Nowe bariery w dost Ċpie jednostek samorządu terytorialnego ...

U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XLV, 2 SECTIO H 2011

WyĪsza Szkoáa Bankowa w Poznaniu

MAREK DYLEWSKI, BEATA FILIPIAK

Nowe bariery w dost Ċpie jednostek samorządu terytorialnego ...

do rynku finansowego

New barriers to local government units access to the financial markets

Wst Ċp

Jednostki samorz ądu terytorialnego są juĪ staáym uczestnikiem rynku finansowego.

Rosn ące potrzeby spoáeczne oraz realizacja projektów finansowanych w czĊĞci ze Ğrodków Unii Europejskiej determinują coraz wiĊksze potrzeby w zakresie wykorzy- stania instrumentów finansowych. Do tej pory jednostki samorz ądu terytorialnego przyzwyczajone by áy raczej do staáych i stabilnych zarazem reguá gry co do moĪli- wo Ğci zadáuĪania siĊ oraz maksymalnych limitów zadáuĪenia. Początek roku 2010 wraz z now ą ustawą o finansach publicznych oraz dziaáania Ministerstwa Finansów wskazuj ą na postĊpujący proces ograniczania moĪliwoĞci dostĊpu do rynku finanso- wego. Jest to podyktowane ogóln ą sytuacją finansową paĔstwa i jego zadáuĪeniem.

Wskazane przes áanki są podstawą problemu i celu badawczego, jakim jest odpo- wied Ĩ na pytanie, czy rzeczywiĞcie nowe uwarunkowania prawne mogą w sposób zna- cz ący ograniczyü dostĊp do rynku finansowego jednostkom samorządu terytorialnego.

1. Przes áanki koniecznoĞci dostĊpu jednostek samorz ądu terytorialnego do rynku finansowego

Dokonywanie wydatków publicznych, które nie maj ą pokrycia w dochodach

bud Īetowych danego roku budĪetowego, moĪe powodowaü koniecznoĞü zaciągania

przez jednostki samorz ądu terytorialnego zobowiązaĔ. Brak moĪliwoĞci spáaty tychĪe

zobowi ązaĔ na koniec roku budĪetowego kreuje w sposób skumulowany (jako saldo) d áug publiczny. Obecne uwarunkowania prawne dopuszczają moĪliwoĞü ponoszenia wydatków (a tak Īe rozchodów) wiĊkszych niĪ zaplanowane dochody budĪetowe. Tym samym dopuszcza si Ċ powstanie deficytu budĪetu danej jednostki samorządu terytorial- nego. Jednocze Ğnie obowiązujące przepisy prawne obligatoryjnie zobowiązują jednostki samorz ądu terytorialnego do wskazywania Ĩródeá pokrycia deficytu budĪetu (w tym przej Ğciowego deficytu w ciągu roku), którymi mogą byü kredyty, poĪyczki oraz emisja papierów warto Ğciowych. Ustawodawca nie wskazuje szczegóáowo, o jakie kredyty, po Īyczki lub papiery wartoĞciowe chodzi. W związku z tym zwykle doprecyzowanie tych kwestii nast Ċpuje w rozporządzeniach szczegóáowo okreĞlających tytuáy dáuĪne

. Przes áanki dokonywania wydatków i rozchodów przekraczających zasoby docho- dów bud Īetowych wynikają gáównie z kilku podstawowych przyczyn:

– zaanga Īowanie w nowe zadania i przedsiĊwziĊcia inwestycyjne – budowa nowych lub odtwarzanie dotychczasowych zasobów infrastrukturalnych, – realizacja projektów finansowanych ze Ğrodków zagranicznych wymagających

prefinansowania,

– wzrost jako Ğci Īycia mieszkaĔców (wzrost potrzeb),

– brak wystarczaj ących wáasnych zasobów finansowych w stosunku do plano- wanych do realizacji zada Ĕ.

Kreowanie rozwoju i podnoszenie atrakcyjno Ğci wymaga wiĊc od wáadz lokalnych i regionalnych systematycznego ponoszenia nak áadów finansowych. Od poziomu po- niesionych nak áadów finansowych w okresach ubiegáych, obecnie oraz w przyszáoĞci uzale Īnia siĊ dokonywanie ocen w zakresie wzrostu lub spadku atrakcyjnoĞci, czy te Ī stopnia rozwoju. O rozwoju i wzroĞcie atrakcyjnoĞci Ğwiadczy przede wszystkim nie utrzymanie status quo, ale systematyczne ponoszenie nak áadów na zadania inne ni Ī obligatoryjne. Rozwój jest kategorią jakoĞciową, polegającą na wprowadzeniu innowacji produktowych, procesowych, strukturalnych oraz innowacji w dziedzinie organizacji i zarz ądzania

. Rozwój jednostki samorz ądu terytorialnego jest zwią- zany z zachodz ącymi w jej otoczeniu zmianami, a przede wszystkim w zakresie potrzeb zg áaszanych przez spoáecznoĞü lokalną i regionalną. O rozwoju decyduje wiele czynników, które kreowane s ą zarówno w otoczeniu jednostki samorządowej, jak i przez ni ą samą. W aktualnych poglądach za gáówny czynnik rozwoju uznaje si Ċ mobilizowanie endogenicznego potencjaáu rozwoju w regionach, obejmującego zasoby ekonomiczne, spo áeczne, techniczne, ekologiczne i polityczne, którego celem jest uruchomienie trwa áej dynamiki rozwoju lokalnego

.

1 Obecnie reguluje to kontrowersyjne Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2010 r.

w sprawie szczegóáowego sposobu klasyfikacji tytuáów dáuĪnych i zaliczanych do paĔstwowego dáugu pub- licznego, w tym do dáugu Skarbu PaĔstwa. Dz.U nr 252, poz. 1692.

2 Z. PierĞcionek, Strategia rozwoju firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 11.

3 S. Korenik, Dysproporcje w rozwoju regionów w Polsce, Wybrane problemy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocáawiu, Wrocáaw 2003, s. 64-65 oraz I. Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 32.

Aby zaistnia áy takie przesáanki, warunkiem ich realizacji i zapewnienia odpo- wiedniej infrastruktury w otoczeniu podmiotów gospodarczych i mieszka Ĕców są mo ĪliwoĞci finansowania, czyli wygenerowania odpowiednich dochodów i wolnych Ğrodków na te cele przez daną jednostkĊ samorządu terytorialnego. Kiedy nie są one na wystarczaj ącym poziomie, jednostki samorządu terytorialnego siĊgają po instru- menty finansowe dost Ċpne na rynku finansowym.

2. Uwarunkowania prawne dost Ċpu do rynku finansowego

Ustawodawca dopu Ğciá moĪliwoĞci korzystania z instrumentów finansowych przez jednostki samorz ądu terytorialnego, ale tylko w ĞciĞle okreĞlonych przypadkach. Mogą one zaci ągaü kredyty i poĪyczki oraz emitowaü papiery wartoĞciowe na

:

– pokrycie wyst Ċpującego w ciągu roku przejĞciowego deficytu budĪetu jednostki samorz ądu terytorialnego;

– finansowanie planowanego deficytu bud Īetu jednostki samorządu terytorialnego;

– sp áatĊ wczeĞniej zaciągniĊtych zobowiązaĔ z tytuáu emisji papierów wartoĞ- ciowych oraz zaci ągniĊtych poĪyczek i kredytów;

– wyprzedzaj ące finansowanie dziaáaĔ finansowanych ze Ğrodków pochodzących z bud Īetu Unii Europejskiej.

W praktyce nie oznacza to, Īe jednostki samorządu terytorialnego mogą w sposób nieograniczony zaci ągaü zobowiązania na rynku finansowym. Dotychczasowe rozwią- zania rozpatrywa áy (w okresie przejĞciowym jeszcze obowiązują) poziom zadáuĪenia jednostek samorz ądu terytorialnego w oparciu o relacje kwot dáugu publicznego do wielko Ğci dochodów budĪetowych ogóáem na koniec danego okresu sprawozdawczego.

àączna kwota przypadających w danym roku budĪetowym:

1) sp áat rat kredytów i poĪyczek, zaciągniĊtych na finansowanie planowanego deficytu bud Īetu jednostki samorządu terytorialnego lub spáatĊ wczeĞniej zaci ągniĊtych zobowiązaĔ z tytuáu emisji papierów wartoĞciowych oraz za- ci ągniĊtych poĪyczek i kredytów wraz z naleĪnymi w danym roku odsetkami od kredytów i po Īyczek,

2) wykupów papierów warto Ğciowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego na finansowanie planowanego deficytu bud Īetu jednostki samo- rz ądu terytorialnego lub spáatĊ wczeĞniej zaciągniĊtych zobowiązaĔ z tytuáu emisji papierów warto Ğciowych oraz zaciągniĊtych poĪyczek i wraz z naleĪnymi odsetkami i dyskontem od papierów warto Ğciowych,

3) potencjalnych sp áat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego por ĊczeĔ oraz gwarancji nie moĪe przekroczyü 15% planowanych na dany rok bud Īetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Nato- miast áączna kwota dáugu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku

4 Art. 89 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 z póĨn. zm.).

bud Īetowego nie moĪe przekroczyü 60 % wykonanych dochodów ogóáem tej jednostki w tym roku bud Īetowym. W trakcie roku budĪetowego áączna kwota d áugu jednostki samorządu terytorialnego na koniec kwartaáu nie moĪe przekra- cza ü 60 % planowanych w danym roku budĪetowym dochodów tej jednostki

. Nowe podej Ğcie w zakresie limitowania zadáuĪenia jednostki samorządu teryto- rialnego jest zupe ánie odmienne. BĊdzie ono obwiązywaáo od 1.01.2014 r. Podstawą wyliczania maksymalnej absorpcji d áugu jest indywidualny wskaĨnik, który odnosi si Ċ do zrealizowanych dochodów bieĪących, dochodów z majątku oraz wydatków bie Īących w ujĊciu ex post za okres trzech lat. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie mo Īe uchwaliü budĪetu, którego realizacja spowoduje, Īe w roku bud Īetowym oraz w kaĪdym roku nastĊpującym po roku budĪetowym relacja áącznej kwoty przypadaj ących w danym roku budĪetowym spáat rat kredytów i poĪyczek, wraz z nale Īnymi w danym roku odsetkami od kredytów i poĪyczek, wykupów papierów warto Ğciowych wraz z naleĪnymi odsetkami i dyskontem od papierów warto Ğciowych, potencjalnych spáat kwot wynikających z udzielonych porĊczeĔ oraz gwarancji – do planowanych dochodów ogó áem budĪetu przekroczy Ğrednią arytmetyczn ą z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieĪących powi Ċkszonych o dochody ze sprzedaĪy majątku oraz pomniejszonych o wydatki bie Īące, do dochodów ogóáem budĪetu, obliczoną wedáug wzoru

:

¸¸¹ ·



 

 

 

¨¨© §  

¸ d

¹

¨ ·

©

§ 

























3

3 3

3 2

2 2

2 1

1 1

1

3 1

n

n n

n n

n n

n n

n n

n n

D

Wb Sm

Db D

Wb S m

Db D

Wb Sm

Db D

O R

gdzie:

R – planowan ą na rok budĪetowy áączną kwotĊ z tytuáu spáaty rat kredytów i po- Īyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, oraz wykupów papierów warto Ğciowych emitowanych na cele okreĞlone w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90,

O – planowane na rok bud Īetowy odsetki od kredytów i poĪyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, odsetki i dyskonto od papierów warto Ğciowych emi- towanych na cele okre Ğlone w art. 89 ust. 1 i art. 90 oraz spáaty kwot wynikających z udzielonych por ĊczeĔ i gwarancji,

D – dochody ogó áem budĪetu w danym roku budĪetowym, Db – dochody bie Īące,

Sm – dochody ze sprzeda Īy majątku, Wb – wydatki bie Īące,

5 Art. 169 i 170 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104 z póĨn. zm.)

6 Art. 243 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240 z póĨn. zm.).

n – rok bud Īetowy, na który ustalana jest relacja,

n–1 – rok poprzedzaj ący rok budĪetowy, na który ustalana jest relacja, n–2 – rok poprzedzaj ący rok budĪetowy o dwa lata,

n–3 – rok poprzedzaj ący rok budĪetowy o trzy lata.

Przy obliczaniu wskazanej wy Īej relacji, dla roku poprzedzającego rok budĪeto- wy przyjmuje si Ċ planowane wartoĞci wykazane w sprawozdaniu za trzy kwartaáy z wykonania bud Īetu jednostki samorządu terytorialnego. Do obliczenia relacji dla poprzednich dwóch lat przyjmuje si Ċ wartoĞci wykonane wynikające ze sprawozdaĔ rocznych. Jak wida ü z zaprezentowanej metodyki okreĞlania granic zadáuĪenia jed- nostek samorz ądu terytorialnego podstawą odniesienia bĊdą budĪety wykonane a nie prognozowane. Oczywi Ğcie w wieloletniej prognozie finansowej wystĊpuje takĪe obowi ązek prezentacji wskazanych relacji w zakresie zadáuĪenia, jednakĪe warun- kiem brzegowym jest dany bud Īet roczny. Nie moĪna w takim przypadku uchwaliü bud Īetu, który nie bĊdzie speániaá relacji ograniczającej w zakresie limitu zadáuĪenia.

3. Ograniczenia i bariery dost Ċpu do rynku finansowego

Kryzys na rynkach finansowych oraz k áopoty finansowe niektórych krajów Unii Europejskiej po Ğrednio przyczyniáy siĊ do zadawania sobie pytaĔ, jak Polska radzi sobie z podobnymi kwestiami. Pal ącym problemem okazuje siĊ wzrost poziomu dáugu publicznego pa Ĕstwa oraz zbliĪanie siĊ do konstytucyjnych relacji ograniczających

. Poszukiwanie mo ĪliwoĞci ograniczania zadáuĪenia sektora finansów publicznych jest jednocze Ğnie elementem, który w sposób znaczący ograniczy dostĊp jednostek samorz ądu terytorialnego do rynku finansowego. MoĪna wskazaü na kilka takich elementów:

1. Zmiana sposobu klasyfikacji tytu áów dáuĪnych zaliczanych do paĔstwowego d áugu publicznego, w tym do dáugu Skarbu PaĔstwa.

2. Konieczno Ğü równowaĪenia budĪetu bieĪącego.

3. Praktyczne zastosowanie nowych limitów zad áuĪenia juĪ od 2011 roku.

4. Próby ograniczenia zad áuĪenia sektora finansów publicznych poprzez ograni- czanie zad áuĪenia w jednostkach samorządu terytorialnego.

Z dniem 1 stycznia 2011 roku wesz áo w Īycie nowe rozporządzenie w sprawie szczegó áowego sposobu klasyfikacji tytuáów dáuĪnych i zaliczanych do paĔstwowe- go d áugu publicznego, w tym do dáugu Skarbu PaĔstwa

. Nale Īy przyjąü zaáoĪenie,

7 Mowa tu o art. 216 ust. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, który wskazuje, Īe nie wolno zaciągaü poĪyczek lub udzielaü gwarancji i porĊczeĔ finansowych, w nastĊpstwie których paĔstwowy dáug publiczny przekroczy 3/5 wartoĞci rocznego produktu krajowego brutto.

8 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie szczegóáowego sposobu klasyfikacji tytuáów dáuĪnych zaliczanych do paĔstwowego dáugu publicznego, w tym do dáugu Skarbu PaĔstwa (Dz.U. Nr 252, poz. 1692).

Īe zgodnie z nową interpretacją do tytuáów dáuĪnych (kredytów i poĪyczek) bĊdą zaliczane, oprócz klasycznych instrumentów finansowych:

– umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, które maj ą wpáyw na poziom d áugu publicznego, czyli wszystkie te sytuacje, które mogą powodowaü po- wstanie zobowi ązania o odroczonym terminie páatnoĞci,

– papiery warto Ğciowe, których zbywalnoĞü jest ograniczona, czyli w praktyce po Īyczki,

– umowy sprzeda Īy, w których cena jest páatna w ratach,

– umowy leasingu zawarte z producentem lub finansuj ącym, w których ryzyko i korzy Ğci z tytuáu wáasnoĞci są przeniesione na korzystającego z rzeczy, – umowy nienazwane o terminie zap áaty dáuĪszym niĪ rok, związane z finanso-

waniem us áug, dostaw, robót budowlanych, które wywoáują skutki ekonomiczne podobne do umowy po Īyczki lub kredytu, z uwzglĊdnieniem podziaáu na:

• zarówno krótkoterminowe – o pierwotnym terminie zap áaty nie dáuĪszym ni Ī rok lub podlegające spáacie na Īądanie (jednakĪe te instrumenty nie bĊdą mia áy wpáywu na poziom dáugu na koniec roku, a jedynie na koniec okresów sprawozdawczych na koniec kwarta áu),

• jak i d áugoterminowe – o pierwotnym terminie zapáaty dáuĪszym niĪ rok – b Ċdą musiaáy byü brane pod uwagĊ przy obliczaniu poziomu dáugu publicznego lub jego sp áat. W zasadzie sytuacja bĊdzie podobna w okresie przejĞciowym, do ko Ĕca 2013 roku, jak i po roku 2013.

Nale Īy podkreĞliü, Īe instrumenty krótkoterminowe, o których mowa wyĪej,

mog ą mieü takĪe istotny wpáyw na poziom spáat dáugu w ciągu roku budĪetowego

(do ko Ĕca roku 2013 maksymalny limit 15% dochodów budĪetu ogóáem, poniewaĪ

áączna suma spáat, w tym takĪe wskazanych wyĪej instrumentów dáuĪnych, nie

mo Īe przekroczyü 15% planowanych na dany rok budĪetowy dochodów jednostki

samorz ądu terytorialnego. Do tej pory nie byáy one brane pod uwagĊ w limitach

sp áat zadáuĪenia. Ponadto bĊdą musiaáy byü doliczane do poziomu dáugu publicznego

jednostki samorz ądu terytorialnego w ciągu roku budĪetowego, poniewaĪ w trakcie

roku bud Īetowego áączna kwota dáugu jednostki samorządu terytorialnego na koniec

kwarta áu nie moĪe przekraczaü 60 % planowanych w danym roku budĪetowym

dochodów tej jednostki. Po roku 2013 sytuacja w zasadzie si Ċ nie zmieni, poniewaĪ

organ stanowi ący jednostki samorządu terytorialnego nie moĪe uchwaliü budĪetu,

którego realizacja spowoduje, Īe w roku budĪetowym oraz w kaĪdym roku nastĊ-

puj ącym po roku budĪetowym relacja áącznej kwoty przypadających w danym roku

bud Īetowym spáat kredytów i poĪyczek (rozszerzony zakres) oraz wykupów papie-

rów warto Ğciowych do planowanych dochodów ogóáem budĪetu przekroczy Ğrednią

arytmetyczn ą z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieĪących

powi Ċkszonych o dochody ze sprzedaĪy majątku oraz pomniejszonych o wydatki

bie Īące, do dochodów ogóáem budĪetu. Czyli bĊdzie to w przybliĪeniu podobna sy-

tuacja jak w przypadku ogranicze Ĕ wynikających z art. 169 starej ustawy o finansach

publicznych.

Znacz ącym ograniczeniem dla jednostek samorządu terytorialnego jest brak mo ĪliwoĞci finansowania wydatków bieĪących instrumentami dáuĪnymi. Organ sta- nowi ący jednostki samorządu terytorialnego nie moĪe uchwaliü budĪetu, w którym planowane wydatki bie Īące są wyĪsze niĪ planowane dochody bieĪące powiĊkszone o nadwy ĪkĊ budĪetową z lat ubiegáych i wolne Ğrodki, jako nadwyĪka Ğrodków pieni ĊĪnych na rachunku bieĪącym budĪetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikaj ących z rozliczeĔ wyemitowanych papierów wartoĞciowych, kredytów i po- Īyczek z lat ubiegáych. Na koniec roku budĪetowego wykonane wydatki bieĪące nie mog ą byü wyĪsze niĪ wykonane dochody bieĪące powiĊkszone o nadwyĪkĊ budĪe- tow ą z lat ubiegáych i wolne Ğrodki. Wykonane wydatki bieĪące mogą byü wyĪsze ni Ī wykonane dochody bieĪące powiĊkszone o nadwyĪkĊ budĪetową z lat ubiegáych i wolne Ğrodki jedynie o kwotĊ związaną z realizacją wydatków bieĪących z udziaáem Ğrodków zagranicznych, w przypadku gdy Ğrodki te nie zostaáy przekazane w danym roku bud Īetowym

.

Wydaje si Ċ, Īe ograniczenia w zakresie limitowania zadáuĪenia to dopiero per- spektywa roku 2014. Jednak jest to b áĊdne rozumowanie, poniewaĪ jeĞli w wieloletniej prognozie finansowej za áoĪono realizacjĊ przedsiĊwziĊü lub spáatĊ zobowiązaĔ na okresy wykraczaj ące poza rok 2013 – oznacza to, Īe musi juĪ byü speániona relacja ograniczaj ąca w latach 2014 i dalszych. JednoczeĞnie naleĪy podkreĞliü, Īe istotnym wymogiem w zakresie konstrukcji wieloletniej prognozy finansowej jest jej reali- styczno Ğü. Nowe rozwiązania káadą nacisk na moĪliwoĞci spáaty zadáuĪenia, a nie na jego rozmiary. Ustawodawca za áoĪyá, iĪ liczy siĊ tylko potencjaá do ponoszenia sp áat zadáuĪenia w kolejnych latach budĪetowych. Jest on wyznaczany przez wielkoĞü nadwy Īki operacyjnej, jaką wypracowaáa dana jednostka samorządu terytorialnego.

Nale Īy zwróciü przy tym uwagĊ, Īe nie uwzglĊdnia siĊ projekcji przyszáych nadwyĪek.

Relacja ta jest szacowana w wieloletniej prognozie finansowej jednostki samorz ądu terytorialnego. Wyznaczane graniczne wielko Ğci limitu zadáuĪenia zawsze są szacowane z uwzgl Ċdnieniem poprzednich trzech lat. W praktyce bĊdzie to oznaczaáo problem z doborem odpowiednich instrumentów d áuĪnych. Im mniejsza nadwyĪka wolnych Ğrodków wyliczona na podstawie ustawowej relacji, tym dáuĪszy okres spáaty zadáu- Īenia. Instytucje finansowe na rynku mogą nie dysponowaü takimi instrumentami d áuĪnymi, których termin zapadalnoĞci ma horyzont kilkudziesiĊcioletni.

Najbardziej jednak dotkliwym czynnikiem ograniczaj ącym dostĊp jednostek samorz ądu terytorialnego do rynku finansowego są plany ograniczania wielkoĞci deficytu, jaki mo Īe uchwaliü dana jednostka samorządu terytorialnego. Plany obejmo- wa áy stopniowe jego ograniczanie odpowiednio do 3, 2 i 1% dochodów budĪetowych w kolejnych latach. Na rysunku 1 zaprezentowano ewentualne skutki ograniczenia w dost Ċpie do moĪliwoĞci finansowania wydatków nieznajdujących pokrycia w do- chodach (przy za áoĪeniu staáych dochodów w kolejnych latach budĪetowych).

9 Art. 242 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Potencjalne ograniczenie mo ĪliwoĞci wydatkowych jednostek samorządu te- rytorialnego dla poszczególnych lat 2012-2014, przy za áoĪeniu poziomu dochodów z roku 2011 to:

– 2012 - 14 716 937 tys. z á, – 2013 - 16 468 112 tys. z á, – 2014 - 18 219 288 tys. z á,

àącznie daje to kwotĊ 49 404 336 tys. zá. W praktyce oznacza to ograniczenie mo ĪliwoĞci zadáuĪania siĊ jednostek samorządu terytorialnego w kolejnych latach o kwot Ċ blisko 50 mld záotych.

Rys. 1. Skutki ograniczenia deficytu w jednostkach samorządu terytorialnego w latach 2012-2014 ħródáo: opracowanie wáasne.

Wskazane ograniczenia w dost Ċpie do ryku finansowego nie powinny odbiü siĊ

na instytucjach finansowych. Raczej nale Īy to rozumieü jako uwolnienie limitów do

zad áuĪania siĊ po stronie sektora rządowego kosztem sektora jednostek samorządu

terytorialnego. Nale Īy jednak podkreĞliü, Īe instrumenty dáuĪne w jednostkach sa-

morz ądu terytorialnego sáuĪą przede wszystkim finansowaniu inwestycji, natomiast

po stronie rz ądowej jest to zwykle konsumpcja.

Zako Ĕczenie

Jednostki samorz ądu terytorialnego w zasadzie od momentu ich reaktywacji w roku 1990 s ą aktywnym uczestnikiem rynku finansowego. Do tej pory nie byáy widoczne negatywne zjawiska w zakresie nadmiernego zad áuĪania siĊ. JednoczeĞnie, pomimo w áączenia jednostek samorządu terytorialnego w system progów ogranicza- j ących dáug publiczny paĔstwa, nie byáo do tej pory drastycznej koniecznoĞci ogra- niczania planów w zakresie wykonywania zada Ĕ w oparciu o instrumenty dáuĪne.

Nowe uwarunkowania w zakresie ustawy o finansach publicznych oraz plany co do zmniejszania deficytu mog ą w sposób istotny zmieniü ten sektor jako uczestnika rynku finansowego. W efekcie ko Ĕcowym bĊdzie to widoczne jako znaczące utrudnienie dost Ċpu do rynku finansowego, ale jednoczeĞnie duĪe ograniczenie w realizacji zadaĔ publicznych, w szczególno Ğci w zakresie przedsiĊwziĊü inwestycyjnych dotyczących infrastruktury.

New barriers to local government units access to the financial markets

Local government units have become a regular participant in the financial market. The growing social needs and the implementation of projects financed in part by the European Union increasingly need to determine the use of financial instruments. Until now, local governments were more accustomed to solid and stable while playing for the possibility of indebtedness and the maximum levels of debt.

Beginning with 2010, a new law on public finance and the activities of the Ministry of Finance point to a progressive process of limiting the access to the financial market. This is dictated by the overall financial situation of the state and its debt. Indicated conditions are the basis of the problem and of research, which is the answer to the question whether in fact the new legal conditions can significantly limit access of local government units to the financial market. At the same time the supplementary question is what impact the activities of local government units can have on this kind of restriction.