ry to ry czn ą p ra cy sta n o w i rejestra cja n a jw a ż n ie jsz y c h , u c h w y tn y c h źró d ło w o p rze
ja w ó w ży c ia k u ltu ra ln eg o m ia sta w o k resie o św ie c e n ia , ta k ic h ja k sz k o ln ic tw o p o d sta w o w e i śred n ie, ru ch n a u k o w y (b ęd ące n o w o ścią o św ie c e n io w ą to w a r z y stw a n a u k o w e i ic h działaln ość), ż y c ie te a tr a ln e (repertuar, n a jw y b itn ie js i ak torzy).
S to su n k o w o n a jw ię c e j u w a g i p o św ię c ił a u to r prob lem om k sią żk i, ru ch u w y d a w n i
czego i c z y te ln ic tw a sta ra ją c się p rzed sta w ić sy tu a c ję w R yd ze n a tle te n d e n c ji o g ó ln o eu ro p ejsk ich . O bok p r z e d sta w ie n ia lis ty ty tu łó w k sią żek i c za so p ism p o ja w ia ją c y c h się n a ry n k u ry sk im , o rg a n iza cji ich tran sp ortu , fo rm re k la m y i k ie r u n k ó w zb y tu , w a żn y m i cie k a w y m z a b ie g ie m b a d a w czy m je s t p róba a n a lizy listy su b sk r y b e n tó w p o szczeg ó ln y ch d zieł — k rok k u so cjo lo g icz n e m u u ję c iu z ja w isk k u ltu ry . P rób ta k ieg o u jęcia p r e z e n to w a n y c h p ro b lem ó w je s t w p racy z d ecy d o w a n ie za m ało. C z y teln ik o w i, p a m ięta ją cem u o c z y w iśc ie o o g ra n icze n ia ch źród łow ych , z ja k im i b o r y k a ł się autor, p o zo sta je jed n a k u czu cie p ew n eg o n ie d o s y tu in te r p r e ta c y jn e g o , chęć o trzym an ia bard ziej w y r a z isty c h a k cen tó w , śm ie le j p o sta w io n y ch hipotez, k tó re u jm o w a ły b y tem a t w k a teg o ria ch so cjo lo g ii k u ltu ry . C isn ące się na u sta p y ta n ia o poziom u m y sło w y ró żn y ch grup sp o łeczn o ści r y sk ie j, za sięg d o cie
ra n ia i p ercep cji p o szczeg ó ln y ch z ja w is k k u ltu ra ln y ch , o d d z ia ły w a n ie n ajp o p u la r
n ie jsz y c h u tw o ró w , p ozostają n a ra zie b ez jed n ozn aczn ej o d p ow ied zi. W artościow a praca H. R ietza u m o żliw ia p o d jęcie ta k ic h szczeg ó ło w y ch stu d ió w i z p ew n o ścią p o w sta n ie ic h p rzysp ieszy.
W. T.
R a fa ł G e r b e r , S tu d e n c i U n iw e r s y te tu W a r s z a w s k ie g o 1808— 1831.
S ło w n ik b io g r a fic z n y , Z ak ład N a ro d o w y im . O sso liń sk ich ■— W yd aw n ic tw o , W rocław —W arszaw a—K ra k ó w — G dańsk 1977, s. 505.
S ło w n ik za w iera b lisk o 3000 b io g ra m ó w osób stu d iu ją cy ch n a założon ym w 1817 r. U n iw e r sy te c ie W arszaw sk im i jeg o p o p rzed n iczk ach , S zk o le P ra w a i A d m in istr a c ji (zał. 1808) oraz S zk o le L ek a rsk iej (zał. 1809), w p ie r w sz y m ok resie istn ie n ia , cz y li do 1831 r. W su m ie o b e jm u je o n ponad 90% stu d e n tó w ty c h u czeln i.
A u to r z e s ta w ił b iogram y w e d łu g w y d z ia łó w U n iw e r sy te tu (P raw o i A d m in istra cja , L ek a rsk i, N a u k i i S ztu k i P ię k n e , F ilo zo fia , T eologia), zaś w ic h ra m a ch p rzy ją ł u k ła d a lfa b ety czn y .
P u n k tem w y jśc ia k ażd ego b io g ra m u sta ły s ię dane za w a rte w zap row ad zon ej w 1817 r. „K sięd ze za p isó w u czn ió w K r ó lew sk ieg o U n iw e r sy te tu W a rsza w sk ieg o ”, w k tórej obok p o d sta w o w y ch in fo rm a cji b io g ra ficzn y ch stu d e n tó w zn a la zły się w ia d om ości m .in. o m ie jsc u u k o ń czen ia szk o ły , m ie jsc u za m ieszk a n ia ro d zicó w a ta k ż e ich sta n ie i rod zaju zatru d n ien ia. In fo rm a cje t e sta n o w ią tzw . część A . b iogram u . N a część B. sk ła d a ją się u w a g i i a d n o ta cje w z ię te z „ K sięg i z a p isó w ” d o ty czą ce w g łó w n ej m ierze p o stęp ó w w n a u ce oraz tzw . n ota b io g ra ficzn a , w k tórej w sk ró to w e j fo r m ie p rzed sta w io n o d a lsze lo sy i d zia ła ln o ść po o p u szczen iu u czeln i. P rzy o p ra co w a n iu tej czę śc i autor się g n ą ł n ie ty lk o do sło w n ik ó w b io g ra ficzn y ch , e n c y k lo p ed ii czy u rzęd o w y ch i p ó łu rzą d o w y ch d ru k o w a n y ch m a teria ła ch in fo rm a cy jn y ch , a le w zn acznej części p rzyp ad k ów op arł się n a m a teria ła ch a r c h iw a ln y c h p rzech o
w y w a n y c h w a rch iw a ch p a ń stw o w y c h i k o ścieln y ch , a ta k że n a zb iorach r ę k o p iś
m ien n y ch w a ż n ie js z y c h b ib lio te k k r a jo w y c h i zagran iczn ych . D z ię k i ta k szerok iej k w e r e n d z ie w „ S ło w n ik u ” zeb ran e zo sta ło w ie le d a n y ch tru d n o d o stęp n y ch czy w r ę c z n ie zn an ych . W iad om ości o źród łach in fo rm a cji sk ła d a ją się n a n o tę b ib lio g ra ficzn ą , k tó ra k o ń czy k a żd y biogram .
W in te n c ji au tora leża ło , a b y „ S ło w n ik ” b y ł n ie ty lk o w y d a w n ic tw e m in fo r m a cy jn y m o p o szczególn ych osob ach , a le ta k że a b y d zięk i n ie m a l k o m p letn em u
Z A P r S K I 179
z e sta w ie n iu n a z w isk stu d e n tó w oraz za w a rty ch w n im d a n y ch s ta ł się sw o isty m stu d iu m o d zieja ch U n iw e r sy te tu , szerzej zaś, ab y sta n o w ił dogod n y p u n k t w y jśc ia
do badań n a d in te lig e n c ją p o lsk ą X I X stu lecia .
A . B.
B arbara S o b o l e w s k a , D o k tr y n a p o lity c z n a lib e r a liz m u arysto~
k r a ty c z n e g o w e F r a n c ji w la ta c h 1814— 1848, U n iw e r sy te t J a g ie llo ń sk i, R ozp raw y h a b ilita c y jn e n r 13, W y d a w n ictw a U n iw e r sy te tu J a g ie l
lo ń sk ieg o , K ra k ó w 1977, s. 215.
A u tork a sk u p ia u w a g ę n a k o n se r w a ty w n o -u m ia r k o w a n y m n u r c ie lib era lizm u fra n cu sk ieg o , k tó ry u w aża za d o m in u ją cy w e w sk a z a n y m o k resie. Z a ło żen iem ty m tłu m a czy p o m in ięcie ta k ic h m y ś lic ie li, jak T o cq u ev ille czy C h ateau b rian d , o m aw ia n a to m ia st p o g lą d y B. C on stan ta, M adam e de S ta ë l, F . G u izota i A . T h iersa. Jest to w y n ik ie m g łó w n ej te z y k sią żk i, która k w e stio n u je p o p u la rn y w d o ty ch cza so w ej litera tu r ze p rzed m iotu p o d zia ł n a d o k try n eró w i lib e r a łó w to u t co u rt.
P ierw sza część stu d iu m to „ w p ro w a d zen ie do p ro b lem a ty k i u stro jo w ej ep o k i”;
sch a ra k tery zo w a n o tu in s ty tu c je p o lity c z n o -p r a w n e ó w czesn ej F r a n c ji oraz om ó
w io n o stan św ia d o m o ści jej sp o łe c z e ń stw a . D op iero d ruga część je s t w y k ła d e m lib e r a ln y c h k o n cep cji p o lity czn y ch . B. S o b o l e w s k a a n a lizu je tu k o le jn o zagad n ie n ia su w e r e n n o śc i i rep rezen ta cji, p rop on ow an e u lep szen ia , k o n c e p c ję r o li p a ń stw a itp . W o sta tn ich ro zd zia ła ch za jm u je się lib e r a ln y m u ję c ie m sp o łeczeń stw a i o p in ii p u b liczn ej. S k ró to w o je d y n ie w sp o m in a się o p ra k ty c z n y c h im p lik a cja ch p rzed sta w io n y ch w k sią żce teo rii; sk ą d in ą d część w stę p n a z a w ie r a s iłą rzeczy sporo m a teria łu w tej k w e stii.
N a p o d sta w ę źród łow ą sk ła d a ją s ię p rzew a żn ie p ism a o m a w ia n y c h m y ś lic ie li, po części d o stęp n e w n o w o c z e sn y c h , k r y ty c z n y c h w y d a n ia ch .
A .S .
W ie s ła w K o z u b , M y ś l p o lity c z n a A n to n ie g o Z y g m u n ta H elcia , U n iw e r sy te t J a g ie llo ń s k i, R o zp ra w y h a b ilita c y jn e n r 18, W y d a w n ictw a U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń s k ie g o , K ra k ó w 1978, s. 191.
K sią żk a p rzed sta w ia p o g lą d y zn a n eg o d z ie w ię tn a sto w ie c z n e g o k ra k o w sk ieg o uczonego, h isto ry k a p raw a i p o lity k i. K o n cep cje H elcia o k reśla a u to r m ia n em „pa
trio ty czn eg o k o n se r w a ty z m u ” . O p isu ją c jeg o z w ią z k i z k o ła m i za ch o w a w czeg o z ie - m ia ń stw a oraz próby czy n n ej d z ia ła ln o śc i p o lity czn ej zg o d n ie z ty tu łe m k ła d zie n a cisk n a te o r e ty c z n y d orob ek H e lc ia , a n a lizu ją c pod ty m k ą te m je g o p ism a. In n e w ą tk i ż y c io r y su p o sta ci ty tu ło w e j p o ja w ia ją s ię rzadko i n a m a r g in e sie p od sta
w o w e g o n u r tu rozw ażań .
W la ta c h czterd ziesty ch X I X w . H e lc e l stojąc n a g ru n cie le g a liz m u i lo ja ln o ści P o la k ó w z G a lic ji w o b e c m o n a rch ii H a b sb u rg ó w g ło s ił k o n ieczn o ść p ew n ej dem o
k ra ty za cji te g o p a ń stw a . A u to n o m ia — o k tó rej p isa ł n a d łu g o p rzed jej u rzeczy
w istn ie n ie m — b y ła d la ń a lte r n a ty w ą n ie b e z p ie c z n y c h d la n arod u p o lsk ieg o p o czynań g erm a n iza cy jn y ch w P r u sa c h i te n d e n c ji p a n sla w isty c z n y c h w R osji.
B a zę źró d ło w ą u zu p ełn ia ją r ę k o p is y z a r c h iw ó w i b ib lio te k K rak ow a, W ar
sza w y , P o zn a n ia i W rocław ia; z d ru k ó w n a le ż y w y m ie n ić p u b lic y sty k ę w sp ó ł
czesn ą oraz p a m iętn ik i. A n e k s p rzy n o si k ilk a lis tó w H e lc ia , p rzew a żn ie do tej pory n ie p u b lik o w a n y ch .
A.S.
