Powierzanie parafii zakonnikowi według motu proprio "Ecclesiae Sanctae"

Remigiusz Sobański

Powierzanie parafii zakonnikowi

według motu proprio "Ecclesiae

Sanctae"

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/1-2, 61-80

11 (1968) n r 1—2

R EM IG IU SZ SOBAŃ SK I

POWIERZENIE PA RAFII ZAKONNIKOM WG MOTU PROPRIO „ECCLESIAE SANCTAE”

T r e ś ć : W prow adzenie h isto ry czn e: rozw ój ang ażo w an ia za k o n ­ ników w d u sz p a ste rstw ie p ara fia ln y m . K o n k lu zja G ra c ja n a . U chw ały Soboru T rydenckiego. I P ra w a i obow iązki proboszcza p a ra fii in k o r- porow anej w g k. 1425 § 2. I I P a ra fie pow ierzone zakonnikom bez p rz e ­ p ro w a d za n ia in k o rp o ra c ji. I I I P ra c a d u sz p a ste rsk a k a p łan ó w za k o n ­ nych w d y sk u sji i u ch w a łac h S oboru W a tykańskiego II. IV A naliza norm m o tu p ro p rio E cclesiae S an ctae o p o w ierz an iu p a ra fii zak o n n i­ kom . V U sta n o w ien ie z a k o n n ik a proboszczem p a ra fii nie pow ierzonej zakonow i.

P ie rw o tn e zakony sta ły z d ala od p rac y d u sz p aste rsk iej. Życie m nisze w y d aw ało się nie do pogodzenia z ta k ą d z ia ła ln o śc ią 1. M nisi byli la ik am i, jeżeli zaś p rzy jm o w a li św ięcenia k ap łań sk ie, to ty tu łe m posługi k a p ła ń sk ie j w klasztorze. C oraz częstsze je d n a k p rzy jm o w a n ie przez za k o n n ik ó w św ięceń k a p ła ń sk ic h i s a k ry b isk u p iej, a ta k ż e ro z­ w ój św ięceń bezw zględnych, u n ieza leż n iając y ch od służby oznaczonem u k o ścio ło w i2 p ozw ala angażow ać zakonników w p ra c y d u sz p aste rsk iej. P ra c a t a początkow o nie w iąz ała k la sz to ru z p a ra fią , co w ięcej, za­ k o n n ik o b ejm u ją c ja k ieś zajęcie kościelne opuszczał zakon 3. Z aan g ażo ­ w anie zak o n n ik ó w w p ra c y m isy jn e j zm usiło je d n a k zakony do opieki d u sz p aste rsk iej n a d n eo fitam i, p o n ad to b ra k odpow iedniej liczby k le ru św ieckiego otw o rzy ł zakonnikom drogę do ob jęcia ta k że d u sz p a ste rstw a p arafialn eg o . R ów nocześnie rozw ój sy stem u b en e ficja ln e g o w yposaże- jącego kościoły w uposażenie służące u trz y m a n iu duchow nego p ra c u ­ jącego p rzy k o śc ie le 4 p rzy c zy n ił się do zw iększenia z a in te re so w an ia

1 P o r. c. 8, C. 16, q. 1; c. 2, C. 16, q. 1.

2 P or. M ö r s d o r f K., Die E n tw ic k lu n g der Z w e ig lie d rig k e it der

ka th o lisc h en H ierarchie, M ü n ch en er Theol. Z e itsc h rift 3 (1952) 13.

3 F e h r i n g e r A., Die K lo sterp fa rre i, P a d e rb o rn 1958, 59.

4 P or. P ö s с h 1 A., Die E n tste h u n g des g eistlich en B en e fiziu m s, A rchiv f. k a th . K irc h e n re c h t 106 (1926) 3—121; 363—471.

zakonników b en e ficja m i p a ra fia ln y m i przynoszącym i dochody zako­ nom 5.

W u sta w o d aw stw ie kościelnym , zw łaszcza p a rty k u la rn y m , o b se r­ w u jem y d w ie rów noległe te n d e n c je — c h ę tn ą i n ie c h ę tn ą d u sz p a ste r­ stw u p a ra fia ln e m u pro w ad zo n em u przez z a k o n n ik ó w 6. O bydw a k ie ­ r u n k i rozw oju p ra w o d a w stw a kościelnego zestaw ił G ra cjan 7, k tó ry też p rze d sta w ia ro zw iązan ie p ro b lem u u sta la jąc , że służba kościelna nie p rzeszkadza dyscy p lin ie zako n n ej (za w y ją tk ie m k ard y n a łó w i b isk u ­ pów, k tó rz y o b ejm u ją c sw ą godność m uszą opuścić k la s z to r) 6 i że k a ­ p ła n i zakonni o trz y m u ją przez św ięcenia ta k ą sam ą w ładzę ja k inni k ap łan i, lecz m ogą ją w ykonyw ać dopiero, gdy o trz y m a ją odpow iednie zlecenie od bisk u p a, za zgodą o p a t a 9.

O w yw ody G ra c ja n a o p a rł się dalszy rozw ój za g ad n ien ia zakon- n ik -p a ra fia , w y k o rz y stu ją c y średniow ieczną in sty tu c ję in k o rp o ra c ji i u sta la ją c y dw ie je j fo rm y : co do dochodów b en e ficja ln y c h i dusz­ p a s te rs tw a oraz co do dochodów b en e ficja ln y c h t y l k o 10. U stalono przy ty m o statecznie n a soborze try d e n c k im , że k a p ła n zakonny p row adzący d u sz p aste rstw o podlega ju ry sd y k c ji b isk u p a i je st w y znaczany za jego zgodą u , ponad to zakazano p rz e p ro w ad z an ia in k o rp o ra c ji p a ra fii do za­ ko n u p o d y k to w an e j chęcią p o w iększenia dochodów i za strzeżono in k o r­ p o ra c je ta k ie S tolicy A p o s to ls k ie j12 O uch w ały soboru tryd en ck ieg o o p arły się liczne dalsze rozp o rząd zen ia S tolicy A p o s to ls k ie jls, problem te n bow iem w ciąż sta w a ł się a k tu a ln y i w y m ag ał in g e re n c ji oraz roz­ strzygnięć w ładzy k ościelnej, chociaż se k u la ry z a c ja m a ją tk ó w k oś­

5 P or. F e h r i n g e r A., dz. cyt., 61; P o s c h i A., Die Inkorp o ra tio n

und, ihre gesch ich tlich en G rundlagen, A rch iv f. k ath . K irc h e n re c h t 107

(1927) 44— 177; 497—560; 108 (1928) 24—86. 6 F e h r i n g e r A., dz. cyt., 62—65. 7 C. 16, q. 1.

8 D ictum G r a t i a n i ad c. 36, C. 16, q. 1.

9 „...quod vero p o e n ite n tia m d a re p ro h ib e n tu r in d e est, q u ia nulli sace rd o tu m lic et a lte riu s p aro c h ia n a m lig a re vel so lv e re .M onachi au tem , etsi in dedicatio n e sui p re s b ite ra tu s (sicut e t ce te ri sacerdotes) b ap tisa n d i, p rae d ica n d i, p o en iten tiam dandi, p ec ca ta re m itte n d i, b e n e ­ ficiis ecclesiasticis p e rfru e n d i r ite p o te sta te m accipiant, u t am plius e t p e rfe c tiu s a g a n t, ea, q u a e sa ce rd o ta lis officii esse sa n cto ru m P a ­ tr u m co n stitu tio n ib u s c o m p ro b a n tu r: ta m e n execu tio n em su a e p o te sta ­ tis non h ab e n t, n isi a populo f u e r in t electi e t ab Episcopo cum con­ se n su A b b atis o rd in a ti” ·— d ictum G ra tia n i ad c. 19, C. 16, q. 1

10 F e h r i n g e r A., dz. cyt. 68—74. 11 Sessio 25 de regul., c. 11. 12 Sessio 24 de réf., c. 13.

13 P or. R o m i t a F., De unio n e paroeciae a lio ru m q u e e n tiu m eccle­

cielnych zw łaszcza w X IX w. spow odow ała obniżenie znaczenia in k o r­ poracji 14.

1 Prawa i o b o w ią zki proboszcza p a ra fii in k o rp o ro w a n e j w g k . 1425 § 2.

In k o rp o ra c ja zn alazła się też w K odeksie P ra w a K anonicznego j a ­ ko pod staw o w a fo rm a p a ra fii p ro w ad zo n y ch przez zakonników . Z n a ­ czenie dla naszych ro zw ażań m a ty lk o in k o rp o ra c ja pełna, o k tó re j mowa w k. 1425 § 2. In k o rp o ra c ja częściow a, o k tó re j w k. 1425 § 1 oznacza ty lk o przy d zielen ie dom ow i z a k o n n em u dochodów , u rzą d zaś duchow ny sp ra w u je w ted y w ik a riu sz spośród k le ru św ieckiego, p rz e d ­ staw iony przez przełożonego zakonnego, in sty tu o w a n y przez o rd y n a ­ riusza m iejsca, a w y n a g ra d z a n y p rzez dom zakonny 15.

In k o rp o ra c ję , o k tó re j w k. 1425, m oże przep ro w ad zić ty lk o S tolica A postolska. P a r a fia ta k a zm ienia sw ój c h a ra k te r, sta je się p a ra fią za­ konną, k tó re j proboszczem h a b itu a ln y m je st dom zakonny, a w ięc osoba m o r a l n a le. D u szp a ste rstw o sp ra w u je k ap ła n m ia n o w an y p rze z przełożonego zakonnego, a zatw ierd zo n y i in sty tu o w a n y przez o rd y ­ nariusza m iejsca. K ap ła n ten , w ik a riu sz osoby m o ra ln e j czy też w ik a ­ riusz a k tu a ln y , z ty tu łu za stę p stw a n a z y w an y je s t w ikariuszem , z u w a ­ gi je d n a k n a u rzą d sp ra w o w a n y m ożna go nazw ać proboszczem p a ­ rafii za k o n n ej 17. Ze w zg lęd u n a k. 1442 je st to k a p ła n zakonu, do k tó ­ rego dom u in k o rp o ro w a n o p ara fię .

Proboszcz zak o n n y p o zo staje zw iązany obow iązkam i w y n ik a ją c y m i ze ślubów zak o n n y ch i podlega sw oim przełożonym co do dyscy p lin y z a k o n n e j18, lecz w p ra c y d u sz p aste rsk iej podlega ju ry sd y k c ji i w izy ­ tacji o rd y n a riu sz a m ie jsc a w y k o n y w an ej w g k. 631I9. W ładza n ad

14 P or. S t r i g 1 R., G ru n d fra g e n der k irch lich e n Ä m tero rg a n isa ­

tion, M ünchen 1960, 141.

15 Tej fo rm y in k o rp o ra c ji nie zna już p ra w o K ościoła w schodniego zachow ujące ty lk o jeszcze p ełn ą in k o rp o ra c ję — (k. 490, 2 — AAS 49 (1957) 579).

ie W g p ra w a w schodniego (k. 490, § 1 n. 2 — AAS 49 (1957) 579) osoba m o ra ln a nie s ta je się proboszczem , gdyż m oże nim być ty lk o osoba fizyczna. O znacza to n ad a n ie p ra w u o in k o rp o ra c ji c h a ra k te ru bardziej duchow nego i b a rd z ie j p o d k re śla jej znaczenie d u sz p a ste r­ skie — por. E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., L eh rb u c h des K irc h e n ­

rechts, P aderborn 9 1959, I, 463.

17 B ą c z k o w i c z F. — B a r o n J. — S t a w i n o g a W., P raw o

kanoniczne, O p o le 3 1957, I η. 601.

18 Κ. 630.

19 Κ. 1425 § 2. „ S ta tu s iu rid ic u s p aro c h i religiosi hic est u t d u p li­ cem quodam m odo in d u a t p erso n a m e t u triu sq u e ad im p le re te n e a tu r

proboszczem zakonnym ta k o rd y n a riu sz a m iejscow ego ja k i przełożo­ n ych zakonnych je st zależnie od je j p rzed m io tu albo w yłączn a albo te ż k u m u la ty w n a “ .

W yłączna w ładza o rd y n a riu sz a dotyczy w y k o n y w an ia obow iązków u rzę d u proboszczow skiego. W te j m a te rii proboszcz zakonny podlega o rd y n ariu sz o w i w te n sam sposób ja k proboszcz spośród k le ru św iec­ kiego i to n a w e t w ted y , gdy w y k o n u je sw ój u rzą d w dom u lu b m ie j­ scu, gdzie m a ją sw oją siedzibę w yżsi przełożeni z a k o n n i21. To p raw o i obow iązek n ad zo ru o rd y n a riu sz a m iejsca za w iera w sobie praw o i obow iązek w y m ag an ia, b y d u sz p aste rstw o prow adzono w g u sta w pow szechnych i diecezjalnych. W ty m celu o rd y n a riu sz może posłużyć się rad a m i, w skazów kam i, nak azam i, a ta k że upom nieniem i k a rą 22 S tą d p ra w o o rd y n a riu sz a p rze p ro w a d z a n ia w izy tac ji osób, m iejsc i rze­ czy. T ak w ięc podlega w izy tac ji i nadzorow i b is k u p a 2S: zachow anie rez y d en cji przez proboszcza zakonnego w g k. 465, o d p raw ia n ie m szy św. za p a ra fia n (k. 466), głoszenie słow a Bożego w g k. 1332, 1344—1346 § 1, a ta k ż e p ra w a diecezjalnego, k atec h iza cja dzieci i m łodzieży po m y śli k. 1330, 1333 i p ra w a diecezjalnego, sz afarstw o sa k ra m e n tó w (k. 467), tro s k a o chorych (k. 468), o d p raw ian ie m szy fu n d a c y jn y c h 24. P o n ad to pod leg ają n adzorow i i w izy tac ji b isk u p a m iejsca k u ltu Bo­ żego i p rze d m io ty przeznaczone do k u ltu , a w ięc: kościół, o łtarze, t a ­ b e rn a k u lu m , chrzcielnica, am bona, konfesjo n ały , za k ry stia , dzwony, o leje św., a rc h iw u m p a ra fia ln e , księgi m e try k aln e , c m en ta rz p rz e z n a ­ czony do g rze b an ia w ie r n y c h M. M iejsca i rzeczy podległe w izy tac ji o rd y n a riu sz a m iejsca w kościołach p a ra fia ln y c h in k o rp o ro w a n y ch do dom u zakonnego w ylicza ju ż B e n ed y k t X IV w k o n sty tu c ji F irm a n d ia z 6. X I. 1744 k tó re j n o rm y w g k. 6 n. 6 są in p licite z a w arte w K o­ deksie P r. K an. a .

G dy chodzi o uzgodnienie fu n k c ji p a ra fia ln y c h sp raw o w an y ch przez proboszcza zakonnego i zako n n ej służby Bożej podległej p rz e ­ łożonem u zakonnem u, to w g k. 609 § 1 należy stosow ać p o stan o w ien ia k. 415. Do proboszcza należą w tenczas zw ykłe fu n k c je proboszczow

-offic ia” — W ernz F. — V idal P., lu s canonicum , I II De religiosis, R o­ m ae 1933, 446.

20 R o m i t a F., a rt. cyt. 643. 21 Κ. 631 § 1.

22 V r ο m a n t G., De re g im in e paroeciarum et quasi paroeciarum

religiosis sodalibus concreditarum , Iu s p o n tific iu m 13 (1933) 297.

23 P or. V r o r n a n t G., tam że; R o m i t a F., a rt. cyt. 645 nss. 24 AAS 19 (1926) 393.

25 P or. V r o m a n t G., a rt. cyt. 279 ns.; J o n e H., C o m m en ta riu m

i n C odicem Iu ris Canonici, P a d e rb o rn 1950,, I 556.

24 Fontes I 858.

skie, a w ię c 28: o d p ra w ia n ie m szy św. za p a ra fia n , k atec h iz a c ja i gło­ szenie słow a Bożego, p ro w a d ze n ie k siąg m e try k a ln y c h , szafow anie sa k ra m e n tu c h rz tu i eu c h ary stii, tro sk a o chorych p a ra fia n , głoszenie zapow iedzi i a s y ste n c ja p rzy za w ie ra n iu m a łże ń stw a, o d p raw ia n ie pogrzebów (za w y ją tk ie m z a k o n n ik ó w M), b ło gosław ieństw o dom ów, zbieranie o fia r oraz in n e fu n k c je św ięte o c h a ra k te rz e n ieściśle p a ­ rafialn y m , ja k ie m a ją je d n a k m iejsce w kościołach p a ra fia ln y c h , b y ­ leby te o sta tn ie nie zakłócały n ab o ż eń stw zakonnych i o ile nie w y ­ ko n u je ich ju ż przełożony zakonny. U roczyste p ro c e sja poza kościo­ łem , u roczyste p ośw ięcenia i św ięcenie w ody ch rz cie ln ej w w ielk ą sobotę należ ą do obow iązków proboszcza zakonnego w ted y , gdy f u n k ­ cji ty c h nie w y k o n ał przełożony z a k o n n y 30. Do przełożonego zakon­ nego n a to m ia st n ależy p rzech o w y w an ie N ajśw iętszego S a k ra m e n tu — p rzy czym je d n a k drugi k luczyk od ta b e rn a k u lu m p rzech o w u je p ro ­ boszcz, tro s k a o kościół oraz dopilnow anie, by fu n k c je św ięte w k o ­ ściele o d byw ały się w g odpow iednich p rzep isó w litu rg ic z n y c h 31. Z a­ ró w n o przełożony ja k i proboszcz n ie p o w in n i przeszk ad zać sobie n a ­ w zajem w w y k o n y w an iu sw ych zadań. P o w stałe e w e n tu a ln e k o n flik ty ro zstrz y g a o rd y n a riu sz m iejsca, k tó r y w in ie n w p ierw szy m rzędzie baczyć, by k a tec h ez a i ho m ilia o d byw ały się w godzinach n a jd o g o d ­ n iejszy ch dla w iern y c h . Co w ięcej, zakonnicy w in n i z obow iązku m i­ łości w spom agać proboszcza zakonnego w d u sz p aste rstw ie p a ra fia l­ nym i to w sposób o k reślo n y przez o r d y n a r iu s z a 32

M a ją te k p a ra fii in k o rp o ro w a n e j — zarów no kościelny ja k i b e- n e fic ja ln y — nie przechodzi n a w łasność zakonu, lecz ty lk o pod jego z a r z ą d 33. W praw dzie K. P r. K. nie zaznacza w y raźn ie, że m a ją te k k o ­ ścioła i b e n e fic ju m za ch o w u ją sw o ją odrębność, a le w y n ik a to z o d ­ pow iedzi Kom . In t. z 15 V II 1926 34. T akże p raw o w schodnie w y ra źn ie ju ż p o d k re śliło odrębność m a ją tk o w ą p a ra fii in k o rp o ro w a n e j do osoby m o r a ln e j35. T ak w ięc n ad z ó r n a d m a ją tk ie m kościoła p ara fia ln e g o należy zaw sze do o rd y n ariu sz a.

P roboszcz zak o n n y p o zo staje zw iązany ślubem u bóstw a, stą d do­ chody osobiste n ab y w a ja k in n i zakonnicy; co n a to m ia st p rzy p a d a

28 K. 415 § 2 oraz 462; por. ta k ż e R o m i t a F., a rt. cyt. 416—422. 29 К . 1221. 30 Κ. 462 η. 7 i 415 § 2 η. 3; por. J o n e H., dz. cyt. 360. 31 K. 415 § 3. 32 K. 415 § 5 łączn ie z k. 609 § 1. 33 P o r. k. 630 § 4, 415 43 n. 3. 34 AAS 18 (1926) 393; por. ta k ż e E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., dz. cyt. II, P a d e rb o rn 9 1958, 308 i 425; R o m i t a F., a rt. cyt. 402.

35 Κ. 490 § 1 η. 3 — AAS 49 (1957) 579. 5 — P r a w o K a n o n ic z n e

m u ze w zględu n a p a ra fię , n a b y w a dla p a r a f i i *·. P rzez d obra n a b y ­ w an e ze w zględu n a p a ra fię ro zu m ie się to, k tó re proboszcz św iecki m u si odprow adzić do k a sy p a r a f ia ln e j37. P roboszcz zakonny zbiera ta k ż e o fia ry n a cele p a ra fia ln e , zarządza nim i i w y d a tk u je je wg w łasnego roztro p n eg o uzn an ia, zgodnie z w olą o fiarodaw ców i pod n adzorem przełożonego. P rzełożony nie m oże je d n a k decydow ać, n a ja k i cel należy przeznaczyć ta k ie ofiary, nie m oże sobie też rościć p ra w a do n a w e t częściow ego za rząd zan ia ty m i o f ia r a m i38. N ato m iast o fia ry n a budow ę, u trzy m an ie , w yposażenie i ozdobę kościoła p rz y j­ m u je, zbiera, z a trz y m u je i zarząd za nim i przełożony zakonny, jeśli kościół je s t w łasnością zakonu, w przeciw nym raz ie należy to do o r­ d y n ariu sz a, k tó ry m oże p rzy jm o w a n ie, zbieranie o fiar n a budow ę, w yposażenie i u trz y m a n ie kościoła zlecić proboszczow i zakonnem u, a te n będzie nim i ad m in istro w a ł ja k proboszcz p a ra fii św ie c k ie j39.

II P arafie pow ierzone za k o n n ik o m bez przeprow adzania inkorporacji.

In k o rp o ra c ja ta k a z n a jd u je je d n a k w obecnych zm ienionych w a ­ ru n k a c h społecznych ju ż rza d k ie zastosow anie, stą d też je j sto su n ­ kow o m a łe znaczenie p ra k ty c z n e 40. R ozw inęła się je d n a k — głów nie z pow odu b ra k u k le ru diecezjalnego — p ra k ty k a p o w ierz an ia p a ra fii św ieckich zakonow i bez p rz e p ro w ad z an ia in k o rp o ra cji. P a ra f ia nie zm ien ia sw ej s tr u k tu r y i z a trz y m u je c h a ra k te r św iecki. J e s t to ja k b y o d w ro tn a fo rm a n ie p ełn e j in k o rp o ra c ji, o k tó re j m ów i k. 1425 §1: p rzy ta k ie j in k o rp o ra c ji łączono z dom em zakonnym m a ją te k , d u sz p a ste r­ stw o zaś sp raw o w ał k a p ła n św iecki; w spółczesne n a to m ia st p o w ierz a­ nie p a ra fii zakonnikom p rz e k a z u je im sp raw o w an ie fu n k c ji u rzę d u proboszczow skiego, nie zaś m a ją t e k 41.

Wg w iększości au to ró w pow ołu jący ch się n a k. 1442 oraz 626 § 1 p o w ierzenie p a ra fii św ieckiej zakonow i w ym agało zezw olenia S tolicy A postolskiej 42 К. P r. К . u san k cjo n o w a ł bow iem w k. 626 § 1 p ra k ty k ę

30 K. 630 § 4.

37 V e r m e e r s c h A. — C r e u s e n J., E p ito m e 'Iuris Canonici, I, M e c h lin ia e 7 1949, n. 789.

38 K. 630 § 4; por. J o n e H., dz. cyt. 555.

39 K. 630 § 4; por. V r o m a n t G., a rt. cyt. 282; V e r m e e r s c h A. — C r e u s e n J., dz. cyt. n. 789.

40 P or. M a y e r H. S., Die n ic h t in k o rp o rie rte K lo sterp fa rre i, A rc h iv f. k ath . K irc h e n re c h t 112 (1932) 468; S trig l R., dz. cyt. 141

41 M а у e r H. S., tam że; C o r o n a t a M., In stitu tio n e s Iu ris Ca­

nonici, I, T a u r in i4 1950, n. 635.

42 M а у e r H. S., a rt. cyt. 472; S t r i g i R., dz cyt. 153; F e h r i n ­ g e r A., dz cyt. 83; E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., dz. cyt. I, 535;

przedkodeksow ą, w g k tó re j zokonnik p o trze b o w ał in d u ltu S tolicy A po­ stolskiej n a o bjęcie b en e fic ju m niezgodnego ze sta n em zakonnym , a ta k im b en e ficju m je s t p a ra fia . Wg je d n a k n ie k tó ry c h a u to ró w k. 626 § 1 dotyczył ty lk o kanonicznego n a d a n ia b e n e ficju m zakonnikom , n a ­ tom iast pow ierzen ie p a ra fii zakonow i czy też zakonnikow i to ty lk o pow ołanie w ik a riu sz a n a w zór k. 471 n ie w y m ag a ją ce zezw olenia S to ­ licy A p o s to ls k ie j43. N iew ą tp liw ie p ro b lem n ie został jeszcze w K. P r. K. dostatecznie w y jaśn io n y . J u ż je d n a k 9 X II 1920 K o n g reg acja R ozkrze- w ienia W iary orzekła, że w k ra ja c h m isy jn y ch o rd y n a riu sz e m ie j­ scowi m ogą w razie konieczności pow ierzyć p a ra fie św ieckie zakon­ nikom 44.

P om im o k. 1442 oraz 621 § 1 w y tw o rz y ła się p r a k ty k a p o w ierz an ia p a ra fii św ieckich za konnikom drogą um ow y m iędzy o rd y n ariu sz em m iejsca i przełożonym zakonnym . T ak a też p ra k ty k a została u sa n k ­ cjonow ana w p ra w ie w schodnim n ie w y m ag ający m ju ż w ta k ic h w y­ p ad k ach o p arc ia sp ra w y o S tolicę A p o s to ls k ą 45. P ra w a i obow iązki proboszcza — za k o n n ik a prow adzącego p a ra fię św iecką, jego zależność od o rd y n a riu sz a i od przełożonych za konnych je st analogiczna do sy tu a cji proboszcza zakonnego p a ra fii in k o rp o ro w a n e j — p rzy czym w w y p ad k u kolizji obow iązków proboszczow skich i zakonnych bio rą górę obow iązki p ro b o szc zo w sk ie4*.

■Rozwój w ięc naszego p ro b lem u w y k az u je w y ra źn y k ie ru n e k : od p rze jm o w an ia przez zako n n ik ó w p a ra fii ja k o ź ró d ła dochodu do a n ­ gażow ania zakonników w służbę diecezji ja k o d u sz p aste rzy p a r a fia l­ nych. In k o rp o ra c ja p ełn a, n a s tę p n ie p ow ierzanie p a ra fii bez zm iany ich s tr u k tu r y , a le w op arciu o in d u it S tolicy A postolskiej, w reszcie p ow ierzanie p a ra fii m im o k. 1442 i 626 § 1 przez um ow ę m iędzy o rd y ­ nariu szem m ie jsc a i przełożonym zakonnym , u san k cjo n o w a n e przez nową k o d y fik ac ję p ra w a w schodniego — to etap y tego rozw oju. T rzeba p rz y ty m zaznaczyć, że b y ł to rozw ój żyw iołow y, znacznie w y p rzedzający odnośne p rze p isy kanoniczne.

B ą c z k o w i c z F. — B a r o n J. — S t a w i n o g a W., dz. cyt. I, n. 776; G o y e n e c h e S., Q uaestiones canonicae de iu re religiosorum , N eapoli 1955, II, 10,4.

45 H a r i n g J. w Theol. p ra k t. Q u a rta ls c h rift 86 (1933) 603; podob­ nie: T a b e r a A. — A n t o n a n a G. M. — E s c u d e r o G., II d iritto

dei religiosi, R om a 1961, 436.

44 AAS 13 (1921) 18.

45 K. 491 — AAS 49 (1957) 579. 41 M a y e r H. S., a rt. cyt. 473 .

I I I Praca d u szp a stersk a ka p ła n ó w za k o n n y c h w d y s k u s ji i uchw ałach Soboru W a ty k a ń sk ie g o II.

D rugi S obór W aty k ań sk i, sobór d u sz p aste rsk i, n ie m ógł p rzejść obok zagad n ien ia udziału zako n n ik ó w w d u sz p a ste rstw ie p ara fia ln y m .

P ie rw o tn ie za gadnienie w sp ó łp rac y zakonników w d u sz p aste rstw ie znalazło sw oje m iejsce w schem acie d e k re tu „De c u ra a n im a ru m ”. R ozdział IV tego sc h em a tu nosił ty tu ł: „De ra tio n ib u s in te r Episcopos e t Religiosos p ra e s e rtim q uoad a p o sto la tu s o p e ra ex e rcen d a” i o m a­ w ia ł n a stę p u ją c e p u n k ty : P rin c ip ia fu n d a m e n ta lia — N orm ae p r a c ti- cae de su b ie ctio n e R eligiosorum O rd in a riis lo co ru m in operibus e x te r ­ nis e x p len d is — D edicatio R eligiosorum e x te rn is o peribus a p o sto la ­ tu s — De m in iste rio p aro e cia li a R eligiosis p a rtic ip a n d o — De q u i­ b u sd am casibus p a rtic u la rib u s d e p e n d en tiae R eligiosorum ab O rd in a ­ riis locorum — De o p erib u s a p o sto la tu s r ite ex p le n d is et co o rd in a n - dis — De p riv ile g iis R e lig io so ru m 47. P o n ad to sch em at d e k re tu „De episcopis ac de dioecesium reg im in e” w n. 37 p rze w id y w a ł m ożliw ość za w arcia um ow y m iędzy o rd y n ariu sz em m iejsca i w yższym p rze ło ­ żonym zakonnym o w y k o rz y sta n iu kościoła za konników (nie za k o n ­ nic) ja k o kościoła p a r a fia ln e g o 48. N a zlecenie K om isji K o o rd y n a cy jn ej połączono sch em at d e k re tu o b isk u p a ch i zarządzie d iecezją oraz sche­ m a t d e k re tu o d u sz p a ste rstw ie w je d en w te n sposób, że do sc h em a tu d e k re tu o b isk u p a ch w łączono p o d staw o w e zasady sc h em a tu d e k re tu o d u s z p a s te rs tw ie 49. S ch em at w ięc d e k re tu „De c u ra a n im a ru m ”, zre ­ d agow any zre sztą w trze ch w e rsja c h (szerokiej, k ró tsze j i k ró tk ie j), nie został w ogóle p rzedłożony soborow i do d y s k u s jiM. R e la cjo n u ją c odnośne p u n k ty sc h em a tu d e k re tu o b isk u p a ch przedłożonego n a trz e ­ ciej se sji soborow ej V euillot zaznaczył, że d ek re t m a się za ją ć zakon­ n ik a m i w m ierze, w ja k ie j w y k o n u ją n a te re n ie diecezji dzieła ap o ­ s to l a tu 51. C h a ra k te ry z u ją c w y ty czn e sch em atu w te j m a te rii s tw ie r­ dził, że a u to ry te t b isk u p a w p ra c y d u sz p a ste rsk ie j pozostaje n ie n a r u ­ szony. „E piscopus enim in diocesi du x est ap o sto la tu s” 52 S tąd p rzy

-47 S ch e m a ta c o n s titu tio n u m e t d ec re to ru m e x qu ib u s a rg u m en ta

in C oncilio d isceptanda selig en tu r, P o ly g lo ttis V aticanis 1962, 9.

48 S ch em a decreti De E piscopis ac de dioecesium regim ine, P oly - g lo ttis V aticanis 1963, 25.

49 P o r. R ela tio su p e r schem a D ecreti de pastorali E piscoporum

m u n ere in Ecclesia, P o ly g lo ttis V aticanis 1964, 3.

50 H isto rię tego sc h em a tu p o d aje A p p en d ix de v a riis red a ctio n ib u s et re c o g n itio n ib u s sch em atis D ecreti „De c u ra a n im a ru m ” — fasc. R e­ latio... 12—14; por. ta k ż e V e u i l l o t P ., Z asadnicze idee d e k re tu sobo­ row ego o p a s te rsk ie j fu n k c ji b iskupów , A ten e u m K apł. 69 (1966) 140.

51 R elatio... 10. 52 Tam że.

jęto jako w ytyczne, że b isk u p m oże w ezw ać zakonników do p ełn ien ia różnych posług d u sz p aste rsk ich , szczególnie do p ro w a d ze n ia p a ra fii, że — d alej — p o d le g ają rozporządzeniom b isk u p a odnoszącym się do du sz p aste rstw a, głoszenia słow a Bożego, k atec h iza cji, a p o sto la tu i p rzy - stojności sta n u duchow nego. Z ach o w an y p rzy w ile j egzem pcji oznacza niezależność za k o n n ik ó w w ich p o rzą d k u w ew n ętrz n y m , zaś w po­ rzą d k u n a z e w n ą trz są zależni od b isk u p a w m ierze, w ja k ie j w y m ag a tego u p o rzą d k o w a n a p ra c a d u sz p a ste rsk a . W p rz y p is a c h 53 pow ołano się m iędzy in n y m i n a allo k u c ję P iu s a X II z 8 III 1950 stw ie rd z a ­ jącego, że z n a k a z u p ra w a Bożego k aż d y k a p ła n , ta k św iecki ja k i za­ konny, w in ie n w y k o n y w ać sw e obo-wiązki ja k o pom ocnik bisk u p a, zaś p rzy w ile j eg zem pcji żad n ą m ia rą n ie m oże n aru sz ać w łaściw ej re la c ji m iędzy b isk u p e m i k a p ła n a m i54. E gzem pcja m a ta k ż e u łatw ić k o rzy sta n ie z u słu g zako n n ik ó w w w y k o n y w an iu fu n k c ji p o n ad d iece- zjalnych. S ch em at w y ra ź n ie to zaznaczył p o d ając ja k o dru g ie uza­ sad n ien ie egzem pcji um ożliw ienie papieżow i d ysponow ania zak o n n i­ kam i dla d o b ra kościoła pow szechnego, co z re sztą uzupełniono zazn a­ czeniem , że oprócz p ap ież a m oże n im i dysponow ać ta k ż e in n a k o m ­ p e te n tn a w ład za k o ścieln a d la d o b ra kościołów z te re n u je j ju r y s ­ dykcji и . P rz ez tę in n ą k o m p e te n tn ą w ładzę kościelną rozum iano p a ­ tria rc h ó w 5e.

S tą d za sa d a p rzedłożona soborow i, że k a p ła n i zakonni w odpo­ w iedni sposób należą do k le ru diecezjalnego, zaś w szyscy zakonnicy są w pew ien sposób członkam i ro d zin y d iecezjalnej. U jęcie, że k a p ła n i zakonni należą do k le ru diecezjalnego, zm ieniono w m yśl p ro p o n o ­ w anej p o p raw k i, że p rzy n a leż ą do k le ru d ie c e z ji57. W tra k c ie d y sk u ­ sji do zdania, że ilek ro ć zo stają w ezw an i do p ra c y d u sz p aste rsk iej, w inni w ykonyw ać to zad an ie ja k o pom ocnicy b isk u p a , dodano „legi­ tim e” dla zaznaczenia, że b isk u p w in ie n ich w zyw ać za p o śred n ic tw em w łaściw ych p rzełożonych zak o n n y ch i w g p rzepisów p r a w a 58. P o d o b ­ nie, m ianow icie zw ro te m „ad n o rm am iu r is ”, u zupełniono § 3 n. 35 dla zaznaczenia, że m im o egzem pcji zakonnicy p o d le g ają b isk u p o w i w zakresie, jakiego w y m ag a sk o o rd y n o w an a p ra c a d u sz p aste rsk a. Mó­ w iąc o p o d le g an iu „ad n o rm a m iu r is ” sobór m ia ł n a m y śli p raw o nowe w y d an e w w y n ik u p ra c n a d re fo rm ą K. P r. Κ . 5β.

53 S ch e m a d ec re ti de p a storali E piscoporum m u n e re in Ecclesia. T extus em en d a tu s e t rela tio n e s, P o ly g lo ttis V atican is 1964, 49 ns.

54 AAS 43 (1951) 28. 55 S ch em a decreti... T e x tu s em en d a tu s 47. 56 S ch em a decreti... T e x tu s em e n d a tu s 73. 57 S chem a decreti... T e x tu s em e n d a tu s 46, 72, 81. 58 S chem a decreti... T e x tu s e m en d a tu s 72. 58 Tam że.

C h a ra k te ry sty c z n y je s t rozw ój czw artego p a ra g ra fu n. 35. Do pierw o tn eg o ujęcia, że w szyscy zakonnicy, także w yjęci, pod leg ają w ład zy o rd y n a riu sz a m ie jsc a w ty m , co dotyczy p ublicznego w y k o ­ n y w a n ia k u ltu Bożego, d u sz p aste rstw a, głoszenia słow a Bożego, k a te ­ chetycznego i liturgicznego w ych o w an ia w iern y ch , zw łaszcza zaś dzie­ ci, różn y ch dzieł a p o sto la tu i p rzy sto jn o ści sta n u duchow nego, do­ dano, że p o d le g ają im rów n ież w sp ra w a c h dotyczących w ych o w an ia relig ijn eg o i m oralnego oraz o rg an izacji szkół k a to lic k ic h 60. C hodziło p rzy ty m o p raw o w izy to w a n ia ty c h szkół oraz nadzór, by d o ró w n y ­ w ały poziom em in n y m sz k o ło m 61. W dalszej d y sk u sji p rzy ję to jeszcze u zu p ełn ien ie w n iesio n e przez 273 ojców o zachow aniu auto n o m ii ty c h szkół co do ich w ew n ętrzn eg o z a r z ą d u 62.

O stateczn ie w ięc pro b lem w sp ó łp racy zakonników w d u sz p a ste r­ stw ie d iecezjalnym — ja k zaznaczył jego re la to r, s k o m p lik o w a n y 65 i t r u d n y 64— u ję to w n. 33—35 d e k re tu soborow ego „ C h ristu s D om i­ n u s ” 65. S tre szc za ją c n ajo g ó ln ie j te p o sta n o w ien ia so boru m ożna stw ie r­ dzić, że „ d e k re t p o sta n aw ia , że b isk u p pow inien okazyw ać p rz y c h y l­ ność form om życia zakonnego i uznać zad an ia w łaściw e poszczegól­ nym rodzajom zakonów . N ato m iast w yjęcie spod w ładzy b isk u p a do­ tyczy p rz e d e w szystkim w ew n ętrzn eg o życia zakonów i zgrom adzeń a zakonnicy po d leg ają w ład zy b isk u p iej w w y k o n y w an iu sta n o w isk p ia sto w an y c h w diecezji oraz w p ro w a d ze n iu w szelkiej działalności ap ostolskiej. G dy p o w sta n ą p iln e p o trze b y duszp astersk ie, b isk u p m o­ że uciec się do pom ocy zakonów . D ek ret zm ierza do w y tw o rz en ia szczerej i ow ocnej w spółpracy, a n a w e t w ym aga jej w sto su n k ach m iędzy b isk u p a m i i w yższym i p rzełożonym i” ·*.

Isto tn e u sta le n ie d e k re tu to p rzede w szy stk im stw ierd zen ie, że k a p ła n i zak o n n i są w yśw ięcan i do zadań k ap łań sk ich , a w ięc po to, aby byli w sp ó łp rac o w n ik am i s ta n u biskupiego. U sta len ie to o p ie ra się n a dw óch p rze słan k a ch . P iersza to p a s te rsk i u rzą d b isk u p a 67, zw yczajnego, w łasnego i bezpośredniego p a ste rz a d ie c e z ji68, „w odza a p o s to la tu ” 60.

60 S ch e m a decreti... T e x tu s em en d a tu s 47 ns.

61 S chem a decreti... T e x tu s e m e n d a tu s 73.

82 S chem a d ec reti De p a s to ra li E piscoporum m u n e re in Ecclesia. T e x tu s rec o g n itu s e t m odi, P o ly g lo ttis V aticanis 1965, 56, 63, 95.

63 S chem a decreti... T ex tu s e m en d a tu s 72. 04 S chem a decreti... T e x tu s rec o g n itu s 61. 65 AAS 58 (1966) 690—692.

60 V e u i 11 o t P., a rt. cyt. 145.

67 Por. konst. L u m en g en tiu m η. 18—27 (AAS 57 (1965) 21—33). 68 „T am q u am p ro p rii, o rd in a rii e t im m ed ia ti e a ru m p asto re s oves su a s in nom ine D om ini p ascu n t, m u n u s docendi, sa n ctific an d i et r e

-D ruga p rz e sła n k a to fa k t, „że p re z b ite rz y choć nie p o sia d a ją szczytu k ap ła ń stw a i w w y k o n y w an iu sw ej w ładzy zależni są od biskupów , zw iązani są je d n a k z n im i godnością k a p ła ń sk ą i n a m ocy s a k ra ­ m en tu k a p ła ń stw a , n a podobieństw o C h ry stu sa , najw yższego i w ie ­ kuistego k a p ła n a , w y św ięcan i są, aby głosić ew angelię, być p a s te ­ rzam i w iern y c h i sp raw o w ać k u lt Boży ja k o p raw d ziw i k a p ła n i no ­ wego te s ta m e n tu ” 70. D otyczy to w szystkich k ap łan ó w , d iecezjalnych i zakonnych, gdyż w szyscy oni są zw iązani z ty tu łu k a p ła ń stw a z k o ­ legium b is k u p im 71.

P rz y ję c ie św ięceń k a p ła ń stw a dysp o n u je k a p łan ó w zakonnych do głoszenia ew angelii, sp ra w o w a n ia k u ltu i p aste rz o w a n ia · w iern y m . Ś w ięcenia k a p ła ń sk ie m a ją c h a ra k te r społeczny, p o zw a lają pod w ładzą b isk u p a uśw ięcać po w ierzo n ą część trzo d y C h ry stu so w e j i w nosić w k ład do d u sz p a ste rstw a całej diecezji, a przez to całego K o śc io ła 72 S tąd stw ie rd z en ie d e k re tu C h ristu s D om inus, że k a p ła n i zakonni i w ogóle w szyscy zakonnicy i zakonnice należą do rod zin y diece­ zjaln ej, d la k tó re j d o b ra w in n i w spółpracow ać i to ty m w ięcej, im w iększe s ta ją się p o trze b y a p o s to ls tw a 73.

Z pow yższego w y n ik a p ra k ty c z n y w niosek d e k re tu C h ristu s D o­ m inus, że zakonnicy w in n i ja k o pom ocnicy b isk u p a w ypełnić za d an ia apostolskie, do k tó ry c h zo stają p ra w n ie w ezw an i i słu ch ać w te j m a ­ te rii p o stu la tó w i życzeń bisk u p ó w — p rz e strz e g a ją c p rzy ty m c h a­ r a k te ru danego in s ty tu tu zakonnego, k tó ry należy w ra z ie po trzeb y dostosow ać do celów apostolskich. M iędzy in n y m i m oże b isk u p w e ­ zw ać zako n n ik ó w do p rac y w p a r a f ia c h 74. D ając ogólne w ytyczne d e k re t u sta la , że egzem pcja dotyczy w e w n ętrz n y ch sp ra w zakonu ce­ lem u ła tw ie n ia zach o w an ia p o rz ą d k u i w zro stu doskonałości zakonnej, a ta k ż e d ysponow aniem za k o n n ik a m i przez papieża czy in n ą k o m p e­ te n tn ą w ładzę dla d obra całego K ościoła. W ierność je d n a k w łasnym reg u ło m i uległość przełożonym nie m oże stać w sprzeczności z u le ­ głością n ależ n ą biskupow i, i dotyczącą w szystkiego, co odnosi się do publicznego w y k o n y w an ia k u ltu Bożego (z zachow aniem je d n a k od­

g endi in eas e x e rc e n te s” — d e k re t C h ristu s D om inus η. 11 (AAS 58 (1966) 677).

69 Relatio... 10.

70 K onst L u m en g en tiu m n. 28 (AAS 57 (1965) 34), cyt. w g tłu m ac ze­ n ia w W iad. Diec. O rg an u rzędow y K u rii D iecezjalnej w K atow icach 33 (1965) 149 ns.

71 K onst. L u m e n g en tiu m , tam że, por. ta k ż e B a r e ł a S., U czestn i­

ctw o w p ełn i k a p ła ń stw a , A ten e u m K apł. 69 (1966) 204—208.

72 K onst. L u m en g en tiu m , tam że. 73 N. 34 (AAS 58 (1966) 690). 74 N. 35 § 1 (AAS 58 (1966) 691).

ręb n o ści obrządków ), d u sz p aste rstw a, głoszenia k azań, w ychow ania r e ­ ligijnego i m oralnego w iern y c h , a zw łaszcza dzieci, k ate c h iz a c ji i fo r­ m a cji litu rg iczn e j, p rzy sto jn o ści sta n u duchow nego, ró żn o rak ich dzieł apostolskich, o rg an izacji szkół zakonnych i n ad z o ru n ad nim i. P o n ad to zakonnicy m uszą p rze strzeg a ć uchw ał K o n fe re n cji B isk u p ich w y d a ­ nych ja k o obow iązujące w s z y s tk ic h 75. D ek ret soborow y w y m ag a w sp ó ł­ p rac y zakonów m iędzy sobą i z k le re m diecezjalnym , k tó ra zależy od n a d p rz y ro d z o n ej p o sta w y u g ru n to w a n e j n a m iłości. B isk u p zaś je st tym , do któ reg o n ależy tro s k a o ta k ą w sp ó łp racę n a te re n ie d ie c e z ji76.

IV A na liza n o rm m o tu proprio Ecclesiae Sanctae o p ow ierzaniu p a ra fii za k o n n iko m .

Od 11 X 1966 obow iązu ją n o rm y w ykonaw cze do d e k re tu C h ristu s D om inus w y d a n e dn ia 6 V III 1966 przez m o tu p ro p rio E cclesiae S an ctae P a w ła V I 77. N orm y dotyczące w sp ó łp racy zako n n ik ó w w dusz­ p a s te rstw ie diecezjalnym , a w ięc odnośnie do n. 33—35 d e k re tu C h ri­ stu s D om inus z a w a rte są w n. 22—40 p ierw szej części m o tu proprio. S p ra w ę p o w ierz an ia p a ra fii zakonnikom re g u lu je n. 33 78. W yod­ ręb n io n o dw a zagad n ien ia: 1) p ow ierzenie p a ra fii zakonow i, 2) po ­ w ołanie z a k o n n ik a n a proboszcza p a ra fii nie pow ierzonej zakonow i. M otu p ro p rio rozw iązu je p rzed e w szystkim problem , co należy ro zu m ieć p rzez o k reśle n ie „p a ro ecia religiosis co n c re d ita ” . K. P r. Κ. zna w łaściw ie ty lk o pow ierzen ie p a ra fii zakonow i przez częściow ą albo p ełn ą in k o rp o ra c ję , o k tó re j m o w a w k. 1425. W k ilk u je d n a k m iejscach używ a z w ro tu „p aroecia religiosis c o n c re d ita ” 79. O k re śle ­ n ie to n a strę cz ało p ew n e w ątpliw ości. W św ietle k. 1435 i 1442 n a ­ leżałoby p rzy ją ć, że chodzi tu o p a ra fie in k o rp o ro w a n e w g k. 1425.

75 N. 35 § 2 i § 4 (AAS 58 (1966) 691). 75 N. 35 § 5 (AAS 58 (1966) 692). 77 AAS 58 (1966) 757—787.

78 „41. O rd in a riu s loci a u c to rita te p ro p ria potest, de consensu com ­ p ete n tis su p e rio ris, paro e cia m religioso In s titu to com m ittere, e tia m in ecclesia relig io sa ip siu s In s titu ti eam erigendo. H aec p aroeciae com ­ m issio p o te st fie ri sive in p e rp e tu u m sive ad ce rtu m p ra e fin itu m te m ­ pus: in u tro q u e casu id fie ri debet m e d ia n te co nventione s c rip ta in te r O rd in a riu m e t co m p eten tem S u p erio re m I n s titu ti, qua, in te r alia, e x p re sse e t a c c u ra te in d ic e n tu r q u ae ad opus explendum , ad p erso n a s eidem addicendas et ad re s oeconom icas sp e cta n t. 42. Loci O rd in a riu s p o te st etiam pro p aro e cia R eligioni non concred ita, R eligiosum , de li­ c e n tia p ro p rii S u p erio ris, p aro c h u m co n stitu e re , p e c u lia ri co nventione in ita cum eiusdem R eligionis co m p ete n ti S u p e rio re ” — AAS 58 (1966)

771 ns .

N iem niej je d n a k ■— ch y b a ze w zględu n a fak ty c z n ie stosow aną p r a k ­ ty k ę — p rze w a żn ie tłu m ac zy się, że zw ro t „p aro ecia religiosis co n c re­ d ita ” o b ejm u je p a ra fie zarów no in k o rp o ro w a n e ja k i w zw yczajny sposób pow ierzone zakonow i *·. Co w ięcej, n ie k tó rz y a u to rz y sta n ę li na stan o w isk u , że zw ro t te n oznacza ty lk o p a ra fie w zw ykły sposób pow ierzone z a k o n o w i81. T rz eb a je d n a k zaznaczyć, że poglądy tych au to ró w — chociaż ta k b ard z o rozpow szechnione — nie z n a jd o w ały w tekście K. P r. K. u za sa d n ien ia i zostały jeszcze w ro k u 1963 o k re ­ ślone jako w y m y sły sprzeczne z daw nym i, now ym i i najn o w szy m i p rzep isam i p ra w a kanonicznego ®.

N iezależnie je d n a k od słuszności poglądu, że w św ietle K. P r. K. nie m ożna o k reśle n ia „p aro ecia religiosis co n c re d ita ” odnosić do zw y­ czajnego p o w ierz en ia p a ra fii zakonow i, trz e b a pow iedzieć, że rozw ój p ra w a poszedł w ła śn ie po lin ii a u to ró w ro zró żn ia ją cy ch m iędzy in k o r­ p o ra c ją i zw ykłym pow ierzeniem p a ra fii. M otu p ro p rio sa n k c jo n u ją c n ie zn a n ą K. P r. K. fo rm ę p rz e k a z y w a n ia p a ra fii zakonow i zarazem pozw ala rozum ieć przez o k reślen ie „p aro ecia religiosis co n c re d ita ” p a ­ ra fie pow ierzone zakonow i bez p rze p ro w a d z a n ia in k o rp o ra cji.

Isto tn e i w y ja ś n ia ją c e dotychczasow e sp o ry je s t u sta le n ie, że o r­ d y n a riu sz m ie jsc a m oże pow ierzyć p a ra fię zakonow i w łasn ą pow agą — po u zy sk an iu zgody odpow iedniego przełożonego zakonnego. Może to być p a ra fia ju ż istn iejąca , p ro w a d zo n a dotychczas przez proboszcza spośród k le ru diecezjalnego lu b innego zakonu, albo też p a r a fia no - w ozałożona po m y śli k. 1415 § 3, 1416 i 1418 oraz n. 21 m o tu p ro p rio E cclesiae S anctae.

O rd y n a riu sz m iejsca, o k tó ry m m ow a, to b isk u p diecezjalny, a d ­ m in is tra to r a p o sto lsk i u sta n o w io n y n a stałe, m a jąc y w g k. 315 § 1 te sam e p ra w a co b isk u p d iecezjalny. S to su ją c zasady k. 1414 § 3 i 1423 § 1 trz e b a pow iedzieć, że w ik a riu sz g e n e ra ln y m ógłby p ow ie­ rzyć p a ra fię zakonow i ty lk o za sp e cja ln y m m an d ate m . P o dobnie nie je st k o m p e te n tn y do p o w ierz en ia p a ra fii zakonow i w ik a riu sz k a p i­ tu ln y , w iąże go bow iem zasad a k. 436: sede v a c a n te n ih il in n o v e tu r. P o w ierzen ie p a ra fii zakonow i m oże m ieć m iejsce dopiero po uzy­ sk an iu zgody odpow iedniego przełożonego zakonnego. Chodzi tu o w y

ź-80 T ak np. F e h r i n g e r A., dz. cyt. 85; В ą с z к o w i с z F. — B a r o n J. — S t a w i n o g a W., dz. cyt. I, n. 581; E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., dz. cyt. I, 463; J o n e H., dz. cyt. I, 354; F e r n a n ­ d e z J., R ela tio n es iuridicae, d isciplinares, asceticae e t practicae in te r

vita m religiosam et m in iste ria paroecialia. W: A cta et d o cu m an ta C on­

gressus G e n e ra lis de S ta tib u s P e rfe c tio n is, R om ae 1950, III, 237. 81 M a y e r H. S., a rt. cyt. 468.

szych przełożonych. Z ależnie od k o n sty tu c ji zakonnej są u p raw n ie n i do w y ra ż e n ia ta k ie j zgody przełożeni p ro w in c ja ln i albo n ajw yżsi.

O rd y n a riu sz m ie jsc a i w yższy przełożony zakonny z a w ie ra ją m ię­ dzy sobą p ise m n ą u m o w ę .

W um ow ie te j n ależy n a p ierw szy m m iejscu określić, n a j a k i c z a s p ow ierza się p a ra fię zakonow i — na sta łe czy też n a czas określo n y .

U m ow a m usi ta k ż e ściśle o kreślić g r a n i c e p a r a f i i i ko- ś c i ó ł p a r a f i a l n y . G dy chodzi o kościół, to albo p rze k azu je się zakonow i p a ra fię razem z kościołem , albo też ery g u je się — ja k to ró w n ież p rze w id u je m o tu p ro p rio — p a ra fię w kościele zakonnym . W pierw szy m p rz y p a d k u kościół p rze k aza n y m oże być używ any przez dom zakonny dla zakonnej służby Bożej wTzględnie też n ie zostaje u ży w an y ja k o kościół zakonu, lecz pozostaje ty lk o kościołem p ro w a ­ dzonym i o bsługiw anym przez zakon. W w y p ad k u ery g o w an ia p a ra fii p rz y kościele zakonnym kościół te n zasadniczo obok c h a ra k te ru ko ­ ścioła p ara fia ln e g o za trz y m u je ta k że ro lę kościoła zakonnego. Jeżeli kościół p a r a fia ln y je st zarazem kościołem zakonnym , trz e b a w um o­ w ie ściśle uzgodnić fu n k c je p a ra fia ln e z zakonną służbą Bożą. U zgod­ n ie n ie to będzie opierać się o n o rm y k. 415 p rzy uw zg lęd n ien iu szcze­ g ó ln y c h w a ru n k ó w zarów no p a ra fii ja k i zakonu. O bow iązuje w t a ­ k ich kościołach litu rg ic z n y k a le n d a rz z a k o n u 8S. Z a d a n ia i cele p a r a ­ fia ln e m a ją zasadnicze pierw szeństw o. W ynika to już z postanow ień

K. P r. K. zobow iązującego proboszcza zakonnego do zachow ania obo­ w iązków w y n ik a ją c y c h d la niego ze ślubów i k o n sty tu c ji zakonnych w zakresie, w ja k im to je s t do pogodzenia z jego urzędem p ro b o ­ szcza M, i p rzyznającego p ierw szeń stw o zarządzeniom o r d y n a riu s z a 85,

w y n ik a p o n ad to z ra c ji i m otyw ów , dla k tó ry c h zakon o b ejm u je p ro w a d ze n ie p ara fii. Szczególnie dokładnego u sta le n ia fu n k c ji i n a ­ bożeństw trze b a, jeżeli p a ra fię p rz e jm u je zakon o d p raw ia jąc y n ab o ­ ż e ń stw a zakonne o dużej fre k w e n c ji w iern y c h (np. uroczystości za­ konne) wzgl. o d d ający sw e kościoły d la sp e cja ln y ch celów apostol­ sk ic h (np. n ab o ż eń stw a d la III z a k o n u )8e.

U zgodnienia i to n a piśm ie w y m ag a ta k ż e o s o b a p r o b o s z c z a z a k o n n e g o i w i k a r i u s z y . M otu p ro p rio nie rozstrzyga, czy k a p ła n p ro w ad zący p a ra fię p ow ierzoną zakonow i może być p ro b o ­ szczem ty tu la rn y m , o k tó ry m w k. 451 § 1, czy te ż ty lk o w ik ariu szem a k tu a ln y m , o k tó ry m w k. 471 § 1, lu b naW et ty lk o a d m in istra to re m

83 D ec re ta a u th e n tic a C.S.R., III, n. 4051. 84 K. 360 § 1.

85 K. 631 § 2.

wg k. 473 § 1. N ależy p rzy ją ć, że p rzy czasow ym ty lk o pow ierzen iu p ara fii k a p ła n za konny z a rząd z ający n ią m ógłby być ty lk o a d m in i­ strato re m , zró w n an y m zre sztą w g k. 473 § 1 pod w zględem p ra w i obow iązków z proboszczem . P rz y sta ły m je d n a k p o w ierz an iu nie pow inno się zasadniczo p o p rze stać n a m ia n o w an iu ty lk o a d m in is tra ­ tora, gdyż w ten czas p a r a fia b y ła b y przez długi czas nieobsadzona, co byłoby niezgodne z te n d e n c ją p ra w a k a n o n ic z n e g o 87.

D otychczas za m ia n o w an iu za k o n n ik a proboszczem sta ł n a p rz e ­ szkodzie k. 626 § 1. Z ak o n n ik m ógł sta ć się p ełn o p ra w n y m p ro b o ­ szczem dopiero po u zy sk an iu dysp en sy S tolicy A postolskiej. Obecnie trzeb a p rzy ją ć, że k a p ła n a prow adzącego p a ra fię p ow ierzoną zakonow i drogą um ow y m iędzy o rd y n a riu sz e m m ie jsc a i odpow iednim p rze ło ­ żonym zakonnym m ożna zam ian o w ać proboszczem bez zw ra c a n ia się o dyspensę od k. 626 § 1. Je że li bow iem p raw o pozw ala pow ierzyć p a ra fię zakonow i n a w e t n a sta łe pow agą b isk u p a i za zgodą p rz e ło ­ żonego, to trz e b a p rzy ją ć, że p raw o d aw c y chodziło o sta łe u re g u lo ­ w anie d u sz p a ste rstw a p a ra fii, a to je s t m ożliw e ty lk o , jeżeli n a jej czele stoi k a p ła n o k reśla n y przez p ra w o m ia n em proboszcza. T rzeba p onad to zw rócić uw agę, że p ra w o d la K ościoła w schodniego nie zna już p ojęcia proboszcza h a b itu a ln e g o u sta la ją c , że proboszczem może być ty lk o k a p ł a n 88. N ow e p ra w o kan o n iczn e n a jp ra w d o p o d o b n iej zrezygnuje z pojęcia proboszcz h a b itu a ln y 89. W tedy zaś określen ie „w ik ariu sz osoby m o r a ln e j” stra c i sw ój sens, a k a p ła n a k tó ry będzie m iał obow iązek pro w ad zić p a ra fię n a stałe, trz e b a będzie m ianow ać proboszczem . T ej też n o m e n k la tu ry („proboszcz”) używ a m o tu p ro p rio w n a stę p n y m p a ra g ra fie u p o w aż n iając y m o rd y n a riu sz a m ie jsc a do m ia n o w an ia za k o n n ik a proboszczem p a r a fii nie p o w ierzonej zakonow i.

K. 621 § 1 n ie został ty m sam ym zniesiony. D ero g acja n a s tą p iła tylko w za k resie o b ję ty m przez m o tu p ro p rio E cclesiae S an ctae, a w ięc w odniesieniu do b en e ficjó w p a ra fia ln y c h . D odać trze b a, że w g n o rm m otu p ro p rio De E p iscoporum m u n e rib u s z 15 VI 1966 90 o rd y n ariu sz może udzielić dysp en sy od p rzepisów p ra w a pow szechnego z a k o n n i­ kom w zak resie, w ja k im p o d le g ają o rd y n a riu sz o w i w g p ra w a po­ wszechnego, a zw łaszcza w g n o rm n. 33—35 d e k re tu soborow ego C h ri­ stus D öm inus.

Proboszcza m ia n u je o rd y n a riu sz m iejsca, lecz przełożony zakonny p rzed staw ia k a n d y d a ta , k tó ry nie ty lk o je st zdatny, ale tak ieg o , k tó

-87 P o r. k. 155.

88 K. 490, § 1 n. 2 (AAS 49 (1957) 579).

89 P or. S c h m i t z H., D ie G e se tze ssy s te m a tik des C odex Iu ris Ca­

nonici L ib e r I—III, M ünchen 1963, 186 ns; 192.

rego przełożony uw aża za n a jb a rd z ie j odpow iedniego 91. K a n d y d a t m u ­ si spełnić w ym ogi p ra w a pow szechnego i p a rty k u la rn e g o . U m ow a m iędzy o rd y n ariu sz em i przełożonym zakonnym m oże uw zg lęd n iając specyficzne okoliczności sta w iać jeszcze ja k ieś dodatkow e w y m ag an ia co do k w a lifik a c ji k a n d y d a ta n a proboszcza zakonnego. U m ow a w in ­ n a też określić sposób, w ja k i o rd y n a riu sz u pew ni się zgodnie z k. 149 o zdatności k a n d y d a ta : czy zostaw i ocenę ro ztropności przełożonego czy też będzie w y m ag ał każdorazow o opinii — np. o zd a w an y c h egza­ m inach, czy też w reszcie podda k a n d y d a ta egzam inow i w g k. 459 § 3 n. 3 92 P o d d an ie k a n d y d a tó w n a proboszczów zakonnych ta k ie m u egzam inow i je s t ch y b a ze w zględu na specyficzne w a ru n k i d u szp a-

s te rś tw a diecezjalnego n ajw łaściw sze 93.

U m ow a w y m ag a też szczegółow ego u sta le n ia k o r e l a c j i o b o ­ w i ą z k ó w p r o b o s z c z o w s k i c h i z a k o n n y c h . N orm ą będą p o sta n o w ien ia k. 415, 630—631 i p raw o p a rty k u la rn e . U m ow a może norm ow ać dalsze szczegóły dotyczące sto su n k u proboszcza zakonnego do przełożonego lokalnego, do p ra c i zadań zakonnych itd.

P roboszczem m oże być ta k że przełożony lo k a ln y — o ile k o n sty ­ tu c je zak o n n e tego nie z a b ra n ia ją . P o w sta je je d n a k w ted y tru d n o ść z k. 505, w g któ reg o k a d e n c ja przełożonego lokalnego w in n a trw a ć do trz e c h la t i m oże zostać p rze d łu żo n a o d ru g ie k o le jn e trzechlecie. N ato m iast proboszcz w in ie n cechow ać się stałością (nie w y k lu cz ając oczyw iście usuw alności, o k tó re j w k. 454 § 5). S tąd w w ypadkach, k tó re u zasad n iały b y połączenie u rzę d u proboszcza i przełożonego za­ konnego, n ależ ało b y udzielić d y spensy od k. 505. O dyspensę ta k ą daw n iej należało zw rócić się do S tolicy A postolskiej, obecnie w o p a r ­ ciu o m o tu p ro p rio D e E piscoporum m u n e rib u s m oże jej udzielić b i­ sk u p 94. W ty m te ż k ie ru n k u poszła odpow iedź K ong reg acji dla sp ra w zakonnych i K o n g reg acji S oboru z 2 V III 1947 p odająca, iż w yp ad a, by przełożony p ara fia ln e g o dom u zakonnego był zarazem proboszczem ,

91 F e h r i n g e r A., dz. cyt. 101. 92 F e h r i n g e r A., dz. cyt. 103 nss. 93 R o m i t a F., a r t. cyt. 635.

94 B isk u p n ie m oże dyspensow ać od p ra w a pow szechnego dotyczą­ cego zako n n ik ó w ja k o ta k ich , n a to m ia st może im udzielić dyspensy, o ile p o d le g ają O rd y n a riu szo w i m ie jsc a w g p ra w a pow szechnego i norm n. 33— 35 d e k re tu C h ristu s D om inus (AAS 58 (1966) 470 łącznie z AĄS 58 (1966) 690 nss.). S tą d w y d aje się u zasadniony w niosek, że b isk u p m oże udzielić dyspensy od p ra w a przep isu jąceg o o k reślo n y czas tr w a ­ n ia u rzę d u przełożonego, je śli (a) tego w y m ag a stałość u rzę d u p ro ­ boszczowskiego i jeśli (b) sy tu a c ja w y m ag a p ołączenia u rzę d u p ro ­ boszcza i przełożonego lokalnego.

oraz by zasięg n ięto odpow iedniej dysp en sy od k. 505 9S. To o sta tn ie polecałoby się zw łaszcza w dom ach, w k tó ry c h w szyscy zakonnicy są z a tru d n ien i w d u sz p a ste rstw ie p a ra fia ln y m . U nik n ie się w te n spo­ sób sy tu a cji, że w ik a riu sz w sp ó łp rac o w n ik je st przełożonym lo k a ln y m swego proboszcza, sy tu a c ji, k tó ra rza d k o w ychodzi n a korzyść p a ra fii i zakonow i " .

J e s t rzeczą n ie w sk az an ą, b y w dom u, gdzie je st trze ch albo czte­ rech zakonników , u sta n a w ia ć proboszcza dla k ie ro w a n ia d u sz p a ste r­ stw em , a przełożonego dla k ie ro w a n ia zakon n ik am i. T akże w dom ach, w k tó ry c h je s t k ilk u ty lk o za konników n ie zaangażow anych w p ro st w d u sz p a ste rstw ie p a ra fia ln y m , poleca się łączyć u rzą d proboszcza i przełożonego w je d n ej o s o b ie n . P ołączenie to je st n a to m ia st n ie­ celow e w dom ach, w k tó ry c h p rze b y w a duża ilość zakonników , gdyż w ted y zajęcia przełożonego b y ły b y nie do pogodzenia z obow iązkam i proboszcza i p ołączenie ta k ie byłoby ze szkodą ta k dla p a ra fii ja k i dla dom u zakonnego. P ro p o n u je się w ted y np. założyć dw ie społecz­ ności zak o n n e pod w sp ó ln y m dachem : je d n ą tw o rzy łb y proboszcz za­ ko n n y i w ik ariu sz e w sp ó łp raco w n icy , dla k tó ry c h proboszcz b yłby zarazem przełożonym lo k a ln y m , oraz d ru g ą o b ejm u ją cą pozostałych zakonników pod in n y m przełożonym lo k a ln y m 98. R ozdział ta k i zabez­ pieczyłby zako n n ik ó w p ra c u ją c y c h w d u sz p aste rstw ie p a ra fia ln y m przed an g ażow aniem ich do in n y c h p rac , n a w e t apostolskich. R ozw ią­ zanie ta k ie m oże je d n a k n a s u n ą ć szereg tru d n o śc i p ra k ty c z n y c h (np. pro b lem o d ręb n e j w łasności każdego domu), stą d ła tw ie j będzie w y ­ o d ręb n ić dom filia ln y zależny od dom u m acierzystego i od jego p rz e ­ łożonego, nie m a ją c y w łasnego m a ją tk u i n ie sta n o w iąc y ściśle od­ rę b n e j w sp ó ln o ty zak o n n ej, lecz k ie ro w a n y przez proboszcza zak o n ­ nego, k tó ry b y łb y zarazem delegatem przełożonego lo k a ln e g o " .

U m ow a w in n a ró w n ie ż przew idzieć w a k a n s p a r a f i i i p r a ­ w n y u r l o p p r o b o s z c z a . N ajp ro stsze ro zw iązan ie n a w y p ad ek

za w ak o w an ia p a ra fii p o d su w a k. 492 n. 2 p rze w id u jąc y , że dopóki nie zo stan ie za zgodą przełożonego zam ia n o w an y przez o rd y n a riu sz a a d m in is tra to r p a ra fii, k ie ru je nią przełożony lokalny. Je śli proboszcz był zarazem przełożonym , s ta je się w g w spom nianego k an o n u ty m ­ czasow ym a d m in istra to re m p a r a fii w ik a riu sz w sp ó łp rac o w n ik w zględ­ nie n a js ta rs z y spośród nich, je śli ich było w ięcej. N a czas u rlo p u

95 T ek st odpow iedzi p rzy ta cz a R o m i t a F., a rt. cyt. 434. 96 F e h r i n g e r A., dz. cyt. 102 przyp. 7.

97 F e r n a n d e z J., a rt. cyt. 242.

98 F e r n a n d e z J., tam że; R о m i t a F., tam że.

99 P or. odpow iedź K ongr. dla sp ra w zakonnych z 1 II 1924 — AAS 61 (1924) 95; por. ta k ż e R o m ita F., tam że.

proboszcza k ie ru je p a ra fią w ik a riu sz s u b sty tu t. P rzełożony zakonny w in ien zobow iązać się w um ow ie udzielić odpow iedniem u kap łan o w i zgody w y m ag a n ej k. 465 § 4.

P roboszcz zak o n n y n ajczęściej będzie p o trze b o w ał pom ocy w i k a ­ r i u s z y w s p ó ł p r a c o w n i k ó w . P a r a f ia zakonna w y m ag a ją ca w g n o rm k. 476 § 1 w ik a riu sz y w spółpracow ników , nie m oże zado­ w olić się doryw czą pom ocą k a p łan ó w zakonnych p rze b y w a jąc y ch w dan y m dom u, lecz należy ich fo rm a ln ie pow ołać w g k. 476. P rz e d ­ sta w ia ich przełożony zakonny, a p ro b u je i u dziela im odpow iednich u p ra w n ie ń o rd y n a riu sz a m iejsca. U m ow a w in n a z góry o kreślić liczbę w ik ariu sz y w spó łp raco w n ik ó w i ew ent. ich k w alifik acje, a ta k ż e ich zależność od przełożonego lokalnego itd . — podobnie ja k to m a m ie j­ sce w odniesieniu do proboszcza zakonnego.

Bardzo szczegółow ego u ję c ia w y m ag a ją też s p r a w y m a j ą t ­ k o w e . W ynagrodzenie proboszcza zakonnego i w ik ariu sz y zak o n ­ n y ch będzie analogiczne do w y n ag ro d ze n ia proboszczów i w ik ariu sz y spośród k le ru diecezjalnego, n a b y w a ją dochody oczyw iście i używ ają ja k in n i z a k o n n ic y 10fl. S p ra w y m a ją tk o w e kościoła będ ą zależeć od tego, czy p a ra fię założono p rzy kościele będącym w łasnością zakonu czy też pow ierzono zakonow i p a ra fię raz em z kościołem . W p ie rw ­ szym w y p ad k u przełożony zak o n n y je st zarządcą kościoła i do niego

należy tro s k a o u trzy m an ie , w yposażenie i ozdobę k o ś c io ła im. U ży­ w an ie je d n a k kościoła zakonnego dla celów p a ra fia ln y c h może uza­ sad n ić u sta le n ie w um ow ie re m u n e ra c ji n a rzecz zakonu ze stro n y p a ra fii. M a ją tk ie m tego kościoła zarządza przełożony w g przepisów p raw a. Je śli n a to m ia st kościół nie stan o w i w łasności zakonu, p ro ­ boszcz zakonny zarządza m a ją tk ie m pod n adzorem o rd y n a riu sz a m ie j­ sca w g p rzepisów ■ p raw a.

V U stanow ienie za k o n n ika proboszczem parafii

nie p o w ie rzo n e j zakonow i.

O rd y n a riu sz m ie jsc a m oże rów n ież ustan o w ić zak o n n ik a p ro b o ­ szczem p a ra fii nie p o w ierzonej zakonow i, p rzy czym je s t w y m ag a n a ty lk o zgoda odpow iedniego przełożonego zakonnego. N ie trz e b a n a to ­ m ia st ju ż dyspensy w k. 626 § 1. O rd y n a riu sz w ty m w y p a d k u to b isk u p diecezjaln y i osoby zró w n an e z nim w praw ie. W ik ariu sz k a ­ p itu ln y m ógłby in sty tu o w a ć ta k ieg o proboszcza dopiero po ro k u opróż­ n ie n ia stolicy b is k u p ie j1#2, zaś w ik a riu sz g e n e ra ln y ty lk o za sp e c ja l­

100 K. 630 § 3.

101 K. 415 § 3 n. 3; por. ta k ż e F e h r i n g e r A., dz. cyt. 135 przyp. 4. 102 P or. k. 455 § 2 n. 3.

nym m a n d a te m w zględnie gdyby b isk u p był przeszkodzony, ta k że naw et listo w n ie n ie m ógłby k ie ro w a ć diecezją ,03. P rzełożony zakonny, którego zgoda je st w y m ag an a, to zależnie od k o n sty tu c ji przełożony p ro w in cja ln y lu b najw yższy.

Na p o d sta w ie w ięc um ow y z a w a rte j m iędzy o rd y n ariu sz em m ie j­ sca i przełożonym zak o n n y m zak o n n ik zo staje m ia n o w an y proboszczem p a ra fii nie p ow ierzonej zakonow i. N o m in a cja ta k a w y m ag a szczególnej rozw agi zaró w n o ze stro n y o rd y n a riu sz a ja k i przełożonych zakonnych. Z w y jątk iem w y padków , k ie d y dom zak o n n y je s t blisko kościoła p a ­ rafialnego, zak o n n ik ta k i będzie m ieszk ał poza dom em zakonnym , gdyż u rząd proboszczow ski w y m ag a w g k. 465 § 1 zam ieszk an ia blisko k o ś­ cioła. M ianow anie za k o n n ik a proboszczem nie pociąga za sobą założenia

dom u zakonnego, gdyż w ta k im w y p a d k u n ajp ro stsz y m w y jściem b y ­ łoby w ogóle p o w ierz an ie p a ra fii zakonow i. Z ałożenie dom u m oże zre ­ sztą być niem ożliw e czy to z pow odu b ra k u zakonników , b ra k u w a ­ ru n k ó w w y m ag an y ch przez k. 496 czy też z in n y c h przyczyn. T y m cza­ sem życie w spólne je st jed n y m z isto tn y ch elem en tó w sta n u zakon­ nego 104 i p rz y jm u je się, że „ty lk o w k la szto rz e m oże zak o n n ik osiągnąć cel życia zakonnego (doskonałość) i w y k o n ać obow iązki, ja k ie n a k ła d a n a niego życie z a k o n n e” 105. Nic w ięc dziwnego, że ze stro n y zakonu w y su w a się p o stu la t, by p rzy jm o w a ć ty lk o ta k ie p a ra fie , gdzie m ożna założyć dom zak o n n y i to u fo rm o w a n y 106.

S tą d sta n o w isk o d o m agające się, by nie zgadzać się n a p ara fie , w k tó ry c h p rze b y w a łb y ty lk o je d en czy dw óch zakonników , gdzie zaś ta k ie istn ie ją , zrezygnow ać z n ic h albo obsługiw ać z ja k ie jś c e n trali, k tó rą b y łb y u fo rm o w a n y dom z a k o n n y 107. S tan o w isk o ta k ie u za sa d n ia się od stro n y p o zy ty w n e j p rzy w ile jem egzem pcji dom u zakonnego u zn a n ej w k. 617 § 2, w sp ó ln y m i n ab o ż eń stw am i w g k. 610 § 1 czy też zakazem w iążącym o rd y n a riu sz a , k tó ry wg k. 880 § 3 nie m oże odebrać ju ry s d y k c ji do sp o w ia d an ia w szy stk im k ap łan o m dom u uform ow anego, od stro n y zaś n eg a ty w n e j w sk az u je się n a tru d n o śc i, n a ja k ie n a p o ty ­ k a zak o n n ik poza k la szto re m co do p rz e strz e g a n ia ślubów zak o n ­ n y ch 108.

103 P or. k. 455 § 3 oraz 429 § 1. 104 K. 487.

105 B a r J., Z a k o n n ik poza kla szto re m , Pol. S a c ra 10 (1958) z. 2, 93« ioe p or F e r n a n d e z J., a rt. cyt. 231 ns; A y a p e E. w : A cta et

d o cu m en ta C ongressus G eneralis..., 262.

107 F e r n a n d e z J., a rt. cyt. 232. ioe p e r n a n d e z J., tam że.

M im o je d n a k ty c h oporów m o tu p ro p rio zezw ala n a za m ianow anie z a k o n n ik a proboszczem p a r a fii nie pow ierzonej zakonow i. S ygnalizo­ w an y ch niebezpieczeństw u n ik n ie się przez b ard z o w n ik liw y dobór k an d y d a tó w , d ając y ch ręk o jm ię należytego sp e łn ie n ia obow iązków p ro ­ boszczow skich i zach o w an ia du ch a zakonnego w odm ien n y ch w a r u n ­ k a c h życia.

ZUSA M M ENFASUNG

Die A n v e rtra u u n g d er P fa rre ie n an R eligiose nach M otu proprio Ecclesiae Sanctae

Die g esch ich tlich e E in fü h ru n g zeigt, dass e rst die E n tw ic k lu n g des P frü n d e n w e se n s die p fa rrlic h e B e tä tig u n g der R eligiösen b e fö rd e rt hat. Es ist d er V erd ien st G ra tia n s die L ösung g e b ra c h t zu haben, dass d er k irch lich e D ienst die K lo ste rd iszip lin n ic h t b e h in d e rt und dass die O rd e n sp rie ste r dieselbe W eihegew alt e rh a lte n , w ie an d e re G eistliche, diese jedoch n u r a u f G ru n d ein er B e a u ftra g u n g vom B i­ schof au sü b en d ü rfe n . A u f dem T rid e n tin u m w u rd e festg e se tzt, dass der seelsorglich tä tig e O rd en sg eistlich e d er bischöflichen Ju risd ik tio n u n te rs te h t. Im CIC ist die In k o rp o ra tio n die g ru n d sätz lic h e F o rm der p fa rrlic h e n S e elso rg e fü h ru n g d u rc h die O rdensgeistlichen. Im A rtik e l w erd en die P flic h te n un d B efugnisse d er O rd e n sp fa rre r a n a ly siert. N eben d er In k o rp o ra tio n h a t sich jedoch die „ein fac h e” A n v e rtra u u n g en tw ick e lt, die d u rch M otu p ro p rio E cclesiae S an c ta e geb illig t w urde. S chon im K o n zilsd ek ret C h ristu s D om inus w ird festg e ste llt, dass die O rd e n sp rie ste r zur E rfü llu n g ih re r p rie ste rlic h e n P flic h te n , also zu M ita rb e ite rn des b ischöflichen A m tes, o rd in ie rt w erd en . Die A n v e r­ tr a u u n g e in e r P fa rr e i an R eligiose e rfo lg t d u rch einen V e rtra g zw i­ schen dem O rtso rd in a riu s un d dem O rdensobern. Im A rtik e l w ird ü b er

die P ro b lem e, die in diesem Ü bereinkom m en zu berü ck sich tig en sind, b eh a n d elt. E b en falls la u t e in e r V erein b aru n g zw ischen dem O rtso rd i­

n a riu s u n d dem O rd e n so b ern k a n n ein R eligione zum P f a r r e r ein er n ic h t dem O rd en a n v e rtra u te n P fa rre i e rn a n n t w erden.