Temler Zofia Janina

(1)

1

(2)

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — j o J W t M L

, \ 2QAM S\ć-Oc.2u rA<zV -C_-...

I. Materiały dokumentacyjne

1/1 - relacja w łaściw a It* ^ 5 - 4~U.

I/2 - d oku m e nty (sensu stricto) dot. osoby relatora ^

I/3 - inne m ateriały d oku m e ntacyjne dot. osoby relatora

II. Materiały uzupełnieniające relację >J

III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”): — -

111/1- dot. rodziny relatora —

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 ---

ill/3 - dot ogólnie okresu okupacji (1939 -1 9 4 5 ) \J K.- k ( h-h” f III/4 - dot ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne... — -

IV Korespondencja J /l l

V W y p is y ze ź r ó d e ł [t/w . ..nazwiskowe karty inform a cyjne "] __

VI. F o t o g r a fie \J O tT J ia . / f 4 ł"Ć . f

2

(3)

3

(4)

^Ldz.

Wpłynęło dnia

1. S K O C Z Y N S K A ( T e m l e r ) Z o f i a J a n i n a 1a S o n i a , Z o s i a

I .

1b

2. 1 . 0 7 . 1 9 2 1 W a r s z a w a 3. J an, Z o f i a ( S z u l c )

m a t k a n i e p r a c o w a ł a . O j c i e c b y ł d y r e k t o r e m g a r b a r n i " T e m l e r i S z w e d e S A ” w W a r s z a w i e n a u l . O k o p o w e j . U m a r ł w 1 9 2 9 .

M a t k a b y ł a w s p ó ł w a ł ś c i e l k ą f i r m y " K , S z u l c i S k a S A " w W a r s z a w i e , a r t y k u ł y w o d o c i ą g o w e i k a n a l i z a c y j n e , k t ó r a i s t n i a ł a do P o w s t a n i a . Z t e g o ż y ł y ś m y i t a m p ó ź n i e j p r a c o w a ł a m .

II. S z k o ł a ś r e d n i a H . S e p n e r ó w n y w W a r s z a w i e , m a t u r a w r . 1 9 3 8 . N a s t ę p n i e p i e r w s z y r o k S G H w W a r s z a w i e .

I V. W o k r e s i e o k u p a c j i n a d a l s t u d i o w a ł a m n a k u r s a c h p r o f . L i p i ń s k i e g o i r ó w n o c z e ś n i e p r a c o w a ł a m w r o d z i n n e j f i r m i e " K . S z u l c i S k a " n a p l a c u N a p o l e o n a . S t u d i a u k o ń c z y ł a m po w o j n i e n a SG-H z t y t u ł e m m a g i s t r a W o k r e s i e 1 9 4 5 - 6 p r a c o w a ł a m w D y r e k c j i H o t e l i M i e j s k i c h w W a r s z a w i e a n a s t ę p n i e w A m b a s a d z i e F r a n c u s k i e j w d z i a l e R a d c y H a n d l o w e g o , g d z i e t ł u m a c z y ł a m p o l s k ą p r a s ę n a f r a n c u s k i i r e d a g o w a ł a m b i u l e t y n .

V. B r a ł a m u d z i a ł w P o w s t a n i u W a r s z a w s k i m j a k o ż o ł n i e ż 8 k o m p . B a t a l i o n u

" K i l i ń s k i " ( o k r e s o d 0 8 . 1 9 4 4 do 0 9 . 1 9 4 4 , ł ^ ą c z n i e 2 m i e s i ą c e ) B y ł a m p o c z ą t k o w o ł ą c z n i c z k ą , a p o ś m i e r c i p e r . R y s z a r d a ( K o ż u c h o w s k i e g o ) p e ł n i ł a m f u n k c j e ł ą c z n i k a g o s p o d a r c z e g o o r g a n i z u j ą c ż y w n o ś ć i p o ś c i e l n a p o t r z e b y ż o ł n i e r z y i s z p i t a l i , a t a k ż e l u d n o ś c i c y w i l n e j , k t ó r a p r z y b y w a ł a d o ś r ó d m i e ś c i a „ze w s z y s t k i c h d z i e l n i c . P r o w a d z i l i ś m y w i e l k ą k u c h n i ę ,g d z i e w y d a w a n o p o s i ł k i s e t k o m l u d z i . P o u p a d k u P o w s t a n i a w y s z ł a m z l u d n o ś c i ą c y w i l n ą i s c h r o n i ł a m s i ę w m a j ą t k u

B a r t o s z ó w k a n a l e ż ą c y m do m o j e j c i o t k i , s i o s t r y m e g o o j c a . D w ó r t e n b y ł p r z e z c a ł y o k r e s w o j n y s i e d z i b ą k o m e n d a n t a A K n a o k r ę g R a w y M a z o w i e c k i e j . P r z y j e ż d ż a ł a m t a m g ł ó w n i e n a w a k a c j e i n i e b y ł o p o t r z e b y . a n g a ż o w a n i a m n i e do p o m o c y . P o P o w s t a n i u s y t u a c j a b y ł a o d m i e n n a . S p r a w d z i ł a m si ę w c z a s i e w a l k , d o r o s ł a m . O d w r z e ś n i a 1 9 4 4 k o m e n d a n t e m o b w o d u R a w a M a z o w i e c k a b y ł m j r S t a n i s ł a w l e s z c z y ń s k i ("Dąb./

" K o n a r " ) , p r z e z n i e g o t e ź z o s t a ł a m z w e r b o w a n a d o p o m o c y , z a p r z y s i ę ż o n a i aż do k o ń c a w o j n y p r a c ę tę p e ł n i ł a m . D o m o i c h o b o w i ą z k ó w n a l e ż a ł o g ł ó w n i e s z y f r o w a n i e m e l d u n k ó w i o d c z y t y w a n i e m e l d u n k ó w

4. 0 0 - 0 1 9 W a r s z a w a , u l. t e l

4

(5)

n a d s y ł a n y c h . B y ł a m t e ż ł ą c z n i c z k ą m i ę d z y m j r L e s z c z y ń s k i m a k o m e n d a n t a m i p o s z c z e g ó l n y c h r e j o n ó w . M o i m o b o w i ą z k i e m b y ł o r ó w n i e ż p r o w a d z e n i e k a n c e l a r i i " D ą b a " . A t r z e b a d o d a ć , ż e b y ł to c z ł o w i e k w y j ą t k o w o ś w i e t n i e z o r g a n i z o w a n y , r z e t e l n y i s z a l e n i e o s t r o ż n y . N i g d y n p . n i e r o z m a w i a ł p r z y t r z e c i e j o s o b i e . P r o w a d z e n i e j e g o k a n c e l a r i i p o l e g a ł o n a s e g r e g a c j i d o k u m e n t ó w , s z y f r o w a n i u i u t a j n i a n i u o r a z n a n i s z c z e n i u z b ę d n y c h p a p i e r ó w . P o w e j ś c i u S o w i e t ó w p r z y s t ą p i ć n a t y c h m i a s t d o l i k w i d a c j i w s z e l k i e j k o r e s p o n d e n c j i , w y p ł a c a n i a ż ó ł d u i n i s z c z e n i a s i a t k i . D z i ę k i j e g o p r z e z o r n o ś c i w i ę k s z o ś ć l u d z i u n i k n ę ł a r e p r e s j i . T a k np . n a 6 o s ó b z j e g o n a j b l i ż s z e g o o t o c z e n i a , fcgtlko j e d n e j z d o ł a n o p r z y p i sać i m i ę i n a z w i s k o D o k u m u s t y , a p a r a t r a d i o w y o r a z r ó ż n e m a t e r i a ł y , d o k t ó r y c h n i e m i a ł a m d o s t ę p u b y ł y u k r y t e w s p e c j a l n y m s c h o w k u , p o d p a r a p e t e m o k n a .

O d m o m e n t u w e j ś c i a S o w i e t ó w m o j e z a d a n i a z m i e n i ł y się.

N i e w o z i ł a m już m e l d u n k ó w , a n i m a t e r i a ł ó w , to d o k o n y w a l i i n n i , g ł ó w n i e n o c ą i n a p i e c h o t ę . M u s i a ł a m n a t o m i a s t p o m a g a ć p r z y n i s z c z e n i u d o k u m e n t a c j i i r o z l i c z a n i u l u d z i . P r a c o w a l i ś m y t a k aż d o k o ń c a m a r c a , k i e d y w s z y s c y już b y l i b e z p i e c z n i , a a k t a

z o s t a ł y z r e d u k o w a n e do f o r m y n o t a t n i k a . W t e d y t e ż m j r L e s z c z y ń s k i w y j e c h a ł z B a r t o s z ó w k i .J a w r ą c i ł a m d o Y/arszawy.

IX. W r . 1 9 4 8 w y s z ł a m z a m ą ż z a Z y g m u n t a S k o c z y ń s k i e g o , i n ż y n i e r a

e l e k t r y k a , p r y m u s a p r z e d w o j e n n e j S z k o ł y K a w a l e r i i w G r u d z i ą d z u , p o r u c z n i k a , j e ń c a W o l d e n b e r g a . W r. 1 9 5 3 u r o d z i ł n a m s ię syn, J a n . M ą ż m ó j b y ł w o s t a t n i c h l a t a c h ż y c i a p r o f e s o r e m P o l i t e c h n i k i i d y r e k t o r e m n a u k o w y m I n s t y t u t u E l e k t r o t e c h n i k i w M i ę d z y l e s i u . O t r z y m a ł d w i e N a g r o d y P a ń s t w o w e ; z e s p o ł o w ą i i n d y w i d u a l n ą . M i a ł w i e l e O d z n a c z e ń P a ń s t w o w y c h , w t ^ m K r z y ż K a w a l e r s k i

O d r o d z e n i a P o l s k i . Z m a r ł w r . 1 9 6 3 w w i e k u 4 7 lat.

O d r . 1 9 5 8 p r a c o w a ł a m w s p . L i n g w i s t a j a k o n a u c z y c i e l j ę z . f r a n c u s k i e g o . W r . 1 9 6 1 z o s t a ł a m s k i e r o w a n a n a s t u d i a p r z e z m ó j z a k ł a d p r a c y . ( U n i w e r s y t e t Y f e r s z aw s ki, W y d z . F i l o l o g i i R o m a ń - s k i e j , s t u d i a d z i e n n e ) W r . 1 9 6 6 u z y s k a ł a m t y t u ł * m a g i s t r a .

W l a t a c h 1 9 6 8 - 1 9 7 4 m i a ł a m o t w a r t y p r z e w ó d d o k t o r s k i n a U n i w e r s y t e c i e i m . A . M i c k i e w i c z a w P o z n a n i u . D y p l o m d o k t o r a n a u k h u m a - m s t y c z n y c h u z y s k a ł a m 9 . I I . 1 9 7 4 . N a d a l p r a c o w a ł a m j a k o n a u c z y c i e l w tej s a m e j i n s t y t u c j i o r a z w T o w a r z y s t w i e W i e d z y P o w s z e c h n e j . O d r . 1 9 8 1 j e s t e m n a e m e r y t u r z e .

M i e s z k a m z s y n e m ( i n ż y n i e r m e c h a n i k ) s y n o w ą ( n a u c z y c i e l ) i

w n u k i e m (16 l a t ) . 5

(6)

C h c i a ł a b y m m o ż e d o d a ć k i l k a s ł ó w u z u p e ł n i e n i a . N i e w s z y s t k i e m o m e n t y m o j e g o ż y c i a n a d a j ą się do d r u k u , bo n i e m a ś w i a d k ó w a n i d o w o d ó w . N i e z a w s z e d z i a ł a s i ę b ę d ą c w o r g a n i z a c j i . T a k np.

f i r m a " K . S z u l c i S k a " , o k t ó r e j m ó w i ę w m o i m ż y c i o r y s i e m i e ś c i ł a się p r z y p l . N a p o l e o n a , - n a r o g u B o d u e n a . P l a c t e n w ó w c z a s to b y ł o c e n t r u m W a r s z a w y . D o k o ł a s t a ł y duż-e d o m y , po 5 i G p i ę t e r , z w i e l o m a p o d w ó r z a m i . T a m g d z i e d z i ś j e s t p a r k i n g p r z e d D o m e m C h ł o p a by ł m a ł y skfaetfek, p r z y k t ó r y m b y ł p r z y s t a n e k a u t o b u s o w y . Z a w s z e b y ł o t a m p e ł n o l u d z i , h a n d l a r z y w a l u t ą i p r z e c h o d n i ó w . M a z o w i e c ka, S z p i t a l n a , B r a c k a , to b y ł a c e n t r a l n a oś W a r s z a w y , g d z i e p r z e w a l a ł y s ię t ł u m y l u d z i . S a m s k l e p m i a ł o g r o m n ą s a l ę w y s t a w o w ą n a p a r t e r z e . O d s t r o n y p l a c u b y ł y t r z y w i e l k i e o k n a w y s t a w o w e , o d B o d u e n a - j e d n o . D r z w i b y ł y n a r o g u , s z k l a n e , p r o s t o z u l i c y . T u ż p r z y o k n i e o d B o d u e n a p r o w a d z i ł o k i l k a s c h o d k ó w n a p ó ł p i ę - t e r k o , g d z i e s t a ł y c z t e r y b i u r k a d l a u r z ę d n i k ó w . Z t e g o p o k o j u p r o w a d z i ł y s c h o d y d o p i w n i c y , g d z i e b y ł m a g a z y n i k t ó r ę d y m o ż n a b y ł o w y j ś ć n a p o d w ó r z e n a B o d u e n a i n a s t ę p n i e n a u l i c ę .

B y ł p i ę k n y , u p a l n y d z i e ń l e t n i . B y ł to c h y b a r o k 1941 M o j e b i u r k o s t a ł o b l i s k o w e j ś c i a , g d y ż p r a c o w a ł a m j ak o e x p e d i e n -

tka. S i e d z ą c , w i d z i a ł a m S z p i t a l n ą i k a w a ł e k B o d u e n a o r a z tę c z ę ś ć p l a c u . N a g l e l u d z i e z a c z ę l i b i e c w k i e r u n k u ś r o d k a p l a c u . P o c h w i l i z e w s z y s t k i c h u l i c d o c h o d z ą c y c h do p l a c u n a d e s z ł y s z e

r e g i w o j s k a n i e m i e c k i e g o . S z l i c a ł ą s z e r o k o ś c i ą c h o d n i k ó w i j e z d n i s p y c h a j ą c w s z y s t k i c h k u ś r o d k o w i p l a c u . T a m już c z e k a ł y b u d y i s p e c j a l i ś c i o d s e g r e g o w a n i a . W s z y s c y b ę d ą c y w n a s z y m s k l e p i e z a m a r l i ś m y . N i e r o z u m i e l i ś m y n a co p a t r z y m y . P o d o b n o b y ł a to j e d n a z p i e r w s z y c h ł a p a n e k m a j ą c a z a p e ł n i ć M a j d a n e k . L u d z i e j e d n a k j e s z c z e n i e o r i e n t o w a l i się. N a j b a r d z i e j n a r a ż e n i wj£zasie k o n t r o l i b y l i m ł o d z i l u d z i e , ci j e d n a k ż e w w i ę k s z o ś c i m i e l i j a k i e ś p a p i e r y ś w i a d c z ą c e o i c h p r a c y c z y n a u c e . T a k w i ę c u f n i e c z e k a l i n a k o n t r o l ę . D o p i e r o p ó ź n i e j o k a z a ł o s ię, ż e ż a d n e d o k u m e n t y n i e c h r o n i ł y . C z ę ś ć j e d n a k m ł o d y c h l u d z i p r a g n ę ł a u c i e c z o k r ą ż e n i a . Ci p r ó b o w a l i u k r y ć s ię w o t a c z a j ą c y c h d o m a c h , a l e t a m p i l n o w a n o w e j ś ć . D o n a s z y c h o k i e n w y s t a w o w y c h o d p l a c u p r z y k l e i ł o s i ę k i l k u c h ł o p c ó w i p o k a z y w a l i n a m , ż e b y ś m y i c h w p u ś c i l i . A l e n a w e j ś c i u w u l . B o d u e n a s t a ł s z n u r ż o ł n i e r z y , a k o ł o s a m y c h d r z w i t r z y m a ł w a r t ę g r a n a t o w y p o l i c j a n t . P o k a z a l i ś m y c h ł o p c o m , ż e b y p r z e s u w a l i si ę do o k n a p r z y w e j ś c i u n a r o g u . K i e d y b y l i już z u p e ł n i e b l i s k o , p o l i c j a n t o d w r ó c i ł s ię p l e c a m i . Z a ł o ż y ł r ę c e do t y ł u i d a ł z n a k ; u c i e k a ć . B ł y s k a w i c z n i e c h ł o p c y * w p a d l i w d r z w i . J a s t a ł a m o b o k , z a s ł a n i a j ą c w i d o k o d B o d u e n a .

6

(7)

K a z a ł a m i m u p a ś ć n a c z w o r a k a . P e ł z a j ą c p o z i e m i d o s t a l i s i ę do s c h o d k ó w , do p o k o j u n a g ó r ę , p o t e m s c h o d a m i d o p i w n i c y . M a g a z y n i e r w y p r o w a d z i ł i c h n a B o d u e n a , z a p l e c a m i p i l n u j ą c y c h ż o ł n i e r z T a k ą o p e r a c j ę p o w t ó r z y l i ś m y t r z y r a z y . Ł ą c z n i e w y s z ł o z p l a c u p r z e z n a s z ą p i w n i c ę 17 c h ł o p c ó w .

W f i r m i e " K . S z u l c i S k a " p r a c o w a ł w r a z ze m n ą m ó j b r a t c i o t e c z n y K a r o l W r ó b l e w s k i ( p s e u d . " W r o n " , z g i n ą ł w P o w s t a n i u n a L w o w s k i e j ) . T u ż p r z e d w y b u c h e m P o w s t a n i a , k i e d y już w y g l ą d a ł o n a to, że w o j n a się k o ń c z y p o w i e d z i a ł mi, ż e c a ł y c z a s b y ł a m

j e g o ł ą c z n i c z k ą , p o n i e w a ż n o s i ł a m z a s z y f r o w a n e m e l d u n k i do n a s z e g o m a g a z y n u n a u l . M ł y n a r s k i e j , g d z i e o d b i e r a ł je m a g a z y n i e r , P i ę t a s z e w s k i . N a M ł y n a r s k i e j o d b y w a ł y s i ę ć w i c z e n i a i w y k ł a d y w p r o w a d z o n e j p r z e z " W r o n a " p o d c h o r ą ż ó w c e . I t a k to b y ł o .

7

(8)

8

(9)

9

(10)

10

(11)

11

(12)

12

(13)

13

(14)

14

(15)

15

(16)

16

(17)

17

(18)

18

(19)

19

(20)

20

(21)

21

(22)

22

(23)

23

(24)

24

(25)

25

(26)

26

(27)

tych działań byłoprzejmowanieopuszczanychprzez Niemcówmiejscowości i wychodzenie naprzeciwSowietomw roli gospodarzapolskichterenów.10 AWIH: sygn. 111/37/30, k. 9 - AZKdw. Rozkaz nr 1 z 10 lipca1944r. - podpisanyprzez płk. „Grzegorza”.11 D. Gołębiowski(,JKjak”), Burzanad Czarną,Warszawa.1972, s. 346.12 AWIH: sygn. HI/37/49, k. 22 - W dolnych trzech punktachrozkazu mjr „Powała” podawałwytyczne dotyczące reorganizacji baonu.13 S. Piekarski,„Wrocławski Tygodnik Katolików”, 1976, nr 1.14 AWIH: sygn. 111/37/95, k. 13.11 AWIH: sygn. 111/37/64/, k. 1. ^ - r\REJONIII

Gortatowice1

Do Regonunależaływsiez gmin: Gortatowice, Czerniewicei Żelechlin. Terentenbył pozbawionywiększych obszarówleśnych, co niesprzyjałodziałalności oddziałów partyzanckich. Natomiast

znaczne oddaleniegminodpowiatowegomiasta, tj.RawyMazo

wieckiej, w dużymstopniuwpływałonawzględny spokój i nieczęste

najazdy służbporządkowychokupanta.

RejonGortatowicegraniczył od południaz RejonemIV - Spałą, odwschoduz RejonemII - NowymMiastem, od północyz RejonemI - RawąMazowiecką, a odzachoduz InspektoratemSkier

niewickim. Na odcinku 10 kmprzebiegałastrategicznaszosa War-

szawa-RawaMazowiecka-TomaszówMazowiecki.

Terenbył nieuprzemysłowiony, w ponad90%rolniczy, bogatyw majątki ziemskiestanowiącedoskonałąbazę zaopatrzeniową, co

sprzyjałodziałalności konspiracyjnej. Ich właścicieleoraz administratorzytzw. Liegenschaftów(majątki ziemskiepod komisarycznymzarządemTreuhanderów, tj.komisarzy) w zdecydowanej większości chętnie udzielali wszechstronnej pomocy ludziompodziemia. Na ..

szczególne wyróżnieniew tej pracyzasługują: Cecylia Dzierzbicka■

z majątkuBartoszówka, AdamOrlewski z majątkuMała Wieśoraz

administratorzy: Jerzy Kubicki z majątkuLipie, Jan Sampałowski i jegobrat Tadeusz z majątkuJózefinek, a takżeGorzeń i praktykant pchor. Jerzy Skwosz z majątkuCzerniewice.

Skupisko volksdeutschówniebyłozbyt liczne, a ichstosunekdo

Polaków można uznaćza poprawny. Zamieszkiwali głównie we wsi

Leopoldów, gdziew okresie od czerwcadopaździernika1944r.

przebywał takżedrugi z kolei komendant tegoRejonu- por.

27