Działalność Milicji Ludowej na Lubelszczyźnie w latach 1918 - 1919

Emil Horoch

Działalność Milicji Ludowej na

Lubelszczyźnie w latach 1918 - 1919

Rocznik Lubelski 11, 25-39

EM IL HOROCH

DZIAŁALNOŚĆ MILICJI LUDOWEJ NA LUBELSZCZYZNIE W LATACH 1918— 1919

Międzynarodowy ruch robotniczy od chwili powstania wysuwał w swoich programach hasło powszechnego uzbrojenia klasy robotniczej. Z organizacjami wojskowymi, wyłonionymi z proletariatu, spotykamy się w okresie ostrych walk klasowych toczonych przez robotników i chłopów z klasami posiadającymi. Pierwsze oddziały wojskowe, jakimi były organizacje milicyjne, powstają w okresie rewolucji 1905—1907. W grudniu 1905 r. Centralny Komitet Polskiej Partii Socjalistycznej w swojej odezwie wysuwa następujący postulat: „Dla obrony życia i mienia obywateli od napaści jeszcze posłusznego caratowi wojska, policji i rabusiów organizuje się (milicja i samoobrona w każdym domu” h Oddziały milicyjne organizowane były również przez Socjal­ demokrację Królestwa Polskiego i Litwy. Największy rozwój osiągnęły one na terenie Zagłębia Dąhrowsikiego, gdzie były powoływane przez Rewolucyjny Komitet Bezpieczeństwa Publicznego w Sosnowcu 1 2.

Postulat uzbrojenia proletariatu stał się ponownie aktualny w okre­ sie formowania się państwa polskiego w latach 1918—1919. W tym czasie poszczególne partie i organizacje polityczne tworzyły swoje bo­ jówki zbrojne. W pierwszym okresie niepodległości działały następujące organizacje militarne: endecka Straż Narodowa, Milicja Ludowa związa­ na z PPS, Czerwona Gwardia Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, różnego rodzaju milicje i policje samorządowe oraz różne organizacje byłych wojskowych. Oblicze polityczne tych organizacji wojskowych było różnorodne, od prawicowych po rewolucyjne, związane z klasą ro­ botniczą i chłopstwem. Do tych ostatnich należała ML, której działal­ ność przypada na okres od listopada 1918 r. do lipca 1919 r.

Milicja Ludowa wywodziła się bezpośrednio od działającego w ostat­ nim okresie I wojny światowej Pogotowia Bojowego PPS. Pogotowie Bojowe PPS zostało utworzone pod koniec 1917 r. w oparciu o kadrę by­ łych członków organizacji bojowej PPS i członków partii wchodzących w skład Legionów. Działalnością swoją PB obejmowało obszar Królestwa Polskiego, podzielonego wówczas na okupację niemiecką i austriacką 3. Rozpoczęcie działalności dywersyjnej wiązało się z przejściem PPS w połowie 1917 r. do wyraźnej opozycji wobec państw centralnych. Pogo­ towie Bojowe rozpoczyna wtedy szeroko zakrojoną działalność.

1 PPS — Lewica. 1906—1918. Materiały i dokumenty. T. 1 (1906— 1910). W a r­ szaw a 1961, s. 56.

2 SDKPiL w rewolucji 1905—1907. W a rsza w a 1955, s. 260.

* A. L e i n w a n d Pogotowie Bojowe PPS (1917—1918). Z eszyty N aukow e W AP. W a rsza w a 1966, s. 98.

26 E M IL H O R O C H

Na czele PB stało kierownictwo z przewodniczącym T. Arciszewskim na czele. Kierownictwu PB podlegał Sztab Bojowy, któremu podporząd­ kowani byli dowódcy Pogotowia w 12 okręgach, na jakie podzielony był obszar Królestwa. Dowódcą okręgu lubelskiego był Józef Kobiałko ps. Wałek. W terenie działały szóstki bojowe, które podlegały instrukto­ rowi okręgowemu. W szeregach PB spotykamy głównie młodzież, robot­ ników i inteligencję. Podstawowy trzon organizacji stanowili członkowie PPS 4. Pogotowie Bojowe, którego kierownictwo opanowane było głów­ nie przez elementy centrowe, posiadało ścisły kontakt z Polską Organiza­ cją Wojskową. Łączność tą z ramienia PB utrzymywali: J. Korczak i T. Szturm de Sztrem, zaś POW reprezentował Jan Zdanowicz-Opieliń- ski ps. Wojsznar 5.

Rok 1918 przynosi nasilenie wystąpień PB PPS skierowanych prze­ ciwko okupantom. Zapoczątkowano akcje konfiskaty pieniędzy tzw. „eksy” . Jednego z „eksów” dokonano na Lubelszzcyźnie, w osadzie Gar­ bów pod Lublinem. Skonfiskowano wówczas kilkadziesiąt tysięcy koron. W tej akcji, kierowanej przez J. Kobiałko, uczestniczył Marian Buczek ps. Szturmer. Z innych akcji PB na terenie okręgu lubelskiego należy wymienić dokonanie zamachu na komisarza tajnej policji politycznej — Terleckiego 6.

Z chwilą gdy władza okupantów zaczęła się załamywać, jesienią 1918 r. Wydział PB PPS rozpoczął przygotowywać plany reorganizacji Pogotowia w kadry przyszłej, szerszej organizacji milicyjnej. Inną przy­ czyną, która przyspieszyła powołanie Milicji Ludowej było spodziewane utworzenie przyszłego rządu, w którym PPS zamierzała odegrać niepo­ ślednią rolę. W tym celu czołowi działacze PB i uczestnicy kursów instruktorskich tej organizacji zostali wysłani do Lublina, gdzie miał po­ wstać rząd. Wnioski w sprawie utworzenia ML, jako własnej siły zbroj­ nej PPS, wysuwane były już wcześniej, m. in. na Radzie Partyjnej PPS w październiku 1918 r. Domagały się tego szczególnie elementy lewicowe w partii widząc w ML siłę zbrojną przyszłych rządów ludowych 7.

Powstanie ML było ściśle związane z rozbrajaniem wojsk niemieckich i austriackich na terenie Królestwa. Pierwsze oddziały ML były uzbro­ jone w broń, którą odebrały okupantom. Rozpoczęciu działalności przez ML sprzyjał również fakt, że w kraju toczyła się walka między siłami prawicy i lewicy społecznej.

Działalność ML związana była bardzo ściśle z powstaniem Rad Dele­ gatów Robotniczych i Folwarcznych. Świadczy o tym fakt powoływania ML przez nowo powstałe Rady, oraz to, że działała ona jedynie na terenie byłego Królestwa Polskiego, które stanowiło silny ośrodek działalności RDRiF 8.

Milicja Ludowa grupowała w swych szeregach przeważnie robotników i chłopów. Taki skład socjalny powodował, że wiele akcji i wystąpień ML miało charakter rewolucyjny. Z ML współpracował Związek b. Wojsko­

4 T am że, s. 105— 106. 5 T am że, s. 104 6 Tam że, s. 109— 110.

7 A. L e i n w a n d Z dziejów ML w latach 1918—1919. „Z P o la W a lk i” 1965 n r 1, s. 64.

D Z IA Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918—1919) ₂₇

wych w Rosji, za pośrednictwem którego do szeregów milicyjnych przeni­ kały idee Rewolucji Październikowej. Rozwój ilościowy ML postępował bardzo szybko i już pod koniec 1918 r. liczyła ona ok. 6 tysięcy członków 9.

Działalność ML na terenie województwa lubelskiego rozpoczęła się w pierwszych dniach listopada 1918 r. W tym okresie upada władza oku­ panta austriackiego, powstaje Lubelska Rada Delegatów Robotniczych i rząd Daszyńskiego. Milicja Ludowa została powołana na pierwszym po­ siedzeniu Lubelskiej Rady Delegatów Robotniczych jako jej organ. Powo­ łaniem i organizacją ML zajął się również rząd Daszyńskiego, który w instrukcji nr 1 do komisarzy ludowych polecał organizację ML 10 11.

Okres działalności ML jako organu LRDR był krótki. Z chwilą gdy w Lublinie ukonstytuował się rząd Daszyńskiego przedstawiciele PPS, którzy stanowili większość w Radzie, doprowadzili do podporządkowania ML rządowi. Komendantem ML został mianowany Stefan Kirtiklis-Sewer. Lubelskie oddziały ML zostały podzielone na dwie grupy: formację sta­ łą i rezerwę. Formacja stała liczyła ok. 300 ludzi, natomiast rezerwa skła­ dała się z robotników lubelskich fabryk. Liczebność ML po przeprowa­ dzeniu weryfikacji w styczniu 1919 r. wynosiła 5 oficerów, 55 podofice­ rów i 310 szeregowców n .

Struktura organizacyjna ML w Lublinie była następująca: komenda, 3 kompanie ML, rezerwa, oddział wywiadowczy, oddział roboczy i kance­ laria 12. W lubelskiej ML główną rolę odgrywali b. członkowie PB PPS, a szczególnie tacy działacze jak: J. Kobiałko i M. Buczek. Stanowiska kierownicze były obsadzone przez członków PPS 13.

Z chwilą gdy władza okupanta austriackiego na terenie Lubelsz­ czyzny przestała istnieć, w wielu miejscowościach zostały utworzone od­ działy ML. Oddziały takie często powstawały samorzutnie, zwłaszcza w tych miastach i gminach, gdzie silne wpływy posiadali członkowie PPS, PB, POW i b. legioniści. Skład społeczny i działalność w szeregach tych oddziałów działaczy PPS i PSL „Wyzwolenia” powodował, że przyjmo­ wały one nazwę ML 14. Milicja Ludowa została powołana we wszystkich gminach powiatu krasnostawskiego. Do jej podstawowych zadań należało utrzymywanie porządku i bezpieczeństwa publicznego1S. Silną pozycję, ze względu na ilość posterunków ML i liczebność jej członków, zajmował powiat hrubieszowski, w którym posterunki ML znajdowały się w nastę­ pujących miejscowościach: Kry łów — 4 milicjantów, Kosmów — 4, Slipcze — 4, Gródek — 8, Horodło — 4, Matcze — 3, Uściług — 5 milic­ jantów le. Siecią posterunków ML objęty został również powiat

chełm-9 H. M a l i n o w s k i Polski ruch robotniczy wobec Rewolucji Październi­ kowej. „Z P o la W a lk i” 1967 n r 3, s. 124.

10 W. Z y ś k o Struktura władz policyjnych województwa lubelskiego 1918 — 1939. „A rcheion” T. 46:1967

11 S. K r z y k a ł a Rady Delegatów Robotniczych na Lubelszczyźnie 1918— 1919. L u b lin 1961, s. 135, 137, (p raca pow ielona).

18 A rc h iw u m Z ak ład u H isto rii P a r tii (AZHP), I n s ty tu c je Tym czasow ego R zą­ d u L udow ego w L u b lin ie 1918— 1919 (ÏTRL), sygn. 129/4, k. 16.

,s S. K r z y k a ł a Rady Delegatów..., s. 135. 14 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 65.

15 F. Ż u r e к Powiat krasnostawski w walce o wolność. „N iepodległość” T. X IV : 1936, s. 414.

19 W ykaz p o ste ru n k ó w M L pow . h ru b ieszo w sk ieg o w ed łu g s ta n u z dn ia 4 V I I 1919 r. W ojew ódzkie A rch iw u m P ań stw o w e w L u b lin ie (W APL), Kom . Pow . P P w H rubieszow ie, sygn. 1.

28 E M IL H O R O C H

ski. Zachowane materiały wymieniają posterunki ML w następujących gminach tego powiatu: Rejowiec — 12 milicjantów, Pawłów — 8, Olcho- wiec — 7, Siedliszcze — 12, Cyców — 6, Staw — 12, Bukowa — 12, Świerże — 9, Turka — brak danych, Żmudź — 6. Wojsławice — 6, Rako- łupy — 12 17. Milicja Ludowa działała również w powiatach: lubartow­ skim (liczba funkcjonariuszy według stanu na dzień 16 marca 1919 r. wynosiła 73 osoby18), siedleckim (129 osób19), zamojskim, janowskim, białopodlaskim.

Trudno ustalić skład społeczny oddziałów ML w tych powiatach. Ze względu na rolniczy charakter tych terenów, należy przypuszczać, że większość milicjantów pochodziła z klasy chłopskiej. Jedynie zacho­ wane akta posterunku ML w gminie Rejowiec (pow. chełmski) stwier­ dzają, że na 12 milicjantów było 4 robotników, 3 rzemieślników i 4 rol­ ników. Komendant posterunku — Władysław Cierpiłowski był instruk­ torem PSL „Wyzwolenie” 20.

Zupełnie inaczej przedstawiała się sprawa w powiecie lubelskim, gdzie duży wpływ na ML wywierała działalność LRDR. Tutaj członkowie ML rekrutowali się w przeważającej części z robotników folwarcznych, któ­ rych uznano za rezerwę ML. Zostali oni zaopatrzeni w karabiny, rewol­ wery i naboje przez ML z Lublina. Donosiła o tym „Ziemia Lubelska” pisząc o m ajątku Abramowice k. Lublina: „W powyższym m ajątku i okolicznych folwarkach służba dworska jest uzbrojona w karabiny, do­ starczone przez ML.” 21

Oddziały rezerwowe ML posiadały jednolite kierownictwo. Komenda rezerwy mieściła się w Zemborzycach. Osobisty kontakt utrzymywał z nią Marian Buczek. Milicja Ludowa często była powoływana przez Komitety Folwarczne i je uznawała za jedyną władzę administracyjną na folwar­ kach 22. Dochodziło również do wspólnego organizowania oddziałów ML przez chłopów i robotników folwarcznych. 21 listopada 1918 r. chłopi ze wsi Wieruszów w gminie Piotrowice, wspólnie z robotnikami folwarcz­ nymi, powołali oddział ML 23.

Na przełomie lat 1918—1919 występuje masowo zjawisko uzbrajania robotników folwarcznych w broń i tworzenia z nich oddziałów ML. O szerokich rozmiarach tej akcji świadczy wypowiedź Jana Kowerskiego, na posiedzeniu Warszawskiego Towarzystwa Rolniczego, który w swym referacie oskarża rządy ludowe o wprowadzenie anarchii na Lubelszczyź- nie. W dalszym ciągu swego wystąpienia oświadczył: „właścicielom ziem­ skim nie wolno sprzedawać zboża, broni nie wolno posiadać, ale wszyscy chłopi są uzbrojeni” 24. O przekazywaniu broni robotnikom folwarcznym przez oddziały ML z Lublina, świadczy fakt utworzenia ML we wsi Wierz- * 10 11 * * * *

18 W APL, К ош . Pow . P P w C hełm ie, sygn. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13. 18 W A PL, Kom. Pow . P P w L u b a rto w ie , sygn. 1.

18 S. K r z y k a ł a Z dziejów KPP na Lubelszczyźnie 1924—1928. W: B ib lio ­ te k a S połeczno-P olityczna. Z ag a d n ien ia H istoryczne, T. I. L u b lin 1967, s. 19.

10 A k ta p o ste ru n k u m ilicji gm iny R ejow iec. W A PL, Kom . Pow . P P w C heł m ie, sygn. 1.

11 „Z iem ia L u b e lsk a ” n r 66, 9 II 1919.

88 S. K r z y k a ł a Z dziejów RDRF Ziemi Lubelskiej. „R ocznik L u b e lsk i” T. III: 1960, s. 213.

88 H. M a l i n o w s k i Program i polityka rolna KPRP. W a rsza w a 1964, s. 67. 84 „Z iem ia L u b e lsk a ” n r 617, 22 X I I 1918.

D Z I A Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918— 1919) 29

chowiska. Oddział ten otrzymał z Lublina 18 karabinów. Milicjanci z Wierzchowisk głosili, że stawiają sobie za cel obalenie rządów burżu- azyjnych2S *. Uzbrojona służba folwarczna często była inicjatorem wielu akcji strajkowych na terenie Lubelszczyzny, m. in. w Niezdowie, gmina Opole, żandarmeria z Karczmisk aresztowała przybyłą tam grupę uzbro­ jonych w karabiny fornali, którzy namawiali miejscowych robotników folwarcznych do strajku 2e.

Istnienie silnych oddziałów ML, często związanych z Radami Delega­ tów, przepojonych silnym radykalizmem, wzbudzało niepokój kół rządo­ wych. Z chwilą gdy premierem rządu został Moraczewski, nastąpiło ścisłe podporządkowanie ML Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Poddając ML swemu kierownictwu rząd Moraczewskiego chciał mieć własną siłę zbroj­ ną, na której mógłby się oprzeć w okresie ostrych walk partyjnych pod koniec listopada 1918 r.27 Po dwudniowej dyskusji, na posiedzeniu rządu w dniu 3 grudnia, zapadła decyzja w sprawie powołania przez rząd pań­ stwowej ML. Po kilku dniach ukazał się dekret w tej sprawie podpisany przez Piłsudskiego.

Ówczesne kierownictwo PPS interpretowało tę decyzję jako krok prze­ ciwko siłom prawicowym. Mówi o tym ściśle poufny okólnik Komendy ML PPS, w którym informuje się podległe placówki, iż rozbrojenie ML jest tylko formalnością, ponieważ faktycznej likwidacji ulegną tylko bojówki prawicowe, zaś państwowa ML będzie kontynuacją poprzed­ niej ML 28.

W odmienny sposób starał się wykorzystać powstanie państwowej ML Józef Piłsudski. Jak podaje w swojej relacji ówczesny komendant ML — Ignacy Boerner, otrzymał on od Piłsudskiego rozkaz zorganizowania pod firmą ML organizacji zbrojnej, w skład której weszliby członkowie bo­ jówek partyjnych o różnym obliczu politycznym. Następnie oddziały te miały zostać rozbrojone, przy czym, po dokładnej selekcji część byłych milicjantów miała zostać wcielona do wojska regularnego, zaś grupa naj­ bardziej radykalnych miała być osadzona w więzieniach 29.

Jeden z przywódców PPS — Zygmunt Zaremba — podporządkowanie ML rządowi tłumaczył trudnościami jakie wynikły z wyżywieniem i umundurowaniem rozrastających się szeregów ML 30. ,

Upaństwowienie ML wywołało poważne zaniepokojenie wśród aktywu tej organizacji. Na naradzie przedstawicieli okręgów, która odbyła się 9 grudnia 1918 r., uchwalono rezolucję, w której domagano się zachowa­ nia klasowego charakteru ML, obsadzenia stanowisk kierowniczych w państwowej ML przez działaczy PPS, zachowania jej demokratycznych tradycji. Rezolucja ta została przekazana obradującemu w Warszawie XV Zjazdowi PPS 31.

Oddziały ML stacjonujące po wsiach i folwarkach województwa lubel­ skiego wzbudzały szczególne niezadowolenie kół ziemiańskich. Niezado­

25 „Z iem ia L u b e lsk a ” nx 623, 28X11 1918. 23 „Z iem ia L u b e lsk a ” n r 37, 251 1919. 27 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 69.

23 J. H o l z e r PPS w latach 1917—1919. W arszaw a 1962, s. 228. 22 H. J a b ł o ń s k i Narodziny II Rzeczypospolitej. W arsza w a 1962, s. 171. 30 Z. Z a r e m b a PPS w Polsce niepodległej 1918—1932. W arszaw a 1934, s. 12. 31 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 72.

зо E M IL H O R O C H

wolenie to wypływało z faktu, że oddziały ML niejednokrotnie stawały po stronie strajkujących chłopów i robotników, broniąc ich przed repre­ sjami władz porządkowych. Milicjanci, silnie związani z miejscową lud­ nością, starali się wszelkie ciężary, jak np. branie podwód, przerzucać na dwory obszarnicze. Donosił o tym Urząd Powiatowy w Krasnymstawie zwracający uwagę Komendzie ML, że nie należy brać podwód w dwo­ rach „jak to miało miejsce kilkakrotnie w Żdannem” 32. Inny wypadek miał miejsce w Rybczewicach (pow. Krasnystaw), gdzie miejscowy poste­ runek ML wystawiał na wiosnę 1919 r. chłopom bezrolnym i małorol­ nym pozwolenia na zakup zboża w dworach. Komisarz powiatowy w Kras­ nymstawie w piśmie do komendanta ML kategorycznie to potępiał i pole­ cał „bezzwłocznie pouczyć wszystkie komendy posterunków Milicji, że do wydawania tego rodzaju pozwoleń nie mają prawa i pociągnąć komen­ danta z Rybczewic do odpowiedzialności” 33.

Milicjanci często dokonywali rewizji w dworach obszarniczych, wi­ dząc w nich jedną z sił kontrrewolucji. „Głos Lubelski” opisuje wypadek jaki miał miejsce w m ajątku Potoczek (pow. janowski) będącym własnoś­ cią Wojciecha Przanowskiego 34.

Zamojskie oddziały ML będące pod wpływami PPS w okresie zbroj­ nego powstania proletariatu Zamościa, w grudniu 1918 r. podporządko­ wały się kierownictwu Komitetu Rewolucyjnego, który został powołany przez Radę Robotniczo-Żołnierską. Postawa taka świadczy o różnicach jakie panowały między dołami a kierownictwem PPS, które było prze­ ciwne rewolucji społecznej 35 *.

Na terenie całego Królestwa panowały napięte stosunki między ML a oddziałami wojskowymi. Do starć ML z wojskiem dochodzi m. in. w Ra­ domiu, gdzie w nocy z 6 na 7 stycznia 1919 r. ML zaatakowała 2 batalion 26 pp, który brał udział w rozbrajaniu komunistycznej Czerwonej Gwardii w Zagłębiu Dąbrowskim i uważany był przez robotników za kontrrewo­ lucyjny 3G. W miejscowości Błonie k. Warszawy oddział ML zaatakował koszary 1 szwadronu jazdy Ziemi Łowickiej i rozbroił ułanów 37. Na Lu- belszczyźnie zdarzały się wypadki rozbrajania patroli wojskowych przez milicjantów. Lubelskie oddziały ML często były używane do ochrony wie­ ców i demonstracji robotniczych. W takich wypadkach dochodziło do starć z prawicowymi bojówkami, które były wspomagane przez wojsko. Na wiecu robotniczym w Lublinie, który odbył się 11 stycznia 1919 r., doszło do starcia z demonstrującymi członkami Narodowej Demokracji. W obronie tych ostatnich wystąpiły oddziały wojskowe i żandarmeria, natomiast po stronie robotników — ML 38.

Do szczególnie ostrych starć dochodziło we wsiach, do których przy­ bywały wojskowe ekspedycje karne. Wysyłane oddziały wojskowe miały za zadanie ochronę majątków obszarniczych przed skutkami strajków, powstrzymywanie chłopów od wyrębu lasów. W marcu 1919 r. w miejsco­ wości Skrzyniec (gm. Piotrków, pow. Lublin) nastąpiło starcie uzbrojo­

32 W A PL, Kom . Pow. P P w K ra sn y m sta w ie , sygn. 2, k. 45. 33 Tam że, k. 39. 34 „G łos L u b e lsk i” n r 325, 26X1 1918. 25 S. K r z y k a ł a Rady Delegatów..., s. 136. 3* A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 75. 37 T am że, s. 74. 38 S. K r z y k a ł a Rady Delegatów..., s. 60.

D Z IA Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918—1918) 31

nych chłopów z oddziałem wojska przysłanym dla zapobieżenia wyrębowi lasów. Podczas walki zginęło dwóch chłopów oraz dwie osoby zostały ranne 39.

Ostre zatargi miały miejsce między chłopskimi oddziałami ML a żan­ darmerią. Przed odzyskaniem niepodległości słowo „żandarm” często było synonimem zaborcy. W latach 1918— 1919 oddziały żandarmerii były używane do tłumienia ruchów rewolucyjnych, dlatego też ML w wielu miejscowościach rozbrajała posterunki żandarmerii, jak np. w Grodo- sławicach (pow. tomaszowski) 40.

Działalność karnych ekspedycji wojskowych wywoływała falę pro­ testów ze strony organizacji robotniczych. Pod wpływem krwawych pacy­ fikacji, które miały miejsce w Żółkiewce i Wólce żółkiewskiej, LRDR na posiedzeniu w dniu 1 stycznia 1919 r. uchwaliła rezolucję protestacyjną. W rezolucji tej czytamy: „Protestujem y przeto [przeciw] mieszaniu się wojska i żandarmerii do spraw ludności kraju. Protestujem y przeciwko gwałtom dokonanym. Żądamy zniesienia sądów wojskowych”. 41.

Oprócz wojska i żandarmerii przeciwko oddziałom ML występowała również i POW. Starcia te miały miejsce w Płockiem, Żyrardowie i w Lu­ bartowie, gdzie pod koniec 1918 r. członkowie POW rozbroili oddział ML42. Działalność ML wywoływała falę ataków ze strony klas posiadają­ cych, które uważały ją za realne niebezpieczeństwo dla swoich intere­ sów. W powiecie krasnostawskim sfery obszarnicze nazywały ML — Gwardią Czerwoną. W miejscowej prasie zamieszczano oszczercze kores­ pondencje, wskutek których dochodziło do wystąpień oddziałów wojska i żandarmerii przeciwko posterunkom ML. Jeden z takich artykułów mó­ wiący, że „Czerwona Gwardia robi w Łopienniku rewolucję”, spowodował atak oddziału wojskowego z Lublina na posterunek ML. Kolejna próba zlikwidowania posterunku ML nastąpiła w Wysokiem. Tutejszy poste­ runek ML składał się 15 ludzi, a komendantem był Hipolit Paroliński, były legionista. Oddział egzekucyjny żandarmerii, złożony z byłych żoł­ nierzy armii austriackiej, aresztował Hipolita Parolińskiego wraz z innymi osobami. Dopiero energiczna akcja miejscowej ludności i członków ML zmusiła żandarmów do uwolnienia zatrzym anych43. Klasy posiadające występowały również ostro przeciwko noszeniu przez milicjantów czer­ wonych opasek na rękawach. Wystąpienia takie miały miejsce w gminie Zakrzew (pow. Krasnystaw) i w Zamościu 44.

W okresie wyborów do Sejmu Ustawodawczego w 1919 r. ML bardzo wydatnie popierała listę kandydatów PPS, przeszkadzając zarazem w agi­ tacji wyborczej innych, prawicowych ugrupowań partyjnych 4S.

Po podporządkowaniu ML administracji państwowej starano się ogra­ niczać jej działalność tylko do utrzymania porządku wewnętrznego. Od tej chwili miała się zajmować ochroną ludności przed napadami band rabunkowych, zabezpieczeniem mienia ludności, wykrywaniem sprawców

*' „Z iem ia L u b e lsk a ” n r 37, 25 1 1919. 40 „G łos L u b e lsk i” n r 325, 26 X I 1918.

41 Rady Delegatów Robotniczych w Polsce. T. II. W a rsza w a 1965, s. 271. 42 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 68.

43 F. Ż u r e к op. cit. s. 416—417.

41 S. K r z y k a ł a Rady Delegatów..., s. 136.

45 B ib lio tek a K atolickiego U n iw e rsy te tu L ubelskiego, A rchiw um J . Steckiego (A rch. J . Steckiego), rk p s 580, k. 4.

E M IL H O R O C H

32

kradzieży, a nawet kontrolą zakładów fryzjerskich 4e. W ten sposób sta­ rano się wyrugować z działalności ML wszelkie akcenty polityczne i ideo­ logiczne. Wiosną 1919 r. MSW starało się objąć ML ścisłą kontrolą rządu. Na mocy okólnika ministra spraw wewnętrznych — S. Wojcie­ chowskiego z dnia 31 marca 1919 r. oddziały ML zostały podporządkowa­ ne komisarzom powiatowym. Komisarze otrzymali również prawo zawie­ szenia w czynnościach służbowych podwładnych im komendantów powia­ towych ML 47. Rozporządzenie to miało na celu dalsze ograniczenie samo­ dzielności ML.

Członków ML starano się kompromitować w oczach mas pracujących i skłócić ML z proletariatem. Dlatego też okólniki MSW zalecały uży­ wanie oddziałów ML jako pomocy przy ściąganiu zaległości podatkowych od ludności, zaś w wypadku strajku rolnego milicjanci mieli aresztować strajkujących robotników folwarcznych 48.

Próby angażowania ML przy ściąganiu rekwizycji zbożowych od lud­ ności wiejskiej nie przyniosły zamierzonego rezultatu. Dnia 15 lutego oddział ML wysłany do m ajątku Zemborzyce, w celu udzielenia pomocy urzędnikowi dokonywującemu rekwirowania zboża, odebrał od niego klu­ cze do magazynów i dokonał podziału zboża między służbę folwarczną 49.

Milicja Ludowa odmawiała wspólnego występowania z oddziałami żan­ darmerii. Komendant ML — Chmielewski oświadczył, że żandarmeria swoim postępowaniem, które przejawiało się w urządzaniu najść, rewizji, brutalnym obchodzeniem się z aresztowanymi, powoduje wzburzenie lud­

ności miejskiej i wiejskiej 50.

Wiosną 1919 r. większą uwagę na lubelską organizację milicyjną za­ częła zwracać miejscowa organizacja KPRP. Wiązało się to z opracowa­ niem programu działania KPRP wśród organizacji militarnych. W kwiet­ niu 1919 r. zastał opracowany przez KPRP projekt platform y politycz­ nej, który miał być przedstawiony na ogólnopolskim Zjeździe Rad Delegatów Robotniczych. Projekt ten postulował wyrugowanie milita- ryzmu, wprowadzenie Milicji Ludowej i Czerwonej Armii. Organizacje te miały służyć potrzebom przyszłej rewolucji proletariackiej S1.

Pracą propagandową w armii i organizacjach militarnych zajmował się Wydział Agitacji w Wojsku przy Sekretariacie KPRP, utworzony na po­ czątku 1919 r. Głównym zadaniem Wydziału Agitacji było stworzenie szerokiej organizacji grupującej żołnierzy, która miała powołać Rady Delegatów Żołnierskich. Dalszym celem pracy Wydziału Agitacji było przygotowanie kadr dla przyszłej Polskiej Armii Czerwonej. Pracą tą kierował przybyły z Rosji Radzieckiej były dowódca Czerwonego Pułku Warszawskiego i Zachodniej Dywizji Strzelców — Stefan Żbikowski 52.

W okresie wcześniejszym, tj. w grudniu 1918 r. na terenie b. Kró­ lestwa Polskiego dochodziło do sporadycznej współpracy ML z komuni­ styczną Czerwoną Gwardią. Na Lubelszczyźnie do takiej współpracy i

za-49 W A PL, Kom. Pow . P P w K ra sn y m sta w ie , sygn. 1, k. 34. 47 Tam że

42 T am że, k. 64.

48 S. K r z y k a l a Rady Delegatów..., s. 166. 50 T am że, s. 215.

51 I. P a w ł o w s k i Polityka i działalność wojskowa KPP (1918—1928). W a r­ szaw a 1964, s. 27.

D Z IA Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918—1919) ₃₃

niku różnic między tymi organizacjami doszło w K raśniku53. Wpływy komunistyczne w lubelskich oddziałach ML nie były jednak zbyt duże. W styczniu 1919 r. w okresie zatargów pomiędzy PPS i komunistami, „brała żywy udział ML faworyzując PPS” 54.

Jeszcze przed powołaniem do życia Wydziału Agitacji lubelska organi­ zacja komunistyczna prowadziła pracę propagandową wśród oddziałów wojskowych garnizonu lubelskiego i ML. Stwierdza to raport Informa- cyjno-Polityczny Sztabu Generalnego z 6 stycznia 1919 r . 55 *

W okresie późniejszym lubelscy komuniści poświęcali dużo uwagi pracy w ML, widząc w niej organ zbrojny LRDR. Sprzyjające warunki dla pracy agitacyjnej KPRP powstały z chwilą, gdy w szeregach ML zaczęło się szerzyć niezadowolenie w związku z planem jej likwidacji. Po rozwiązaniu ML, część jej członków miała zostać powołana do służby wojskowej, zaś pozostali milicjanci wcieleni do policji kom unalnejse. Wskutek agitacji członków KPRP, członkowie ML z Lublina, którzy mieli być wysłani na front do walki z Rosją Radziecką oświadczyli, że nie będą walczyć, lecz prowadzić agitację na ziemiach wschodnich S7.

Organizacja wojskowa KPRP w roku 1919 włożyła wiele wysiłku w prowadzenie pracy politycznej w szeregach organizacji ML, gdzie zys­ kała dość duże wpływy. Praca w szeregach ML, oprócz Lubelszczyzny, prowadzona była na terenie Warszawy, gdzie z ramienia Wydziału Agi­ tacji KPRP prowadzili ją Kazimierz Lauer, Kazimierz Wincenty Łąkow- ski i in n i58 59.

Na początku 1919 r. dochodzi do zmiany rządu w Polsce. Ludowy rząd Moraczewskiego, w wyniku wzrastających trudności, na które składały się: stale rosnące bezrobocie, ogromne napięcie strajkowe, szybko postę­ pująca inflacja, nacisk sił prawicowych (zamach płk. Januszajtisa), zo­ stał zmuszony do ustąpienia. Zygmunt Z a r e m b a w swojej książce

PPS w Polsce Niepodległej, podaje jako jedną z przyczyn tej zmiany

„błąd w doborze ludzi, a zwłaszcza osoby prem iera” 5e. Jednym z istot­ nych powodów ustąpienia rządu było zawarcie porozumienia Piłsudskiego z endecją.

Powstanie rządu na czele z Ignacym Paderewskim oznaczało zdecy­ dowane skierowanie polityki państwa w kierunku prawicowym. Charak­ ter tego rządu można określić jako prawicowo-centrowy. Okres rządu Paderewskiego charakteryzował się w dalszym ciągu dużym napięciem walki klasowej. Na wiosnę 1919 r. z olbrzymią siłą wybuchają strajki robotników folwarcznych, których centralnym ośrodkiem staje się Lu­ belszczyzna. Masowy ruch strajkowy ogarnia również klasę robotniczą. Rząd z całą stanowczością rozpoczyna akcję ostatecznej likwidacji RDR. Rozbiciu Rad sprzyjał, obok akcji o charakterze policyjnym, fakt istnie­ nia szeregu różnic między KPRP i PPS, które doprowadziły do rozłamu w Radach.

Rząd Paderewskiego od pierwszej chwili swojej działalności dążył do

53 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 68. 54 W A PL, Kom. W oj. P P , sygn. 1, k. 13. 55 I. P a w ł o w s k i op. cit., s. 62. 53 S. K r z y k a ł a Rady Delegatów..., s. 215. 57 A rch. J. Steckiego, rk p s 583, k. 34. 58 I. P a w ł o w s к i op. cit., s. 98. 59 Z. Z a r e m b a op. cit., s. 20. ..R O C Z N IK L U B E L S K I ” 1968, T . X I

34 E M IL H O R O C H

likwidacji ML, która w tym okresie przechodzi dalszy proces radykali- zacji, wyrazem którego było niezadowolenie z powołania rządu prawico­ wego. Ostateczną likwidację ML poprzedziły liczne reorganizacje i prze­ obrażenia, m. in. podniesienie granicy wieku dla nowo wstępujących do 25 lat, rugowano elementy radykalne, częściowo rozbrajając oddziały ML, obsadzano stanowiska dowódcze oficerami związanymi z rządem 60.

W celu usunięcia członków ML z kraju zaczęto ich wcielać do regular­ nej armii i wysyłać na front wschodni. Tutaj w całej pełni ujawniły się prawdziwe poglądy polityczne milicjantów. W wydanej odezwie z czerw­ ca 1919 r. grupa milicjantów oświadczyła: „Każdy z nas gotów iść na wojnę i krew swoją przelewać. Ale niech to będzie wojna w obronie spra­ wy robotniczej, w obronie socjalizmu, przeciw wyzyskiwaczom, przeciw paskarzom, przeciw obszarnikom, dziedzicom. Tchórzem jest ten, kto do wojny podżega, a sam się za piecem chowa. A zdrajcą kraju ten, kto nam każe dziś iść poza granice kraju i cudze ziemie innym ludom odbierać, zamiast pracować w pocie czoła nad tym, aby u nas, na naszej ziemi nie było głodu i nędzy, nie było poniżenia i ucisku, nie było wyzysku fabry- kanckiego i paskarskiego.” 61 W zakończeniu odezwy czytamy: „Nie pod­ niesiemy ręki przeciw braciom naszym, robotnikom Polski i całego świata.

Z ludu roboczego wyszliśmy i wraz z ludem walczyć chcemy o wyzwo­ lenie z kajdan ucisku, głodu, poniżenia i poniewierki.” 62

Wydarzenia na froncie wschodnim, dalsza radykalizacja szeregów mili- cyjnych, osłabienie walki mas pracujących i rozbicie RDR w czerwcu 1919 r. zostały wykorzystane dla uchwalenia ustawy o rozwiązaniu ML. Wydany przez MSW okólnik stwierdzał, że „Milicja Ludowa z dniem 1 lipca 1919 roku na terenie byłego Królestwa Polskiego przestaje istnieć” 63.

Byli członkowie ML mieli być przeznaczeni do służby etapowej w woj­ sku, inni, którzy by złożyli wymagane podania, mieli być wcieleni do szeregów Policji Państwowej, którą zaczęto tworzyć pod koniec lipca

1919 r.

Na terenie Lublina klasy posiadające obawiały się włączenia przepojo­ nych radykalizmem społecznym, często członków partii komunistycznej, funkcjonariuszy ML do szeregów policji komunalnej. W raporcie Ekspo­ zytury Lubelskiej z 16 kwietnia 1919 r. czytamy: „włączenie choćby czę­ ści ML w skład Milicji Komunalnej wniosłoby rozprężenie i umożliwiłoby agitację wśród członków milicji miejskiej” 64. Raport stwierdza dalej, że przypuszczalna pozytywna decyzja Rady miejskiej „przyniosłaby niepo­ wetowane szkody i z tego powodu należałoby pod jakim bądź pretekstem zlikwidować Milicję Ludową jeszcze przed wskazanym wyżej terminem”, tj. 1 lipca 1919 r . 6S.

Materiały dotyczące likwidacji ML i działalności tzw. komisji kwali­ fikacyjnych, które działały w powiatach i decydowały o przyjęciu b. funk­

1,0 A. L e i n w a n d Z dziejów..., s. 76.

61 Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich. T. II, W arszaw a 1961, s. 296.

es T am że, s. 297.

63 W A PL, Kom . Pow . P P w K ra sn y m sta w ie , sygn. 2, k. 115. ,4 A rch. J. S teckiego, rk p s 583.

D Z IA Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1913—1919) 35

cjonariuszy ML do Policji Państowej, są niepełne. Posiadamy dane z dwu powiatów: Hrubieszów i Lubartów.

Protokół komisji kwalifikacyjnej dla b. członków ML w powiecie hru­ bieszowskim z 26 lipca 1919 r. stwierdza, że na 87 szeregowych i podofi­ cerów 16 zostało zwolnionych na własne żądanie, byli to: pchor. Lewan­ dowski A., pchor. Karczmarski W., plut. Sitkowski A., szereg. Małys F., Harkot W., Matijuk S., Wieczorek S., Mazur P., Jóźwik K., Król W., Pawlikowski A., Lulka P., Erlik J., Łyś A., Charka E., Drelich F. Z po­ wodu złego stanu zdrowia nie przyjęto 8 osób, z uwagi na „niezdolność moralną” — 12. Do PP przyjęto tylko 26 osób, co stanowiło zaledwie 30% osób, które złożyły podania o przyjęcie 66.

Z danych komisji kwalifikacyjnej dla powiatu lubartowskiego wynika, że do przeglądu zgłosiło się 54 osoby, spośród których uznano za niezdol­ nych: z powodu złego stanu zdrowia — 1, wykształcenia — 4, „niezdol­ ności m oralnej” — 16; przyjęto do PP — 33, co stanowi 61% ogólnej liczby zgłoszonych °7.

Wyniki pracy komsji kwalifikacyjnych świadczą o tym, że kadry przyszłej Policji Państwowej starano się ukształtować jako posłuszne narzędzie rządów burżuazyjnych, eliminując z jej składu ludzi o poglą­ dach radykalnych, związanych z partiami lewicy społecznej, ponieważ to właśnie ich należy się doszukiwać wśród tych, których nie przyjęto z po­ wodu „niezdolności m oralnej”.

Powstanie ML w przełomowych latach dla kształtowania się ustroju państwowego Polski, było rezultatem dążenia klasy robotniczej do wy­ walczenia ustroju socjalistycznego. Milicja Ludowa była proletariacką siłą zbrojną, znalazła się jednak pod wpływem dwu koncepcji. Z jednej strony siły lewicowe polskiego ruchu robotniczego — KPRP i lewicowi działacze PPS — widzieli w niej organ Rad Delegatów Robotniczych, siłę zbrojną przyszłej Polski proletariackiej. Z drugiej strony wpływ prawi­ cowego skrzydła PPS związanego z Piłsudskim hamował jej radykalizm społeczny. Milicja Ludowa działająca na terenie b. Królestwa Polskiego nie posiadała jednolitego oblicza politycznego; uzależnione to było od partii i instytucji, które ją powoływały.

Rząd burżuazyjny obawiał się uzbrojonych robotników, nawet tych, którzy pozostawali pod wpływami PPS, a takich w ML była przeważająca większość. Obawiali się również ML i prawicowi przywódcy PPS. Stwier­ dza to w swoich wspomnieniach jeden z czołowych działaczy PPS i KPP — Stanisław Łańcucki. Obawy te dyktował skład społeczny jej szeregów, nastroje rewolucyjne, wystąpienia przeciwko wojsku i żandarmerii w obronie robotników. To wszystko było powodem, że dla prawicy PPS ML stała się w pewnym momencie niepotrzebna 68.

Działalność ML na Lubelszczyźnie cechował duży radykalizm spo­ łeczny. Udział zamojskich oddziałów ML w powstaniu grudniowym, po­ stawa rezerwy ML złożonej z robotników folwarcznych i chłopów oraz wpływy komunistów świadczą o tym, że ML okręgu lubelskiego była rzeczywistą siłą zbrojną mas pracujących.

66 W A PL, Kom. Pow . P P w H rubieszow ie, sygn. 1. 67 W A PL, Kom. Pow . P P w L u b arto w ie , sygn. 3.

36 E M IL H O R O C H A n e k s SK ŁA D OSOBOW Y M IL IC JI LU D O W EJ W L U B L IN IE *

I k o m p a n i a — k o m e n d a n t tow . S te fa n M azurek. 1 p lu to n : kom . p lu t. — S ik o rsk i J u lia n ;

kom . sek cji — G u rzk o w sk i S tan isła w , K lej W a le ria n , U jm a K o n sta n ty ;

szeregow cy — P is a rs k i W ładysław , M ulski W incenty, M roczek S tan isław , P ry s tu p a S te fa n , K u k u ry k Józef, M azurkiew icz S tan isła w , S zulc J a n , Z b ereza W iktor, R aca S tan isła w , D ados A lek san d e r, F u rta k W ładysław , K ub ick i E d w ard , S a d la k S tan isław , Ja śk o w icz J a n , D udziński S te fa n , Ż aczkow ski S te fa n , F ry d e c k i F ra n cisz ek , P ęcak A ntoni, Z w ierzchow ski P io tr, K lu k A ntoni, K u śm ire k S tan isła w , B abol J a n , M edyk T eofil, S m y k F ran ciszek .

2 p lu to n : kom . p lu t. — P u rw in Ig n acy ;

kom . sek cji — D ziurkow ski A dam , B uzak B ronisław , D ziurkow ski S te fa n ;

szeregow cy — W ójtow icz Ja n , S zy m ań sk i J a n , K o w alsk i Józef, S ero k a S tan isław , B udzyński H en ry k , K ep ista S tan isła w , W ia tr J a n , M ajew ski S tan isła w , L ato Józef, J a b ło ń sk i W ład y sław , W łodarczyk Ja n , S ik o rsk i Ja n , P odgórski Józef, P a p ro ta A lek ­ sa n d e r, O rte l F eliks, S okołow ski W ojciech, B a rto sik J a n , M raczek Szym on, K ró l A le k sa n d e r, O lejn ik J a n , W ójcik Z y g m u n t, K rzy żan o w sk i Ja n , W ęgliński T adeusz, K ro p iń sk i S tan isław , G ó rn ick i S tan isła w , S ław iń sk i M ichał, R y g ier W acław , W łosek Józef.

3 p lu to n : kom . p lu t. — W róbel J a n ;

kom. se k cji — P io tro w s k i B ro n isław , L ew czuk P io tr, L isla k K aro l;

szeregow cy — W itk o w sk i K aro l, O bel W acław , F alk o w icz B olesław , Ja k u b c z a k P io tr, Z ając Ja n , Bez H en ry k , M azu rk iew icz Józef, P ie rz c h a ła Józef, W ójtow icz S ta ­ n isław , K ow alczyk M a ria n , G ładysz Józef, Ja n isz e w sk i Ja n , K arczew sk i A dam , Zeczycki Józef, R yczko W ładysław , W asilek W ładysław , K oszow ski Ja n , Z ak rze w ­ ski W alenty, W ziątek A n d rz ej, Ł ęczycki C zesław , S tem iak L u d w ik , M ęd ry k o w sk i F elik s, S ow a W ładysław , F alk o w ic z Józef, M iącz W ładysław , W ojciszkiew icz Ja n . 4 p lu to n : kom . p lu t. — W ójcik S ta n isła w ;

kom . se k c ji — G łębecki Ja n , W odecki P io tr, Ja b ło ń sk i Z y g m u n t; st. żołnierz — C h ro m a ń sk i W ładysław ;

szeregow cy — W oźniak W ładysław , B aliń sk i W ładysław , S łatczy ń sk i L u cjan , Szy­ m a n e k F ra n cisz ek , K u se k S tan isław , Z dybek Ł ukasz, K ru k W aw rzyniec, K ow alczyk S tan isła w , S iero ta M a ria n , K o w łu n ik M ieczysław , Solec P io tr, S zew czyk J a n ; k u c h a rz e — G erm a ń sk i Józef, Z ao ra A n d rz ej, D ziedzic Ja n , M a rg u la J a n ; fu rm a n i — W ęgier M aciej, W ójcik W ładysław , K aliń sk i Józef.

II k o m p a n i a — kom . k o m p a n ii — K ołodziej S tan isław . 1 p lu to n : kom . p lu t. — K o w alski W ład y sław ;

se k cy jn i — N ow akow ski Józef, P aszk o w sk i B olesław , B u ch ajczy k A le k sa n d e r; szeregow cy — A dam czyk Szczepan, N ow akow ski S tan isław , P iw n iczn y C zesław , Z ię­ ba S tan isław , B udzyński M ichał, W azalski W ładysław , Z agórski A n d rzej, M róz P io tr, M oczybroda W ładysław , S zefler S ta n isła w , S ław ik o w sk i W ładysław , D ziak A ndrzej, S ydor S tan isław , W a rsza w sk i S tan isła w , D zieniew ski A n d rzej, S k rzypczyński Ja n , Jo ń c zy k W ładysław , T om czak S tan isław , K ow alczyk S tan isła w , K lep a ck i J ó ­ zef, B ed n arcz y k W ładysław , B ielan o w sk i S tan isław , G olec Ja n , Jak ó b cz y k Ja n , Ja n isz J a n , D udkiew icz W ojciech.

* A rc h iw u m Z a k ła d u H isto rii P a r tii, In s ty tu c je Tym czasow ego R ządu L udow ego w L u b lin ie 1918—1919 (XI 1918 — I 1919), sygn. 1294, k. 10, 11, 13, 14, 15.

D Z I A Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918— 1919) 37 2 p lu to n : kom . p lu t. — G aliń sk i J a n ;

se k c y jn i — W alasek F ra n cisz ek , T rochim ow ski F ra n cisz ek , G ra b o w sk i F ran ciszek ; szeregow cy — W oźniak Ja n , K ołodziejczyk S tan isław , G ęb a la Ja n , K ru szy ń sk i Józef, Ż arsk i B ro n isław , E m ien iak A n d rz ej, T łuczek A n d rz ej, Jo ń c zy k Józef, G oz- d alsk i J u lia n , W ilkołaski S tan isław , M ik su ła K o n sta n ty , M a zu rek Józef, F u p iń sk i R om an, M ajo r K saw e ry , D om ański J a n , C hyła J a n , G ą sk a Teofil, S ieńko S tan isław , Ja g iełło F elik s, K o t Józef, G rzesiak S tan isła w , W ójcik W ładysław , R ozpędow ski Z y ­ g m u n t, C e m b rzy ń sk i T adeusz, D rozd Ja n , N iew iadom ski H ipolit, Z iółkow ski F r a n ­ ciszek, K u ry s Józef, G łow acki C zesław , M ich alsk i K saw ery .

3 p lu to n : kom . p lu t. — Ja n isz e w sk i T adeusz;

kom. se k cji — S ad o w sk i A n d rz ej, G ołecki G u sta w , W ro n k a F ran ciszek , D u d w ał W ładysław ;

szeregow cy — A dam ski Józef, W iniarczyk S tan isław , C h a liń sk i K a je ta n , J a b ło ń ­ ski B ro n isław , S zykow ski A ntoni, R y b a rc zy k F ra n c isz e k , B om bel A ntoni, B iały A lek san d e r, O leszak K azim ierz, Kozioł A ntoni, P ru sz y ń sk i M ieczysław , K ulesza F e rd y n a n d , Z ydziak Ja n , K ozłow ski Ja n , Ja c h o ń K azim ierz, K ra je w sk i F elik s, Bo- le sta S te fa n , B arcaszek S tan isław , B obrzyk F ra n cisz ek , B arcza T eofil, B arczak W ładysław , B yzykiew icz N ikodem , T u r F ra n cisz ek .

I I I k o m p a n i a — kom . k o m p a n ii — K o ch an o w sk i Ja n . 1 p lu to n : kom . p lu to n u — F u rm a n e k Tom asz;

kom . se k c ji — P iw o w a rc zy k F ra n cisz ek , S te fa n ia k S tefan , S ciślak Ja n , J a k u b e k Józef;

szeregow cy — K am iń sk i Ignacy, L a to W ładysław , P iek a ło F elik s, Szczęsny S ta ­ nisław , M ordon W ładysław , W oźniak P io tr, Je sio n ek W ładysław , Szew czyk F ra n ­ ciszek, G ieroba F ra n cisz ek , Ję d rz e je w sk i J a n , W oliński M ichał, K u ry s J a n , P le w iń ­ sk i T adeusz, K o t L eon, O sem lak C zesław , B e d n arcz y k A lek san d e r, B ud ziń sk i W ac­ ła w , A dam czyk Ignacy, C ichoński S ta n isła w , D ub K saw e ry , K aczkow ski B olesław ,

Ł y ś Igancy, R ak S tan isła w , C h a w ry lu k Tom asz, K am iń sk i F eliks. 2 p lu to n : kom p lu t. — NN (b ra k n azw isk a);

kom . se k cji — G ó rsk i P io tr, M a rc in ek B olesław , B rzozow ski W ładysław , K obusz B olesław , L isiecki T adeusz, M azurek J a n ;

szeregow cy — K ra w cz y k P io tr, K w aśn ie w sk i A ntoni, K rz ew iń sk i W ładysław , B iegalski A n d rzej, M ałek A n d rzej, B iełochow ski K o n ra d , A n d ru sia k M ichał, B łasz- czak B ro n isław , M ichalew ski B ronisław , T łuczek W ład y sław , C h m u ra W ładysław , T ręb acz W ładysław , F rą cz ek A n d rz ej, K obusz B olesław , Dziedzic K azim ierz, D ziak S tan isław , B a ra n S tan isła w , P e ste k Ja n , Z abłocki P io tr, Dusz Józef, D ziuraw iec S tan isław , K onczygow ski F eliks, P e n k a l P aw eł.

ИЗ ИСТОРИИ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НАРОДНОЙ МИЛИЦИИ В ЛЮБЛИНЩИНЕ В 1918—1919 ГГ. Р е з ю м е Народная милиция берет свое начало непосредственно от боевых групп (Поготовье Боёве) Польской Социалистической Партии, дей­ ствовавших в последний период первой мировой войны. Осенью 1918

38 E M IL H O R O C H года был составлен план реорганизации этих отрядов и превращения их в милицию. Народная милиция начала свою деятельность на тер­ ритории люблинского воеводства в первые дни ноября 1918 года. На­ родная милиция была создана на первом заседании Люблинского Со­ вета Депутатов Рабочих как её орган. Организацией народной мили­ ции занялось также правительство Дашинского, который в инструк­ ции № 1 для народных комиссаров отдал распоряжение о её соз­ дании. Народная милиция действовала в люблинском, красноставском, хрубешовском, хелмском, любартовском, седлецком, замойском, Янов­ ском и бялоподляском повятах. Наиболее активным центром деятель­ ности народной милиции был Люблин. На территории воеводства дей­ ствовали также отряды т. наз. резерва народной милиции, состоя­ щие из крестьян и деревенских работников. Отряды народной милиции защищали часто рабочих и крестьян от репрессий армии и полиции. Весной 1919 г. в отрядах народной ми­ лиции усиливается влияние Коммунистической Рабочей Партии Поль­ ши, что способствует дальнейшему полевению милиции. Усиливаю­ щаяся радикализация милиции стала причиной того, что правитель­ ство распустило её 1 июля 1919 года. Участие замойских милиционеров в декабрьском восстании 1918 года, влияние КРПП на народную милицию, защита интересов про­ летариата милицией свидетельсьтвуют о том, что народная милиция была подлинной вооруженной силой трудящихся масс в люблинском округе.

ACTIVITÉ DE LA MILICE POPULAIRE DANS LA RÉGION DE LUBLIN DE 1918 À 1919

R é s u m é

La Milice Populaire tire son origine directement des formations de disposition de combat du P arti Socialiste Polonais de la dernière période de la première guerre mondiale, ces formations ayant commencé, en automne de 1918, la préparation des plans de leur réorganisation, pour entrer dans le cadre de la future milice.

La Milice Populaire, dont l’activité sur le territoire de la voïvodie de Lublin a débuté dans les premiers jours du mois de novembre 1918, avait été formée lors de la première session du Conseil des Délégués Ouvriers de Lublin en tant que l’organe de celui-ci. Son organisation a été aussi objet d’intérêt du gouvernement de Daszyński qui, dans l’instruction n °l aux commissaires populaires, a ordonné sa formation.

La région d’activité de la Milice Populaire comprenait les districts de: Lublin, Krasnystaw, Hrubieszów, Chełm, Lubartów, Siedlce, Zamość, J a ­ nów et Biała Podlaska. La ville de Lublin en était le plus grand centre. Dans la voivodie il y avait aussi des troupes de la Milice Populaire, dites

D Z IA Ł A L N O Ś Ć M I L I C J I L U D O W E J (1918—1919) 39

de réserve et formées de paysans et d’ouvriers de métairie. Les troupes de la milice en question prenaient souvent le parti des ouvries et des paysans, protégeant ceux-ci contre les répressions de la part de l’armée et de la police. Au printemps de 1919 les influences du P arti Communiste Ouvrier Polonais augmentant dans les rangs de la Milice Populaire ont causé son évolution future vers l’orientation de gauche. Le fait d’une radicalisation de cette organisation augmentant a été utilisé par le gouvernement comme motif de sa dissolution le 1 juillet 1919. L’activité de la Milice Populaire dans la région de Lublin se caractérisait par un grand radicalisme social. La participation des miliciens de Zamość dans l’insurrection de décembre 1918, l’influence du Partii Communiste Ouvrier Polonais qu’elle a subi et la défense des intérêts du prolétariat témoignent que la Milice Popu­ laire dans la région de Lublin était une réelle force armée des masses de travailleurs.