dr Piotr Lubiński
Rozdział 5
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH.
PERSONEL MEDYCZNY I DUCHOWNY
Streszczenie rozdziału
Rozdział podejmuje tematykę ochrony chorych, rannych i rozbitków oraz personelu medycznego i duchownego. W pierwszej części opracowania znajduje się definicja osoby chorej, rannej i rozbitka. W dalszej części znajdują się informacje na temat traktowania osób chronionych. Rozdział zawiera wyjaśnienia dotyczące statusu personelu medycznego oraz obiektów medycznych. W ostatniej części opracowania znajdują się informacje na temat stref i miejscowości sanitarnych.
5 .1 . W stęp
Początek ochrony rannych i chorych sięga okresu Hammurabiego. Jednak istotny z punktu widzenia prawa międzynarodowego był wiek XIX. To wtedy Henri Dunant, będąc świadkiem okrucieństwa bitwy pod Solferino zapoczątkował ruch czerwonego krzyża. To dzięki jego działalności doszło do podpisania w 1864 roku pierwszego dokumentu międzynarodowego regulującego sytuację chorych i rannych. W późniejszym okresie nastąpił rozwój praw a humanitarnego regulującego sytuację chorych, rannych i rozbitków. N a szczególną uwagę zasługują I Konwencja genewska (KG) dotycząca „Polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych” i II Konwencja genewska poświęcona
„Polepszeniu losu rannych chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu” z 1949 roku. Protokół dodatkowy I z 1977 roku, stanowi uzupełnienie Konwencji genewskich.
Kwestie chorych, rannych i rozbitków w konflikcie wewnętrznym reguluje art. 3 wspólny w raz z Protokołem dodatkowym.
Uzupełnieniem norm traktatowych są regulacje o charakterze
zwyczajowym.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
5 .2 . O soby p o d le g a ją c e o ch ro n ie
W świetle Konwencji z 1949 roku ochronie konwencyjnej odnoszącej się do rannych, chorych i rozbitków podlegały określone kategorie osób. Byli to:
• członkowie sił zbrojnych (art. 12 KG I),
• członkowie milicji i oddziałów ochotniczych stanowiących część tych sił zbrojnych,
• członkowie innych milicji i innych oddziałów ochotniczych, włączając w to członków zorganizowanych ruchów oporu, należących do jednej ze Stron w konflikcie i działających poza granicami lub w granicach swego własnego terytorium, nawet jeżeli to terytorium jest okupowane, pod warunkiem, że te milicje lub oddziały ochotnicze, włączając w to zorganizowane ruchy oporu, odpowiadają określonym warunkom,
• członkowie regularnych sił zbrojnych, którzy podają się za podlegających rządowi lub władzy nieuznanym za mocarstwo zatrzymujące,
• osoby towarzyszące siłom zbrojnym, na przykład cywilni członkowie załóg samolotów wojskowych, korespondenci wojenni, dostawcy, prawnicy, członkowie oddziałów pracy lub służb powołanych do opiekowania się wojskowymi,
• członkowie załóg statków handlowych, włączaj ąc w to kapitanów, pilotów i uczniów, oraz członkowie załóg samolotów cywilnych,
• ludność cywilna spełniająca przesłanki levee en masse (art. 13 KG I).
Osoby
Protokół dodatkowy I (PD I) rozszerzył ochronę przysługującą chorym
podlegającej
rannym. Zgodnie z treścią art. 8 (a) chorzy i ranni oznaczają osoby zarówno
ochronieCyWj| ne> j a|c [ wojskowe, które potrzebują opieki medycznej i powstrzym ują się od działań zbrojnych. Powyższe obejmuje również rozbitków1.
5.2.1. Ranni i chorzy
Pierwsza i druga Konwencja chroni osoby chore, ranne i rozbitków. Osoba, podlegająca ochronie to taka, która jest chora i ranna, co nie wyklucza osoby, która jest chora albo ranna. Protokół dodatkowy I artykułem 8 (a) poszerza zakres podmiotowy, wskazując, że przesłanką dla udzielenia pomocy jest stan konkretnej osoby. Stanowi on, iż „każda osoba, która wym aga opieki lub pomocy medycznej z powodu choroby, ułomności lub zakłócenia czynności fizycznych jest do niej uprawniona” . PD I znosi podział na osoby chore i ranne wojskowe i cyw ilne2. Ponadto nadaje ochronę noworodkom, osobom ułomnym, kobietom ciężarnym i w połogu.
1 Art. 8(b) PD I.
383 Art. 8 (a) PD I.
Osoba chora lub ranna, która podejmuje działania wrogie nie uzyskuje ochrony konwencyjnej.
5.2.2. Rozbitkowie
Pojęcie „rozbitek” definiowane jest przez PD I art. 8 (b), który stanowi, iż jest to „osoba zarówno wojskowa i cywilna, która w wyniku wypadku, jaki spotkał ją samą lub przewożący ją statek wodny lub powietrzny, znajduje się w niebezpieczeństwie na morzu lub na innych wodach i która powstrzymuje się od jakichkolw iek działań wrogich. Osoba taka, pod warunkiem dalszego powstrzymywania się od takiego udziału, jest w czasie ratowania nadal uważana za rozbitka do chwili uzyskania innego statusu zgodnie z Konwencją lub niniejszym Protokołem” .
Nie mogą liczyć na ochronę konwencyjną osoby, które intencjonalnie opuszczają przewożący ich statek i narażają się na niebezpieczeństwo w trakcie działań bojowych, np. nurkowie lub członkowie sił specjalnych, takich jak FORMOZA czy N avy Seals.
Ochrona konwencyjna dotyczy również osób opuszczających statki powietrzne na spadochronie3 . W takiej sytuacji „nie powinny być przedmiotem ataku w czasie opadania” . Sytuacja ta nie dotyczy osób dokonujących lądowania w ramach działań sił powietrzno-desantowych, nawet jeśli opuszczają samolot w sytuacji przym usowej4.
PD I, analogicznie jak w przypadku osób chorych i rannych, zakazuje rozbitkom podejmowania działań wrogich.
5 .3 . T ra kto w a nie
N a początku wszystkich czterech Konwencji znajdują się zasady dotyczące traktowania chorych, rannych i rozbitków. Osoby, które znajdą się rękach przeciwnika w toku konfliktu międzynarodowego m uszą być co najmniej:
• traktowane w sposób humanitarny - oznacza to, że wszystkie osoby objęte zakresem Konwencji winny być traktowane w sposób godny i zgodny z uznawanymi standardami humanitarnego postępowania (art. 2 KG),
• szanowane i chronione we wszelkich okolicznościach - oznacza to, że
3 Art. 42 PD I.
4 Art. 41 pkt. 1, 2 i 3.
Utrata ochrony
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
Stosunek do kobiet
Działania zakazane
zabronione są wszelkie zamachy na ich życie i zdrowie5.
• leczone przez stronę, w której rękach się znaj duj 4,386
• traktowane zgodnie z zasadą równości - oznacza to, że nikt nie może być dyskryminowany z powodu płci, rasy, narodowości, religii, poglądów politycznych lub z jakichkolw iek innych powodów, a jedynie „nagłość z punktu widzenia lekarskiego może upoważnić do dania pierwszeństwa w kolejności udzielanej pomocy”387.
Konwencja wyraźnie stanowi, że w sytuacji, gdyby kobiety znalazły się w rękach przeciwnika m ają być traktowane ze szczególnymi względami należnymi ich płci (art. 12 KG I).
Często wydarzenia na polu walki m ają niezwykle dynamiczny charakter. Może prowadzić to do sytuacji, gdy strona w konflikcie jest zmuszona do pozostawienia rannych lub chorych przeciwnikowi. W takim wypadku powinna o nich zadbać w zakresie na jaki pozwalają względy wojskowe. Może to przybrać formę np. pozostawienia części personelu i środków medycznych, służących do ich leczenia (art. 12 KG I).
W stosunku do chorych, rannych i rozbitków szereg zachowań jest zakazanych.
Są to:
• zamachy na ich życie i osobę,
• dobijanie lub wyniszczanie osób należących do strony przeciwnej, torturowanie,
• dokonywanie doświadczeń biologicznych - strony walczące są zobowiązane nie tylko do niesienia pomocy, ale również m ają strzec, by chorzy i ranni nie byli poddawani działaniom niezgodnym ze standardami medycznymi, tj.
eksperymentom medycznym, naukowym czy pobieraniu narządów, a przy przekazywaniu organów lub tkanek, talach jak np. krew, konieczną przesłanką jest dobrowolność ( art. 12. 2 KG i art. 11.1 PD I),
• pozostawianie z premedytacją bez pomocy lekarskiej lub bez opieki,
• stwarzanie warunków narażających ich na zarażenie się lub zakażenie.
W alczący powinni chronić rannych przed zemstą ze strony ludności cywilnej (art. 18 KG I).
5 .4 . O bow iązek p o szukiw an ia i zb ie ra n ia chorych i rannych z p o la w a lk i
N a uczestników walk nałożony został obowiązek poszukiwania i zbierania ofiar po bitwie (art. 15 KG I). Podobny obowiązek dotyczy poszukiwania i zbierania rozbitków (art. 18 KG II).
386 Art. 12 KG Ii II.
5 Art. 12 KG I i I I .
387 Ibidem.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
C h o r z y i r a n n i w in n i b y ć z b ie r a n i z p o l a w a lk i ta k s z y b k o , j a k j e s t to m o ż l i w e o r a z
m a j ą b y ć c h r o n ie n i p r z e d r a b u n k ie m i z ł y m tr a k t o w a n ie m . O s o b y s p e łn ia j ą c e Z k r y te r iu m j e ń c a w o j e n n e g o p o w i n n y b y ć u m i e s z c z a n e w b e z p ie c z n y c h m i e j s c a c h ,
z a ś j e ś l i s ą z b y t b li s k o p o l a w a lk i, p o w i n n y b y ć j a k n a j s z y b c ie j e w a k u o w a n e , c h y b a ż e w z g l ę d y z d r o w o t n e w s k a z u j ą n a c o i n n e g o (art. 19 K G I).
W c e l u n ie s i e n i a p o m o c y r a n n y m i c h o r y m n a p o lu w a lk i p o w i n n y b y ć z a w ie r a n e u m o w y d o t y c z ą c e p r z e r w a n ia o g n ia , r o z e j m u lu b in n e p o r o z u m ie n ia o c h a r a k te r z e m i e j s c o w y m (art. 1 5 . 2 K G I). Z d a r z a s i ę , ż e lu d n o ś ć m i e j s c o w a p o m a g a r a n n y m . W ła d z e w o j s k o w e p o w i n n y z a p e w n ić o c h r o n ę lu d n o ś c i n io s ą c e j s p o n t a n ic z n ie p o m o c c h o r y m i r a n n y m (art. 1 8 K G I). P o w y ż s z e o d n o s i s i ę r ó w n ie ż d o o r g a n iz a c j i u d z ie l a j ą c y c h p o m o c y , t a k ic h j a k k r a j o w e s t o w a r z y s z e n i a C z e r w o n e g o K r z y ż a (art.
1 7 P D I). J e d n o c z e ś n i e p a ń s t w o , w k t ó r e g o r ę k a c h z n a jd u ją s i ę c h o r z y i r a n n i p o w i n n o c h r o n ić ic h p r z e d z e m s t ą lu d n o ś c i c y w il n e j , c o z d a r z a ło s i ę w t o k u d r u g ie j w o j n y ś w ia t o w e j 6.
5.4.1. Identyfikacja rannych, chorych i rozbitków
D o o b o w i ą z k ó w u c z e s t n ik ó w k o n f lik t u z b r o j n e g o n a le ż y n ie t y lk o n i e s i e n i e p o m o c y r a n n y m i c h o r y m . N a p a ń s t w a c h c i ą ż y r ó w n ie ż o b o w i ą z e k d o k o n y w a n i a id e n t y f ik a c j i o s ó b , k tó r e z n a la z ły s i ę w ic h w ła d z y , a p r z y n a le ż n y c h d o s t r o n y p r z e c iw n e j . Z g o d n ie z t r e ś c ią K G I i II, id e n t y f ik a c j i w in n i p o d le g a ć r a n n i i c h o r z y o r a z o s o b y z m a r łe 7.
C e le m id e n t y f ik a c j i j e s t z e b r a n ie w s z e l k i c h d a n y c h , k tó r e m o g ą p o m ó c w u s t a le n iu t o ż s a m o ś c i . O b e j m u je to in f o r m a c j e d o t y c z ą c e m .in .: o z n a c z e n i a p a ń s t w a , k tó r e m u p o d le g a j ą , p r z y d z ia łu lu b n u m e r u k s i ą ż e c z k i w o j s k o w e j , im ie n ia i n a z w is k a , d a ty u r o d z e n ia , o p is u ra n , c h o r o b y a lb o p r z y c z y n y ś m ie r c i (art. 1 6 K G I).
5.4.2. Dbanie o zmarłych
W s y t u a c j i ś m ie r c i „ s t r o n y w k o n f l ik c i e b ę d ą ( . . .) c z u w a ć n a d t y m , a b y z m a r li b y li g r z e b a n i z c z c i ą i w m ia r ę m o ż n o ś c i z g o d n i e z o b r z ą d k a m i r e l ig i i, k tó r ą w y z n a w a l i, a b y ic h g r o b y b y ł y s z a n o w a n e , z g r u p o w a n e , o il e m o ż n o ś c i , p o d łu g n a r o d o w o ś c i z m a r ły c h , n a l e ż y c i e u t r z y m a n e i ta k o z n a c z o n e , a b y m o g ł y b y ć z a w s z e o d s z u k a n e ” (art. 1 7 K G I). M a to s z c z e g ó l n e z n a c z e n i e w t o k u w s p ó ł c z e s n y c h k o n f l ik t ó w z b r o jn y c h , g d y c z ę s t o d o c h o d z i d o s y t u a c j i, w k t ó r y c h is t n ie j e d u ż e z r ó ż n i c o w a n i e r e lig ij n e w a lc z ą c y c h .
Ludność cywilradio trójkaradio trójka na
niosąca pomoc
6 M. Sassóli, A. Bouvier, How does law protect in war, Genewa 1999, s. 650.
385 Art. 16 KG I.
Ciała zmarłych powinny być objęte szczególną troską. Mają być chronione nie tylko przed rabunkiem, ale również przed złym traktowaniem (art. 16 KG I). Żołnierze nie mogą zabierać przedmiotów należących do zmarłych w formie pamiątek wojennych.
W dzisiejszych czasach oddawaniu honorów zmarłym towarzyszom broni również towarzyszy najwyższe skupienie i uwaga8.
Każdy pogrzeb lub krem acja winny być poprzedzone identyfikacją ciał, a miejsce pochówku powinno być oznaczone w sposób umożliwiający późniejszą lokalizację (art. 17 KG I i art. 20 KG III).
Zakaz 5 .5 . A kcje o d w etow e
działań
odwetowych
Akcje takie skierowane przeciwko rannym, chorym i rozbitkom są zakazane na
m ocy art. 46 KG I i art. 47 KG II. Koresponduje to z normami zawartymi w art.
15 KG I, art. 18 KG II, art. 11 PD I oraz art. 8 PD II, które nakazują ochronę przed rabunkiem i złym traktowaniem. Oznacza to, że osoby chronione Konwencją nie mogą być narażone na działania odwetowe, nawet gdyby strona, do której należą postępowała wbrew zasadom praw a humanitarnego. Działania odwetowe nie m ogą być skierowane przeciwko chorym, rannym, rozbitkom i ludności cywilnej oraz przeciwko osób, obiektom związanym z tymi kategoriami, (art. 20 PD I).
5 .6 . Personel ch ro n io n y
Personel medyczny i duchowny podlega szczególnej ochronie. Przybiera to dwojaką formę. Po pierwsze, personel medyczny i duchowny nie może być przedmiotem ataku.
Po drugie, zatrzymany może dalej wykonywać swoje funkcje, aż do chwili gdy państwo zatrzymujące dostarczy stosownej opieki tym, którzy jej potrzebują. Personel medyczny w toku konfliktu zbrojnego może być zatrzymany i dalej wykonywać swoje funkcje aż do chwili, gdy państwo zatrzymujące dostarczy stosownej opieki tym, którzy jej potrzebują.
Zatrzymanie
Osoby należące do personelu medycznego nie m ogą być pojmane
(captured)
a pojmanie jap żołnierze, a jedynie zatrzymane (retained). Zatrzymany personel powinien jak najlepiej wykonywać swoje funkcje wobec „własnych” jeńców wojennych. Służby te podlegają władzom sił, które je zatrzymały. Zachodzi tu pewne zróżnicowanie w traktowaniu personelu medycznego pracującego
8 Jako przykład można podać ceremoniały pożegnalne w bazach Bagram AF i FOB Ghazni żołnierzy, którzy zginęli w Afganistanie.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH. PERSONEL...
na statkach szpitalnych. Personel ten nie może być zatrzymany w sytuacji, kiedy pełni służbę na statkach. Przesłanką jest tu założenie, że brak personelu na statku szpitalnym czyni go kompletnie bezużytecznym.
Do personelu chronionego zaliczamy:
• stały personel medyczny, (zaangażowany w odszukiwanie, zbieranie, przenoszenie i leczenie rannych, i chorych (art. 24 KG I),
• niestały personel medyczny (art. 25 KG I),
• personel administracyjny szpitala np. kierowcy, pomocniczy personel kuchenny (art. 24 KG I),
• medyczny personel stowarzyszeń pomocy (art. 26 KG I),
• personel stowarzyszeń pomocy uznanych w kraju neutralnym (art. 27 KG I),
• personel medyczny, przypisany do organizacji obrony cywilnej (art. 62 PD I),
• kapelanów (art. 24 KG I).
5.6.1. Stały personel medyczny
W skład personelu m edycznego wchodzą lekarze, siostry, sanitariusze.
Członkowie służb medycznych mogą należeć do sił zbrojnych. Personel medyczny należący do sił zbrojnych nie jest uprawniony do szkodzenia przeciwnikowi, nie może być również przedmiotem ataku.
Personel medyczny pełniący swoje funkcje medyczne nie może być zobligowany do innych zadań, które mogłyby podważyć jego chroniony status. Stąd wynika zakaz podszywania się pod personel medyczny w trakcie działań zbrojnych. Powyższe działanie będzie traktowane jako wiaro- łomstwo.
5.6.2. Niestały personel medyczny
Są to żołnierze-członkowie sił zbrojnych, którzy pełnią pomocnicze funkcje medyczne. Do personelu przyuczonego zalicza się sanitariuszy i pielęgniarzy medycznych. Osoby te otrzymują ochronę w czasie wykonywania swych zadań, np. zbierania rannych. Po zakończeniu zadań medycznych personel ten może pełnić funkcję zwykłych żołnierzy, a przez to stać się uprawnionym celem ataku na polu walki.
W sytuacji gdyby personel wojskowy przyuczony dostał się do niewoli,
powinien być kierowany do wykonywania służby medycznej pomocniczej
(art. 29 i art. 5 KG I).
5.6.3. Personel administracyjny
Personel administracyjny, zatrudniony w obiektach medycznych, jest chroniony w takim samym zakresie, j ak personel stricte medyczny Zasada ta wynika z konieczności zapewniania sprawnego działania szpitali również w obszarze zadań logistyczno-organizacyjnych. Zasada ta dotyczy nie tylko stałego personelu zatrudnionego w szpitalach, ale również personelu firm- -podwykonawców prywatnych realizujących określone zadania, np. firmy KB R w zakresie wyżywienia pacjentów w Iraku i Afganistanie.
5.6.4. Medyczny personel stowarzyszeń pomocy
Personel medyczny stowarzyszeń pomocy jest zrównany pod względem sytuacji prawnej z pozostałym personelem medycznym. Personel organizacji, takich jak krajowe stowarzyszenia Czerwonego Krzyża czy Zakon Maltański, odróżnia od pozostałego personelu medycznego wymóg uzyskania autoryzacji od jednej z walczących stron. Działanie stowarzyszeń pom ocy m a charakter ochotniczy i bezstronny. W praktyce personel stowarzyszeń pom ocy bywa czasowo objęty strukturą organizacyjną sił zbrojnych. Działania te podyktowane są względami racjonalizacji niesienie pomocy w warunkach konfliktu zbrojnego. Powyższe nie zmienia bezstronnego charakteru stowarzyszeń pomocy, które zachowują swoją odrębność organizacyjną i prawną. Aby umożliwić działania stowarzyszeń w czasie konfliktu zbrojnego, stowarzyszenia pomocy i ich członkowie nie tylko podlegają prawom i regulaminom wojskowym, ale również nazwa organizacji przed przystąpieniem do służby musi być podana stronie przeciwnej (art. 26 KG I).
5.6.5. Personel stowarzyszeń pomocy uznanych w kraju neutralnym
Stowarzyszenia te w zakresie podejmowanej działalności zasadniczo nie różnią się od stowarzyszeń krajowych. To co je odróżnia, to konieczność uzyskania zgody własnego rządu i upoważnienia wydawanego przez stronę w konflikcie na której terenie stowarzyszenie działa. Informacja o działalności stowarzyszenia pochodzącego z kraju neutralnego musi być przekazana przez rząd państwa neutralnego, państwu-stronie przeciwnej do państwa, które pomoc przyjęło9.
5.6.6. Personel medyczny przypisany do organizacji obrony cywilnej
W zależności od struktury krajowych organizacji obrony cywilnej, w ich skład może również wchodzić personel medyczny, który podlega tej samej ochronie co pozostały personel m edyczny10.
5.6.7. Kapelani
Znakiem rozpoznawczym kapelanów są insygnia wskazujące na
9 Art. 27 KG I.
10 Art. 62 PD I.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
wyznanie. Kapelani m ogą używać znaku czerwonego krzyża lub półksiężyca. Insygnia te są różne, tak jak różne są umundurowania żołnierzy pochodzących z różnych krajów.
Obecnie do funkcji kapelana, oprócz zadań z zakresu posługi duchowej,
Funkcjezalicza się również działania doradcze w zakresie kulturowo-religijnym, kapelana np. przy sporządzaniu posiłków dla muzułmanów.
Kapelani, podobnie jak personel medyczny, nie podlegają pojmaniu, a zatrzymaniu. Kapelani powinny być repatriowani do kraju pochodzenia tak szybko, jak to będzie możliwe11.
5.6.8. Sposób oznaczenia personelu
Specjalne oznaczenie służy odróżnieniu osób chronionych na polu walki oraz umożliwia zachowanie szczególnego statusu w momencie zatrzymania przez stronę przeciwną. Zasady oznaczenia są wspólne, z wyłączeniem przyuczonego personelu wojskowego, który podlega osobnym regulacjom. Personel chroniony powinien wyróżniać się poprzez:
• noszenie na lewym ramieniu odpornej na wilgoć opaski ze znakiem rozpoznawczym (czerwony krzyż lub półksiężyc), wydanej i ostemplowanej przez stosowne władze wojskowe,
• posiadanie specjalnej karty tożsamości, zaopatrzonej w znak rozpoznawczy, odpornej na wilgoć, rozmiarów umożliwiających umieszczenie jej w kieszeni, wypełnionej w języku ojczystym zainteresowanego, posiadającej fotografię i dane takie jak imię i nazwisko, datę urodzenia itp., podpis, bądź odciski palców, a także odcisk suchej pieczęci władzy wojskowej, która potwierdza wojskową autoryzację dokumentu (art. 40 KG I).
Personel chroniony powinien również posiadać standardowe dokumenty, które przewiduje art. 16 KG I, czyli książeczkę wojskową lub częściej spotykaną kartę tożsamości (ID card). Brak dokumentów nie pozbawia chronionego statusu osoby, która jest do niego uprawniona. Gdyby doszło do zgubienia lub utraty dokumentów, osoba uprawniona może starać się o wydanie duplikatu również od strony przeciwnej. Jednak z oczywistych względów lepiej jest posiadać odpowiednie dokumenty przy sobie.
Personel wojskowy przyuczony również posiada oznaczenia wyróżniające go od „zwykłych” żołnierzy. Podczas wykonywania czynności sanitarnych osoby te noszą białą opaskę zaopatrzoną w środku w znak rozpoznawczy, który powinien
11 Art 28 KG I.
być m niejszych rozmiarów niż u personelu medycznego stałego. Opaska taka m a być wydana i ostemplowana przez władze wojskowe (art. 41 KG I).
Sanitariusze wojskowi i noszowi są chronieni w trakcie pełnienia swych zadań na tych samych zasadach, co personel medyczny stały. Jednocześnie nie m ożna zapominać, że osoby te działają często w skrajnie niebezpiecznych warunkach na polu walki, w związku z czym istnieje większe prawdopodobieństwo, że staną się przedmiotem bezpośredniego ataku.
5.6.9. Funkcje personelu podlegającego ochronie
Personel medyczny posiada wiele zdań. M ożna je podzielić na te mające miejsce na polu walki i te realizowane w obozie jenieckim.
Do działania służb medycznych na polu walki zalicza się między innymi:
• niesienie pomocy chorym i rannym,
• odszukiwanie i zbieranie chorych i rannych z pola walki,
• leczenie rannych i chorych,
• zapobieganie chorobom,
• identyfikację zmarłych.
Realizacja zadań należących do personelu medycznego służy również, pośrednio, zapobieganiu torturom, nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu.
W obozie jenieckim personel medyczny jest obowiązany wykonywać swoje zadania dla dobra jeńców wojennych. W ykonywanie tych funkcji obwarowane jest pewnymi zasadami:
1) W trakcie pobytu w obozie personel podlega wewnętrznej dyscyplinie obozowej.
2) Lekarz wojskowy, najwyższy stopniem, będzie odpowiedzialny wobec władz wojskowych obozu za wszystko, co dotyczy działalności zatrzymanego personelu sanitarnego.
3) Personel medyczny będzie upoważniony do odwiedzania jeńców wojennych, znajdujących się w oddziałach pracy lub szpitalach położonych poza obozem.
4) Personel medyczny nie będzie zmuszany do pełnienia funkcji innych niż medyczne (art. 28 KG I).
Ochrona
Osoby należące do personelu medycznego nie posiadają statusu jeńca
personeluwojennego, jednakże zgodnie z art. 28 i art. 30 KG I przysługuje im ochrona przewidziana III KG, tj. ochrona taka jak jeńcom wojennym.
Personel medyczny pochodzący z państwa nie będącego stroną konfliktu, tj. z państwa neutralnego, powinien być repatriowany bezzwłocznie (art. 27 i art. 32 KG I oraz art.
9.2 PD I). Natomiast personel pochodzący z państwa
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH. PERSONEL...
zaangażowanego w konflikt powinien być repatriowany dopiero, gdy nie jest konieczny, tj. w sytuacji, gdy przeciwnik zapewnia właściwy poziom
opieki medycznej (art. 30 KG I i art. 37 KG II).
Personel medyczny, który podejmuje działania sprzeczne z założeniami Konwencji traci chroniony status.
5 .7 . O b ie kty m edyczne
Obiekty medyczne możemy podzielić na stałe i lotne. Obiekty stałe to wszelkiego rodzaju szpitale umieszczone w budynkach, mające charakter nieruchomości, zaś obiekty lotne to szpitale połowę, które m ożna łatwo przetransportować i zakładać w miejscach wymuszonych koniecznością wojskową.
Konwencja genewska chroniła jedynie wojskowe obiekty medyczne.
Protokół dodatkowy I rozszerzył definicje jednostek medycznych (art. 8 lit (e) PD I). W świetle regulacji zawartych w PD I chronione są wszelkie obiekty medyczne, zorganizowane do niesienia pomocy, zarówno cywilne, jak i wojskowe. Jednostki cywilne, wcześniej nie objęte Konwencją, otrzymały ochronę przewidzianą Protokołem dodatkowym, pod warunkiem autoryzacji przez państwo na rzecz którego występują (art.
12.2 PD I). W Polsce są to zazwyczaj jednostki lecznictwa publicznego, natomiast zakłady prywatne m uszą być autoryzowane w drodze odrębnego porozumienia (pojedynczego lub o charakterze zbiorowym).
5.7.1, Funkcje obiektów medycznych
Zadaniem obiektów medycznych jest stworzenie warunków do niesienia pomocy chorym, rannym i rozbitkom. Jednostki medyczne wykonują ten obowiązek do momentu zakończenia działań wojennych. W sytuacji, gdy strona przeciwna zajęła dany obiekt, może on funkcjonować aż do momentu, kiedy zajmujący jest wstanie zapewnić niezbędną ochronę chorym i rannym znajdującym się w obiekcie medycznym (art. 19 KG I, art. 57.1 KG IV, art. 14 PD I). Strony walczące powinny dołożyć wszelkich starań, by korzystanie z tych jednostek nie było zakłócone. Z drugiej zaś strony lokalizacja obiektów medycznych winna być dokonana w stosownej odległości od obiektów wojskowych, które m ogą być celem uprawnionego ataku.
Chronione jednostki medyczne, posiadające wyłącznie wojskowy charakter, mogą, ale nie muszą, udzielać pomocy ludności cywilnej.
Ochroną konwencyjną objęte są również wyposażenie jednostek
medycznych i wszelkie przynależne ruchomości, (art. 34 KG I). Jako
wyposażenie i ruchomości jednostek medycznych traktowane są wszelkie urządzenia
medyczne, leki oraz sprzęt umożliwiający działanie jednostek medycznych, taki jak np. generatory mocy
5.7.2. Ustanie ochrony
Ochrona jednostek medycznych nie m a charakteru bezwzględnego. Podobnie jak w stosunku do personelu medycznego, ochrona jednostek m edycznych może być zniesiona. Ochrona nadana jednostkom medycznym jest wstrzymana w sytuacji, gdy doszło do naruszenia lub domniemanego naruszenia chronionego statusu, dane zostało ostrzeżenie i upłynął określony limit czasu 12 . Jako działania sprzeczne z przeznaczeniem obiektów m edycznych przyjmuje się:
- przechowywanie żołnierzy zdolnych do walki, - pełnienie funkcji zwiadowczych,
- przystąpienie do bezpośrednich działań wrogich.
W praktyce wrogie użycie obiektów medycznych może przybierać różnorakie formy.
Przykładowo może być to umieszczenie na terenie szpitala przekaźnika radiowego służącego do przesyłania danych o charakterze wojskowym, umieszczenie na terenie szpitala stanowiska obserwacyjnego, czy też rozmieszczenie stanowisk snajperskich.
Szpitale nie m ogą być lokowane w miejscach, gdzie mogą być zaangażowane w akcje o charakterze wojskowym, np. w takiej odległości od m iejsca walk, że szpital stanowi osłonę dla przeprowadzanych działań zbrojnych. Zakaz wrogiego użycia jednostek medycznych wynika również z art. 21 KG I, art. 34 KG II, art. 19.1 KG IV, art. PD I i art. 11.2 PD II. Do działań, które mogą być przesłanką wstrzym ania ochrony, można zaliczyć również bezprawne użycie znaku czerwonego krzyża lub czerwonego półksiężyca (art. 22 KG Ii art. 13PDI).
5.7.3. Sytuacje niepowodujące ustania ochrony Za działanie niepowodujące ustania ochrony uznaje się:
• wyposażenie personelu jednostek medycznych w lekką broń osobistą służącą do obrony własnej lub rannych i chorych, znajdujących się pod ich opieką,
• chronienie danej jednostki, formacji przez wartownika, wartę lub eskortę,
• przechowywanie w jednostce lekkiej broni i amunicji odebranej rannym, i chorym, a nie przekazanej jeszcze właściwej służbie,
• przebywanie w jednostce, z powodów medycznych, członków sił zbrój - nych lub innych kombatantów (art. 22 KG I oraz art. 13 (2) PD I),
12 Pod pojęciem limit czasu kryje się określenie terminu dostosowanego do indywidualnej sytuacji na placu boju, która pozwala na usunięcie zauważonych naruszeń.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
5 .8 . C hro n io n e p o ja zd y m edyczne
Pojazdy medyczne dzielimy na lądowe, morskie i powietrzne. Pojazdy transportujące chorych i rannych m ają być szanowane, i chronione, podobnie jak personel i obiekty medyczne. Pojazdy medyczne dla uzyskania ochrony m uszą być stosownie oznaczone (art. 36 i art. 42 KG I, art. 21 KG IV i art. 18 PD I). Pojazdy chronione m uszą być oznaczone nawet w przypadku, jeśli pełnią swoje funkcje tym czasow o13. W sytuacji, gdy środki transportu medycznego wykorzystywane są w sposób sprzeczny ze swym przeznaczeniem, np. przewożą zdrowych żołnierzy, tracą swój chroniony status (art. 21 i art. 22 KG I oraz art. 13 PD I). Kiedy pojazd dostanie się w ręce przeciwnika, może zostać przez niego zarekwirowany pod warunkiem, że osoby w nim przewożone znajdą się pod właściwą opieką.
Statki szpitalne - ochrona na morzu
W toku wojny zarówno morskiej, jak i lądowej, często pojawia się kwestia morskich jednostek medycznych. Obecnie służą one zazwyczaj jako statki szpitalne. Statki te powinny przekraczać 2000 ton wyporności (chodzi o minimalny standard), co wynika z treści art. 26 KG II. Statki takie winny być pomalowane na biało i oznaczone znakiem rozpoznawczym Czerwonego Krzyża oraz flagą kraju pochodzenia. Zasady te dotyczą również szalup ratunkowych, o czym mówi art. 43 KG II. Bez znaczenia dla statusu statków szpitalnych jest fakt, iż chorzy i ranni należą do armii lądowych lub morskich.
N a statkach tych dopuszczalne jest przeprowadzenie inspekcji. Podobnie jak jednostki medyczne lądowe, jednostki morskie m ogą utracić swój status w razie podjęcia działań sprzecznych z zasadami M PH, czyli postępowania w sposób szkodliwy dla przeciwnika14. Przesłanki, które nie powodują utraty chronionego statusu m edycznych jednostek morskich, wymienione w art. 35 KG II, są następujące:
1) posiadanie broni przez personel tych statków lub lazaretów dla ochrony przed napaścią,
2) posiadanie na statkach przyrządów, przeznaczonych wyłącznie do nawigacji lub przesyłania wiadomości,
13 Dieter Fleck, The Handbook o f Humanitarian Law in Armed Conflicts, Oxford Press 1999, s. 301.
14 Art. 34 KG II.
3) posiadanie na statkach szpitalnych lub w lazaretach okrętowych broni ręcznej i amunicji odebranej rannym, chorym, i rozbitkom.
Statki szpitalne obecnie służą jedynie do udzielania pom ocy na pokładzie.
Poszukiwaniem rannych i chorych m ają się zajmować okręty bezpośrednio zaangażowane w walkę morską.
Stosowna ochrona przysługuje również wszelkiego rodzaju okrętom pełniącym medyczne funkcje pomocnicze, jak i szalupom ratunkowym.
5 .9 . S tre fy i m ie jsco w o ści sa n ita rn e
Poprzez wyłączenie określonego obszaru spod działań wojennych, walczący m ogą w określonej sytuacji zagwarantować realizację zadań nałożonych na nich mocą Konwencji. Specjalne strefy m ają charakter stały i są nakierowane na niesienie pomocy znajdującym się tam chorym i rannym żołnierzom (art. 23 KG I).
Jednocześnie przyjmuje się, że na terenie strefy m ogą przebywać również chorzy i ranni cywile oraz lokalna ludność, jeżeli pozwala na to wielkość strefy15. Takie strefy i miejscowości należy odróżnić od innych obszarów o specjalnym statusie, jak: strefy bezpieczeństwa, strefy zneutralizowane, czy strefy zdemilitaryzowane, o których stanowią czwarta Konwencja genewska i Protokół dodatkowy I.
Strony konfliktu zbrojnego mogą ustanowić strefy sanitarne (hospital zones) i miejscowości sanitarne. Przyjmuje się, że miejscowości sanitarne są mniejsze niż strefy, co powoduje, że kilka miejscowości może tworzyć jedną strefę sanitarną16.
Strefy mogą być tworzone w drodze porozumienia stron w trakcie konfliktu zbrojnego oraz w drodze jednostronnej decyzji zainteresowanego państwa w trakcie pokoju.
Powołanie strefy sanitarnej w trakcie wojny w drodze jednostronnej decyzji wymaga uznania przez stronę przeciwną17.
Warunki powołania strefy
Dla powołania strefy m uszą być spełnione określone warunki:
• strefa musi być ograniczona do niewielkiej części terytorium podlegającego stronie walczącej, która strefę ustanawia (ma to zabezpieczyć neutralny charakter strefy - gdyby obszar chroniony był zbyt rozległy, m ógłby mieć wpływ na działania wojenne, a przez to być zagrożony),
• zaludnienie strefy winno umożliwić przyjęcie nowych osób,
15 J. Pictet, Commentary on the Geneva Conventions o f 12 August 1949, Vol. I. MKCK, Genewa, 1952, s. 206.
16 Ibidem, s. 207.
17 M. Sasoli, A. Bouvier, How does law protect in war? Cases, documents and teaching materials on contemporary practice in international humanitarian law, MKCK, Genewa, s. 173.
OCHRONA RANNYCH, CHORYCH, PERSONEL...
• strefa m a być położona z dala od obiektów wojskowych i ważnych urządzeń przemysłowych lub administracyjnych; takie obiekty nie mogą znajdować się na terenie strefy,
• strefa m a być położona na terenie, który nie m a znaczenia dla prowadzenia działań wojennych (art. 4 załącznika nr 1 do KG I).
Funkcjonowanie stref obejmuje szereg zakazów, mających na celu zagwarantowanie ich chronionego statusu, są to:
• zakaz używania dróg i środków transportu, znajdujących się na terenie strefy, do przewozu personelu lub materiału wojskowego,
• zakaz bronienia stref przez wojsko,
• zakaz podejmowania działań wrogich wobec zbliżającego się przeciwnika (art. 5 załącznika nr 1 do KG I).
Strefy muszą być właściwie oznaczone znakami:
• czerwonego krzyża lub czerwonego półksiężyca,
• oraz właściwie oświetlone (art. 6 załącznika nr 1 do KG I)18.
18 Rozdział jest kontynuacją opracowania zawartego w publikacji „Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Materiał szkoleniowy dla szeregowych ””, red. ppłk Z. Falkowski, ISBN 978-83-62345-45-8, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2013 r.
Ograniczenia w zakresie funkcjonowania strefy
O C H R O N A R A N N Y C H , C H O R Y C H , P E R S O N E L . . .
M I Ę D Z Y N A R O D O W E
P R A W O H U M A N I T A R N E
K O N F L I K T Ó W Z B R O J N Y C H
W O J S K O W E C E N T R U M E D U K A C J I O B Y W A T E L S K I E J
M I Ę D Z Y N A R O D O W E P R A W O H U M A N I T A R N E K O N F L IK T Ó W Z B R O J N Y C H
Warszawa 2014
p p łk d r Z b ig n ie w F a lk o w s k i d r M a r c in M a r c in ko
Zespół autorski
k m d r d r h a b . D a riu s z R. B u g ajski p p łk d r Z b ig n ie w F a lk o w s k i
d r P io tr L ub ińs ki d r M a r c in M a r c in k o
K rz y s z to f S a ła c iń s k i M ic h a ł Ż e lig o w s k i
Recenzja
p ro f. UJ d r h a b . K a z im ie rz L a n k o s z
Korekta
H a n n a B a ja n -J a s k ó ło w s k a H u b e r t K a ź m ie rs k i
Opracowanie graficzne, redakcja techniczna i skład L ilia n n a Z a w a d z k a
Projekt okładki T o m a s z S a rn e c k i
F o to g r a fia n a o k ła d c e ze z b io r ó w s p e c ja ln y c h C e n tr a ln e j B ib lio te k i W o js k o w e j im . M a r s z a łk a J ó z e fa P iłs u d s k ie g o
© C o p y rig h t b y W o js k o w e C e n tr u m E d u k a c ji O b y w a te ls k ie j, 2 0 1 4
ISBN 9 7 8 - 8 3 - 6 3 7 5 5 - 3 7 - 9
W y d a n ie II ro z s z e rz o n e , W a r s z a w a 2 0 1 4
Wy d a w ca w o j s k o w e CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ
www. wceo. com.pl
D r u k
D R O G O W IE C -P L Sp. z o .o . ul. S ie n n a 2 , 2 5 - 7 2 5 K ielc e
P R Z E D M O W A ...17 W S T Ę P ... 19 W Y K A Z S K R Ó T Ó W ...21
ROZDZIAŁ 1
G ŁÓ W N E Z A ŁO Ż E N IA M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A H U M A N IT A R N E G O
k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(dr Marcin Marcinko)
... 23 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 23 1.1 . D e fin ic ja m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g ok o n f lik t ó w z b r o jn y c h ...23 1 .1 .1 . M P H K Z ja k o d z ie d z in a p ra w a m ię d z y n a r o d o w e g o
p u b lic z n e g o ...2 4 1 .1 .2 . Ź ró d ła M P H K Z ... 25 1 .1 .3 . P ra w o h a s k ie i p r a w o g e n e w s k ie ... 32 1 .1 .4 . Z a k re s z a s to s o w a n ia M P H K Z ...33 1.2 . M ię d z y n a r o d o w e p r a w o h u m a n ita r n e
a p r a w o m ię d z y n a r o d o w e p u b lic z n e i p r a w o k r a jo w e ... 43 1 .2 .1 . M P H K Z a m ię d z y n a r o d o w e p r a w o k a r n e ... 43 1 .2 .2 . M P H K Z a p r a w o d o u życia s iły z b r o jn e j... 4 4 1 .2 .3 . M P H K Z a p ra w a c z ło w ie k a ...4 7 1 .2 .4 . M P H K Z a p r a w o k r a jo w e ...4 9 1.3 . S to s o w a n ie m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h w ra m a c h o p e r a c ji w o js k o w y c h o rg a n iz a c ji m ię d z y n a r o d o w y c h ... 5 1 1.4 . Z n a c z e n ie m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h w p la n o w a n iu i p r o w a d z e n iu d z ia ła ń z b ro jn y c h
5 2
1 .5 ... M P HKZ a z a s a d y u ż y c ia s iły ... 5 4 Część p r a k ty c z n a ... 5 6 ROZDZIAŁ 2
P O D S T A W O W E ZASADY M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A H U M A N IT A R N E G O K O N F LIK T Ó W ZBROJNYCH
(dr Marcin Marcinko)
...5 9 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 5 9 2 .1 ... U w agi w s t ę p n e ... 6 02 .2 ...Zas a da h u m a n it a r y z m u ... 6 1 2 .3 ...Zas a da r o z r ó ż n ia n ia ... 6 9 2 .4 ... Zas a da k o n ie c z n o ś c i w o js k o w e j...7 6 2 .5 ... Zas a da p r o p o r c jo n a ln o ś c i...85 2 .6 ... Zas a d y M P H K Z o p r a c o w a n e p rz e z M K C K ...9 1 Część p r a k ty c z n a ...92
ROZDZIAŁ 3
M IĘ D Z Y N A R O D O W Y RUCH CZERW O NEG O KRZYŻA
I c z e r w o n e g o p ó ł k s i ę ż y c a
(dr Marcin Marcinko)
... 95 S tre s z c z e n ie ... 95 3 .1 . G en e za i r o z w ó j M ię d z y n a r o d o w e g o R uchuC z e rw o n e g o Krzyża i C z e rw o n e g o P ó łk s ię ż y c a ...9 6 3 .2 . O b e c n y s k ła d M ię d z y n a r o d o w e g o R uchu
C z e rw o n e g o Krzyża i C z e rw o n e g o P ó łk s ię ż y c a ... 1 0 1 3 .3 ...Pod s ta w o w e Z a s a d y M R C K C P ... 1 0 4 3 .4 ... M ię d z y n a r o d o w y K o m ite t C z e rw o n e g o K rz y ż a ... 1 0 9 3 .4 .1 . S tr u k tu r a i m a n d a t M K C K ... 1 1 0 3 .4 .2 . Z a k re s d z ia ła ln o ś c i M K C K ...1 1 4 3 .5 . M ię d z y n a r o d o w a F e d e ra c ja S to w a rz y s z e ń
C z e rw o n e g o Krzyża i C z e rw o n e g o P ó łk s ię ż y c a ... 1 23 3 .6 . S to w a rz y s z e n ia k r a jo w e c z e rw o n e g o krzyża
lu b c z e rw o n e g o p ó łk s ię ż y c a ... 1 2 4 3 .7 ... W s p ó łp ra c a MRCKCP ze ś ro d o w is k ie m w o js k o w y m ... 1 2 6 3 .8 . F u n k c je z n a k u c z e rw o n e g o krzyża
i c z e rw o n e g o p ó łk s ię ż y c a ...1 2 7 Część p ra k ty c z n a ... 1 2 8
ROZDZIAŁ 4
p o d d a n e s z c z e g ó l n e j o c h r o n i e
(dr Marcin M arcinko)
...1 3 1 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 1 3 1 4 .1 ... Cel w o js k o w y - e le m e n ty d e f in ic y jn e ...1 32 4 .1 .1 . N a tu ra c e lu w o js k o w e g o ... 1 3 6 4 .1 .2 . R o z m ie s z c z e n ie c e lu w o js k o w e g o ... 1 3 6 4 .1 .3 . P rz e z n a c z e n ie c e lu w o js k o w e g o ... 1 3 7 4 .1 .4 . W y k o r z y s ta n ie c e lu w o js k o w e g o ...1 3 8 4 .1 .5 . O k re ś lo n a k o rz y ś ć w o js k o w a ... 1 3 8 4 .2 . D o b ra i o b ie k ty c y w iln e - k la s y fik a c ja i z a k re so c h r o n y 1 3 9
4 .2 .1 . B u d y n k i i o b ie k ty o c h a ra k te rz e c y w iln y m ...1 4 0 4 .2 .2 . W ła s n o ś ć p r y w a tn a i p u b lic z n a ...1 42 4 .2 .3 . S tr e fy i m ie js c o w o ś c i z n a jd u ją c e się p o d s z c z e g ó ln ą
o c h r o n ą ... 1 45 4 .2 .3 .1 . M ie js c o w o ś c i n ie b r o n io n e ...1 4 6 4 .2 3 .2 . S tre fy b e z p ie c z e ń s tw a ... 1 4 7 4 .2 ,3 3 . S tre fy z n e u t r a liz o w a n e ...1 4 8 4 .2 3 .4 . S tre fy z d e m ilita r y z o w a n e ...1 4 8 4 .2 .4 . D o b ra i o b ie k ty z n a jd u ją c e się p o d s z c z e g ó ln ą o c h r o n ą ..1 4 9 4 .2 .4 .1 . D o b ra k u lt u r y ... 1 4 9 4 .2 .4 .2 . D o b ra n ie z b ę d n e d la p r z e tr w a n ia
lu d n o ś c i c y w iln e j ... 1 5 0 4 .2 .4 3 . B u d o w le i u rz ą d z e n ia
z a w ie ra ją c e n ie b e z p ie c z n e s iły ... 1 52 4 .2 .5 . O c h ro n a ś ro d o w is k a n a tu r a ln e g o w ś w ie tle M P H K Z ... 15 6
4 .3 . Ś ro d k i o s tro ż n o ś c i z w ią z a n e z p ro w a d z e n ie m
d z ia ła ń
z b r o jn y c h ... 1 6 0 Część p r a k ty c z n a ... 1 6 4 ROZDZIAŁ 5
O C H R O N A RANNYCH, CHORYCH. PERSONEL M EDYCZNY
I d u c h o w n y
(dr Piotr Lubiński)
... 1 6 9 S tre s z c z e n ie ro z d z ia łu ... 1 6 9 5 .1 ... W s t ę p ... 1 6 95 .2 . O s o b y ...p o d le g a ją c e o c h r o n ie 1 7 0
5 .2 .1 . R anni i c h o r z y ... 1 7 0 5 .2 .2 . R o z b itk o w ie ... 1 7 1 5 .3 ... T ra k to w a n ie ...1 7 1 5 .4 . O b o w ią z e k p o s z u k iw a n ia i z b ie ra n ia c h o ry c h i ra n n y c h z p o la w a l k i ... 1 72 5 .4 .1 . Id e n ty fik a c ja ra n n y c h , c h o ry c h i r o z b it k ó w ... 17 3 5 .4 .2 . D b a n ie o z m a r ły c h ... 17 3 5 .5 ... A kc je o d w e to w e ... 1 7 4 5 .6 ... Per s o n e l c h r o n io n y ... 1 7 4 5 .6 .1 . S ta ły p e rs o n e l m e d y c z n y ... 17 5 5 .6 .2 . N ie s ta ły p e rs o n e l m e d y c z n y ...17 5 5 .6 .3 P e rs o n e l a d m in is tr a c y jn y ... 1 7 6 5 .6 .4 . M e d y c z n y p e rs o n e l s to w a rz y s z e ń p o m o c y ... 1 7 6 5 .6 .5 . P e rs o n e l s to w a rz y s z e ń p o m o c y u z n a n y c h
w k ra ju n e u tr a ln y m ... 1 7 6 5 .6 .6 . P e rs o n e l m e d y c z n y p rz y p is a n y d o o rg a n iz a c ji
o b r o n y c y w iln e j ... 1 7 6 5 .6 .7 . K a p e la n i ... 1 7 7 5 .6 .8 . S p o s ó b o z n a c z e n ia p e rs o n e lu ...1 7 7 5 .6 .9 . F u n k c je p e rs o n e lu p o d le g a ją c e g o o c h r o n ie ...1 7 8 5 .7 ... O b i e k ty m e d y c z n e ... 1 7 9 5 .7 .1 . F u n k c je o b ie k t ó w m e d y c z n y c h ... 1 7 9 5 .7 .2 . U s ta n ie o c h r o n y ...1 8 0 5 .7 .3 . S y tu a c je n ie p o w o d u ją c e u s ta n ia o c h r o n y ... 1 8 0 5 .8 ...C hr o n io n e p o ja z d y m e d y c z n e ...1 8 1 5 .9 ...S tre fy i m ie js c o w o ś c i s a n it a r n e ... 18 2
STATUS K O M B A T A N T A , O C H R O N A I U P R A W N IE N IA JE Ń C Ó W W O JENNYCH
i n n y c h o s ó b z a t r z y m a n y c h
(dr Piotr Lubiński)
...185 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ...185 6 .1 ...W p r o w a d z e n ie ... 18 5 6 .2 ... Pra w o r e g u lu ją c e s y tu a c ję j e ń c ó w ...1 8 5 6 .2 .1 . P o ję c ie k o m b a t a n t a ... 1 8 6 6 .2 .2 . O s o b y u p r a w n io n e d o s ta tu s u je ń c ó w w o je n n y c h ...1 8 7 6 .2 .3 . O b o w ią z e k o d r ó ż n ia n ia się k o m b a ta n tao d o s ó b c y w iln y c h ... 19 2 6 .3 ... Pos tę p o w a n ia z je ń c a m i ... 19 5 6 .3 .1 . U s ta le n ie to ż s a m o ś c i... 19 5 6 .3 .2 . E w a k u a c ja z p o la w a lk i... 1 9 6 6 .3 .3 . O b o z y je n ie c k ie ... 1 9 6 6 .3 .4 . W a r u n k i życia je ń c ó w - p o m ie s z c z e n ia , w y ż y w ie n ie
i o d z ie ż ... 1 97 6 .3 .5 . K w e s tie s a n ita r n e i o p ie k a m e d y c z n a ... 1 9 8 6 .3 .6 . P ra k ty k i re lig ijn e , z a ję c ia in te le k tu a ln e i fiz y c z n e ... 1 9 8 6 .3 .7 . D y s c y p lin a ... 1 99 6 .3 .8 . S to p n ie je ń c ó w w o je n n y c h ... 1 99 6 .3 .9 . P raca je ń c ó w w o je n n y c h ...2 0 0 6 .3 .1 0 . Z a s o b y p ie n ię ż n e je ń c ó w w o je n n y c h ... 2 0 0 6 .3 .1 1 . S to s u n k i je ń c ó w w o je n n y c h ze ś w ia te m z e w n ę tr z n y m .. .2 0 1 6 .3 .1 2 . R e p a tria c ja c h o ry c h i r a n n y c h ... 2 0 1 6 .3 .1 3 . Z w o ln ie n ie i r e p a tr ia c ja je ń c ó w w o je n n y c h
p o z a k o ń c z e n iu d z ia ła ń w o je n n y c h ...2 0 1 6 .3 .1 4 . D o b r o w o ln o ś ć p o w r o t u ... 20 2 6 .3 .1 5 . S ta tu s j e ń c ó w p o k a p itu la c ji ... 20 2 6 .3 .1 6 . Ś m ie rć je ń c ó w w o je n n y c h ...20 2 6 .3 .1 7 . B iu ro in fo r m a c ji i s to w a rz y s z e n ia p o m o c y je ń c o m
w o je n n y m ... 20 2 6 . 4 . _____________________________________________________________________ Ko m b a ta n c i i je ń c y w w e w n ę tr z n y c h k o n flik ta c h z b r o jn y c h ___________ 20 3 6 .4 .1 . P o ję c ie
unlawful com batant
... 20 3 6 .4 .2 . K w e s tia tr a k to w a n ia z a trz y m a n y c h w to k un ie m ię d z y n a r o d o w y c h k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 2 0 4
6 .4 .3 . P ra w o m a ją c e z a s to s o w a n ie w s to s u n k u
d o z a tr z y m a n y c h ... 2 0 4 6 .5 . S to s o w a n ie p r a w c z ło w ie k a w s to s u n k u d o z a trz y m a n y c h w k o n flik ta c h n ie m ię d z y n a r o d o w y c h ...20 5 6 .5 .1 . S to s o w a n ie p r a w c z ło w ie k a w s to s u n k u
d o z a trz y m a n y c h - k w e s tie p r a k ty c z n e ... 2 0 6 6 .5 .2 . P ra k ty c z n e a s p e k ty M o l l ... 2 0 7 P o d s u m o w a n ie ...2 0 8
ROZDZIAŁ 7
O C H R O N A LUDNOŚCI CYW ILNEJ. O C H R O N A U C H O D Ź C Ó W
(dr Piotr Lubiński)
... 2 0 9 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ...2 0 9 7 .1 ... W p ro w a d z e n ie ... 2 0 9 7 .2 . A k ty p ra w a m ię d z y n a r o d o w e g o d o ty c z ą c e o c h r o n y lu d n o ś c i c y w iln e j w k o n flik ta c h z b r o jn y c h ...2 1 0 7 .3 ... D e fi n ic je o s o b y c y w iln e j i lu d n o ś c i c y w iln e j...2 1 0 7 .4 ...O so b y c y w iln e ja k o o fia r y k o n flik tu z b r o jn e g o ... 2 1 1 7 .4 .1 . S y tu a c ja lu d n o ś c i c y w iln e j w to k u p ro w a d z o n y c hd z ia ła ń z b r o jn y c h ... 2 1 1 7 .4 .2 . O c h ro n a o s ó b c y w iln y c h z n a jd u ją c y c h się w e w ła d z y
s tr o n y k o n f lik t u ... 21 2 7 .4 .3 . S zcze g ó ln a o c h ro n a k o b ie t id z ie c i...21 5 7 .4 .4 . S ta tu s d z ie n n ik a r z y ...2 1 7 7 .4 .5 . S ta tu s c u d z o z ie m c ó w ... 2 1 7 7 .5 . O g ra n ic z e n ie i u tr a ta p rz e z o s o b ę c y w iln ą p r a w
i p r z y w ile jó w o k re ś lo n y c h p rze z m ię d z y n a r o d o w e
p r a w o h u m a n ita r n e ... 2 1 8 7 .6 . K w e s tia o c h r o n y u c h o d ź c ó w i o s ó b p r z y m u s o w o
p rz e s ie d lo n y c h ... 2 1 9 7 .6 .1 . P ra w o h u m a n ita r n e a o c h ro n a o s ó b p rz e s ie d lo ... 2 1 9 7 .6 .2 . P ra w o u c h o d ź c z e ... 2 2 0 7 .6 .3 . D e fin ic ja u c h o d ź c y ...22 2 P o d s u m o w a n ie ... 2 2 6
ROZDZIAŁ 8
ZAKAZY I O G R A N IC Z E N IA UŻYCIA Ś R O D K Ó W P R O W A D Z E N IA D ZIA ŁA Ń ZBROJNYCH W ŚWIETLE M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A
k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(MichałŻeligowski)
...2 2 9 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 2 2 9 8 .1 . R o z w ó j z a k a z ó w i o g ra n ic z e ń d o p u s z c z a ln o ś c i u ż y c ia n ie k tó r y c h ś r o d k ó w w a lk i ja k o e le m e n t e w o lu c ji m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w ah u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 2 3 0
8 .2 . P o d s ta w o w e za s a d y m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h a ś ro d k i w a lk i ... 23 2 8 .3 . D o p u s z c z a ln o ś ć u życia ś ro d k a w a lk i - m o m e n t i za k re s o c e n y p r a w n e j... 2 3 4 8 .4 . D o p u s z c z a ln o ś ć u życia ś r o d k ó w w a lk i a p la n o w a n ie
i p r o w a d z e n ie o p e r a c ji w o js k o w y c h ...23 5 8 .5 . Z a k a z y i o g ra n ic z e n ia w z a k re s ie d o p u s z c z a ln y c h ś r o d k ó w p r o w a d z e n ia d z ia ła ń z b r o jn y c h ... 2 3 6 8 .5 .1 . Ś ro d k i w a lk i o b ję te z a k a z e m p r o w a d z e n ia b a d a ń ,
p r o d u k c ji, p o s ia d a n ia , h a n d lu i u ż y c ia ... 2 3 7 8 .5 .2 . Ś ro d k i w a lk i o b ję te z a k a z e m u życia
w k o n flik ta c h z b r o jn y c h ...25 5 8 .5 .3 . Ś ro d k i w a lk i, k tó r y c h u ż y c ie je s t d o p u s z c z a ln e p o d
p e w n y m i w a r u n k a m i... 2 5 9 8 .5 .4 . Z a k a z y i o g ra n ic z e n ia d o ty c z ą c e ś r o d k ó w p r o w a d z e n ia
d z ia ła ń z b r o jn y c h a w s p ó łc z e s n e p o le w a l k i ...2 6 1 Część p r a k ty c z n a ...2 6 5
ROZDZIAŁ 9
ZAKAZAN E I D O Z W O LO N E M E T O D Y P R O W A D Z E N IA D ZIA ŁA Ń ZBROJNYCH W ŚWIETLE M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A H U M A N IT A R N E G O
k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(MichałŻeligowski)
...2 6 7 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 2 6 7 9 .1 . R o z w ó j o g ra n ic z e ń w z a k re s ie d o p u s z c z a ln y c h fo r ms z k o d z e n ia n ie p r z y ja c ie lo w i ... 2 6 8 9 .2 . Ź ró d ła n o r m m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a
h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h re g u lu ją c y c h m e to d y
p r o w a d z e n ia d z ia ła ń z b r o jn y c h ... 2 6 9 9 .3 . P o d s ta w o w e za s a d y m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h a m e to d y p r o w a d z e n ia
d z ia ła ń w o je n n y c h ... 2 7 1 9 .4 . M e to d y p r o w a d z e n ia d z ia ła ń w o je n n y c h a p la n o w a n ie o p e r a c ji w o js k o w y c h ... 2 7 2 9 .5 . M e to d y p r o w a d z e n ia d z ia ła ń w o je n n y c h - w ia r o ło m s tw o a p o d s tę p w o je n n y ... 2 7 5
9 .6 ... W ia r o ło m n e m e to d y p r o w a d z e n ia d z ia ła ń z b r o jn y c h ... 2 7 6 9 .6 .1 . U d a w a n ie s ta tu s u o s o b y c h r o n io n e j... 2 7 6 9 .6 .2 . B e z p ra w n e u ż y c ie m ię d z y n a r o d o w y c h
z n a k ó w o c h r o n n y c h ... 2 7 7 9 .6 .3 . B iała fla g a ... 2 7 8 9 .6 .4 . U ż y w a n ie o b c y c h fla g , m u n d u r ó w i o d z n a k ...2 8 0 9 .6 .5 . Z a s a d z k i, s a b o ta ż , d a le k i z w ia d ... 2 8 1 9 .6 .6 . Z akaz a ta k o w a n ia o s ó b s z c z e g ó ln ie c h r o n io n y c h ... 2 8 2 9 .6 .7 . Z akaz a ta k o w a n ia o b ie k t ó w i o b s z a ró w
s z c z e g ó ln ie c h r o n io n y c h ... 2 8 4 9 .6 .8 . Z akaz c z y n ie n ia p r z e d m io te m a ta k u ś ro d o w is k a
n a t u r a ln e g o ... 2 8 5 9 .7 . M e to d y p r o w a d z e n ia d z ia ła ń w o je n n y c h c h a ra k te ry s ty c z n e d la w s p ó łc z e s n y c h k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 2 8 7 9 .7 .1 . S n a jp e r z y ... 2 8 7 9 .7 .2 . Im p r o w iz o w a n e ła d u n k i w y b u c h o w e ... 2 8 9 9 .7 .3 . Z a m a c h y s a m o b ó jc z e ... 2 9 1 9 .7 .4 .
Extrajudicial killings
... 2 93 9 .7 .5 . U ż y c ie b e z z a ło g o w y c h p o ja z d ó w la ta ją c y c h ja k op r z e ja w p ro c e s u a u to m a ty z a c ji
p r o w a d z e n ia d z ia ła ń w o je n n y c h ...295 9 .7 .6 . T e r r o r y z m w k o n flik ta c h z b r o jn y c h ... 2 9 9 Część p r a k ty c z n a ... 3 0 0
ROZDZIAŁ 10
P R O W AD ZEN IE W O JN Y POW IETRZNEJ W ŚWIETLE M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A
h u m a n i t a r n e g o k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(dr Marcin Marcinko)303
S tre s z c z e n ie ro z d z ia łu ... 3 03 1 0 .1 ... Ź ró d ła M P H K Z d o ty c z ą c e w o jn y p o w ie t r z n e j... 3 0 4 1 0 .2 ...W o js k o w e s ta tk i p o w ie tr z n e w ś w ie tle M P H K Z ...3 0 7 1 0 .3 ...S ta tu s p r a w n y z a ło g i w o js k o w e g o s ta tk u p o w ie t r z n e g o ...3 0 9 1 0 .4 ... Po w ie tr z n e s ta tk i s a n ita r n e ... 3 1 4 1 0 .5 ... C y w
1 0 .6 ... S ta tk i p o w ie tr z n e o s p e c ja ln y m p r z e z n a c z e n iu ... 3 2 1 1 0 .7 ... Pro w a d z e n ie w o jn y p o w ie tr z n e j - a s p e k ty p r a w n e ... 3 22 1 0 .7 .1 . M e to d y i ś ro d k i w a lk i... 3 2 4 1 0 .7 .2 . B o m b a r d o w a n ia lo t n ic z e ... 3 2 7 1 0 .7 .3 . S tr e fy w y łą c z o n e i s tr e fy zakazu lo t ó w ... 3 35 1 0 .7 .4 . B lo k a d a p o w ie tr z n a ... 3 3 7 1 0 .7 .5 . K w e s tia w y k o r z y s ta n ia b e z z a ło g o w y c h
a p a r a tó w la ta ją c y c h ... 3 4 0 1 0 .8 ... N e u tr a ln o ś ć w w o jn ie p o w ie t r z n e j... 3 4 4 1 0 .8 .1 . O b o w ią z k i s tr o n w o ju ją c y c h ... 3 4 4 1 0 .8 .2 . O b o w ią z k i s tr o n y n e u t r a ln e j... 3 4 6 Część p r a k ty c z n a ... 3 4 8
ROZDZIAŁU
STO S O W A N IE M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A H U M A N IT A R N E G O K O N F LIK T Ó W ZBROJNYCH W D ZIA ŁA N IA C H ZBROJNYCH
N A M O R Z U
(kmdr drhab. Dariusz R. Bugajski)
...3 5 1 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 3 5 1 1 1 .1 ... Zas a d y o g ó ln e ... 3 5 1 1 1 .2 ... O b s z a ry m o rs k ie i o b ie k ty na m o r z u ...3 5 4 1 1 .2 .1 . S ta tu s p r a w n y o b s z a r ó w m o rs k ic h i za s a d y ż e g lu g i________ 3 5 4 1 1 .2 .2 . O b ie k ty na m o rz u - s ta tk i m o r s k ie ...3 5 6 1 1 .3 ... M e t o d y i ś ro d k i w a lk i, azyl m o r s k i... 3 6 1 1 1 .3 .1 . O k r ę ty n a w o d n e i p o d w o d n e a o b ie k ty c y w iln ei c e le w o js k o w e na m o r z u ...3 6 1 1 1 .3 .2 . Ś ro d k i w a lk i na m o r z u ... 3 6 4 1 1 .3 .3 . B lo k a d a m o r s k a ... 3 6 6 1 1 .3 .4 . A z y l m o r s k i... 3 6 7
1 1 .4 ...C hr o n io n e o s o b y i o b ie k t y ... 3 6 9 1 1 .4 .1 . O s o b y c h r o n io n e ... 3 6 9 ROZDZIAŁ 12
S TO S O W A N IE M P H K Z W KONFLIKTACH
M IĘ D Z Y N A R O D O W Y C H I N IE M IĘ D Z Y N A R O D O W Y C H . KW ESTIA S T O S O W A N IA PRAW CZŁO W IE K A
1 1 .4 .2 . C h r o n io n e o b ie k ty - s ta tk i s z p it a ln e ...3 7 0 C zęść... p ra k ty c z n a
3 7 1
W REJONIE O D P O W IE D ZIA LN O Ś C I p k w
(dr Piotr Lubiński)
...3 7 5 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 3 7 5 1 2 .1 . K ie d y p r a w o re g u lu ją c e n ie m ię d z y n a r o d o w ek o n f lik t y z b r o jn e n ie m a z a s to s o w a n ia ? ...3 7 5 1 2 .2 ... A r t y k u ł 3 w s p ó ln y d la K o n w e n c ji g e n e w s k ic h ... 3 7 8 1 2 .2 .1 . Z a k re s p r z e d m io to w y a r t. 3 ... 3 7 8 1 2 .2 .2 . Z a k re s o s o b o w y ...3 7 8 1 2 .2 .3 . H u m a n ita r n e t r a k t o w a n ie ... 3 7 9 1 2 .3 ...Pro t o k ó ł D o d a tk o w y I I ...3 8 0 1 2 .3 .1 . Z a s to s o w a n ie P r o to k o łu D o d a tk o w e g o l i ... 3 8 0 1 2 .3 .2 . Z a k re s o s o b o w y ...3 8 2 1 2 .3 .3 . H u m a n ita r n e t r a k t o w a n ie ... 3 8 3 1 2 .3 .4 . R a n n i, c h o rz y i r o z b it k o w ie ...3 8 3 1 2 .3 .5 . P e rs o n e l m e d y c z n y ... 3 8 4 1 2 .3 .5 .1 . O c h ro n a p e rs o n e lu m e d y c z n e g o
i d u c h o w n e g o ... 3 8 4 1 2 .3 .5 .2 . O c h ro n a d z ia ła ln o ś c i m e d y c z n e j...3 8 4 1 2 .3 .5 3 . O c h ro n a je d n o s te k m e d y c z n y c h
o ra z tr a n s p o r tu m e d y c z n e g o ... 3 8 4
1 2 .3 .7 . T r a k to w a n ie lu d n o ś c i c y w iln e j... 38 5 1 2 .4 . N o r m y p ra w a z w y c z a jo w e g o z n a jd u ją c e z a s to s o w a n ie
w tr a k c ie k o n f lik t ó w w e w n ę tr z n y c h ... 3 8 6 1 2 .5 . O d p o w ie d z ia ln o ś ć za z b r o d n ie p o p e łn io n e w tr a k c ie
n ie m ię d z y n a r o d o w y c h k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 3 8 8 1 2 .6 . Z n a c z e n ie p rz e s trz e g a n ia p r a w c z ło w ie k a w k o n te k ś c ie w s p ó łc z e s n y c h k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 3 8 8 1 2 .7 . K w a lifik a c ja p ra w n a k o n flik tu w A fg a n is ta n ie -
k w e s tie p r a k ty c z n e ... 3 8 9 1 2 .7 .1 . C h a ra k te ry s ty k a is to ty k o n flik tu
p o m ię d z y USA a T a lib a m i... 3 9 0 1 2 .7 .2 . Jaka je s t K w a lifik a c ja p ra w n a p o m ię d z y s iła m i USA
a a l.- K a id ą ? ... 39 2 1 2 .7 .3 . K w a lifik a c ja K o n flik tu p o m ię d z y T a lib a m i
a S o ju s z e m P ó łn o c n y m ... 39 3 Część p r a k ty c z n a ...3 9 4
ROZDZIAŁ 13
ZN A K I O C H R O N N E I O Z N A C Z E N IA W M IĘ D Z Y N A R O D O W Y M PRAW IE
h u m a n i t a r n y m k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(ppłk dr Zbigniew Falkowski)
... 39 5 S tre s z c z e n ie ... 39 5 1 3 .1 ... Zna k C z e rw o n e g o Krzyża / C z e rw o n e g o P ó łk s ię ż y c a ...3 9 6 1 3 .2 ... Zna k T rz e c ie g o P r o to k o łu / Z n a k C z e rw o n e g o K r y s z ta łu ... 4 0 3 1 3 .3 . M ię d z y n a r o d o w y Z n a k S p e c ja ln y d la b u d o w li i u rz ą d z e ń z a w ie ra ją c y c h n ie b e z p ie c z n e s iły ...4 0 6 1 3 .4 . Z n a k IX K o n w e n c ji h a s k ie j - o c h ro n a o b ie k t ó w na w y p a d e k b o m b a r d o w a n ia p rz e z m o rs k ie s iły z b r o jn e ...4 0 7 1 3 .4 .1 . P o s ta n o w ie n ia o g ó ln e ... 4 0 8 1 3 .5 . Z n a k ro z p o z n a w c z y d ó b r k u ltu r y o b ję ty c h o c h r o n ą o g ó ln ą .. .4 0 8 1 3 .6 . Z n a k ro z p o z n a w c z y d ó b r k u ltu r y o b ję ty c ho c h r o n ą s p e c ja ln ą ... 4 0 9 1 3 .7 . Flaga ro z p o z n a w c z a - in s ty tu c je a rty s ty c z n e i n a u k o w e o ra z z a b y tk i h is to ry c z n e ... 4 1 3 1 3 .7 .1 . T re ś ć a r t y k u łó w ... 4 1 3 1 3 .8 . M ię d z y n a r o d o w y z n a k ro z p o z n a w c z y
o b r o n y c y w iln e j ... 4 1 5
1 3 .9 ... Flag a p a r la m e n ta r n a (b ia ła f la g a ) ...4 1 6 1 3 .1 0 ... Zna k o b o z u je ń c ó w w o je n n y c h ... 4 1 8 1 3 .1 1 ... Zna k m ie js c d la o s ó b in te r n o w a n y c h ... 4 1 8 1 3 .1 2 ... Zna k s tr e fy s a n ita r n e j i b e z p ie c z e ń s tw a ...4 1 9
ROZDZIAŁ 14
O D P O W IE D ZIA LN O Ś Ć OSÓB FIZYCZNYCH
ZA N AR U SZEN IA N O R M M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R A W A H U M A N IT A R N E G O
1 3 .1 3 ... Zna k O rg a n iz a c ji N a r o d ó w Z je d n o c z o n y c h ... 4 1 9 1 3 .1 4 . Z n a k o s trz e g a w c z y d la o b s z a ró w
z a m in o w a n y c h ... 4 2 1
k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(MichałŻeligowski)
... 4 2 3 S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 4 2 3 1 4 .1 . K s z ta łto w a n ie się o d p o w ie d z ia ln o ś c i je d n o s te kza z b r o d n ie w o je n n e , z b r o d n ie p rz e c iw k o lu d z k o ś c i i z b ro d n ie lu d o b ó js tw a ... 4 2 4
1 4 .2 ...M a t e ria ln e p o d s ta w y o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a rn e j ... 4 2 8 1 4 .2 .1 . L u d o b ó js t w o ...4 3 2 1 4 .2 .2 . Z b r o d n ie p rz e c iw k o lu d z k o ś c i... 4 3 5 1 4 .2 .3 . Z b r o d n ie w o je n n e ... 4 4 0 1 4 .2 .4 . P ro b le m a ty k a o d p o w ie d z ia ln o ś c i
za z b r o d n ię a g r e s ji... 4 4 7 1 4 .3 . N o r m y m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o
k o n f lik t ó w z b r o jn y c h a za s a d y u ż y c ia s iły (R O E )... 4 4 9 1 4 .4 . J u ry s d y k c ja w s p ra w a c h d o ty c z ą c y c h n a ru s z e ń n o rm
m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o
k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 4 5 4 1 4 .4 .1 . O d p o w ie d z ia ln o ś ć za z b r o d n ie w o je n n e , z b ro d n ie p rz e c iw k o lu d z k o ś c i i z b ro d n ię lu d o b ó js tw a
p rz e d s ą d a m i R z e c z y p o s p o lite j P o ls k ie j... 4 5 4 1 4 .4 .2 . J u ry s d y k c ja u n iw e r s a ln a - p o m o s t p o m ię d z y
s y s te m e m k r a jo w y m a m ię d z y n a r o d o w y m ... 4 5 7 1 4 .4 .3 . O d p o w ie d z ia ln o ś ć p rz e d t r y b u n a ła m i
M ię d z y n a r o d o w e g o T r y b u n a łu K a rn e g o ____________________________ 4 5 7 1 4 .5 ...Pod s ta w o w e z a s a d y o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a r n e j... 4 6 0 1 4 .5 .1 . P o ję c ie c z y n u ... 4 6 0 K a ra ln o ś ć
4 6 2
1 4 .5 .2 . F o rm a u d z ia łu w p r z e s tę p s tw ie , ja k o z n a m ię
c z y n u z a b r o n io n e g o ... 4 6 3 1 4 .5 .3 . K a ry g o d n o ś ć ... 4 6 5 1 4 .5 .4 . B e z p ra w n o ś ć i o k o lic z n o ś c i ją w y łą c z a ją c e ...4 6 6 1 4 .5 .5 . W in a i o k o lic z n o ś c i ją w y łą c z a ją c e ...4 6 9 1 4 .6 . O d p o w ie d z ia ln o ś ć d o w ó d c ó w za n a ru s z e n ia
m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b ro jn y c h p o p e łn io n e p rze z p o d w ła d n y c h ... 4 7 2 1 4 .7 . P o s tę p o w a n ie w s p ra w a c h n a ru s z e ń m ię d z y n a r o d o w e g o p ra w a h u m a n ita r n e g o k o n f lik t ó w z b r o jn y c h ... 4 7 4 Część p r a k ty c z n a ...4 7 7
ROZDZIAŁ 15
O C H R O N A DÓBR K ULTURYW ŚWIETLE M IĘ D Z Y N A R O D O W E G O P R AW A
h u m a n i t a r n e g o k o n f l i k t ó w z b r o j n y c h
(Krzysztof Sałaciński)479
S tre s z c z e n ie r o z d z ia łu ... 4 7 9 1 5 .1 ...Zag ro ż e n ia d la d ó b r k u lt u r y ... 4 7 9 1 5 .2 ...Pols k ie i e u r o p e js k ie d o ś w ia d c z e n ia w o je n n e ...4 8 0 1 5 .3 ...M ię d z y n a r o d o w e u n o r m o w a n ia p r a w n e ...4 8 2 1 5 .4 . K o n w e n c ja z 1 4 m a ja 1 9 5 4 ro k u o o c h r o n ie d ó b r k u ltu r a ln y c h w ra z ie k o n flik tu z b r o jn e g o ... 4 8 6 1 5 .5 . P r o to k ó ł d ru g i d o K o n w e n c ji h a s k ie j
o o c h r o n ie d ó b r k u ltu r a ln y c h w ra z ie k o n flik tu z b ro jn e g o ,
H aga, 2 6 m a rc a 1 9 9 9 r o k u ... 4 9 3 1 5 .6 ...Pra w o p o ls k ie ... 5 0 2 1 5 .7 . Z a d a n ia s ił z b ro jn y c h w o c h r o n ie d ó b r k u ltu r a ln y c h
w czasie k o n flik tu z b r o jn e g o ... 5 0 4 1 5 .8 . P rz e s trz e g a n ie zasad o c h r o n y d ó b r k u ltu r a ln y c h
w ś w ie tle D e c y z ji n r 7 2 /M O N z 6 m a rc a 2 0 1 4 r ... 5 0 9 1 5 .9 . P o d s ta w o w e k a n o n y o c h r o n y d ó b r k u ltu r y
w k o n flik ta c h z b r o jn y c h ... 5 0 9
W Y K A Z A K T Ó W PRAW NYCH B IB LIO G R AFIA
5 1 7 5 2 5
