z Margaret Ohią), karty pracy (Nowe słowa oraz Stop dyskryminacji),
● Arkusze kolorowego papieru,
● Flamastry,
● Słowniki języka polskiego,
● Rekwizyty (białe skarpetki, sandały, butelka, moneta itp.),
● Tablica, kreda/pisak.
Metody nauczania:
● Podające: rozmowa, wyjaśnienia,
● Problemowe: aktywizujące – drama, burza mózgów, metoda rybiego szkieletu,
● Eksponująca: film,
● Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe.
1
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna jednolita,
● Indywidualna zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita się z uczniami i zapisuje temat lekcji, zostawiając miejsca do uzupełnienia:
„Wolność jest możliwa tylko pomiędzy równymi sobie” (Hannah Arendt) – o przeciwdziałaniu ... i negatywnym ... .
Następnie rozdaje uczniom karty pracy Nowe słowa, które wprowadzą ich w tematykę zajęć.
Zadaniem uczniów jest rozwiązanie dwóch rebusów – ich hasła to słowa, którymi należy uzupełnić temat lekcji. Uczniowie, którzy szybciej wykonają zadanie, sami przygotowują podobne rebusy dla swoich kolegów. Mogą one dotyczyć pojęć, które uczniom kojarzą się ze stereotypami i dyskryminacją.
Kolejne zadanie polega na uzupełnieniu tabeli: w niektórych polach należy wpisać pojęcia odpowiadające gotowym definicjom, w innych – definicje do podanego wyrazu. Uczniowie uzdolnieni językowo samodzielnie tworzą objaśnienia wyrazów, pozostali korzystają ze słowników języka polskiego.
2. Nauczyciel sprawdza, czy uczniowie rozumieją terminy i definicje, które wpisali do tabeli.
Opisuje sytuację odnoszącą się do konkretnego pojęcia, a uczniowie dopasowują do niej odpowiedni wyraz.
Przykłady:
● Wyśmiewanie się z osób grubszych – nietolerancja,
● Twierdzenie, że osoby rudowłose są fałszywe – stereotyp,
● Nienawiść do osób narodowości żydowskiej – antysemityzm.
3. Spośród uczniów mających talent aktorski nauczyciel wybiera pięciu chętnych, których zadaniem będzie wcielenie się w rolę i zaprezentowanie w scence przedstawiciela konkretnej narodowości – Niemca, Roma, Żyda, Rosjanina, Polaka lub innych.
Uczniowie posługują się narzędziami pantomimy – nie używają słów, ale ruchami ciała, gestem starają się oddać kojarzące im się z daną nacją zachowania. Mogą także korzystać z rekwizytów i np. odpowiednio się ucharakteryzować. Pozostała część klasy to widzowie, którzy starają się rozszyfrować bohaterów każdej ze scenek.
4. Nauczyciel mocuje na tablicy pięć kolorowych arkuszy papieru. W ich nagłówkach zapisuje nazwy narodowości pięciu postaci odegranych w poprzednim zadaniu. Uczniowie otrzymują polecenie napisania na każdym arkuszu kilku cech lub określeń, które według nich charakteryzują daną nację, np. Polak – pracowity, gościnny, sprytny, Żyd – skąpy, oszczędny, Niemiec – stanowczy, uporządkowany, Rom – niechlujny, mało inteligentny, Rosjanin – nietrzeźwy. Mają przy tym oznaczyć, które z proponowanych przez nich określeń mogą wynikać ze stereotypów.
5. Nauczyciel prowokuje dyskusję, zadając pytania:
● Czym się kierowaliście, przyporządkowując konkretne cechy i określenia?
● Skąd czerpiecie wiedzę na temat zachowań tych nacji?
● Czy znacie osobiście Rosjanina, Niemca, Roma, Polaka lub Żyda, który posiadałby wszystkie z wymienionych cech?
2
W kontekście tych rozważań nauczyciel kieruje rozmową tak, aby uczniowie sami formułowali zasady, jak funkcjonują stereotypy, które często prowadzą do dyskryminacji ze względu na rasę, narodowość lub pochodzenie etniczne.
6. Karta pracy Stop dyskryminacji.
Celem ćwiczeń jest wyjaśnienie przyczyn i konsekwencji szeroko rozumianej dyskryminacji.
W razie trudności można odwzorować „rybi szkielet” na tablicy i uzupełnić go wspólnymi siłami metodą „burzy mózgów”.
Zadanie drugie, polegające na zredagowaniu krótkiego artykułu, ma zachęcić uczniów do wymyślenia sposobów przeciwdziałania uprzedzeniom.
7. Uczniowie słuchają wywiadu z Margaret Ohią Skąd się wziął Murzyn? o postawach rasistowskich kryjących się w języku.
Komentarz do wywiadu i dyskusja.
Pytania stymulujące wypowiedzi uczniów:
● Jaki stereotyp Murzyna wyłania się z przytoczonych przysłów?
● Dlaczego są one krzywdzące dla ciemnoskórych?
● W jaki sposób można przeciwdziałać takiej tendencji?
8. Podsumowanie zajęć.
Przypomnienie i omówienie ważniejszych terminów i zagadnień (stereotypy, dyskryminacja, ksenofobia, rasizm, antysemityzm, sposoby przeciwdziałania dyskryminacji). Próba interpretacji motta zajęć. Uczniowie uzdolnieni językowo/literacko otrzymują polecenie spisania w domu swoich refleksji w odniesieniu do słów Hannah Arendt.
Uwagi:
Zajęcia mogą zostać zaplanowane na więcej niż jedno spotkanie, w zależności od potencjału grupy.
3
