Polska XVII wieku

KARTA PRACY

Polska XVII wieku

Grupa I

Do zerwania sejmu nie zażywano osób rozumem i miłością dobra publicznego obdarzonych, bo też tego i nie potrzeba było. Lada poseł ciemny jak noc, utrzymany na sejmiku posłem przez partie Czartoryskich, nie szukając pozornych przyczyn, odezwał się w poselskiej izbie: „Nie ma zgody na sejm!” – i to było dosyć do odebrania wszystkim mocy sejmowania. A gdy go marszałek spytał:

„Co za racja?” – odpowiedział krótko: „Jestem poseł, nie pozwalam” – i to powiedziawszy, usiadł jak niemy diabeł, na wszelkie prośby i nalegania innych posłów o danie przyczyny zatamowanego sejmu nic więcej nie odpowiadając, tylko to jedno: „Jestem poseł”. A potem wymknąwszy się nieznacznie z poselskiej izby, zaniósł do kancelarii manifest o nieważność sejmu racjami w gabinecie Czartoryskich nataszowany i podsunięty zrywaczowi.

Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, 1840.

Pytania do tekstu:

1. Kto zmógł zrywać sejmy w Polsce?

2. Jaka mogła być przyczyna zerwania sejmu?

3. Jaka była procedura zrywania sejmu?

Grupa II

Nieokiełznana wolność, w jakiej Polacy żyją, i prawo, pozwalające opłacać pieniędzmi za wszelkie zbrodnie, są powodem, że pomiędzy innymi przywarami zabójstwo jest w Polsce bardzo

zwyczajne. […] Sami oni mówią, że u nich za pieniądze można przed sądem dostać tyle fałszywych przysiąg, ile polskich złotych na to chce się wydać. […]

Jak we wszystkim zaś, tak i w gotowaniu są Polacy bardzo niechlujni. Potrawy przynoszą na stół nie od razu, lecz jedną po drugiej, ponieważ zaś potraw tych jest czasami dziewięć, piętnaście lub dwadzieścia, dwadzieścia każdej miski biorą, trwają ich uczty przez długie godziny. Żrą chętnie tłusto.

Ulryk van Verdun, Relacje…, 1670 – 1672.

Wolność szlachecka

Naszy przodkowie, gdy do wolności przyszli, zabiegali temu wszelakim sposobem, żeby król tyranem być nie mógł, żeby im majętności, żony, dzieci brać nie mógł, żebym siedział bezpiecznie na swym bez strachu żadnego, a temu nie zabiegali, żeby mi sąsiad możniejszy tyranem nie był.

Anonimowy pisarz polityczny z początku XVII wieku.

Pytania do tekstów:

4. Jaki obraz polskiego szlachcica wyłania się z powyższych tekstów?

5. Co stało się powodem upadku polskiej szlachty?

6. Czego symbolem jest opisany wyżej sposób biesiadowania przez Polską szlachtę?

Grupa III

Przestrogi dla Polski – liberum veto Powiedziałem ci nieraz, miły bracie,

Że to po polsku: nie pozwalam, po łacinie veto.

Wiem. Niechże wedle sensu swego ktoś przedkłada, To będzie z łacińskiego vae, polsku: biada.

Jakbyś rzekł: biada to, zły nie pozwala Na dobre i tym słówkiem ojczyznę rozwala.

Wacław Potocki

Polska anarchia

„Nierządem Polska stoi” – nieźle ktoś powiedział.

Lecz drugi odpowiedział, że nierządem zginie.

Pan Bóg ma nas za błaznów. I to prawdy blisko, Że między ludźmi Polak jest Boże igrzysko.

Krzysztof Opaliński

Pytania do tekstu:

7. Jakie były według autorów powyższych wierszyków powody osłabienia Polski?

8. Jaki obraz polskiego szlachcica wyłania się z powyższych tekstów?

9. Jak można było ratować Polskę przed upadkiem?