1
SPIS ZAW ARTOŚCI TECZKI —
i\.iyv(vs.Q^
_26V1-|
I. Materiały dokum entacyjne 1/1 - relacja właściwa C / A -
I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora — I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora
II. Materiały uzupełnieniające relację —
III. Inne materiały (zebrane przez ..relatora"): __
II1/1- dot. rodziny relatora _
III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1 9 4 5 ) — III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.
III/5 - inne...
IV. Korespondencja
V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne” ] \J
L Ł.
VI. Fotografie
2
3
Z o fia Uhmowa - z cyklu "Wspomnien ia "
£ *p. Annę. Matyjsnka - "Anita**
Miała la t 21. Niewysoka blondynka o dużych n ieb iesk ich oczach, pełna uśmiechu, wdzięku i młodzieńczego uroku. Studentka*
Od osta tn ich m iesięcy przedwojennych c zło n k in i Stronnictwa Narodowego, Na przełom ie 1939/1940 r* zw iązała s ię z konspira
c ją SN w Warszawie, m*in. pracowała jako kolporterka prasy pod
ziemnej Zarządu Głównego SN./Początkowo b yły to powielane nasłu
chy radiowe, potem drukowany tygodnik "Walka” - drukarnia m ieści
ł a s ię na ul* Okrężnej na Powiślu/,
W
pierwszych dniach grudnia 1940 r* drukarnia wpadła i wkrótce potem n a s tą p ił szereg wpadek s i e c i kolportażow ej,
"A n itę ” aresztowano 5 grudnia 1940 r . Zostaławywieziona do Raversbrttck 22 2rzećnia 1941 r .
Zetknęłam s i v z nią dopiero w obozie* Ja byłam wywieziona do Havensbrttck 30 maja 1942 r* Byłam pod j e j urokiem* "A n ita "
była pełna zapału do w alki o n ie p o d le g łą , w ielką Polskę*
x/
18 marca 1943 r* po porannym apelu wywołano 9 wię* n iarek t
|* Janinę B&ider, 2* Danutę Hołownię, 3* Z o fię ffllbner, SH 4* Annę Matyjankę, 5* Helenę Rydel, 6* J u lię Seredowską, 7* Wandę Szczęsną* 3K 8* Halinę Wądołowską*
Wandę Szczupak*
9*___________________________
X/ Wmda Kiedrzyńska, "RaTenebrttck", I I wyd*, s* 179* Biedrzyńska podaje opis żyw iołow ej m a n ife s ta c ji w ięźn iarek po zabraniu wyż.wyc Polek na egzekucją*
^ ^ ^ 5 o j( - € * ' w> a o o / .
(fi
4
Po skończonym apelu specjaln a strażn iczk a /tzw, aufzjerka/^
która zawnze za b ie ra ła w ię źn ia rk i skazane na śm ierć, ustaw iła Je na u lic y obozowej, N atu ralnie zza węgła bloku obserwowałyśmy, co b ęd zie d a le j* Okazało s i ę , że w obozie są dwie Fzczęsne i w zięta z apelu je s t n ie tą , o którą c h o d ziło , bo Wanda Szczęsna już w cześniej wyszła poza obće do pracy. Kazano więc dziewczętom w rócić na swoje b lo k i, n ie ruszać s ię z nich i czekać,
Ania Matyjanka od razu zrozum iała, że wyrok śm ierci zostan ie wykonany po powrocie Wandy /były w zię te z jed n ej sprawy/.
Blok był cic h y , Nocna zmiana już spała, dzienna była w pracy.
Postanowiłyśmy we t r z y - s .p , Ela Sulińska, Irk a Ju n d ziłł /obec
n ie Radońska/4 ja - pozostać przy " A n ic ie " , aby ani c h w ili n ie była sama. Starałyśmy s ię otoczyć ją serdeczną atm osferą. To był jeden z najokropn iejszych dni w moim ży ciu ,
Ania zaskoczyła nas 1 oczarowała swoją postawą. Przez c a ły dzień rozmawiała z narai, p r o s iła o przekazanie n ajbliższym o s ta t
nich pożegnań, Mówiła, że n ie b oi s ię śm ie rc i, była na n ią przy
gotowana / d zi k i wlę .niarkom z s e k re ta ria tu obozu znałyśmy swoje wyroki/, Żal j e j ty lk o było bardzo, że n ic ju ż d la P o ls k i n is będzie mogła zro b ić , choć je s t taka młoda, pełna s i ł i zapała i ch c ia ła , tak bardzo ch cia ła pracować d la odbudowania W ie lk ie j Pol
s k i, Raz ty lk o z a k r ę c iły s i*‘ j e j w oczach łz y , a le zaraz s ię opa
nowała.
Coraz to któraś z nas wychodziła z bloku, żeby gdzieś w zaka
marki wypłakać s ię i nerwowo odprężyć, Sz§3to wpadały, urywając s ię z pracy, inne w ię ź n ia rk i, a le aiogły być ty lk o -c h w ilę . Podzi
wiałyśmy spokój Ani, p rze c ie ż czekała ca ły dzień na śm ierć. Pro
s iła * Kie p o c ie s z a jc ie mnie, tak być musiało, 0 18-ej wieczorem przed apelem, zabrano j e z bloków. Odchodząc dawały nam pożegnał ne znaki, o s ta tn ie p o lecen ia .
5
’ttmo w ielu wypadków większego je s z c z e bohaterstwa w cza a is t e j d ru g iej stra szn ej wojny, nalepy s iy małej Ani hołd za j e j postawę a t do końca* Cześó j e j pamięci*
/ Z o fia Uhmowa/, zam* W-wa, A le ja 3 Maja 14 a* 44*
Kumer obozowy 11217,
Rękopis powyższej r e l a c j i * przekazany mi przez p. Uhmową w s ty cz
niu 1980 r * t znajduje s ię w moim posiadaniu*
6
7
General Marii Wittek
Toruń 27 VI 2002 r.
Pani Zofia Uhmowa
00-381 Warszawa
Szanowna Pani,
Dział Wojennej Służby Kobiet naszego Archiwum zajmuje się gromadzeniem i opracowywaniem materiałów dotyczących kobiet-żołnierzy I i II wojny światowej. Za pośrednictwem pani Ewy Krasnowolskiej otrzymaliśmy opracowane przez Panią w 1980 r.
relacje dwóch kobiet-żołnierzy NOW, którym zostały założone teczki osobowe: Szczęsna Wanda (T:2649/WSK) i Matyjanka Anna (T:2647/WSK). W związku z tym zwracam się do Pani z pytaniem czy istnieje możliwość uzyskania dodatkowych informacji o nich, a przede wszystkim fotografii. Może zna Pani adresy krewnych lub kogoś kto je znał?
Szanowna Pani, chciałam także prosić Panią o opracowanie relacji z przebiegu swojej służby wojennej według załączonego schematu. Do relacji proszę dołączyć zdjęcie z lat 40- tych lub współczesne, a także wszelkie dokumenty lub ich kserokopie związane z Pani osobą (np. oświadczenia świadków, legitymacje, metryka urodzenia, świadectwo ślubu itp.). Dążymy do zgromadzenia w teczce jak największej ilości materiałów tak aby w razie opracowywania biogramu był on dokładny. Materiały u nas zgromadzone są udostępniane jedynie w celach naukowych.
Przesyłam materiały na temat naszego Archiwum. Załączam serdeczne pozdrowienia i mam nadzieję, że zechce Pani z nami współpracować.
Z wyrazami szacunku
Dokumentalistka Archiwum WSK Zał.:
1) Schemat relacji WSK.
2) Ulotka o FAPAK.
3) Ulotka o Memoriale Generał Marii Wittek.
