DNA zabójcy na szyi ofiary zadławienia

Z PRAKTYKI

DNA zabójcy

na szyi ofiary

zadławienia

Ryc.1.Śladyna szyi ofiary,podbiegnięciakrwaweizmianygnilne

Fig. 1.Traceson the victim's neck, suffusions and pulrefaction

Badanie polimorfizmu DNA jest

wykorzystywane w identyfi kacji sprawców przestępstw seksualnych od wielu lat1.Początkowobadanoj e-dynieśladynasienia sprawcy,jednak kilka lat temupojawiły się publikacje

na temat identyfikacjiDNA wśladach ukąszeń pozostawionych przez za

-bójcęna ciele ofiary2, DNA ofiaryw y-stępującegopod paznokciamispraw

-cy3czyteż DNA ofiaryzadzierzgnię­

cia,zidentyfikowanego napętlisznu

-ra,którymposłużył sięsprawca",Po -bieranie materiału do badania DNA z szyi ofiary zadławienia, w nadziei znalezienia DNA sprawcy,jest z ale-cane od lat. Przeprowadzano w tym celu eksperymenty, które dają na

-dziejęna wykorzystanietego dowodu wsprawacho zabójstwo.

Wdostępnym piśmiennictwie(

ME-DLlNE) autorzy nie zn ależ l i opisu przypadku ni e będ ąceg o ekspery

-mentem,którego wynikbyłbypo zyty-wny. Pon iżej przedstawiają pr

zypa-dek pierwszego w Polsce,abyćmo

-że tak-że na świecie, wykrycia DNA sprawcy na szyi ofiary zabójstwa przezzadławienie.

Opisprzypadku

55-letnia kobieta za pośrednic­ twem biuramatrymonialnego zawar-ła znajomość z mężczyzną, którego następnie przedstawiła rodzinie. Ko-bieta mieszkała sama i kiedy przez następ ne dwa dni nieskontaktowała się zkrewnymi,co wzwiązkuz

poja-wieniemsię w jej życiu nowej znajo-mości uznano zaniepokojące , udano się do jej domu. Po przeszukaniu mieszkania w wersalce znaleziono zwłoki kobiety,które następnie prze -wieziono na sekcję do Zakładu Me-dycyny Sądowej w Krakowie. Wcze-śniej jednak zabezpieczono materiał do badania polimorfizmu DNA

-PROBL EMY KRYMINALISTY KI2S7/07

z użyciem wymazówek pobrano wy -mazyze skóry szyi, osobnozprawej i lewej strony,z pochwy,odbytu i ja-myustnej. Jednorazowyminożyczka­ mi obcięto paznokcie denatki, oso

b-no z praweji lewejręki.Zabezpiec

zo-notakże odzieżkobiety, czylikoszulę nocn ą, którą miałana sobie w chwili

śmierci.

Na zwłokach zaobserwowano ce -chy rozpoczynającego się rozkładu: na szyikobietypojawiłysięsmugidy

-fuzyjne nakładające się nawidoczne

tu również podbiegn ięcia krwawe

(ryc. 1).

W spojówkach oczu i - po odpre

-parowaniu skóry szyi - mięśniach szyi,podtorebkątarczycy, wślinian­ ce podżuchwowej oraz na języku stwierdzono obfite wylewy krwawe. Zaobserwowano również złamanie chrząstki krtani. We krwi zm arłej znajdowało się 0,5 promila alkoholu.

Badanie mikroskopowe wymazów

z pochwy, jamy ustnej i odbytu nie wykazałoob ecn ościplemników.Jako przyczynę zgonu przyjęto uduszenie gwałtowne przez zadławien ie. Sprawca dokonał go przez zacisk

a-nie rąk na szyi ofiary. Został zatr

zy-many kilka dni póżniej. Przyznał się do zarzucanego czynu i podał jako

motywzbrodnitło rabunkowe.

Male riałi metoda

Materiałdowodowy - wymazy po-brane ze skóry szyi orazodciętefrag -menty paznokci, zo stał zbadany

w Pracowni Genetyki Laboratorium

KryminalistycznegoKWP w Krakowie (badaniawykonywano w pracowni po raz pierwszy).Po pewnym czasiedo laboratorium dostarczono także ma

-teriał porównawczy pobrany od po

-dejrzanegoo zabójstwo mężczyzny. Celem badań było ustalenie, czy na zabezpieczonym w trakcie sekcji

zwłok materiale biologicznym denat-kiznajdują się ślady biologiczne na-dające się do identyfikacji metodą badania DNA. Ze względu narodzaj śladów i możliwość wykorzystania mate ri ału porównawczego od męż­ czyzny zdecydowano sięprzepr owa-dzićbadaniamęskiegoDNA w syste-mie PowerPlex Y. Wykorzystuje on polimo rfizm długośc i fragmentów STR umiejscowionych na chromoso-mieYgenomu ludzkiego.Wykonanie badania w tym systemie pozwala ujawnić znikomą ilość dowodowego

DNA pochodzącego od mężczyzny

w potencjalnej mieszaninie z DNA ofiary- kobiety.

Przebieg badań

Materiał porównawczy poddano

izolacjiwpięcioprocentowymroz two-rze Gheleksu. Fragmenty paznokci oraz wymazyz szyipobrane od ofia-rypoddano izolacji DNAmetodą fe-nolową (z zagęszczeniem izolatu z użyciem mikrofiltracyjnych zesta-wów Microcon 100). Otrzymane

izo-Z PRAKTYKI

laty amplifikowano (namnażan o)

techniką PGR z użyciem zestawu

odczynnikówPowerPlexYfirmy Pro-mega i aparatuGeneAmp9700 firmy Applied Biosystems, w objętości cał­ kowitej25 ~I, dodającpo1O~I i zola-tów. W przypadku próbki pobranej zwymazuzszyi amplifikację powt ó-rzono, dodawszy 13 ~I izolatu. Pro -dukty PGR poddano elektroforezie wżelu poliakrylamid owymzużyciem aparatu ABI PRISM 377. Uzyskany obraz elektr ofore zy analizowano na-stępniekomputerowo,wykorzystując oprogramowanie Gene Scan i Geno-typer 3.7.

Wszystkie etapy analizy DNA przeprowadzonowobecnościkontro -lidodatnich (DNA o znanym genoty -pie) i kontroli ujemnych (próby od -czynnikowe oraz DNA pochodzenia żeńskiego ). Uzyskano praw i dł owe wyniki.

Wynikianalizy w systemie Power-PlexYprzedstawia poniższatabela.

Analiza uzyskanych wyników po -zwoliła na sformułowanie następują­ cych wniosków:

Wynikianalizywsystemie PowerPlexY

Results ot PowerPlexY system analysis

1. Na materialedowodowym w po-staci fragmentówobciętych paznokci stwierdzonoobecność DNAoprofilu zgodnym z DNAmężczyzny, od kt ó-regopobrano materiałporównawczy. Haplotyp tego DNAzostałspra wdzo-ny w internetowej bazie haplotypów Institute of LegalMedicine- Uniwer-sity Medicine Berlin. Bazę danych przeszukano2.02.07 r.W efekcie na 17 933 zarejestrowane haplotypy stwierdzonojeden taki haplotyp w po -pulacji światowej (konkretnie w pół­ nocnoamerykańskiej). W populacji europejskiej (zarejestrowanych 7056 haplotypów) nie stwierdzono takiego haplotypu.

2.Wnadesłanym materiale dowo -dowymwpostaciwymazu z szyi (po-branego z lewej strony) stwierdzono

obecność DNA pochodzącego od

więcej niżjednego mężczyzny. Prze-prowadzona analizagenetyczna wy-kazała , że częśćtego DNAmoże po-chodzićod podejrzewanego o zabój -stwo.

Z uwagi na fakt,żena szyi ofiary ujawniono mieszaninę DNA

pocho-Tabela

Nrpróbki OYS OYS DYS DYS DYS DYS DYS DYS DYS DYS DYS

391 389 1 439 389 11 438 437 19 39 2 39 3 390 385 Wymaz z bp bp bp bp bp bp bp bp bp bp bp prawej strony szyi Wymaz z lowoj strony 10,1 1 12, 13 bp 30 10,11 14 bp bp 13 bp 14 szyi 10

iii

izolatu Wymazz lewej strony 10,11 12,13 11 30 10 ,1 1 14,16 15 11 13 22 11, 14 szyi 13 1'1 izolatu PaznokcieL 10 12 11 30 10 16 15 11 13 22 14 Paznokcie P 10 12 11 30 10 16 15 bp 13 22 14 Materia! od 10 12 11 30 10 16 15 11 13 22 14 rnężczvznv

"bp"- brak produktureakcjiPGR

Z PRAKTYKI

dzącegood więcej niż jednego męż­

czyzny, siładyskryminacjitego

wyni-ku badań jest dużo mniejsza niż

wwypadku czystegoprofilu.

Uzyska-ny wynik pozwala jednak stwierdzić,

że część tego DNAmoże pochodzić

od tego samegomężczyzny, którego

DNA ujawniono pod paznokciami

ofiary, gdyż w zakresie ujawnionych

cechjeston zgodny z DNA pobranym odsprawcy (ryc.2 i 3).

takzewzględu na preferencyjne na-mnażanie sięDNApochodzącegood

kobiety,znajd uj ącegosięwpróbcew

olbrzymiej przewadze.

Wadą tej metodyjest stosunkowo

niewielkasiła dyskryminacji - cechy

oznaczane na chromosomie Y

dzie-dziczą siębowiem w liniimęskiej, tak

więc ten sam haplotyp będzie mieć

zarównoojciec,jak i syn itd.Badania

statystyczne ograniczają się do

wadzeniem badania odcisków

pal-ców. Doskonalenie metod

badaw-czych sprawiło, że nikłe ślady

znaj-dowane na miejscuzbrodnistają się

wartościowym materiałem

dowodo-wym. Znalezione DNA sprawcy na

szyi ofiary może być cennym dowo

-dem w sprawach o zabójstwo przez

zadławienie,trudno bowiemo lepszy

dowód nawinęsprawcyniż

znalezie-nie jego podpisu genetycznego na

Ryc. 2.Elektroforegramdla dowodowejpróbkizszyi Fig.2.Electrophoregram ot sample tromlhevictim's neck

Ryc. 3.Etektrctoreqrarndlamateriałuporównawczego Fig.3.Electrophoregram ot comparative sampletrom suspect

" ,.

•

,

!

Elle f..

...,..

to>ogooy I_ ~

"

"'"

-

tl. .

..w.!!

•

o• ~ o.

,

.

..

m

-

_•

m

-

m

-*1l....1OltlJ1 .1 ł'l • _ w

l

,

~

@

~

=

@I @) _~ lłKll e.ł1tJlI.ty)...

.

_

w

e--

!

r

,

..

A

~

~ @l

~

~'~-

"

'r

2ł'_"

!

l

..

I!!J @

~

"

.

, ,.

•

~5Ie f" ....",.. _~ I... ~

,,-

-

tl ..

..w.!!

•

,

.

~

•

•

..

,

.

-

..

•

-

m

-...W_,ł'fU It _ _ ...

U.J

u

~

F

@Jd, @)d, [;) (i!J ~

"

·~·

IC

·

..

_-...."..~ -....fi

,

L_

-l~

@I~ ~@1 @J [;)

"~~

'm

"I

,

.V_ ..

'....,~'

....

l

r

=

I _I

l

@) @J

~

lS

ciele ofiary.Jeszcze 15 lat temu

wy-krycie drobinynaskórkaniewidocznej

gołymokiem niemiałoistotnego

zna-czenia w śledztwie, jednak dzisiaj,

dzięki metodom badawczym, może być głównym dowodem

obciążają-sprawdzenia występowania określo­

nego haplotypu w jednej z licznych

internetowych baz haplotypów.

Wprowadzenie badań

polimorfi-zmu DNA do nauk sądowych było

przełomem porównywalnym z wpro-Dyskusja

BadaniaSTR-ówznajdujących się

na chromosomieYzostały rutynowo

przeprowadzonew pracownigenety

-ki Laboratorium Kryminalistycznego

Komendy Wojewódzkiej Policji

w Krakowie w roku 2005. Ich celem

było rozdzielenie mieszanych próbek

DNA, w którychczęśćDNA pochodzi

od mężczyzny, zaś pozostała część

od kobiety/kobiet.

Uzyskanie profilu męskiego DNA

podczas badania próbek zawierają­

cych spermę, np. wymazy z pochwy (izolacja preferencyjna),nie jest

pro-blematyczne,jednak kiedy DNA

po-chodzeniamęskiegonie znajdujesię

wplemnikach,nie mamożl iwościod

-dzielenia go od DNAżeńskiego.

Ta-kie przypadki mogą występować

w sprawach dotyczących zgwałceń,

których sprawcysą aspermikami,lub

w sprawach dotyczących zabójstw

kobiet, kiedy to istnieje możliwość

znalezienia nabłonków bądż krwi

sprawcy na odzieży lub ciele ofiary

(np. w wyskrobinach spod paznokci

kobiety).

Wykorzystanie tej metody umożli­

wiaujawnienie nie tylkopełnych,

czy-stych profili DNAmęskiego (z

zasto-sowaniembadań DNA

autosomalne-go uzyskano by mieszaninę).

W świetl e ostatnich badań można

bowiem stwierdzić, że istnieje możli­

wość ujawnienia minimalnych ilości

DNA męskiego znajdującego się

wmieszaninach,mimożewykonane

wcześniej badania DNA autosomal-nego wykazują jego brak. Dziejesię

cym zab ójcę. Już w 1997 roku

P.Wiegand iwsp.5opublikowali

wy-niki eksperymentu,w którym badano

możl iwości znalezienia DNAsprawcy na szyiofiaryoraz DNAofiaryna rę­

kach sprawcy. Badaniaterodziły du

-że nadzieje napowodzenie p

oszuki-wańtegorodzaju śladu.

Początkowenadzieje,jakiewiąza­

no z wprowadzeniem badania p

oli-morfizmu DNA, nie zawsze się ni

e-stety sprawdzają, co znal azło po

-twierdzenie w opisywanymprzez au-torów przypadku. Teza, że znalezie

-nie DNAsprawcywśladachjego p al-ców na szyi ofiary jest dowodem w

i-ny,może zostać podważona. Z

uwa-gi na możliwość kontaminacji DNA

znalezione na skórze ofiarymożepo

-chodzić z innego kontaktuze spra

w-cą niżtylkow chwili zabójstwa.Jeże­

li zbrodniczego zadławi en ia d

oko-nałby naprzykład mążofiary czyteż

inna równie bliska osoba, wykrycie

jego DNAnie miało by większej

war-tościdowodowej.Można podaćwiele powodów znalezienia się drobnej

cząstki nabłonka na skórze drugiej osoby, jak przelotne dotknięcie ręką

czy prowadzenierozmowy wniewi el-kiejodległości, kiedytomoże nastą­ pić przerzucenie drobnejkropelkiśli­

ny.

G.N. Rułty6 przeprowadził b

ada-nia,które wykazały, że możl iwe jest przeniesienie DNA jednej osoby na

skórę drugiej, w sytuacji gdy obie

używają jedynie tych samych pr zed-miotów. Badaniu poddano kobi etę

i mężczyznę, którzy odgrywali role

ofiary i sprawcy. Korzystali przytym

z osobnychpom ieszcze ń,spotykając

się jedynie we wspólnej kuchni. W wielokrotnie powtarzanych ek

spe-rymentach,nawet wodstępach dzie

-sięciodniowych, mężczyzna grający

rolę sprawcy uciskałskórę po jednej

stronie szyi kobiety-ofiary. Z tego

miejsca pobrano następnie wymaz.

Drugi - wramach badaniakon trolne-go - pobrano z drugiej strony szyi.

58

Z PRAKTYKI

DNA.sprawcy" znajdowano nie tylko w miejscach, w których mężczyzna uciskałnaszyję,leczta kżepo stronie

przeciwnej,nawetwpróbcepobranej

po dzie si ęc iu dniach. Ta kż e DNA "ofiary" znajdowano na rękach

"sprawcy"nawetpięćdnipo p rzepro-wadzeniu ostatniego eksperymentu.

Oznacza to, że musiała następować

kontaminacjaDNA przezprzedmioty,

których dotykali oboje uczestnicy

eksperymentu, lub przez osoby,

z którymi oboje się stykali. Przy t a-kichmożliwościachkontaminacji

zna-lezienie DNA podejrzanego na

skó-rze ofiarymiałobywartośćtylko w sy-tuacji,gdybypodejrzany utrzymywał,

że nie spotkał się z ofiarą, nie

prze-bywał wtym samym miejscuani nie

miałzniąwspólnych znajomych.

Przedstawionyprzypadekp

otwier-dza przewidywaniaG.N.Rutty'ego

-ujawniono DNA sprawcyna szyio

fia-ry,więc najbardziej prawdopodobne jest,że zostałoprzeniesione w chwili zabójstwa. To samo dotyczy DNA

sprawcy, które znaleziono pod

pa-znokciamii któredostało siętamza

-pewne wtedy, gdy ofiara broniła się

przedatakiem.Niestety na szyiofiary wykryto również DNA innego męż­

czyzny, któregotożsamości nieu

sta-lono. Musiało się tam znależć przez

kontaminacj ę, trudno bowiem zakła­

dać, że zabójstwa dokonały dwie

osoby. DrugieDNA pochodzip

rawdo-podobnie od kogoś z rodziny ofiary

(np.syna),kogoś , ktobywałw jejdo -mu lub nawet tylko podawał rękę

sprawcy na krótko przed zabój

-stwem.Należy dodać, żesprawca

-poprzedniego dnia i w obecności świadków- spotkałsięzeswojąofia

-rą. Jeżeli w trakcie procesu padnie pytanie,czy jego DNAmogło zostać

przeniesione wtedy, a nie w czasie zabójstwa, odpowiedź zapewne nie

wykluczy tej hipotezy (przy założe­

niu,że ofiara od poprzedniego dnia nie umyła miejsca, na którym u

jaw-niono DNApoch odzące od sprawcy

lub że oboje używali tych samych

przedmiotów, np. ręcznika) . Gdyby jednak sprawcaiofiarapo raz pierw-szy spotkali się w chwili zabójstwa,

wartość dowodowa przedstawionego

badania by/aby ogromna. Powyższe

argumenty dowodzą, że w kaźdym

przypadku zabójstwa przez zadła­

wienie należy pobierać ślady także

z szyi ofiary, nawet jeżeli od za

bój-stwaminęłokilkadni.

PRZYPISY

1 I. Sołtyszewski, R. Płoski, M.Li

-siecki: Praktyczne aspekty postę­

powania w sprawach o przestęp­

stwa seksua lne ze szczególnym

uwzględnien iem znacze nia n

owo-czesnych badań biologicznych,

"Problemy Kryminalistyki" 2005, nr

249,s.16-22;

2 R. Szibor, M. Michael, I. Plate,

D. Krause: Efficiency o, lorensie

mlONA analysis. Case examples

demonstrating the identification 01

traces. .Forensic Sci lnt" 2000. nr

113,s.71-78;

3P. Wiegand, M.Kleiber: DNAtyping

otepithelial cells after strangulation.

.Int J LegalMed" 1997, nr 110, s.

181-183;

4 M. Bohnert, M. Faller-Marquardt.

S. Lutz et al: Transferof biological

tracesincases01hangingandliga~

turestrangulation.Forensic Scl Int"

2001, nr 116,s. 107- 115;

5P. Wiegand, M. Klei ber: op.cit.,

s.181- 183;

6G.N.Rully:An investigationintothe

transterence and survibility ot hu

-manDNA tollowingsimulatedmanu

-alstrangulationwithconsiderationot

the problemotthirdpartycontam

i-nation.•Int J Legal Med"2002, nr 116,s.170-173. Grzegorz Grzesi ak Tom aszKon opka Marek Lech zdj.:T.Konopka PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07