Australijska polityka imigracyjna na przełomie XX i XXI wieku

(1)

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis

Studia Sociologica 10 (2018), vol. 1, s. 94–122

ISSN 2081-6642

DOI 10.24917/20816642.10.1.7

Jan Lencznarowicz Uniwersytet Jagielloński

Australijska polityka imigracyjna na przełomie XX i XXI wieku

Streszczenie

W ostatnich dekadach australijska polityka imigracyjna doprowadziła do wzrostu liczby osadników z rozmaitych krajów emigracyjnych i zmian w procesie ich selekcji oraz sprowo- kowała silne polityczne i ideologiczne spory zarówno w samej Australii, jak i zagranicą. W ar- tykule zarysowano jej historyczne źródła, szczegółowo przedstawiono jej obecny kształt i re- alizację oraz główne czynniki wpływające na jej rozwój. Autor dowodzi, iż także dziś, w epoce globalizacji, państwo australijskie poprzez połączenie rygorystycznej kontroli granic, zmie- rzającej do wzmocnienia w społeczeństwie australijskim poczucia bezpieczeństwa i społecz- nej spójności, z ambitnym programem imigracyjnym zmierza do osiągnięcia dynamicznego ekonomicznego i demograficznego rozwoju, wzmocnionego przez najbardziej pożądane kategorie imigrantów, w tym czasowych pracowników. Polityka imigracyjna, ściśle powiązana z polityką wielokulturowości, która usiłuje sprostać społecznym i kulturowym wyzwaniom powstałym w wyniku długotrwałej masowej imigracji, oraz inspirowana nowymi wyobraże- niami australijskiego narodu i jego tożsamości nadal, choć w odmiennych warunkach, służy jako narzędzie w procesie jego formowania.

Słowa kluczowe: Australia, australijska polityka imigracyjna, Australijski Program Migracyjny

Wstęp

Od powstania pierwszej brytyjskiej kolonii w 1788 r. imigracja odgrywała zasadni- czą rolę w dziejach Australii, w wielkim stopniu wpływając na kształt społeczeństwa i rozwój kraju (Jupp 2001; Borrie 1994; Burnley 2001; Sherington 1990; Woolcock 1986). Jednocześnie podróż osadników na antypody stanowiła, wprawdzie niewiel- ką, lecz niepozbawioną znaczenia, cząstkę światowego systemu migracji. Niniejszy tekst stanowi próbę zarysowania australijskiej polityki imigracyjnej pod koniec ubiegłego i na początku bieżącego stulecia. W Polsce w małym stopniu podnoszono ten temat (Ozdowski 2016; Wrona 2016). Brak miejsca wymusza pominięcie lub jedynie wspomnienie tak istotnych kwestii, jak związków między sytuacją politycz- ną i gospodarczą a polityką imigracyjną, współkształtujących ją instytucji, organizacji i grup nacisku, jej powiązań z polityką zagraniczną oraz sytuacją, zwłaszcza ruchami migracyjnymi w rejonie Azji i Pacyfiku oraz w skali globalnej. Niestety, nie uda się przedstawić działalności rządu federalnego i rządów stanowych na rzecz

(2)

harmonijnego osiedlenia nowo przybyłych. Zabraknie zwłaszcza rewersu australijskiej polityki imigracyjnej – polityki wielokulturowości, będącej próbą zmierzenia się z kulturowymi, społecznymi i politycznymi konsekwencjami masowej i niezwykle zróżnicowanej etnicznie, językowo, religijnie i rasowo imigracji. To zagadnienie do początków XXI w. zaprezentowałem w innym miejscu (2006). Osobnego omó- wienia, znacznie dokładniejszego niż będzie to tutaj możliwe, wymaga polityka Australii wobec uchodźców (Lencznarowicz 2018).

Polityka imigracyjna jako narzędzie kształtowania pożądanego modelu społeczeństwa

Od początków białego osadnictwa w Australii, zapoczątkowanego ustanowie- niem kolonii karnej, władze państwowe odgrywały większą rolę w kształtowaniu imigracji niż w wielu podobnych społeczeństwach imigranckich (np. USA, Kanada, Argentyna) (Jupp 2007, s. 6, 15–17; Cronin 1993, s. 83–104). Mając na względzie po- żądany model społeczności w różnym stopniu i przy użyciu rozmaitych sposobów decydowały o liczebności i składzie napływającej ludności, zwłaszcza o tym, jakie kategorie osób były przyjmowana, nawet wspomagane, a jakie zniechęcane, czy wręcz niewpuszczane. Stosowano zarówno metody restrykcyjne, otwarcie wykluczające, jak i aktywne wsparcie i pomoc finansową, mające na celu przyciągnięcie pożąda- nych osadników. Do tych pierwszych należały wymierzone w Chińczyków działania doraźne podejmowane już w czasach „gorączki złota” (od 1855 r. w Wiktorii, póź- niej w innych koloniach), a następnie pod koniec XIX wieku systematyczne restryk- cje przy wjeździe do australijskich kolonii, rozszerzone, choć bez formalnego odwo- łania się do kategorii rasowych, na inne grupy ludności kolorowej. Ową „politykę białej Australii” rozwinięto w pełni na poziomie federalnym wraz z powstaniem Związku Australijskiego w 1901 r. Wypada zaznaczyć, że na samo powołanie federacji australijskiej niemały wpływ miał strach przed zalaniem dotychczasowych ko- lonii przez niekontrolowany napływ Azjatów, tzw. yellow peril. Jeszcze tego samego roku uchwalono Immigration Restriction Act. Ustawa ta skutecznie zamykała moż- liwości osiedlania się ludności kolorowej aż do 1958 r., kiedy wprowadzono wciąż obowiązujący, choć wielokrotnie zmieniany, Migration Act 1958. Od tego czasu aż do 1972 r. stopniowo rozmontowywano politykę imigracyjną opartą na zasadzie selekcji rasowej.

Przykładem aktywnego przyciągania mile widzianych kategorii osadników były programy imigracyjne finansowane bezpośrednio przez rządy kolonialne albo przez sponsorów, którym następnie zwracano wydatki. Między 1831 a 1982 r.

w zmieniających się warunkach władze australijskie współfinansowały przybie- rające różne formy i nastawione na różne kategorie przybyszy programy imigra- cyjne (assisted passages). Ich rola, jako skutecznego narzędzia zasiedlania Australii głównie ludnością brytyjską była niezwykle ważna w sytuacji kraju imigranckiego, którego położenie geograficzne wprawdzie ułatwiało kontrolowanie wjazdów, jak i zapobiegnie ucieczkom zesłańców, lecz zarazem ze względu na odległość i koszt podróży utrudniało konkurencję o osadników europejskich z Ameryką Północną, a nawet Południową.

(3)

Te, jak i wiele innych działań składających się na politykę imigracyjną, pro- wadzone były najpierw przez Westminster, następnie w coraz większym stopniu przez rządy kolonialne, a w XX w. australijski rząd federalny, choć długo jeszcze we współpracy z władzami brytyjskimi. Zawsze jednak polityka imigracyjna były podporządkowane szerszym celom, określonym przez ideologię i politykę danego okresu. Owszem, imigracja była regulowana, w miarę potrzeby zwiększana lub zmniejszana, czy wręcz zawieszana pod wpływem sytuacji gospodarczej bądź wojen. Oczywiście, napływ ludności wraz z importem kapitałów i technologii sam z kolei w wielkim stopniu wpływał na kształt i rozwój kolonialnych społeczności, czy wreszcie australijskiego społeczeństwa (nation building). Ale cele ekonomiczne i kategorie ilościowe nigdy nie były jedynym czynnikiem decydującym o polityce imigracyjnej. Ze względu na znaczenie dla kompozycji społeczeństwa, jej kształt był nieustannie regulowany tak, by odpowiadać dominującym wartościom ideolo- gicznym i moralnym oraz społecznym wyobrażeniom, uprzedzeniom i ewoluującej zbiorowej tożsamości. Sprzyjało temu przyznanie koloniom samorządu, rozwój australijskiej demokracji oraz ustanowienie federacji.

Wizja „Nowej Brytanii” – silnej placówki brytyjskiej cywilizacji na antypodach – wymagała, co przyjmowano za oczywiste, sprowadzania odpowiedniej ludności.

Opierała się bowiem na założeniu, że tubylcy wkrótce wymrą, natomiast należy zro- bić wszystko, by przybyło możliwie wielu białych, najlepiej Brytyjczyków, a zarazem nie osiedlali się przedstawiciele innych ras. „Polityki białej Australii” nie moż- na rozumieć jedynie jako restryktywnej polityki imigracyjnej, gdyż w istocie była to podstawa szerszej wizji australijskiego społeczeństwa (Jupp 1991, s. 46; Evans 2001). Jego tożsamość miała się opierać nie tylko na „rasowej czystości”, lecz rów- nież na ideałach dostatniego, egalitarnego i sprawiedliwego społeczeństwa, chro- niącego swój rynek pracy, z czasem też rynek towarów, utrzymującego gwaran- towane płace minimalne i pełne zatrudnienie. To – jak dowodzono wskazując na stosunki rasowe w USA – przy zalewie masowej taniej i obcej rasowo siły roboczej nie byłoby możliwe. Już w 1841 r. w imię zabezpieczenia nadrzędnych interesów, które mogłyby zostać poświęcone na rzecz bieżących korzyści gospodarczych, tak władze kolonialne, jak brytyjskie odrzucały propozycje wielkich hodowców, zainte- resowanych sprowadzeniem do pracy w tropikalnym klimacie północy kontynentu induskich kulisów. Sekretarz imperialnego Colonial Office James Stephen pisał: „Nie ma na kuli ziemskiej interesu społecznego bardziej doniosłego […] niż zarezerwo- wanie kontynentu Nowej Holandii [wcześniejsza nazwa Australii – J.L.] jako miejsca, gdzie rasa angielska rozprzestrzeni się od morza do morza, nie zmieszana z żadną niższą kastą” (Yarwood 1988, s. 78). Wraz ze wzrostem znaczenia demokratycznych instytucji i umacnianiem kontroli wyborców nad władzą polityczną tendencja ta tylko się nasiliła (Cooper 2012), a jej gorącym wyrazicielem był zwłaszcza ruch labu- rzystowski i jego partia – Australijska Partia Pracy (ALP).

Także w XX w. polityka imigracyjna Związku Australijskiego podporządkowa- na była szerszym założeniom. Nie tylko nadal obowiązującej przez większość tego stulecia dbałości o „rasową czystość”. Również wizji rozwoju, w okresie międzywo- jennym zwanej „Australia Unlimited”, wprawdzie odraczanej przez wojny świato- we i kryzysy gospodarcze, ale w różnych formach wciąż powracającej. Po I wojnie

(4)

światowej wiele programów sprowadzania nowych osadników ze Zjednoczonego Królestwa ostatecznie nie przyniosło spodziewanych rezultatów, jednak w latach 20. pod hasłem „ludzie, pieniądze, rynki” podjęto znaczny, częściowo uwieńczony powodzeniem, wysiłek uzyskania pożądanych imigrantów. W sumie, w dużej części dzięki pomocy państwa, między 1901 a 1939 r. około 700 tys. imigrantów przybyło do Australii, a ludność tego kraju wzrosła do ok. 7 mln (Phillips, Klapdor, Simon- Davies 2010). Zasadniczy przełom w skali i składzie imigracji do Australii nastąpił po II wojnie światowej. Przyczyny i konsekwencje tego zjawiska omówiono w innym miejscu (Lencznarowicz 1991; Lencznarowicz 2013; Kunz 1977). Wypada jedynie przypomnieć, iż wstrząs wojenny uświadomił politycznym elitom powagę sytuacji i ułatwił przekonanie społeczeństwa o konieczności podjęcia radykalnych kroków, aby pokonać demograficzną słabość, zagrażającą międzynarodowemu bezpieczeń- stwu Związku Australijskiego, oraz umożliwić jego gospodarczy rozwój (populate or perish). Te dwa czynniki: obronność i gospodarka legły u podstaw nowej polity- ki imigracyjnej. Ważnym uzupełnieniem przyrostu naturalnego stała się masowa imigracja, szczegółowo planowana, centralnie kierowana, sięgająca do nowych kra- jów emigracyjnych (z wieloma podpisywano dwustronne układy) i kontynuowa- na, choć niekiedy na mniejszą skalę, bez względu na krótkookresowe ograniczenia ekonomiczne.

Konsekwencje demograficzne imigracji po II wojnie światowej

Od zakończenia II wojny światowej do 2013 r. więcej niż 7,5 mln imigrantów przybyło do Australii, z czego ponad 800 tys. stanowili uchodźcy lub osoby przyjęte ze względów humanitarnych. W tym okresie ludność Australii wzrosła z ok. 7,4 mln do ponad 23 mln (DIBP bez daty A). Roczny wzrost wahał się (między 1946 a 1971 r.

wynosił średnio 2,2%), tak jak zmieniała się wielkość dwóch jego komponentów:

przyrostu naturalnego i nadwyżki przyjazdów stałych i długoterminowych (na ponad 12 miesięcy) nad wyjazdami (migracja netto). I tak na przykład w 1985 r. ten drugi czynnik przyniósł 41,5% całości wzrostu liczby mieszkańców, podczas gdy od 2005 r. migracja netto stanowi główny komponent wzrostu ludności i w 2008 wynosił aż 67%, a w 2015 r. 54,3% (Phillips, Simon-Davies bez daty). Ostatnie sza- cunki mówią, że we wrześniu 2016 r. liczba mieszkańców Australii wynosiła 24 220 tys. i przez rok podniosła się o 1,5%, z czego 55,4% to migracja netto (ABS 2016).

Podczas spisu powszechnego w 2011 r. 5 290 tys., czyli 24,6% ogółu badanych wskazało inne niż Australia kraje urodzenia (DIBP 2014a, s. 1). Ponieważ jednak ok. 1,6 mln badanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie, to po odjęciu tej liczby od liczby wszystkich objętych spisem udział urodzonych za granicą jest obliczany na 26,6%. Podobnie na ok. 20% ustalono udział w społeczeństwie australijskim 4 072 tys. osób urodzonych w Australii, których przynajmniej jedno z rodziców uro- dziło się za granicą. 20,8% osób urodzonych za granicą przyszło na świat w Wielkiej Brytanii, 9,1% w Nowej Zelandii, 6% w ChRL, 5,6% w Indiach, 3,5% we Włoszech (ABS 2012). Liczbę urodzonych za granicą na 30 czerwca 2016 r. szacowano na 6,9 mln, co daje 28,5% ludności osiadłej w Australii. W tym czasie najwięcej osób zamieszkałych w Australii, a urodzonych za granicą, przyszło na świat w Wielkiej

(5)

Brytanii – 5,0% całej ludności, w Nowej Zelandii 2,5%, Chinach 2%, Indiach 1,9%, Filipinach 1% i Wietnamie 1% (ABS 2017).

Spis powszechny z 2011 r. zawierał pytanie o pochodzenie (What is the per- son’s ancestry?), przy czym z przedstawionej listy można było wskazać maksymalnie dwa wskazania pochodzenia, z którymi dany respondent najbardziej się utożsamiał.

36,1% badanych wybrało pochodzenie angielskie, 35,4% australijskie, 10,4% ir- landzkie, 8,9% szkockie, 4,6% włoskie, 4,5% niemieckie, 4,3% chińskie. Ustalono, że 81% mieszkańców Australii (powyżej 5 lat) mówiło w domu jedynie po angiel- sku, podczas gdy 2% wcale tym językiem nie władało. Do innych języków najczę- ściej używanych w domu należały: mandaryński, włoski, arabski, kantoński, grecki i wietnamski. 61% wskazało na religię chrześcijańską (w 1911 r. 96%), 7,2% na religie niechrześcijańskie, 22,3% zadeklarowało brak religii, natomiast pozostali nie odpowiedzieli na pytanie bądź odpowiedzieli nieadekwatnie (ABS 2012).

Przypomnijmy dla porównania, że spośród odnotowanych przez spis powszechny w 1947 r. 7 579 tys. Australijczyków (bez ludności tubylczej, której wówczas w spisach nie uwzględniano) zaledwie 9,8% urodziło się za granicą, z czego blisko trzy czwarte w Wielkiej Brytanii i Irlandii (Phillips, Klapdor 2010, s. 23). Przywołane dane dobitnie wskazują na ogrom precyzyjnie planowanych i konsekwentnie prze- prowadzanych przemian demograficznych, społecznych i kulturowych. Były one rezultatem szeroko stosowanej inżynierii społecznej, w której zasadniczą rolę od- grywała polityka imigracyjna oraz polityki osiedleńcze od asymilacji po rożne formy wielokulturowości. Dla powodzenia polityki imigracyjnej istotne znaczenie miała coraz bardziej rozbudowywana po II wojnie światowej siatka instytucjonalna oraz wola polityczna i mechanizmy politycznych uzgodnień.

Ośrodki współkształtujące politykę imigracyjną

Wprowadzona w życie w 1901 r. Konstytucja Związku Australijskiego wśród przyznanych władzom federalnym uprawnień zapisała stanowienie prawa między innymi w następujących dziedzinach: nadawanie obywatelstwa i obcokrajowcy (51. xix), imigracja i emigracja (51. xxvii), napływ kryminalistów (51. xxviii) (Australia’s 2010). Tegoż roku parlament federalny przyjął dwie zasadnicze usta- wy regulujące dostęp do Australii: wspomniany już Immigration Restriction Act oraz Pacific Island Labourers Act, nakazujący deportację sprowadzonych wcześniej kanaków i zabraniający ich wpuszczania w przyszłości. Jednak przez dwadzieścia lat władze Związku skupiały się na ustawodawstwie, gdy rządy stanowe w więk- szości prowadziły programy imigracyjne. Dopiero w 1921 r. federacja angażując się w Joint Commonwealth and State Scheme wkroczyła w bieżące zarządzanie spro- wadzaniem osadników. W tym czasie odpowiedzialne za tę dziedzinę w rządzie federalnym były ministerstwa: Department of External Affairs i Department of the Interior. Gdy II wojna światowa w pełni uświadomiła demograficzne wyzwania sto- jące przed Australią, rząd ALP powołał 13 lipca 1945 Ministerstwo Imigracji na czele z Arthurem Calwellem. Zmienne cele polityki migracyjnej i, co za tym idzie, nowe zadania (Bruer, Power 1993), działającego do dziś ministerstwa (z półtoraroczną

(6)

przerwą 1974–1975, gdy większość jego zadań przeniesiono do Ministerstwa Pracy) dobrze ilustrują kolejne jego nazwy. Wymieńmy niektóre: Department of Immigration, Department of Immigration and Ethnic Affairs, Department of Immigration and Multicultural and Indigenous Affairs, Department of Immigration and Citizenship i do końca 2017 r. Department of Immigration and Border Protection.

Obecnie Department of Home Affairs. Zmieniała się też struktura i powiększała ob- sada. Z 24 osób (w tym 12 za granicą) w 1945 r. do 8 489 (w tym 203 za granicą) w 2014 r. i 15 432 (razem z lokalnymi pracownikami zatrudnionymi za granicą) 30 czerwca 2016, po przyłączeniu Australian Border Force (Mence, Gangell, Tebb 2015, s. 26; DIBP bez daty B).

Z biegiem lat ministerstwo stało się głównym ośrodkiem rozrastającej się sieci rządowych i społecznych instytucji, organizacji i stowarzyszeń zaangażowa- nych w kształtowanie polityki imigracyjnej. Znaczną rolę odgrywały ciała dorad- cze, poczynając od założonego w 1947 Immigration Advisory Council i Immigration Planning Council, a w późniejszym czasie między innymi Australian Population and Immigration Council czy National Population Council. Ważny wpływ na formułowa- nie polityki imigracyjnej i etnicznej miały specjalne komisje i ich raporty. W przy- padku imigracji, jak zobaczymy, istotny był raport przedstawiony przez Committee to Advise on Australia’s Immigration Policies pod przewodnictwem Stephena FitzGeralda w 1988 r. (Birrell, Betts 1988). Szerokie konsultacje ze społeczno- ściami imigranckimi odbywały się między innymi w ramach Federation of Ethnic Communities’ Counciles of Australia. Badania nad migracjami prowadzono na uni- wersytetach i w innych ośrodkach naukowych, spośród których wymieńmy Bureau of Immigration Research. Odrębną kategorię stanowią organizacje pozarządowe zmierzające do współkształtowania polityki imigracyjnej i wyrażania opinii i inte- resów społecznych. Przykładowo można wskazać na założony w 1981 r. i dziś sku- piający więcej niż 200 organizacji i ponad 900 członków indywidualnych Refugee Council of Australia (RCA bez daty).

Rząd federalny, prowadząc politykę imigracyjną, działa przede wszystkim przez powołane w tym celu ministerstwo. Zarazem musi uwzględniać rozmaite, niekiedy rozbieżne, a nawet sprzeczne czynniki. Obok szerokich uwarunkowań międzynarodowych i wewnętrznych, zalicza się do nich następujących aktorów australijskiej sceny politycznej: opozycję parlamentarną, frakcje partyjne, komisje parlamentarne, administrację rządową i pozarządowe agencje, media, opinię pu- bliczną, zwłaszcza nastroje wyborcze. Coraz mocniejszy wpływ w tej dziedzinie wy- wiera sądownictwo (Kabala 1993, s. 14), co wyraża się w wyrokach sądów, w tym Sądu Najwyższego, a także w działalności kontrolujących decyzje administracyjne ustanowionego w 1989 r. Immigration Review Tribunal oraz działającego od 1993 r.

Refugee Review Tribunal. Nie można zapomnieć o różnych grupach nacisku, takich jak przede wszystkim lobby etniczne, a także środowiska biznesu, związki zawodowe, kościoły bądź obrońcy środowiska naturalnego (Warhurst 1993; Jupp 1993;

Betts 1993).

(7)

Koniec konsensusu wokół polityki imigracyjnej

W powojennym czterdziestoleciu pojawiały się wprawdzie głosy krytyczne i pewne obawy, zwłaszcza na lokalnym poziomie, jednak ambitna polityka imigracyjna, która do połowy lat 80. umożliwiła osiedlenie się w Australii ok. 4,2 mln imi- grantów, nie wzbudzała większej opozycji. Trzeba przypomnieć, że do początków lat 70. odbywało się to w warunkach nieomal ciągłego rozwoju gospodarczego, natomiast wraz z nadejściem kryzysu i wzrostem bezrobocia labourzystowski rząd Gogha Whitlama radykalnie obniżył limit wiz imigracyjnych aż do 50 tys. w 1975 r., a więc do najniższego poziomu od II wojny światowej. Późniejsza sytuacja gospodarcza pozwoliła na dalszy wzrost imigracji, jednak koniec czasów pełnego zatrudnienia stał się jednym z czynników prowadzących do wzrostu opozycji wobec masowej imigracji. Kolejnym była decyzja gabinetu Whitlama ostatecznego odrzucenia pozostałości polityki „białej Australii” i przyjęcie niedyskryminującego pod wzglę- dem rasowym systemu przyjmowania imigrantów, realizowanego przez rząd koalicji Partii Liberalnej i Narodowej Partii Wiejskiej (dziś Partia Narodowa) na czele z Malcolmem Fraserem. Prowadziło to do rasowego i kulturowego zróżnicowania przybyszy, co – zwłaszcza w niektórych dzielnicach wielkich miast – wywoływało wrażanie zagrożenia i sprzeciw. Tak więc czynniki dotychczas ułatwiające konsen- sus co do zasadniczych kierunków polityki imigracyjnej: możliwie pełne zatrudnienie i harmonijne włączenia osiedleńców do przyjmującego społeczeństwa uległy osłabieniu. Z jednej strony wpływał na to „koniec pewności”, jak Paul Kelly nazwał lata 80. i zachodzące wtedy przemiany społeczno-gospodarcze wraz z przeprowa- dzanymi w odpowiedzi na wyzwania globalizacyjne reformami rządów ALP Boba Hawke’a, a w następnej dekadzie Paula Keatinga (Kelly 1992). Z drugiej strony coraz większą rolę odgrywały obawy o zagrożenie społecznej i kulturowej spójności całego społeczeństwa, o zamienienie Australii w „naród plemion”, czy w niektórych przypadkach mniej lub bardziej zawoalowane uprzedzenia rasistowskie. Obawy te najdobitniej wyrażał już w 1984 r. wybitny historyk Geoffrey Blainey, który ubole- wał nad spadkiem liczby osiedlających się w Australii Brytyjczyków i utrzymywał, że zbyt liczna imigracja z Azji reprezentuje wartości nieprzystające do anglosasko- celtyckiej kultury australijskiej (Blainey 1984; Knopfelmacher 1988). Debata nie tylko dotyczyła polityki imigracyjnej. W jeszcze większym stopniu skupiła się na ściśle z nią powiązanej polityce wielokulturowości, a wśród krytyków obok przed- stawicieli stanowiska prawicowego ważne miejsce zajmowali reprezentanci lewicy, obrońcy środowiska naturalnego, którzy obawiali się konsekwencji przeludniania, i zwolennicy racjonalizmu ekonomicznego (Birrell, Birrell 1981; Betts 1988; Collins 1988; Smith 1991; Rimmer 1992; Sheehan 1998; Coulter 2001)

Od powojennego przełomu w australijskiej polityce imigracyjnej, a więc cza- sów pierwszych odpowiedzialnych za tę dziedzinę ministrów – laburzysty Arthura Calwella i liberała Harolda Holta, oba najważniejsze ugrupowania Partia Pracy i Partia Liberalna starały się utrzymać jedność w sprawach imigracji, tzw. bi-par- tisanship. W tej sytuacji, choć polityka imigracyjna wzbudzała silne reakcje wśród wyborców, skoro główne strony sceny politycznej miały zasadniczo te same stanowiska, nie była przedmiotem kampanii wyborczej. Brak alternatywnych propozycji

(8)

wykluczał demokratyczną weryfikację polityki imigracyjnej, co umożliwiało utrzy- manie przez kolejne rządy wysokiego poziomu imigracji, mimo rosnących wątpli- wości czy wręcz niezadowolenia w szerokich kręgach społeczeństwa (McAllister 1993). Jednak w latach 80. negatywne postawy zaczęły znajdować coraz silniejszy wyraz w mediach i środowiskach akademickich, co z kolei wzmacniało i legitymizo- wało te niepokoje oraz ułatwiało ich polityczne wykorzystanie.

Wreszcie w 1988 r. ówczesny przywódca opozycyjnej Partii Liberalnej John Howard zaatakował politykę wielokulturowości, a w związku z imigracją z Azji stwierdził: „Uważam, że jeśli jest tak – w oczach części społeczności – że jest ona zbyt wielka, to w najbliższym okresie byłoby zgodne z naszym interesem i sprzyja- ło społecznej spójności, gdyby nieco zwolnić jej tempo, tak że wzrosłaby zdolność społeczności do jej absorbcji” (Asian 2007). Rząd labourzystowski wykorzystał te uwagi, by przeprowadzić w Izbie Reprezentantów uchwałę o przyjmowaniu imi- grantów, co miało na celu podzielenie liberalnej opozycji i skompromitowanie jej lidera. Jednak, gdy w 1996 r. koalicja liberalno-narodowa doszła do władzy, stru- mień imigracji z krajów azjatyckich pozostawał na wysokim poziomie, a sam premier Howard w 2002 r. wyrażał przekonanie, że azjatyccy Australijczycy są w pełni częścią społeczeństwa australijskiego (Asian 2007). Niemniej, choć imigracja, z wy- jątkiem zagadnień związanych z przyjmowaniem uchodźców, nie wzbudzała aż takich kontrowersji jak wielokulturowość, pełnego ponadpartyjnego konsensusu już nie odbudowano.

Rola Partii Jeden Naród

Nie sposób w tym miejscu relacjonować politycznych sporów wokół imigracji.

Wspomnijmy tylko, że tendencje do jej ograniczenia zgłaszały w pewnych okresach mniejsze partie Australijscy Demokraci i Partia Zielonych, odwołujące się do wizji zerowego wzrostu ludności. Bliższą uwagę warto zwrócić na Pauline Hanson i zało- żoną przez nią w 1997 r. Partię Jeden Naród, która deklarowała doprowadzenie do zerowego poziomu migracji netto. To ugrupowanie zaangażowało się najbardziej w wysiłki na rzecz ograniczenia imigracji i zlikwidowania polityki wielokulturowo- ści. W 1998 r. otrzymało ok. 1 mln głosów w wyborach do Izby Reprezentantów, co dało mu trzecie miejsce po Partii Liberalnej i Partii Pracy, choć ze względu na au- stralijską ordynację wyborczą nie zapewniło ponownego wyboru liderce. Dwa lata wcześniej Hanson, występując jako posłanka niezrzeszona, oznajmiła z parlamen- tarnej trybuny: „zbyt długo główne partie nie dopuszczały zwykłych Australijczyków do jakiejkolwiek debaty. Ja i większość Australijczyków chcemy, żeby nasza polityka imigracyjna została radykalnie zrewidowana, a polityka wielokulturowości zniesio- na. Uważam, że jesteśmy zagrożeni zalaniem przez Azjatów. […] Mają oni swoją wła- sną kulturę i religię, tworzą getta i nie asymilują się. Oczywiście, będę nazwana ra- sistką, ale jeśli mogą zaprosić kogo chcę do mojego domu, to powinnam mieć prawo powiedzieć co myślę o tym, kto przybywa do mojego kraju” (Parliamentary 1996).

Rozgłos jakim Hanson i Partia Jeden Naród cieszyli się w mediach oraz po- pularność wśród stosunkowo szerokich kręgów wyborców, zwłaszcza w sta- nach Queensland i Australia Zachodnia, bojących się globalizacji i przekształceń

(9)

społeczno-kulturowymi wiązanych przez nich z imigracją i wielokulturowością, wy- woływały reakcję w głównym nurcie życia politycznego w postaci bardzo ostrych oskarżeń o rasizm, w wyśmiewaniu i potępieniach. James Jupp ocenił, że choć Partia One Nation nie była otwarcie rasistowska, w dużym stopniu odwoływała się do rasistowskich sentymentów (Jupp 2007, s. 133). Można przyznać, iż jej znaczenie polegało przede wszystkim na ułatwieniu w debacie politycznej krytyki dominu- jącego podejścia do imigracji, dotychczas marginalizowanej, a nawet uważanej za coś niewłaściwego, legitymizującego postawy rasistowskie. Co więcej, Partia Jeden Naród wpłynęła nie tylko na kształt oficjalnego dyskursu, lecz także na konkret- ne rozwiązania polityki rządowej. Koalicyjny gabinet liberalno-narodowy Johna Howarda, z obawy przed utratą głosów na rzecz partii Hanson, przyjął z czasem nie- które punkty jej programu, zwłaszcza wobec przybyszy ubiegających się o status uchodźców (One 1998; Jupp 2007, s. 133–34). Jednak ani myślał o doprowadzeniu do zerowego poziomu migracji netto, przeciwnie liczba imigrantów gwałtownie wzrosła (zob. tab. 1.).

Późniejsze losy Pauline Hanson i jej partii – od 2015 r. pod nazwą „Pauline Hanson’s One Nation” – były burzliwe, a poparcie wyborcze zmienne. W 2016 r.

przywódczyni wróciła do parlamentu i wraz z trzema partyjnymi kolegami zasia- dła w Senacie. Przy tej okazji powtórzyła krytykę nadmiernej imigracji, która – jej zdaniem – przynosi zyski międzynarodowym korporacjom, bankom i wielkiemu biznesowi, potrzebującemu rynków zbytu, gdy zwykli Australijczycy tylko cierpią z powodu osiedlanie corocznie 190 tys. osób (zob. tab. 1.). Z „głębi serca” witała imi- grantów z wszystkich krajów i ras, którzy się asymilują i przyjmują „naszą kulturę, wierzenia i prawa”, ale zarazem wzywała do zaprzestania dalszej imigracji muzuł- manów, ze względu na zaangażowanie niektórych z nich w terroryzm i na kultu- rę, nie do pogodzenia z kulturą australijską. Swoją krytykę imigracji z Azji sprzed dziesięciu laty wyjaśniała nie jako wyraz braku szacunku dla Azjatów, lecz sprzeciw wobec działań rządów laburzystowskich i liberalnych, które dla pozyskania gło- sów organizowały imigrację na taką skalę, iż społeczeństwo ze względu na napływ migrantów bezpośredni, jak i „pośredni przez Nową Zelandię, zmieniało się zbyt gwałtownie” (Parliamentary 2016). Pytanie, w jakiej mierze uda się tej partii lub podobnym środowiskom oddziaływać w przyszłości na opinię publiczną i politykę imigracyjną pozostaje otwarte.

Kształtowanie się współczesnej polityki imigracyjnej

W ostatnim ćwierćwieczu ubiegłego stulecia następowały przemiany, które do- prowadziły do zasadniczej reorganizacji polityki imigracyjnej. Z zakończeniem polityki „białej Australii”, już nie rasa czy pochodzenie narodowe bądź etniczne miały stanowić kryteria decydujące o wpuszczaniu nowych osadników. Zarazem rozwój transportu, zwłaszcza lotniczego, i spadek jego kosztów przyczyniały się do osła- bienia geograficznej izolacji i schyłku dotychczasowej „tyranii dystansów”. Żeby ją pokonać i skutecznie konkurować z innymi krajami imigracyjnymi o osadników brytyjskich i irlandzkich, po części z innych krajów europejskich, stosowano roz- budowane programy sprowadzania pożądanych imigrantów. Z czasem jednak stały

(10)

się one zbyt drogie i niepotrzebne, skoro Wielka Brytania stopniowo traciła swoją uprzywilejowaną pozycję kraju emigracyjnego, a Australia była coraz bardziej atrak- cyjna jako miejsce osiedlenia wśród ludności coraz większej liczby krajów. Ponadto, zmieniła się też sytuacja gospodarcza. W czasach powojennej prosperity australijski rynek pracy potrzebował masowego napływu niewykwalifikowanych pracowni- ków i stosunkowo łatwo wchłaniał wielką powojenną falę osadnictwa. Początek lat 70. przyniósł koniec stabilnego, z wyjątkiem krótkich lat spadku koniunktury, prak- tycznie pełnego zatrudnienia. Australijska gospodarka będzie przechodzić okresy kryzysów i rosnącego bezrobocia. W następnej dekadzie coraz odważniej otworzy się na globalne przemiany, a rynek pracy stanie się coraz bardziej konkurencyjny.

Celem nie będzie już tylko „nation building” – pozyskanie jak największej liczby stałych mieszkańców, szybko obdarzanych obywatelstwem, w olbrzymiej więk- szości pracowników niewykwalifikowanych. Przeciwnie, uwaga skupi się na tych kategoriach potencjalnych imigrantów, którzy dysponowali brakującymi wśród miejscowej ludności umiejętnościami zawodowymi, często bardzo wysokimi lub wyspecjalizowanymi w różnych i szybko zmieniających się dziedzinach. Wszystko to wymagało stworzenia nowego, elastycznego systemu imigracyjnego, reagującego na warunki gospodarcze w kraju i na okoliczności zewnętrzne. Chodziło o to, żeby korzystającego z wielkiego zainteresowania osiedleniem się w Australii, bez nad- miernych kosztów pozyskać najlepsze „kąski” na światowym rynku siły roboczej.

W praktyce oznaczało to odejście od finansowanych przez Australię programów sprowadzania osadników z poszczególnych krajów, zwłaszcza z Wielkiej Brytanii, na rzecz skupienia się na wybieraniu spośród chętnych takich imigrantów, którzy najlepiej odpowiadali aktualnym potrzebom rynku pracy i nie przysparzali kosztów przy szybkiej adaptacji.

W 1978 r. minister imigracji i spraw etnicznych Michael MacKellar ogłosił za- sady polityki imigracyjnej rządu australijskiego, które – jak twierdził – były zgodne z interesami Australii, wrażliwością na losy innych ludzi i międzynarodową odpo- wiedzialnością. Zawierały one następujące postanowienia:

1. Tylko rząd Związku Australijskiego będzie decydował, kto może być wpuszczony do Australii.

2. Poza przyjmowaniem uchodźców i łączeniem rodzin, kryteria przyjmowania imigrantów powinny odzwierciedlać korzyści oraz społeczne i gospodarcze wymogi społeczeństwa australijskiego. Zgodnie z ogólną zasadą, nie powinno osiedlać się w Australii osób, które przedstawiałyby ekonomiczne obciąże- nie ze względu na nadmierne wymogi w dziedzinie opieki społecznej, opieki zdrowotnej lub korzystających z innych środków ani tych, które z powodu działalności kryminalnej bądź innych antyspołecznych zachowań zagrażałyby społeczeństwu.

3. Wielkość i skład naboru imigrantów nie może zagrażać spójności ani harmonii społeczeństwa australijskiego.

4. Polityka imigracyjna będzie stosowana zgodnie z zasadą niedyskryminacji, co znaczy, że te same kryteria będą stosowane do „wszystkich kandydatów bez względu na ich rasę, kolor, narodowość, pochodzenie, pochodzenie narodowe lub etniczne, czy płeć”.

(11)

5. Kandydaci będą rozpatrywani jako jednostki bądź pojedyncze rodziny, a nie jako grupy społeczne. „Wyjątkiem będą uchodźcy w określonych sytuacjach uchodźczych, aczkolwiek nawet w takich warunkach kryteria w sprawie ich osiedlenia będą odnosić się do cech pojedynczych kandydatów”.

6. Standardy przyjmowania imigrantów powinny odzwierciedlać australijskie obyczaje i prawo. Nie będą wpuszczane osoby w związkach poligamicznych ani niepełnoletni narzeczeni. Pojęcie najbliższej rodziny stosowane przy przyjmowaniu imigrantów zawiera męża, żonę oraz niepełnoletnie i niepozostające w związkach małżeńskich dzieci.

7. Imigracja do Australii powinna prowadzić to stałego osadnictwa, aczkolwiek nie powinno być przeszkód dla osób chcących opuścić kraj. „Imigracja gastar- baiterów, do niedawna popularna w uprzemysłowionych krajach Europy Zachodniej, nie będzie przyjęta w Australii”.

8. „Podczas gdy imigranci będą mieli takie same prawa jak inni mieszkańcy Australii wyboru miejsca zamieszkania, indywidualnie lub zbiorowo, nie bę- dzie się zachęcać do osadnictwa w enklawach. Polityka imigracyjna nie będzie rozpatrywać zbiorowego wjazdu do Australii [całych] społeczności w sytuacjach, gdyby mogło to prowadzić do osadnictwa w enklawach”.

9. „Polityka kierująca wjazdem i osadnictwem winna być oparta na założeniu, że imigranci powinni integrować się ze społeczeństwem australijskim. Uzyskają oni wszelkie możliwości, zgodne z tym założeniem, aby zachować i rozpo- wszechniać swoje etniczne dziedzictwo” (DIEA 1981, s. 3–4).

Zgodnie z powyższymi zasadami w 1979 r., korzystając z kanadyjskich wzo- rów, wprowadzono system punktowy – NUMAS (Numerical Multi-factor Assessment System). Chociaż podlegał on wielokrotnym korektom, w zmienionym kształcie funkcjonuje do dziś. Nie jest stosowany w przypadku łączenia rodzin i uchodźców.

NUMAS nie dyskryminuje z powodu rasy osób chcących osiedlić się w Australii, służy jednak ich selekcji (co oczywiście zakłada pewną dyskryminację), głównie na podstawie kwalifikacji i zawodowej przydatności¹, przy uwzględnieniu pewnych czynników społecznych, np. dotyczących dalszej rodziny. Rozkład punktów i kategorii zmienia się w zależności od potrzeb, tak że z czasem nieomal całkowicie wy- łączono czynniki nieuzasadnione ekonomicznie (DIBP bez daty C). Mimo to gorący rzecznicy kierowania się wymogami rynku pracy wskazują, że system ulega zatorom i umożliwia wpuszczanie osób, które następnie nie znajdują zatrudnienia. Dlatego

„The Economist” przestrzegał Theresę May przed wprowadzaniem australijskiego systemu punktowego i chwalił zmiany dokonane niedawno przez Canberrę, dające preferencje pracownikom wskazywanym przez pracodawców, gdyż jak twierdzi ten tygodnik, business wie o wiele lepiej niż urzędnicy, jakich ludzi przedsiębiorcy po- trzebują (Why 2016).

Kolejnym krokiem na drodze do pełnej profesjonalizacji działań ministerstwa imigracji, skupionego na pozyskiwaniu bez ponoszenia kosztów „ludzkiego kapita- łu”, było wprowadzenie w życie po 1988 r. wspomnianego już raportu FitzGeralda.

Sukces spodziewano się osiągnąć poprzez procedury, w miarę możności pozbawione

1 Zob. np. corocznie modyfikowaną listę pożądanych zawodów (DIBP [2016a]).

(12)

subiektywnych decyzji, lecz oparte na obiektywnych regułach, ograniczających możliwości lobbingu ze strony wpływowych grup i jednostek. Stwierdzono brak zaufania i poparcia dla ówczesnej polityki imigracyjnej w społeczeństwie i reko- mendowano, aby skupić się na interesie i tożsamości australijskiej oraz lojalności imigrantów wobec Australii. Tylko australijski rząd ma decydować, kto może być wpuszczony do Australii zgodnie z przyjętymi przez federalny parlament ustawami.

Nikt poza australijskimi obywatelami i posiadaczami ważnej wizy nie może prze- kroczyć granicy. Polityka imigracyjna powinna być długofalowo planowana, pod- dawana szczegółowej analizie i zawierać określony limit na każdy rok (150 tys. na rok budżetowy1990–1991²). Zasadniczym celem doboru imigrantów powinno być uzyskanie wysokiego poziomu kwalifikacji. Uznano, że skoncentrowanie się na war- tościach ekonomicznych jest konieczne dla uzyskania szerokiego poparcia dla polityki imigracyjnej (Committee 1988, s. 119–127, xi–xvi).

Wprawdzie nacisk położono na przydatność zawodową, ale żeby pogodzić wymogi ekonomiczne ze względami społecznymi i humanitarnymi, raport propo- nował ustanowienie trzech kategorii imigracyjnych: łączenia rodzin, przyjmowania uchodźców i innych osób ze względów humanitarnych oraz ogólnej, w której przyjmowano by kandydatów uzyskujących najlepszą ocenę przede wszystkim ze względu na australijskie interesy gospodarcze. Pod wpływem różnych czynników z biegiem lat tworzono, zmieniano i likwidowano poszczególne podkategorie wizowe. W rezultacie sformalizowany system podkategorii rozmaitych przypadków doprowadził do – jak ujął to James Jupp – „rozmnożenia się tak wielu różnych wiz, że tylko profesjonalny prawnik lub agent imigracyjny mógł zrozumieć ten system”

(Jupp 2007, s. 45). Niemniej trzy strumienie: 1. łączenia rodzin (family stream), 2. pracowniczy (skill stream), do których dodano osoby o specjalnych uprawnie- niach (special eligibility stream), oraz 3. uchodźczy i humanitarny (refugee and humanitarian) do dziś składają się na całość imigracji do Australii.

Programy imigracyjne

W komponencie imigracyjnym dotyczącym łączenia rodzin wizy przyznaje się w czterech kategoriach. Pierwsza „Partner” obejmuje małżonków i de facto partne- rów (w tym tej samej płci) oraz przybywających zza granicy narzeczonych. Druga element przeznaczony jest dla dzieci, zarówno australijskiego sponsora, pozosta- jących na jego utrzymaniu, jak i adoptowanych przezeń za granicą oraz spokrew- nionych z obywatelem Australii sierot do 18 roku życia. Kategoria trzecia „Rodzic”, przewiduje dwa typy przypadków: gdy australijski sponsor dokonuje dodatkowej opłaty, co umożliwia rozpatrzenie sprawy w terminie od 2 do 4 lat oraz pozostałych, których rozpatrzenie trwa znacznie dłużej (ok. 30 lat). Ostatnia kategoria obejmuje trzy inne przypadki: 1. osób, które przynajmniej na dwa lata podejmują się opieki nad australijskimi krewnymi niezdolnymi do samodzielnego życia, 2. samotnych starszych osób, zależnych finansowo od australijskiego krewnego, 3. tych, którzy nie mają bliskich krewnych poza Australią, a są bratem, siostrą, dzieckiem (lub ich

2 Rok budżetowy trwa w Australii od 1 lipca do 30 czerwca następnego roku kalen- darzowego.

(13)

małżonkami) australijskiego obywatela lub osoby posiadającej prawo stałego za- mieszkania bądź uprawnionego obywatela nowozelandzkiego (DIBP bez daty D).

Najliczniejszą grupę stanowią corocznie osoby przyjmowane w kategorii „Partner”, na przykład w roku 2009–2010 było ich 44 755, w porównaniu do 9487 w kategorii „Rodzic”, 3544 dzieci i 2468 innych (DIBP 2014b, s. 9). W 2013–2014 r. miejsca przeznaczone na przyjęcie małżonków/partnerów stanowiły 78% całego strumienia rodzinnego (Larsen 2013).

W ostatnich dekadach, zwłaszcza po dojściu do władzy rządu Johna Howarda w 1996 r., proporcja liczby imigrantów przyjętych w segmencie łączenia rodzin (Family Stream) w całości programu imigracyjnego opartego w coraz większej mie- rze na przydatności ekonomicznej (Skill Stream) zmalała z 81,1% w 1984–1985 r.

do 30,2% w 2015–2016 r. (zob. tab. 1.). Trzeba jednak zaznaczyć, że w ramach Skill Stream również przyjeżdżają członkowie rodzin beneficjentów tego programu (w 2010–2011 r. stanowili oni 51%) (McDonald 2013, s. 3), a ich kwalifikacje są brane pod uwagę przy obliczaniu punktów ich małżonków/partnerów, gdy starają się o wizy imigracyjne. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc i napływ osób stara- jących się bezpośrednio o azyl w Australii w 2012 r., nastąpiły zatory przy przyzna- waniu prawa osiedlenia się członkom najbliższej rodziny osób przyjętych w ramach strumienia uchodźczego, stąd część miejsc przeniesiono do innych programów (zob.

tab. 1., a, b). Pod wpływem „ekonomicznego racjonalizmu” oraz wyników badań wskazujących, że ponad jedna trzecia nowo przybyłych polega na opiece społecz- nej jako głównym źródle dochodu, co wywoływało liczne krytyki, gabinet Howarda znacznie zaostrzył warunki jej przyznawania oraz wprowadził inne zmiany, np. czasowe na okres dwóch lat wizy dla małżonków i narzeczonych, w celu weryfikacji autentyczności małżeństw (McDonald 2013, s. 6), Tak więc, łączenie rodzin podlega licznym ograniczeniom prawnym i finansowym. Poza tym, jeśli zostanie wydana cała pula wiz przyznana na ten rok w danej podkategorii, nie udziela się już dal- szych. Zwykle takie podania będą rozpatrywane w następnym roku, w wyjątkowych okolicznościach sprawy zostaną zamknięte (DIBP bez daty E).

Pracowniczy strumień imigracyjny, mający za cel pozyskanie osadników o po- żądanych kwalifikacjach (Skill stream) od końca XX w. stanowi największy seg- ment wszystkich wydanych wiz na pobyt stały (zob. tab. 1.). W roku budżetowym 2015–2016 wystawiono w jego ramach 128 550 wiz, a więc 67,7% wiz wydanych dla całej organizowanej przez Australię imigracji na stałe, i 62% wszystkich wiz umożliwiających stałe osiedlenie w Australii oraz wiz czasowych przyznanych uchodźcom, którzy wjechali do kraju bez ważnej wizy. W tym ujęciu pominięto oby- wateli Nowej Zelandii, których sytuacja jest omówiona poniżej. Strumień imigracji pracowniczej składa się z czterech kategorii wiz: 1. dla wykwalifikowanych pracow- ników, których selekcja opiera się na wspomnianym powyżej systemie punktowym (General Skilled Migration), 2. dla pracowników sponsorowanych przez pracodawcę (Employer Sponsored) (DIBP bez daty F), 3. dla osób o nadzwyczajnych osiągnię- ciach w innowacyjności i przedsiębiorczości (Business Innovation and Investment), 4. dla ludzi o wybitnych talentach i międzynarodowym uznaniu, np. naukowców, artystów i sportowców (Distinguished Talent). W 2015–2016 r. najwięcej imigran- tów, bo 72 840 (56,7% całego strumienia pracowniczego) uzyskało wizy w ramach

(14)

pierwszej z wymienionych kategorii. Z tego blisko 44 tys. było niesponsorowanych, 24 650 nominowanych przez władze stanowe i terytorialne, blisko 4 200 w ramach programu zachęcającego do pracy poza głównymi miastami Australii (Regional Sponsored Migration Scheme – RSMS) (DIBP bez daty G). Druga kategoria liczyła 48 250 wydanych wiz (37,5% strumienia pracowniczego), z czego 86% uzyskali zabiegający o nie na terenie Australii, gdzie przebywali dzięki wizom czasowym.

Zdecydowana większość – nieomal 36 tys. – była nominowana przez pracodaw- cę (Employer Nomination Scheme and Labour Agreements), jedynie 12 269 w ra- mach programu RSMS. W trzeciej kategorii – Business Innovation and Investment Programme (DIBP bez daty H) – przyjęto 7 260 osób, natomiast w ostatniej, prze- znaczonej dla osób wybitnie utalentowanych, 200 (DIBP 2016b, s. 1, 7–12).

Poza strumieniem łączenia rodzin i strumieniem pracowniczym do całościo- wego programu migracyjnego należy strumień obejmujący osoby o specjalnych uprawnieniach (Special Eligibility stream). W tej grupy wizy na pobyt stały pod okre- ślonymi warunkami mogą uzyskać ci, którzy w przeszłości posiadali prawo stałego pobytu oraz żołnierze australijskich sił zbrojnych przed 1981 r. (DIBP bez daty I;

DIBP bez daty J). W ostatnich latach takie wizy stanowiły ułamek procenta wiz wydanych w ramach programu migracyjnego (zob. tab. 1.).

Bez względu na program, z jakiego korzystają, ubiegający się o wjazd do Australii muszą sprostać wymaganiom zdrowotnym i warunkowi niekaralności.

Badaniom lekarskim podlegają wszyscy starający się o wizy stałe oraz osoby im to- warzyszące. Natomiast przy wizach czasowych mogą być nakazane badania w za- leżności od sytuacji w poszczególnych przypadkach. Przy niektórych wizach dodat- kowo należy wykazać się ubezpieczeniem zdrowotnym na cały okres pobytu (DIBP bez daty K). Uzyskanie wizy każdej kategorii jest uwarunkowane niekaralnością, czy szerzej spełnianiem szeregu warunków zawartych w „character test”. W przypadku osób, które takiego testu nie zdały, ostateczna decyzja należy do ministra (DIBP bez daty L).

Źródła imigracji do Australii

Po zlikwidowaniu kryterium rasowego przy selekcji imigrantów oraz likwida- cji programów wspomagania przybyszy z poszczególnych krajów emigracyjnych, przede wszystkim Wielkiej Brytanii, zmieniły się regiony świata stanowiące główne źródła emigracji do Australii. Prowadziło to, jak już zauważyliśmy, do protestów i publicznych kontrowersji, które jednak nie zahamowały tego trendu. W 1979 r.

z obszaru określonego ogólnie „Azja” przybyło 20% imigrantów, z Oceanii (głównie Nowej Zelandii) 21%, z Wielkiej Brytanii i Irlandii 19% (Jupp 2007, s. 41). W roku budżetowym 2015–2016 31% przybyszy pochodziło z regionu „Południowej Azji”, zawierającego Indie, Sri Lankę, Bangladesz, Nepal, Bhutan i Malediwy, a 16,9%

z regionu określanego jako „chińska Azja” (ChRL, Hong Kong, Taiwan, Makao i Mongolia). Z pojedynczych krajów emigracyjnych najwięcej w tym roku przyjecha- ło z Indii – 21,2% wszystkich imigrantów, z Chin – 15,3% i Wielkiej Brytanii – 10%.

W pierwszej dziesiątce poza Irlandią i RPA znajdują się kraje azjatyckie: Filipiny, Wietnam, Nepal, Malezja (DIBP 2016b, s. 4).

(15)

Trzeba jednak zauważyć, że w powyższym wyliczeniu krajów – głównych źró- deł imigrantów nie ujęto Nowej Zelandii. Zgodnie z dwustronną umową podpisaną z tym państwem w 1973 r. (Trans-Tasman Travel Agreement) jego obywatele mogą swobodnie wjeżdżać i wyjeżdżać z Australii oraz przebywać tam bezterminowo. Od 1994 r., jeśli spełniają warunki zdrowotne i niekaralności, mają automatycznie wbi- janą do paszportu „wizę specjalnej kategorii”. Pod koniec 2015 r. legitymowało się nią 634,5 tys. (DIBP bez daty Ł, s. 2). W samym tylko roku budżetowym 2014–2015 w ten sposób osiedliło się w Australii 23 365 osób – mniej tylko niż stałych osad- ników przybywających w ramach programu imigracyjnego z Indii (34 874) i ChRL (27 872), ale więcej niż z Wielkiej Brytanii (21 078). Dwa lata wcześniej 41 230, a więc więcej niż z jakiegokolwiek innego kraju. Jednak trzeba podkreślić, że nowozelandzcy obywatele posiadający tę wizę nie są ujmowani w programach imigracyjnych, tak więc nie znajdziemy ich na przykład w tab. 1. Dodatkowe 2 530 Nowozelandczyków skorzystało z możliwości uzyskania wizy stałego pobytu w ra- mach programów migracyjnych (Skill stream i Family Stream), choć także i w tym przypadku wizy tak przyznane nie są liczone jako część stałego programu imigracyjnego. Od 2001 r. obywatele nowozelandzcy przyjeżdżający do Australii muszą posiadać wizę stałego pobytu, jeśli chcą korzystać z programów społecznych nie- objętych dwustronnymi porozumieniami między obu państwami, uzyskać obywatelstwo lub sponsorować krewnych przy ich staraniach o stałą wizę (DIBP 2016c, s. 5, 6, 17; DIBP bez daty M).

Imigracja czasowa

Do końca XX wieku polityka władz australijskich skupiała się na stałym osadnictwie prowadzącym do stosunkowo szybkiego otrzymania obywatelstwa.

Rozumiano to jako metodę konsekwentnego budowania coraz liczniejszego i de- mograficznie prężnego narodu. Przypomnijmy, że masowa imigracja po II wojnie światowej, złożona głównie ze słabo lub niewykwalifikowanych pracowników i ich rodzin miała na celu zbudowanie podstawy ludnościowej dla zapewnienia mię- dzynarodowego bezpieczeństwa i dynamicznego rozwoju gospodarczego kraju.

W latach 80. coraz wyraźniej nakierowywano selekcję imigrantów na bardziej wy- kształconą i wyspecjalizowaną w nowoczesnych dziedzinach produkcji i usług siłę roboczą tak, aby zapewnić konkurencyjność i innowacyjność australijskiej gospo- darki. Wciąż jednak wykluczano sprowadzanie na większą skalę czasowych pra- cowników. Tymczasem na przełomie wieków, wobec procesów globalizacyjnych, przepływu kapitału i usług, międzynarodowego handlu i ruchów migracyjnych, nastąpiła zasadnicza zmiana w podejściu do imigracji czasowej (Mares 2016).

Jak w 2015 r. zapowiedział sekretarz Ministerstwa Imigracji i Ochrony Granicy Michaelo Pezzullo, w następnym roku liczba ludzi w każdej chwili czasowo obec- nych w Australii będzie się zbliżać do około 1,9 mln, a więc będzie dziesięć razy większa niż liczba imigrantów, którzy przybędą na stałe. „Oznacza to faktycznie, że już nie będziemy przede wszystkim prowadzić programu stałej imigracji, jak to robiliśmy od czasu wojny, ale raczej program wpuszczania i kontroli granicznej”

(16)

(Pezzullo 2015). W celu wypełnienia tej funkcji rozbudowano system wiz czasowych, zróżnicowanych ze względu na długość i cel wizyty.

Zasadniczo poza naszym zainteresowaniem pozostają wizy dla gości (visitor visas), przeznaczone głównie dla turystów, osób odwiedzających rodziny oraz dla przyjeżdżających na krótkie pobyty w celach zawodowych. Jednakże niektórzy po- siadacze tej wizy po przybyciu do Australii starają się o wizy stałe, a wśród nich są także ubiegający się o status uchodźcy. Ważniejsze dla omawianego tutaj tematu są wizy umożliwiające „long-term temporary entrance”, czyli długookresowe, lecz nie- stałe zamieszkiwanie i pracę w Australii. Wśród nich należy wymienić: 1. Working Holiday Maker Programme umożliwiającą młodym ludziom roczny pobyt, obejmu- jący okres do 6 miesięcy pracy; 2. Student Visa Programme – dla cudzoziemców po- dejmujących studia w pełnym wymiarze; 3. Other temporary residents obejmująca różne grupy osób, które ze względu na ich wkład w rozwój Australii przebywają tam okresowo, np. naukowcy, wysoko wyspecjalizowani pracownicy, duchowni, artyści, trenerzy czy sportowcy; 4. Temporary Work Skilled Visa. Tę czteroletnią wizę wpro- wadził rząd Johna Howarda w 1996 r. głównie dla wysokokwalifikowanych pracow- ników, wybranych przez pracodawców, którzy nie mogą w Australii pozyskać osób z odpowiednimi kwalifikacjami. Liczba wydawanych wiz zależy od zainteresowania biznesu i gotowości do sprowadzania takich pracowników z zagranicy, co powoduje wahania uzależnione od sytuacji gospodarczej.

Jednak 18 kwietnia 2017 r. premier Malcolm Turnbull ogłosił zastąpienie tej wizy wizami czasowymi dwu- i czteroletnimi (dla wysokokwalifikowanych pra- cowników) przeznaczonymi do zatrudnienia w niektórych tylko branżach i regio- nach kraju, wymagających pracowników, których rzeczywiście nie można znaleźć na australijskim rynku pracy. Jest to początek szerszej reformy i zaostrzenia kryte- riów przy przyznawani wiz dla pracowników wskazywanych przez pracodawców (Dutton 2017; DIBP 2017a; Anderson 2017a). Także w przypadku przebywających w Australii na podstawie powyżej wymienionych wiz wiele osób korzysta z okazji (International bez daty), aby na stałe pozostać w tym kraju. I tak, w roku 2007–

2008 ponad jedna trzecia beneficjentów Australian Migration Programme, a więc stałego osadnictwa w Australii, z wyłączeniem programu humanitarnego, składała się z ludzi, którzy wjechali do Australii dzięki wizom czasowym (Phillips, Klapdor, Simon-Davies 2010, s. 11). Przy bardzo szerokim rozumieniu wiz czasowych (łącz- nie z „wizą specjalnej kategorii” dla Nowozelandczyków oraz wizami dla załóg mor- skich i tranzytowymi) Ministerstwo Imigracji i Ochrony Granic podaje, że w roku budżetowym 2015–2016 wydało znacznie ponad 7,7 mln wiz czasowych, w tym visitor visas liczyły ok. 4,8 mln, wizy Working Holiday 214 tys., wizy dla studen- tów 311 tys., Other Temporary residents 131 tys. i Temporary Work (Skilled) 86 tys.

(DIBP bez daty B).

Australijski Program Humanitarny

Związek Australijski w 1954 r. ratyfikował konwencję genewską, współpraco- wał z Komisarzem ds. Uchodźców ONZ (wcześniej z Międzynarodową Organizacją

(17)

ds. Uchodźców) i doraźnie przyjmował znaczące grupy uchodźców lub osób będą- cych w podobnym położeniu. Podejmowane początkowo ad hoc działania rozwinęły się stopniowo w wyniku pomocy dla uciekających z Indochin w drugiej połowie lat 70. i na początku 80. w Australijski Program Humanitarny (Australian Humanitarian Programme – AHP) (Rivett 2001; York 2003; Mence, Gangell, Tebb 2015, s. 46–48, 59–62). W jego ramach przyznawane są przede wszystkim wizy w dwóch kategoriach: dla uchodźców oraz w Specjalnym Humanitarnym Programie. W pierwszym przypadku, obok uchodźców w rozumieniu konwencji genewskiej, przyjmowane są również osoby znajdujące się w krajach, których są obywatelami lub stałymi miesz- kańcami oraz takie, którym bez względu na miejsce pobytu zagraża nagłe niebezpie- czeństwo, a także kobiety narażone na prześladowania i wykorzystywanie ze wzglę- du na swoją płeć. Specjalny Program Humanitarny przeznaczono dla osób, które przebywają poza swoją ojczyzną, lecz choć nie są uchodźcami w rozumieniu konwencji genewskiej, to jednak w swoim kraju byłyby poddane dyskryminacji ozna- czającej poważne łamanie praw człowieka (RCA 2014; Phillips, Karlsen bez daty;

Karlsen 2016). Australia zajmuje jedno z czołowych miejsc wśród krajów zaanga- żowanych w program osiedlania uchodźców w państwach trzecich prowadzony we współpracy z Urzędem Wysokiego Komisarza d.s. Uchodźców ONZ, który wskazuje kandydatów spełniających kryteria konwencji genewskiej, zaś ostateczną decyzję podejmuje australijskie ministerstwo imigracji (UNHCR 2016a, s. 26). Powyższe procedury dotyczą osób starających się o status uchodźczy za granicą (offshore).

Ubiegający się o to już na terytorium Australii mogą również otrzymać stałe wizy (protection visa), jeśli przekroczyli granicę na podstawie ważnej wizy, np. tury- stycznej. Natomiast dla boat people (irregular maritime arrivals), przybywających do australijskich brzegów bez wiz, możliwości uzyskania azylu coraz bardziej ogra- niczano i obecnie dla tych, którzy podania nie złożyli przed 1 X 2017 r., całkowicie zamknięto (DIBP bez daty N; DIBP bez daty O).

Boat People

W największym skrócie powiedzieć można, że starając się pogodzić międzyna- rodowe zobowiązania, w tym postanowienia konwencji genewskiej, z dominującą w społeczeństwie australijskim wolą decydowania kogo, w jakiej liczbie i w jakich okolicznościach kraj ten będzie przyjmował jako uchodźców, kolejne rządy, zarów- no labourzystowskie, jak i koalicji Partii Liberalnej z Partią Narodową, wprowadzały coraz bardziej restrykcyjne środki, zamykające drogę morską dla szukających azylu boat people. Wskażmy tylko na: 1. przymusowe przetrzymywanie w zamkniętych ośrodkach (detention); 2. Czasowe wizy ochronne (temporary protection visas) oraz 3. rozpatrywanie wniosków o azyl poza terytorium Australii (offshore processing).

Przymusowe zatrzymania stosowane są na różną skalę od czasów labourzy- stowskiego rządu Paula Keatinga (1992 r.). W 2004 r. Sąd Najwyższy uznał takie zatrzymania za zgodne z konstytucją. Do obecnie zamkniętych, lecz poprzednio od- grywających dużą rolę i wzbudzających liczne protesty należały obozy Port Hedland i Curtin w Australii Zachodniej oraz Woomera w Australii Południowej, gdzie miały miejsce zamieszki i strajki głodowe (HREOC 1998; HREOC 2004; DIBP 2017b, s. 4).

(18)

Zniechęceniu przybyszy bez ważnej wizy służyło wprowadzenie w 1999 r. przez rząd Johna Howarda wiz czasowych (Temporary Protection Visas). Gabinet ALP kie- rowany przez premiera Kevina Rudda zlikwidował wizy czasowe dla uchodźców w 2008 r., ale zostały one przywrócone w grudniu 2014 r. przez rząd koalicji na czele z Tonym Abbottem (Phillips, Spinks 2013).

W 2001 r. po incydencie z boat people podjętymi z uszkodzonej indonezyjskiej łodzi rybackiej przez norweski kontenerowiec Tampa, który w celu umożliwienia im lądowania na Wyspie Bożego Narodzenia wpłynął na wody terytorialne Australii, Parlament przyjął rządowy plan – Strategia Pacyfiku (Pacific Strategy), popularnie zwany Pacific Solution (Spinks 2011; Senate 2002). Wyłączono szereg wysp na pół- noc od kontynenty z australijskiej strefy migracyjnej, co oznaczało, iż osoby niebę- dące obywatelami Australii, a na nich lądujące bez ważnej wizy nie mogły zgłaszać tam swoich roszczeń do statusu uchodźcy. Zgodnie ze zmienionym prawem, roz- patrywanie podań o azyl owych irregular maritime arrivals, którzy wylądowali na wyspach lub zostali przechwyceni przez australijską marynarkę wojenną, ale nieza- wróceni do Indonezji, przebiegało poza Australią (offshore processing). W tym celu Canberra podpisała umowę z władzami Papui Nowej Gwinei, na mocy której stwo- rzono obóz zatrzymań na wysepce Los Negros u brzegu Wyspy Manus, oraz z rzą- dem Nauru, gdzie powstał analogiczny ośrodek. W obu miejscach, prowadzonych przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji, a finansowanych przez Australię, przetrzymywano osoby ubiegające się o status uchodźcy aż do czasu podjęcia decyzji w ich sprawie. Procedura nie podlegała prawu australijskiemu, a składający podania nie mieli dostępu do australijskiej pomocy prawnej ani gwarancji, że jeśli zostaną uznani za uchodźców, to osiedlą się w Australii. Ogółem w tych ośrodkach offshore przebywało 1637 osób (w olbrzymiej większości z Afganistanu i Iraku), z czego aż 1547 znalazło się tam do maja 2002 r., a następnie – ze względu na sku- teczność podjętych przez władze środków zniechęcających do przypłynięcia do Australii – ten strumień migrantów w praktyce na pewien czas się skończył (DIMIA 2005; Phillips 2012).

Po dojściu do władzy rząd Partii Pracy, kierowany przez Kevina Rudda, w 2008 r. zakończył politykę Pacific Solution, w tym rozpatrywanie podań o wizy uchodźcze w trybie offshore processing. W tej sytuacji rozpoczęła się nowa fala boat people, tym razem na dużą skalę. W sumie w okresie rządów ALP 2008–2013 do australijskich brzegów dotarło ponad 51 tys. ludzi (Phillips 2014a). Ostatecznie rząd laburzystow- ski Julii Gillard doszedł do porozumienia z rządami Papui Nowej Gwinei i Nauru i zdecydował przywrócić procedurę offshore processing na małej wysepce koło Wyspy Manus oraz na Nauru (Phillips 2014b). Ale to koalicyjny gabinet Tony’ego Abbotta, zgodnie z przedwyborczymi obietnicami, rozpoczął Operację Suwerenne Granice (Operation Sovereign Borders) (Abbott 2013; Coalition’s 2013). Marynarka wojenna, przy bardzo ograniczonym dostępie mediów, podjęła akcję zatrzymywa- nia i zmuszania do powrotu łodzi płynących z Indonezji i Sri Lanki (Phillips 2017a).

Raptownie spadła liczba ludzi, którzy taką drogą dostali się do Australii, a od lipca 2014 r. nikomu już się to nie udało. Jeśli sytuacja tego wymagała, pasażerów zatrzy- manych statków transportowano do ośrodków Nauru i Manus (Regional Processing Centres). Operacja Suwerenne Granice wywołuje liczne protesty i krytykę tak

(19)

w Australii, jak i zagranicą (AI 2017a; AI 2017b; Ewart 2016; HRW 2017; Cohen 2016; Gilbertson 2016; Hall 2013; Evershed N. et al. 2016). Jednak w 2016 r. Sąd Najwyższy Australii potwierdził konstytucyjność tego rozwiązania. Natomiast, po tym gdy Sąd Najwyższy Papui Nowej Gwinei uznał, że funkcjonowanie obozu Manus jest niezgodne z konstytucją tego państwa, do końca października 2017 r. przepro- wadzono jego likwidację. Dzięki umowie z administracją amerykańską osoby, które uzyskał status uchodźcy są od końca września 2017 przewożone do USA, podczas gdy ci, których podania zostały odrzucone, po zamknięciu obozu mogą, przy zachę- cie finansowej ze strony władz australijskich, powrócić do krajów swojego pochodzenia lub nadal przebywają na terytorium Papui Nowej Gwinei (Doherty 2017;

Davidson 2017).

Mimo burzliwych debat i znaczenia w polityce wewnętrznej, na przełomie XX i XXI wieku boat people stanowili, poza wyjątkowymi sytuacjami, niewielki odsetek uchodźców uzyskujących prawo osiedlenia się w Australii. Zarazem liczba uchodź- ców, nawet ujęta razem z osobami niespełniającymi warunków Konwencji ONZ, lecz znajdującymi się w podobnym położeniu i przyjmowanymi ze względów humanitarnych, od połowy 2002 r. nigdy nie przekroczyła 11% imigrantów, z wyłącze- niem przybyłych z Nowej Zelandii na podstawie układu z 1973 r. (zob. tab. 1.). Przy tym trzeba podkreślić, że przez cały ten okres dzięki Australijskiemu Programowi Humanitarnemu Canberra kontynuuje politykę przyjmowania uchodźców i przyznaje azyl innym migrantom ze względów humanitarnych oraz pozostaje jednym z głównych miejsc stałego osiedlenia uchodźców w ramach programów ONZ osiedlania w państwach trzecich (Phillips, Karlsen bez daty; Karlsen 2016; UNHCR 2016b, s. 57, 59, 65).

Zakończenie: polityka imigracyjna w narodowym interesie

Premier Australii Malcolm Turnball, ogłaszając 18 kwietnia 2017 r. zmiany w systemie wiz dla kwalifikowanych pracowników, krótko ujął sedno imigracyjnej polityki swojego państwa: „Program migracyjny powinien działać jedynie w naszym narodowym interesie”. Podkreślił, że Australia jest najlepszym wielokulturowym społeczeństwem na świecie, że „jesteśmy imigranckim narodem, lecz pozostaje fak- tem, że australijscy pracownicy muszą mieć pierwszeństwo do australijskich miejsc pracy. […] Nasze reformy będą miały prosty cel australijskie miejsca pracy i australijskie wartości” (Anderson 2017b). Ten drugi element ma zostać wzmocniony poprzez zaostrzenie dostępu do obywatelstwa, w tym podniesienie poziomu związa- nego z tym egzaminu, w większym stopniu uwzględniającym owe wartości, w tym język. „Obywatelstwo jest w centrum naszej narodowej tożsamości, jest podstawę naszej demokracji” – dodał (Benson 2017).

Tę generalną wizję polityki imigracyjnej uszczegółowia publikacja Ministerstwa Imigracji i Ochrony Granic ogłoszone dwa lata wcześniej Strategy 2020. Wśród wy- mienionych na pierwszym miejscu celów tej instytucji widnieją: „utrzymywanie suwerenności Australii poprzez ochronę naszych granic i terytorialnej integralno- ści”, tak na lądzie, jak i obszarach wodnych, przyczynianie się do narodowego bez- pieczeństwa oraz „identyfikowanie i zarządzanie ryzykiem związanym z migracją

(20)

i handlem przez granicę” (DIBP 2015, s. 10). Zapowiedziano także wzmocnienie spójności australijskiego społeczeństwa i rozwoju gospodarczego poprzez programy migracyjne, stałe i czasowe, w tym uchodźcze i humanitarne oraz poprzez przy- znawanie obywatelstwa. „Będziemy regularnie dokonywać przeglądu i wzmacniać nasze stałe i czasowe programy wizowe w celu wsparcia gospodarczego rozwoju, promocji Australii jako atrakcyjnego miejsca dla wykwalifikowanych imigrantów, międzynarodowej turystyki, edukacji i biznesu oraz wypełniać nasze międzynaro- dowe humanitarne i ochronne zobowiązania”, w tym udział w rozsiedlaniu uchodź- ców jako kraj stałego osiedlenia. Jednocześnie zapewniono, iż wszechstronny sys- tem wizowy będzie sprzyjał wydawaniu wiz za granicą (offshore authorisation), aby przeciwdziałać nielegalnym wjazdom do Australii. Przemyt ludzi będzie zwalczany, niezgodna z przepisami imigracja będzie powstrzymywana, rygorystyczny system ustalania praw do azylu zachowany, a osoby, które dostały się i pozostają w Australii w sprzeczności z przepisami będą zatrzymane. Ci, którzy azylu nie uzyskają, będą zatrzymywani, wysyłani do kraju pochodzenia lub do krajów trzecich, aczkolwiek Australia wesprze trwałe rozwiązanie problemu ludzi szukających możliwości uzyskania azylu (DIBP 2015, s. 16, 18).

Powyższy przegląd australijskiej polityki imigracyjnej u progu XXI wieku za- rysował nie tylko jej stan obecny, lecz również prowadzące doń przemiany wraz z ich politycznymi, społecznymi i gospodarczymi uwarunkowaniami. Prześledzenie tej ewolucji jeszcze lepiej odsłoniło trwałość, a nawet wzmocnienie roli państwa, szczegółowo planującego i rygorystycznie prowadzącego politykę imigracyjną. Jej przekształcenia w historycznie zmiennych okolicznościach wewnętrznych i mię- dzynarodowych, także dziś w dobie postępującej globalizacji, mają na celu efektyw- ny rozwój gospodarczy i demograficzny oraz maksymalizację zysków dzięki zdoby- waniu najbardziej pożądanych kategorii osadników, a ostatnio także pracowników czasowych. Jednocześnie usiłuje się to łączyć z takim zabezpieczeniem granic, aby, także w przypadku przyjmowania uchodźców i ludzi znajdujących się w podobnym położeniu, nie naruszać poczucia bezpieczeństwa i spójności społecznej. Przeciwnie, polityka imigracyjna sprzęgnięta z polityką wielokulturowości, która próbuje spro- stać kulturowym i społecznym wyzwaniom powstałym w wyniku długotrwałej masowej imigracji, mimo napięć i zagrożeń wynikających z wewnętrznego zróżnicowa- nia, nadal stosunkowo skutecznie służy jako narzędzie „budowania narodu”.

Tabela 1. Imigracja do Australii 1984–1985 – 2015–2016. Liczba wydanych wiz Rok

budżetowy

Program Migracyjny

Program Humanitarny

Procent wiz z Progr.

Human. w całości wiz imigracyjnych Łączenie

rodzin Kwalifikacje

zawodowe Specjalne

uprawnienia Suma

1984–85 44 200 10 100 200 54 500 14 207 20,7

1985–86 63 400 16 200 400 80 000 11 700 12,8

1986–87 72 600 28 500 600 101 700 11 291 10

1987–88 79 500 42 000 600 122 100 11 392 8,5

1988–89 72 700 51 200 800 124 700 11 309 8,3

1989–90 66 600 52 700 900 120 200 12 415 9,4

1990–91 61 300 49 800 1 200 112 200 11 284 9,1