Antoni Bądkowski
Spór o "Wesołą wdówkę"
Palestra 3/11(23), 116-118
fffzoywjff/t
Z /łC R /llIC Z /i/ł
Spór o „W eso łq w d ó w k ę “
Spór tak i, ja k donosi T h e A m erica n Journal of Comparative L a w (n r 1 z 1959 r.), b y ł p rzed m io tem rozpoznania przez Sąd A p elacyjn y w Londynie.
M uzykę do tej o p e re tk i skom ponow ał w iedeńczyk F ra n z L eh ar. Li b re tto zostało n apisane rów nież przez dwóch wiedeńczyków , b ra c i S tein . P ierw sze p rzed staw ien ie o p e re tk i odbyło się w W iedniu w 1905 roku. W A nglii po raz p ierw szy w ystaw iono ją w 1907 roku. Je d e n z b ra c i S teinów zm arł w 1921 roku, a drugi w 1940 r. L e h a r zm arł w 1948 r.
W 1905 ro k u kom pozytor i obaj libreciści zaw arli um ow ę z firm ą Bloch w B erlinie, n a m ocy której m iędzy innym i przyzn ali tej firm ie w yłączne p ra w o ek sp lo atacji i oddaw ania sztuki do w ystaw iania na scenach w jak im k o lw iek k r a ju i w dowolnym języku — sa zapłatą od pow iednich tan tie m autorskich.
Na po dstaw ie te j um ow y firm a Bloch zaw arła um owę z o byw atelem angielskim G. E dw ardsem , w m yśl k tórej E dw ards 'uzyskał w yłączne praw o w y staw ian ia sztuki w języku angielskim w całej A nglii łącznie z dom iniam i i koloniam i o raz w S tan ach Zjednoczonych. P ierw sza um o w a poddan a b y ła p ra w u niem ieckiem u, druga — p ra w u angielskiem u. E dw ards zm arł w 1915 roku. P ra w a po nim przeszły w drodze spadku, a n a stęp n ie dokonanej cesji n a różne osoby, b y wreszcie znaleźć się w ręk ach firm y L oew ‘s Incorporated. A utorzy otrzym yw ali ta n tie m y od w szystkich osób, k tó re p rzejm o w ały kolejno praw a w ystaw iania operetki.
P otem je d n a k a u to rzy doszli do wniosku, że p raw a przyznane E d w ar- dsow i n ie b y ły p rzen ośne i że po śm ierci Edw ardsa p raw a te p ow róciły do autorów . W szczęte p e rtra k ta c je n ie doprow adziły do w y n ik u i w 1955 r. firm a L oew ‘s Incorporated w ystąpiła przeciw ko spadkobiercom autorów do sądu w Londynie ze sk arg ą o n aruszenie jej w yłącznych p ra w do w y staw ian ia o p eretk i w języ k u angielskim w A nglii i żądała ustalenia, że p raw o to w yłącznie jej przysługuje.
Zagadnienie, k tó re w y m ag ało 'rozstrzygnięcia przedw stępnego, p o le gało na ustaleniu, czy z m ocy um owy pom iędzy firm ą Bloch a a u to ra m i firm a ta zyskała u p raw n ien ie do dalszego cedow ania swoich p raw
in-N r 11 A N T O N I B Ą D K O W S K I 117
nym osobom, a jeżeli u p raw n ien ie tak ie uzyskała, to czy rzeczyw iście p raw a te scedow ała na Edw ardsa.
Sąd pierw szej in sta n c ji pow ołał dw óch biegłych w (prawie niem iec kim , obu profesorów un iw ersy tetó w 'niemieckich. E ksperci zgodnie uznali, że w m yśl a rt. 133 niem ieckiego kodeksu cyw ilnego um ow y po w in n y b yć in te rp re to w a n e tak , b y w ykład nia odpow iadała zam iarom stro n , a nie ty lk o na pod staw ie dosłow nego znaczenia u ży ty c h w yrazów , że firm a Bloch inie m ia ła u p raw nień do scedow ania sw ych p r a w w ca łości, w reszcie że u m ow a zaw arta przez tę firm ę z a u to ram i je s t z istoty sw ej 'urnową agencyjną, n a m ocy k tó re j firm a Bloch b yła zobow iązana do w yk orzy sty w an ia operetki przez po w ierzan ie odpow iednim osobom w ystaw ian ia jej w Niem czech i za granicą oraz do p o d ejm o w ania w szy stk ich czynności p raw n y c h niezbędnych do w ykon ania tego zobo w iązania. Biegli zgodni b y li rów nież co do tego, że um ow a za w iera ła o d stąp ien ie p rzez au to ró w p ra w do w ystaw iania utw o ru na rzecz firm y Bloch. Jednak że, podczas gdy jed e n z ekspertów w ypow iedział pogląd, że w łaśnie tak ą czynnością w y n ik ającą z p ra w i obow iązków w y p ły w a ją c y c h z um owy agencyjnej b y ły um ow y o p rzek azan ie ty c h p ra w in nym osobom, m.i. Edwairdsowi, d ru g i ek sp ert b y ł przeciw nego zdania. U w ażał on, że odstąpienie p ra w do w ystaw iania u tw o ru na w a ru n k a ch , iż m ogą one być dalej cedow ane, nie w y p ły w a z um ow y agencyjnej i że m u sia ło b y ono być specjalnie w um ow ie zastrzeżone. Obaj e k sp erci pow oływ ali się n a k o m en tarze i inne dzieła nauk ow e będące podstaw ą ic h wniosków.
Sąd uznał, że w yw ody ekspertów , choć n a d e r in teresu jące, nie d a ją p o d staw y do oparcia n a nich w y ro k u . O p ierając się na ogólnych zasa dach p raw a , sąd doszedł do w niosku, że w rzeczyw istości um ow a p o m iędzy E dw ardsem a firm ą Bloch p rzy zn aw ała E dw ardsow i ty lk o p ra w a osobiste, w ygasające w raz z jego śm iercią. W szyscy więc następ cy E d w ard sa mogą być uw ażani jed y n ie za zastępczych w ykonaw ców licencji, k tó ry c h firm a Bloch m ogła uznać lub nie. Nie sta li się oni w łaścicielam i p ra w w ystaw ienniczych, gdyż nie m ogli ich n aby ć od E dw ardsa, a to wobec osobistego c h a ra k te ru jego p raw . Z ty c h w zglę dów sąd oddalił powództwo firm y L oew ‘s Incorporated.
W ap elacji w y ro k sądu pierw szej in stan cji został uchylony. Sąd a p e la c y jn y rów nież stan ął n a stanow isku, że w nioski ek sp ertó w nie d a ją p o d staw y do oparcia na n ich w yroku. Wobec tego sąd p rz y stą p ił do rozw ażenia c h a ra k te ru um ow y zaw artej pom iędzy firm ą Bloch a E d w ardsem . W ty m względzie je d n a k sąd apelacyjny nie zgodził się z są dem pierw szej instancji. R ozw ażając okoliczności zaw arcia um ow y
118 N r 11
pom iędzy firm ą Bloch a E dw ardsem , k tó ry był w y bitny m angielskim przedsiębiorcą tea tra ln y m , sąd apelacyjny doszedł do wniosiku, że za m iarem stro n n ie m ogło być p rzyznanie Edw ardsow i jed y n ie licencji osobistej. W yłożenie znacznych kasztów na tłum aczenie i a d a p ta c ję o p e re tk i oraz kosztów rek la m y w skazuje na to, że zam iarem stro n m u siało być odstąpienie E dw ardsow i nie tylko osobistego p ra w a w y sta w iania tej o peretki, lecz rów nież praw a do odstępow ania n a b y ty c h p ra w w y staw ienniczych innym osobom z praw em dalszej cesji. Że ta k i b y ł z a m iar strcin, w yn ik a rów nież iz dalszego przebiegu w zajem n y ch ich stosunków , gdyż zarów no firm a Bloch, ja k i auto rzy p rzy jm o w a li ta n tiem y od następców p ra w Edw ardsa.
Jedn akże — wyw odzi sąd apelacyjny — samo to ustalenie nie roz strzy ga jeszcze spraw y. W czasie k ied y umowa była za w a rta , obow ią zujące praw o angielskie g w arantow ało autorom ich p raw o a u to rsk ie na czas ich życia oraz na o k res 7 lat p o ich śmierci. U staw a z 1911 ro k u rozszerzyła trw a n ie p ra w auto rsk ich do lat 50 po śm ierci au to ra. U sta w a t a przyznała osobom m ający m licencję wcześniejszą p ra w o opcji n a dalszy ok res trw a n ia praw a autorskiego powyżej lat 7. N iem niej je d n a k — zdaniem sądu — opcja ta nie powoduje utrzymania w m ocy p raw a wyłącznego. W tych w a ru n k ach tik a rżąca firm a m oże dom agać się praw a Wyłącznego ty Jk c w ciągu 7 lat od daty śm ierci au to ró w .
W edług p ra w a angielskiego okres ten liczy się osobno dla tw órców lib re tta , z k tó ry c h o sta tn i zm arł w 1940 roku, i d la tw ó rc y m uzyki, k tó ry zm arł w 1948 roku. Z tego względu firm ie Loew ‘s p rzy sługiw ały do roku 1947 p raw a w yłączne do lib re tta, a do roku 1955 p ra w a w y łączne do m uzyki. Od tego zaś czasu jest ona posiadaczem licencji n ie w yłącznej, k tó ra 'jej będzie przysługiw ać do wygaśnięcia p r a w a u to rsk ic h do lib re tta i do m uzyki. Za w ykonyw anie tych p ra w je s t o na obow ią zana płacić ta n tie m y auto rsk ie. Ma ona rówinież p raw o uipoważmiamiia innych do w ystaw iania d anej operetki, ale nie posiadając od w y m ie n io nych wyżej term in ó w licencji w yłącznej, nie może o na — w fakcie późniejszego 'udzielenia p rze z spadkobierców p raw a w y sta w ian ia ope re tk i in ny m osobom - - u p atry w ać naruszenia swych p raw .
Spór o „K o c h a n k a Lady C h a tte r le y “
T ym razem sp raw a 'toczyła się przed Sądem N ajw yższym w Tokio. W ydaw ca i tłum acz znanej powieści L aw rence‘a uznani zo stali za w in n y ch p rzestęp stw a z a rt. 175 japońskiego kodeksu k a rn e g o , k tó ry s ta
