R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V I I I z. 1. W A R S Z A W A 1967
JÓZEF G Ó R A L SK I, JO L A N T A B U D Z ISZ EW SK A
DZIAŁANIE MĄCZKI FOSFORYTOWEJ K IN G ISEPP W ŚWIETLE BADAN LABORATORYJNYCH I WEGETACYJNYCH
K ated ra C hem ii R oln iczej SGGW
W ST ĘP
Perspektyw iczny plan rozwoju krajowego przem ysłu nawozów fosfo row ych przew iduje, że rolnictw o będzie otrzym ywać pewne ilości nawo zów fosforowych w postaci mączek fosforytowych, w ykazujących, jak wiadomo, wolniejsze działanie.
W artość nawozowa mączek fosforytowych była przedm iotem badań przeprow adzonych już przed kilkudziesięciu laty. Wymienić tu należy fundam entalne prace Prjanisznikow a, który na tle w yników swoich ba dań w ysunął naw et oryginalną koncepcję nawożenia wolno działający mi mączkami fosforytow ym i o względnie dużej w artości nawozowej. W Polsce V orbrodt prow adził rozległe badania nad możliwością wyko rzystania krajow ych fosforytów dla celów nawozowych. Po w ojnie pod jęto u nas na nowo te badania [4, 14, 15, 16, 17, 18, 18].
Na ogół przyjm uje się, że tak zwane miękkie, a więc niekrystaliczne fosforyty, zwykle o niedużej ogólnej zawartości fosforu, mogą być uży wane do celów nawozowych po odpowiednim rozdrobnieniu w określonej wilgotności i przy odpowiednim odczynie gleby. Uważa się natom iast, że fosforyty krystaliczne są do celów nawozowych mało przydatne naw et po bardzo dokładnym zmieleniu.
W ostatnich latach zaczęto ponownie interesować się możliwością w y korzystania mączek fosforytow ych naw et w krajach, w których ta form a nawozów fosforowych była mało stosowana. Chodzi tu głównie o W ielką B rytanię, Szwajcarię, Niemcy i USA [1, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 13]. Uważano bo
78 J. G óralsk i, J. B u d ziszew sk a
wiem częstokroć, że jeśli dzięki długoletniem u intensyw nem u nawożeniu uzyskano w yraźne zwiększenie zasobności w przysw ajalne form y fosforu, to dla utrzym ania takiego stanu zasobności może w ystarczyć zasilanie gleby fosforem w form ie m niej rozpuszczalnej. Uważa się, że tego ro dzaju nawozy, nie w ym agające chemicznej przeróbki, są tańsze i mogą być przydatne na glebach w ilgotniejszych, szczególnie pod trw ałe użytki zielone. Byłoby to w pew nym sensie naw iązaniem do koncepcji P rjan isz- nikowa.
W 1965 r. podjęto z inicjatyw y M inisterstw a Rolnictwa badania nad możliwością w ykorzystania dla celów nawozowych mączki fosforytowej z Kingisepp (ZSRR).
T a b e l a 1
Analiza chemiczna mączki fosforytowej z K/ngisepp według prof. Schroedera Chemical an a ly s is of phosphate meal Kingisepp a ft e r Schroeder
Składnik - Contents
Frakcja - Fraction Próbka
pierwotna I n i t i a l sample I II III S i0 2 14,45 16,57 23,60 18,12 P2O5 całkowity - t o t a l 29,68 29,54 23,65 27,51 CaO 43,00 42 ,30 35,74 40,15 ^(*2^3 + AI2Û3 0,7 6 О О “-О 1,10 1,02 см о о 1,99 6,50 4,04 3,30 F 1,75 1,69 1,39 1,68
Na2Û higrosk. - higroscop ic 0,3 4 0,4 2 0,33 0,3 6
MgO 1,35 1,50 2,20 1,72
Części organiczne
Organie p a r t i c l e s 5,64 2,03 4,58 4,8 7
W stępna ekspertyza tego nawozu, przeprow adzona przez prof. J. Schroedera z K atedry Technologii Nieorganicznej Politechniki W roc ławskiej, wykazała, że 89% mączki Kingisepp przechodzi przez sita o 1600 oczkach na 1 cm2, 42,4% przez sita o 4900 oczkach, a 35,5% przez sita o 10 000 oczek na 1 cm2. Zaw artość P2O5 była ty m mniejsza, im mniejsze były średnice ziarn, natom iast rosła zawartość krzem ionki. Stwierdzono również na podstaw ie badań w ykonanych m etodą H o f m a n n a [10], że mączkę fosforytow ą Kingisepp należy zaliczyć do tzw. fosforytów „tw ardych”, a więc nie nadających się do bezpośredniego za
stosowania jako nawozu (tab. 1). Odczyn zawiesiny w odnej mączki K in
M ączka fo sfo r y to w a K in g isep p jako n a w ó z 79
B A D A N IA W Ł A SN E
W celu uzyskania w stępnej inform acji co do w artości nawozowej mączki fosforytowej Kingisepp przeprowadzono badania laboratoryjne. Odpowiednią p artię mączki fosforytowej otrzym ano z oddziału IUNG w Bydgoszczy.
Ogólna zaw artość fosforu wynosiła 30,17% P2O5. Oznaczenia fosforu
rozpuszczalnego wykonano w próbkach przed i po przesianiu przez sita o oczkach 0,125 bądź 0,06 m m (2000 i 10 000 oczek na 1 cm2).
B adania przeprowadzono w m yśl propozycji H o f m a n n a i M a
g e r a [1 0], którzy dla odróżnienia fosforytów tw ardych od miękkich
ustalają rozpuszczalność zaw artego w nich fosforu nie tylko w 2-procen-
towym kwasie cytrynow ym , lecz także w 2-procentowym kwasie m rów
kowym i to przy stosunku 5 g fosforytu i 500 m l odpowiedniego kwasu. W fosforytach m iękkich rozpuszcza się w 2-procentowym kwasie cy try nowym od 20 do 40%, a w 2-procentowym kwasie mrówkowym — 50—70% ogólnej zaw artości fosforu. W fosforytach tw ardych w każdym z wymienionych odczynników rozpuszcza się ok. 25% ogólnej zaw artości fosforu.
W naszych badaniach uzyskano następujące w yniki rozpuszczalności fosforu:
2-p r o c e n to w y k w a s 2-p r o c e n to w y k w a s c y try n o w y m ró w k o w y
1 : 1 0 0 1 : 1 0 0 1 : 500
% p2o5 % p2o5
próbka nie przesiana 4,55 4 , 6 6 10,27
przesiew przez sita 0 2 0 0 0 oczek 5,16 4,88 11,08
przesiew przez sita 0 1 0 0 0 0 oczek 5,66 4,66 14,72
Jak widać, stopień rozdrobnienia w płynął tylko nieznacznie na roz puszczalność fosforytu zaw artego w mączce. Ponieważ fosforyt Kingisepp nie w ykazał większej rozpuszczalności w kwasie mrówkowym niż w kw a sie cytrynow ym , a ponadto rozpuściło się tylko ok. 16% ilości ogólnego fosforu (przy stosunku 1 : 100) należałoby w świetle badań H ofmanna i M agera uznać mączkę fosforytow ą Kingisepp za produkt dość tw ardy.
D la porów nania podajem y, że mączka fosforytow a Annofos zaw ierała
8,5% P2O5 rozpuszczalnego w 2-procentowym kwasie cytrynow ym oraz
10,5% P2O5 rozpuszczalnego w 2-procentowym kwasie mrówkowym, co
stanowiło 52,8 bądź 65,0% w stosunku do zaw artości fosforu ogółem. Po uzyskaniu wyników analitycznych założono krótkotrw ałe doświad czenie w egetacyjne m etodą N eubauera z żytem (każda kom binacja na wozowa została założona w 4 powtórzeniach).
Do szalek N eubauera dodano po 1 kg piasku kwarcowego z Tomaszo wa Mazowieckiego. Jako nawożenie podstawowe dano na 1 kg piasku
80 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
25 mg N i 25 mg K20 w postaci azotanu amonu i siarczanu potasu. Fos for w ilości 100 bądź 200 mg P205 dodano w postaci mączki fosforytowej Kingisepp. Dla porów nania zastosowano takie same ilości fosforu w po staci fosforanu dwuwapniowego chemicznie czystego w postaci soli, m a jącej, jak wiadomo, odczyn obojętny. W sześć dni po wysiewie żyta (100 ziarn na szalkę) dano dodatkowo w roztworze te same ilości azotanu amonu i siarczanu potasu. W piasku utrzym ano początkowo 60% pełnego nasycenia wodą, a po tygodniu 70%.
Żyto wysiano 13 lutego, a zebrano 9 m arca 1965 г., a więc po 24 dniach. Wyniki przedstawiono w tab. 2. Doświadczenia w egetacyjne z żytem przeprowadzono metodą Neubauera.
T a b e l a 2
Deświadczenie wegetacyjne s żytem przeprowadzone metody Neubauera Greenhouae experiments «Ith oat, using Neubauer*s method
K om b in acja nawozowa F e r t i l i z e r t r e a t m e n t ś r e d n i p lo n s . masy c z ę ś c i nadz. Mean cr o p o f o v e n -d r y g r e e n matter mg Z a w a rto ść C o n t e n t s P2 ° 5 % P lo n Crop P2 ° 5 mg W y k o rzy sta n ie p2 ° 5 z nawozu p2 ° 5 u t i l i z a t i o n % B ez f o s f o r u - No p h o sp h o r u s 1 3 1 2 0 , 8 8 1 1 ,6 -100 mg ?2 ® 5 Mączka K in g is e p p K in g is e p p r o c k p h o s p h a te 1245 1 ,0 1 1 2 ,6 1 , 0 4 100 mg P2 0^ Po s f o r an dwuwapn. - D ic a lc iu m p h o s p h a te 1 2 5 8 2 ,3 0 2 8 , 9 1 7 ,3 0 20 0 mg I*2 0 5 Mączka K in g is e p p - K in g is e p p r o c k p h o s p h a te 1330 0 , 9 8 1 3 ,1 0 , 7 5 200 mg P2 0^ F o s f o r a n dwuwapn. - D ic a lc iu m p h o s p h a te 1 2 8 4 2 , 4 4 3 1 , 4 9 ,9 0
W tak krótkotrw ałym doświadczeniu dodanie fosforu nie wpłynęło na podwyższenie plonu. N atom iast pobranie fosforu z fosforanu dw uwapnio wego było znacznie większe niż z mączki fosforytow ej Kingisepp, co znalazło swój w yraz w w ykorzystaniu fosforu z nawozu. P rzy stosunku N : P2O5 : K20 jak 1 :2 : 1 czy naw et 1 : 4 : 1 mączka Kingisepp mogłaby stanowić stosunkowo obfite źródło fosforu. Mimo to z mączki Kingisepp rośliny pobrały bardzo małe ilości fosforu.
Dalsze badania obejmowały doświadczenia w egetacyjne wazonowe z rajgrasem włoskim i owsem. Doświadczenia te przeprowadzono wg schem atu zaproponowanego przez prof. d r K. Boratyńskiego z WSR W ro cław, przewodniczącego Komisji d.s. Gospodarki Nawozowej Rady N au kowo-Technicznej przy M inistrze Rolnictwa.
Gleba użyta do doświadczenia zaw ierała 15% części spławialnych, w tym 6% cząstek poniżej 0,002 mm, р Н к а — 4,75, рН н2о — 5,50. Za
M ączka fo s fo r y to w a K in gisep p jako n a w ó z 81
w artość przysw ajalnego fosforu, ustalona wg m etody Egnera—Riehma, wynosiła 1 mg na 100 g gleby, fosforu ogółem — 0,041%. Doświadczenie
przeprowadzono w wazonach typu W agnera o pojemności 8 kg gleby.
Pod rajg ras dano 1,0 bądź 2,0 g P2O5 stosując dwa rodzaje mączki fosforytowej Kingisepp: drobno zmieloną (100% produktu przechodziło przez sita o 1 0 0 0 0 oczek na 1 cm2) i grubo zmieloną (1 0 0% produktu przechodziło przez sita o 1600 oczkach na 1 cm2). W celu porów nania stosowano mączkę krajow ą Annofos oraz supertom asynę o przem iale od pow iadającym norm om dla tego rodzaju nawozów.
T a b e l a 3
Doświadczenia wazonowe z rajgrasem włoskim (1 zb iór) Pot experiments with I ta lia n ryegrass (1. cut)
Kombinacje - T reatm ent
Plon p . s.ffi. ï i e l d of a i r - dry m a tte r 6
Procentowa zaw artość w suchej masie P er cent c o n te n ts in oven-dry m a tte r Wykorzys ta n ie p205 U t i l i z a tio n %
P2o5 N к 2о CaO Na20
1. NK 2,54 0,33 5,23 4 ,1 4 0 ,71 0 ,49
2. NK + 1 g P2C>5 K ingisepp
grubo m ielony - coarse-g ro u n d 6,97
0 ,26 5,47 2 ,5 1 0 ,5 6 0 ,08 0,93
3 . NK + l g Р20^ K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground 9,05 0,43 4 ,99
2,66 0,76 0 ,1 1 2,88
4 . NK + 1 g Р20^ - Annofos 11,44 0,59 4 ,9 9 2 ,3 1 0,63 0 ,3 1 5,51
5. NK + 1 g P20^ eupertomasyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate »’eupertom asyna11
15,40 0,84 4 ,05 2,62 0,71 0 ,4 9 11,46
6 . NK + 2 g P20tj K ingisepp
grubo m ielony - c o a rse ground 9И 4 0,45 4 ,9 1 6,49 1,05 0,04 1,62
7. NK + 2 g P20(j K ingisepp
drobno m ielony - fin e ground 9,04 0,45 5 ,1 3 ' 6,60 1,00 0 ,0 3 1,53
8 . NK + 2 g Р20^ - Annofos 12,72 0,57 4,5 8 5 ,87 1,10 0,35 3,06
9. NK + 2 g P20cj eupertom asyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna" 14,15 1,18 4 ,17 5 ,65 0,85 0,54 7,50 jut p 0,05 p 0 ,0 1 1,97 2,66
Nawozy fosforowe zmieszano z całością gleby w wazonie. Następnie
dano na wazon 1,0 g N w postaci NH4NO3, 1,5 g K20 jako KC1 oraz
0,5 g MgO jako MgSO/j. Nawozy te dano w formie roztw oru po uprzed nim wymieszaniu nawozów fosforowych z glebą.
82 J. G óralsk i, J. B u d ziszew sk a
Po każdorazowym zbiorze (zebrano w ciągu roku 6 cięć) dodawano po
0,7 g N, 0,7 g K20 , a po drugim zbiorze także 0,5 g MgO.
R ajgras wysiano 27 kw ietnia 1965. K olejnych zbiorów dokonano 10.VI, 10.VII, 2.VIII, 31.VIII, 30.IX i 6.XI.
Schem at doświadczenia, plony i zawartość podstawowych składników pokarm ow ych pierwszego zbioru rajg rasu przedstawiono w tab. 3.
T a b e l a 4
Doświadczenia wazonowe z rajg rasem włoskim (2 zb iór) Pot experiments with I t a lia n ryegrass (2 . cut)
Kombinacje - Treatm ent
Plon p .s.m . Y ield of s i r - d i r m a tte r g
Procentowe zaw artość w suchej masie P e r cen t c o n te n ts in отеп-d ry m a tte r Wykorzys ta n ie p2°5 U t i l i z a tio n %
p 2o5 N к 2о CaO n«2o
1. NK 8 ,77 0 ,27 4,5 4 5 ,99 1,09 0,03
2. RK + 1 g Р20^ K ingisepp
grubo m ielony - co aree ground 20,19 0 ,3 6 3 ,37 4 ,2 9 1,09 0,09 4 ,5 2
3. NK + l g P20^ K ingisepp drobno
m ielony - f in e ground 19,99 0,34 3,17 3,97 1,25 0 ,0 9
4,0 8
4 . NK + 1 g ? 2 ° b Annofo8 20,90 0 ,3 8 2,6 9 2 ,79 1,19 0,13 5,03
5 . NK + 1 g P205 supertom asyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate '’supertom asyna"
23,14 0 ,5 8 2,47 2 ,3 1 1,12 0,48 9,83
i
6 . NK ♦ 2 g P20cj K ingisepp
grubo m ielony - co a rse ground
19,44 0,3 6 2,87 3 ,5 9 1,10 0 ,11 2,10
7. NK + 2 g P20^ K ingisepp drobno m ielony - f in e ground
19,86 0,4 2 3 ,1 8 4 ,1 6 1,28 0,11 2,61
8 . NK + 2 g P20«j Annofos 21,32 0,47 2 ,56 2,96 1,42 0,18 3 ,4 3
9. NK + 2 g P20^ supertom asyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna” 24,17 0 ,9 9 2,45 2,86 1,04 0,43 9,25 jut p 0,05 p 0,01 1,21 1,63 1
Nawożenie fosforem podniosło w yraźnie plony, przy czym podwójna
daw ka (2 g P20 5) spowodowała dalszą zwyżkę plonu jedynie w kombi
nacji „Kingisepp grubo zm ielony”. Jeśli chodzi o form y fosforu, to n a j lepsze działanie w ykazała supertom asyna, w yraźnie słabsze mączka fos forytow a Annofos, a najsłabsze Kingisepp grubo zmielony na dawce m niejszej (1 g P20 5).
M ączka fo sfo r y to w a K in gisep p jako n aw óz 83
nosiła bowiem od 0,26% P2O5 (1 g P2O5 w Kingisepp grubo zmielonym do 1,18% P205 (2 g P205 w supertom asynie).
Podw ójna daw ka supertom asyny nie zwiększyła plonu, natom iast pod niosła się w yraźnie zawartość fosforu w stosunku do kombinacji, w któ rej zastosowano 1 g P20 5.
T a b e l e 5
Doświadczenie wazonowe z ra jg ra se m włoskim (3 zbiór) Pot experim ents w ith I t a lia n ryegrass (3* cut)
lo m in a c je - Treatm ent P lo n p .e .m . Y ield o f a i r - dry m a tte r g
Procentow a zaw arto ść w suchej m asie P e r cen t c o n te n ts in oven-dry m a tte r Wykorzys ta n ie p205 U t i l i z a tio n %
P2°5 H k2o CaO Ha20
1. HK 9,12 0 ,2 6 3,90 5 ,27 1,09 0 ,04
2 . HK + l g P205 K ingisepp
grubo m ielony - c o a rse ground 14,09 0 ,33 3 ,94
2 ,1 6 1,26 0 ,33 2,05
3. HK *► 1 g P20tj K ingisepp
drobno m ielony - f i n e ground 13,80 0 ,3 3 3 ,84 1,99 1,26 0 ,3 3 1,98
4 . HK + l g P20(j In n o fo s 15,54 0 ,4 1 3,37 1,59 1,26 0 ,3 8 3,62 5 . HK + l g P20 t supertom asyna a lk a lin e s in te r e d ro ck phosphate "supertom asyna" 18,56 0 ,5 1 4 ,06 1 ,1 6 1,10 0,53 6,40 6 . HK + 2 g P20cj K ingisepp
grubo n ic lo n y - co aree ground 13,80 0 ,4 1 3 ,1 2 1,83 1,42 0 ,4 1 1,49
7. HK + 2 g P20ij K ingisepp
drobno B ielony - f in e ground 14,30 0 ,39 3 ,48 2,73 1,42 0 ,4 1 1,46
8 . HK + 2 g P20^ Annofos 16,96 0 ,4 4 2,94 1,43 0 ,9 9 0 ,44 2,31
9. HK ♦ 2 g P20tj supertom asyna a lk a lin e s i n t e r e d rock phosphate "supertom asyna" 21,85 0,93 4 ,63 1,10 0,66 0,63 8,13 jut p 0,05 p 0 ,0 1 0,82 1,11
Zawartość azotu była bardzo wysoka, to samo dotyczy zawartości po tasu, jednakże tylko w serii, w której stosowano 2 g P205 na wazon. Duże w ahania zaznaczyły się w zawartości sodu (od 0,04 do 0,54% Na20 ), przy czym największą zwartość w ykazywał m ateriał roślinny z kombi nacji nawożonych supertom asyną. Zaw artość sodu w roślinie jest bardzo
zmienna [2], a wysoka zawartość w rajgrasie nawożonym supertom asyną
jest zrozum iała z uwagi na dużą zawartość sodu w tym nawozie (ok. 1 2,2% Na20 ).
8 4 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
W ykorzystanie fosforu wahało się w granicach od 0,93% wprowadzo nej ilości fosforu dla kom binacji „ l g P205 Kingisepp grubo zm ielony”,
do 11,46% dla kom binacji „1 g P205 supertom asyna”. Ten sposób obli
czania w ykorzystania fosforu nawozowego przez rośliny z różnicy m ię dzy plonem fosforu na kombinacji z fosforem a plonem z kombinacji bez fosforu nie jest jednak ścisły, jak to w ykazały badania przeprowadzone
za pomocą m etody izotopowej [8]. W ykorzystanie fosforu z nawozu może
być bowiem większe lub mniejsze, w zależności, między innymi, od od czynu gleby.
T a b e l a 6
D ośw iadczenia wazonowe z rajgrasem włoskim (4 z b ió r)
Pot ex p erim en ts w ith I t a l i a n ry e g ra s s (4 . c u t)
Kominacje - T reatm ent
P lon p . s.m . Y ield of a i r - dry m a tte r g
P ro c e n to ia zaw artość « suchej m asie P er c e n t c o n te n ts in отеп-d ry m a tte r Wykorzys ta n ie p 205 U t i l i z a tio n % p2o5 I K20 CaO HejO 1. NK 6 ,0 2 0 ,2 7 5 ,3 9 5,59 1,36 0 ,14 2 . NK + 1 g P205 K ingisepp
grubo m ielony - co aree ground 9,03 0 ,3 9 4 ,93 2,10
1,62 0 ,67 1,76
3. NK + 1 g P20ij K ingisepp
drobno m ielony - f i n e ground
8 ,2 6 0 ,4 1 5,00 1,93 1,61 0 ,64 1,65
4 . NK + 1 g P20^ Annofos 9 ,7 1 0 ,4 6 4 ,9 5 1,41 1,63 0 ,66 2 ,62
5 . NK + 1 g P20e> supertom asyna a lk a lin e s i n t e r e d ro ck phosphate "supertom asyna"
12,00 0 ,5 0 4 ,5 7 0 ,98 1,57 1,08 4 ,0 4
6 . NK + 2 g P20^ K ingisepp
grubo m ielony - co a rse ground
8 ,8 1 0 ,47 5,03 1 ,62 1 ,62 0 ,72 1,17
7. NK + 2 g P205 K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground
8 ,8 6 0 ,4 5 4 ,9 9 1,59 1,42 0 ,7 1 1,07
8 . NK + 2 g P20^ Annofos 11,81 0 ,5 3 4,80 1,25 1,52 0 ,62 2 ,14
9 . NK + 2 g P20^ supertom asyna
a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna" 16,62 0 ,8 1 3,80 0,87 1,20 1,48 5 ,43 j i t p 0 ,05 p 0 ,0 1 2,11 2,85
Plony rajgrasu drugiego zbioru i dane analityczne są podane w tab. 4. Plony suchej masy są we wszystkich kom binacjach w yraźnie większe niż w pierw szym zbiorze. Na m niejszej dawce fosforu (1 g P20 5) różnice między obu form am i mączki Kingisepp a mączką Annofos są nieistotne,
M ączka fo sfo r y to w a K in g isep p jako n a w ó z 85
jedynie supertom asyna w ykazała lepsze działanie, choć różnica wynosi tylko ok. 15% w stosunku do obu mączek fosforytowych. Na wyższej
dawce fosforu (2 g P20 5) mączka fosforytowa Annofos w ykazała nieco
lepsze działanie niż m ączka Kingisepp, jeszcze lepsze — supertom asyna. Różnice w zawartości fosforu w m ateriale roślinnym są w drugim zbio rze w yraźnie m niejsze niż w pierwszym, jedynie zawartość procentow a fosforu w rajgrasie przy dawce 2 g P205 w postaci supertom asyny jest w dalszym ciągu wysoka. Plony rajg rasu w drugim zbiorze są zresztą największe spośród w szystkich sześciu zbiorów.
T a b e l a 7
Doświadczenia wazonowe z rajgrasem włoskim (3 z b ió r)
Fot ex perim ents w ith I t a l i a n r y e g ra s s (5 . c u t)
Kominacje - T reatm ent
P lon p .s.m . Y ield of a i r - dry m a tte r g
Procentow a zaw a rto ść w suchej m asie P er c e n t c o n te n ts in oven-dry m a tte r Wykorzys ta n ie p205 U t i l i z a tio n %
P2°5 H k2o CaO Ha20
1. HK 4 ,2 6 0 ,2 2 5 ,44 3 ,7 4 1,62 0 ,1 8
2 . HK + 1 g Ł in6 i s e PP
grubo m ielony - c o a rse ground 7,25 0 ,39 5,03
1,12 1,93 0 ,74 1,72
3 . НК + l g P20ïj K ingisepp
drobno m ielony - f i n e ground 6 ,54 0 ,37 4 ,8 1 1,05 1,93 0 ,72 1,47
4 . HK + l g P2O5 Annofos 8 ,2 2 0 ,3 9 4,55 0,75 2,43 0 ,6 8 2,05 5 . HK + l g P20c supertom asyna a l k a l i n e w in te re d ro ck phosphate ’'supertom asyna” 9,96 0 ,4 1 4 ,6 2 0,6 8 1,99 0,95 2,37 6 . HK ♦ 2 g P 20^ K ingisepp
grubo m ielony - c o a rse ground 8 ,0 2 0,43 4,6 5 0 ,90 2 ,09 0,70 1,15
7. HI + 2 g P20cj K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground 7,63 0 ,3 9 4,7 8 0,87 1,93 0,70 0 ,9 4
8 . HI + 2 g P20^ Annofos 9 ,77 0 ,47 4 ,5 0 0 ,72 2 ,16 0 ,6 6 1,68
9 . HK + 2 g P20 tj supertom asyna
a lk a lin e s i n t e r e d rock phosphate "supertom asyna" 13,54 0 ,6 2 4 ,2 6 0 ,55 1,69 1,23 3 ,4 1 fit p 0 ,0 5 p 0 ,0 1 0,98 1,33
W tabeli 5 przedstawiono plony trzeciego zbioru rajgrasu oraz dane analityczne. Plony są tu już w yraźnie mniejsze niż w drugim zbiorze, a różnice na korzyść mączki fosforytow ej Annofos, a tym bardziej na ko rzyść supertom asyny są istotne. W zaw artości fosforu różnice są nieduże,
86 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
jeżeli porównać plony rajgrasu na obu mączkach fosforytowych. Jedynie zawartość fosforu na wyższej dawce supertom asyny jest wciąż duża.
Począwszy od czwartego zbioru (tab. 6, 7 i 8) plony obniżają się b ar dzo wyraźnie, m aleje również zawartość fosforu w m ateriale roślinnym. Zaw artość azotu jest do końca bardzo wysoka w w yniku dodawania go po każdym zbiorze. C harakterystyczna jest natom iast szczególnie wysoka zawartość potasu w m ateriale roślinnym w kom binacji NK, a więc bez nawożenia fosforem. W stosunku do azotu nie zauważa się tego.
T a b e l a 8
O św iadczenia wazonowe z rajgrasem włoskim ^6 zb ió r) Pot experiments with I t a lia n ryegrass ^6. cut)
Kominacje - Treatm ent
P lon p. s.m. Y ield of a i r - dry m a tte r g
Procentow a zaw artość w suchej masie P er cen t c o n te n ts in oven-dry m a tte r Wykorzys ta n ie p205 U t i l i z a tio n % p205 N к2о CaO Ne20 1. NK 1,70 0,2 6 5,75 2,64 1,99 0,2 9 2. NK + 1 g P20«j K ingisepp
grubo m ielony - c o a rse ground 2,99 0 ,3 7 4 ,97 1,17 1,73
0 ,68 0,60
3. BK + l g P2O5 K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground 2,6о 0,31 4 ,90 1,10 1,94 0,65 0 ,5 1
4 . NK + l g Р20с> Annofcs 3 ,19 0 ,3 9 5 ,09 1,02 2,26 0,74 0,73
5 . NK + l g F20ij supertom asyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna”
4 ,1 1 0 ,4 2 4 ,8 1 0 ,9 1 1,92 1,13 1,16
6 . NK + 2 g P20c, Kingisepp
grubo m ielony - c o a rse ground 3 ,17 0 ,36 4 ,8 2 0 ,9 8 1,93 0,72 0,3 2
7. NK + 2 g P205 K ingisepp
drobno m ielony - fin e ground 2,94 0 ,3 6 5,03 0,9 8 2,34 0 ,66 0 ,2 8
8 . NK + 2 g P205 Annofos 4 , 16 0 ,49 4 ,8 1 0,84 1,96 0,84 0 ,72
9. NK + 2 g P20[- supertom asyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna” 5 ,7 2 0,55 4 ,7 8 0,83 1,75 1,28 1,22 jut p 0,05 p 0,01 0,67 0 ,90
W tabeli 9 podajem y łączny plon sześciu zbiorów. Wyższa daw ka fos foru (2 g P2O5) nie spowodowała istotnie większego plonu w porów naniu z m niejszą na obu form ach mączki fosforytowej Kingisepp. Istotnie w ięk sze plony na dawce 2 g P2O5 uzyskano na mączce fosforytow ej Annofos, a jeszcze większe na supertom asynie.
M ączka fo sfo r y to w a K in gisep p jako n a w ó z 8 7
niż działanie mączki fosforytowej Annofos, i w yraźnie słabsze niż super- tomasyny. Różnice nie są jednak zbyt duże na niekorzyść mączki fosfo rytow ej Kingisepp. W yraźnie większe różnice zaznaczają się natom iast w stopniu w ykorzystania fosforu. Jest ono co najm niej trzykrotnie w ięk
sze dla supertom asyny na dawce 1 g P20 5, a czterokrotnie większe na
dawce 2 g P2O5. Tak duże różnice spowodowane są nie tylko plonem su chej masy, ale przede wszystkim tym, że zawartość fosforu w plonach na supertom asynie była zawsze bardzo duża.
T a b e l a 9
Doświadczenia wazonowe z rajgrasem włoskim (plon łączny z 6 zbiorów) Fot experim ents w ith I t a lia n ryegrass ( t o t a l cu ts 1-6)
Kombinacje - Treatment Średni plon z wazonu Uean y ie ld per pot g Plon w lic z b a c h y ie ld Wykorzystanie fo sfo r u łą c z n ie z 6 zbiorów U t iliz a t io n o f phosphorus from 6 c u ttin g % 1. U 3 2 ,5 2 d la 1 g Р Л 39,23 " 2 g •» з з , 85 2 . U + l g P20^ K ingisepp
grubo m ielony - coarse ground 60,22 72,65 11,60
3. I I + 1 g P2O5 K ingisepp
drobno mielony - fin e ground 60,22 72,65 12,59
4 . I I ♦ 1 g P2O5 Annofos 68,98 83,20 19,56
5 . К + 1 g P20c supertomasyna
a lk a lin e sin te r e d rock phosphate "•apertomasyna"
82,89 100,00 35,77
6. IK ♦ 2 g P20^ K ingisepp
grubo m ieloqy - coarse ground 62,68 6 5 ,2 7,84
7 . IK + 2 g P20^ K ingisepp
droJbno m ielony - fin e ground 62,57 65,13 7,9 2
8. IK + 2 g P2O5 Annofos 76,72 79,86 13,39
9. IK ♦ 2 g P20^ supertomasyna
a lk a lin e sin te r e d rock phosphate "supertomasyna” 96,07 100,00 34 ,9 4 rH 0 0 0 0 p . P » 2 ,6 9 3 ,6 3 D O ŚW IA D C Z EN IE W A ZO NO W E Z OW SEM
D rugie doświadczenie założono z owsem odm iany Przebój II, w k tó rym uwzględniono oba rodzaje mączki fosforytowej Kingisepp, drobno i grubo zmielonej.
8 8 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
w ilości 0 , 8 g na wazon w postaci azotanu amonu, potas w ilości 1 , 5 g K205 jako KC1 i magnez w ilości 0,5 g MgO jako M gS 04 • 7 H20 dano przedsiewnie. W okresie strzelania w źdźbło dodano jeszcze 0,2 g N w po staci azotanu amonu.
Doświadczenie założono w 7 powtórzeniach. Zbiorów owsa dokonano w fazie początków strzelania w źdźbło (3 wazony z każdej kombinacji), pozostałe w fazie pełnej dojrzałości.
T a b e l a 10 D oświadczenie wazonowe z owsem zebranym w o k re s ie s t r z e l a n i e w id ib ło
Pot ex p erim en ts w ith o a t h a rv e ste d in th e s h o o tin g s ta g e
Kombinacje - Treatm ent
P lon p . s.m . Y ield o f a i r - dry m a tte r 6
Procentow a zaw a rto ść w su ch ej masie P e r c e n t c o n te n ts in oven-dry m a tte r ly k o r z y s -ta n ie p 205 U t i l i z a tio n % P2O5 K20 CaO Hs20 1. U 1 ,5 8 0 ,3 2 2 , 6l 0,83 0 ,0 9 2. HK ♦ 0 ,4 g P20ij K ingisepp
grubo m ielony - co a rse ground 1,60 0 ,4 0 2 ,6 2 0 ,7 1 0 ,37 0 ,3 5
3. IK + 0 ,4 g P2O5 K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground 1 ,49 0 ,4 2 2 ,64 0 ,7 9 0 ,1 1 0 ,2 7
4 . SK ♦ 0 ,4 g P2Q5 Annofos 2,05 0 ,6 5 4 ,2 1 0 ,7 3 0 ,3 2 1,86
5 . HK ♦ 0 ,4 g P20ij eupertom asyna a lk a lin e s in te r e d ro ck phosphate "supertom asyna"
2,77 1,13 2 ,88 0 ,6 7 0,50 6,20
6 . IK + 0 ,8 g P20^ K ingisepp
grubo m ielony - co a rse ground
1,86 0 ,4 6 3,44 0 ,7 1 0 ,34 0 ,40
7. HK + 0 ,8 g Р20^ K ingisepp
drobno m ielony - f in e ground 1 ,88 0 ,4 8 2 ,88 0 ,8 5 0 ,11
0 ,44 8 . IK 0 ,8 g P20^ Annofos 2,43 0 ,7 4 2,80 0 ,6 6 0 ,1 1 1,45 9 . HK + 0 ,8 g P20^ eupertom asyna a l k a l i n e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna" 3 ,26 1,62 2,75 0 ,7 6 0 ,57 ... 5 ,32
W tabeli 10 podano plony oraz zawartość fosforu, potasu, w apnia i sodu w owsie w fazie początków strzelania w źdźbło. Plony na obu fo r mach mączki fosforytowej Kingisepp nie różnią się od plonów kom binacji bez fosforu, jeśli chodzi o dawkę 0,4 g P2O5, na dawce 0,8 g P2O5 są nie znacznie większe. Plony kombinacji, w których źródłem fosforu była mączka fosforytowa Annofos, są większe, a w yraźnie większe plony uzyskano przy nawożeniu supertom asyną. Zawartość fosforu w m ateriale roślinnym w ykazuje znacznie większe zróżnicowanie. Szczególnie dużą zawartość fosforu w ykazuje owies na dawce 0,8 g P2O5, bo 1,62%. Toteż
T a b e l a 11
Doświadczenie wazonowe z owsem. Plon ziarna i słomy - Pot experiments with oat. Grain and straw y ie ld s I---Kombinacje - Treatment Średnio p lo n z ia rn a z wazonu p .s.m . Mean g r a in y ie ld a i r - dry m a tte r p e r po t
Procentowa zaw artość w suchej m asie Per cent c o n te n ts in
oven-dry m a tte r
śre d n io plon słomy z wazonu p .s.m . Mean straw y ie ld
a ir - d r y m a tte r p er pot
Procentowa zaw artość w suchej m asie P er cen t c o n te n ts in oven-dry m a tte r Wykorzys ta n ie p205 lic z b y względne r e l a t i v e fig u re lic z b y względne r e l a t i v e fig u re U t i l i z a
g P2°5 N i^O CaO Na20 g P2O5 N к 2о CaO Ha20 t io n
%
1. HK 7,32 38/29,4 0,77 2,96 0,55 0,14 0,03 16,45 6 1 ,4 /5 1 ,5 0 ,11 1,56 3,45 0,77 0,08
2. NK + 0 ,4 g P2O5 K ingisepp
grubo mielony - co arse ground 13,31 69 0,65 2,94 0,62 0 ,13 0,03 15,53 58,06 0,12 1,14 3,77 0,78 0,09 6,90
3. HK + 0 ,4 g Р20^ K ingisepp
drobno mielony - f in e ground 15,86 82 0,67 3,00 0,61 0,13 0,03 17,04 63,6 0,12 1,02 3,73 0,75 0,08 11,78
4. HK + 0 ,4 g PgO^ JLnnofos 15,14 78,6 0,69 3,17 0,53 0,13 0,03 20,74 77,4 0,09 0,79 3,57 0,69 0,08 10,97
5 . HK + 0 ,4 g Р20^ supertomasyna
a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna"
19,34 100 0,73 2,96 0,61 0,14 0,03 26,79 100 0,0б 0,6 1 3,50 0,81 0 ,3 1 18,66
6 . HK + 0 ,8 g P20ij Kingisepp
grubo m ielony - coarse ground 16,00
64,4 0,73 2,89 0,57 0,17 0,03 19,98 62,7 0,08 0,73 3,78 0,73 0 ,14 3 ,0 0
7. HK + 0 ,8 g P20ijKingisepp
drobno mielony - f in e ground 15,36 61,8 0,66 2,68 0,56 0 ,1 4 0,03 21,54 67,6 0,08 0,69 3,65 0,73 0,08 5,03
8 . HK + 0,8 g P20ij Annofos 19,39 78 0,64 2,83 0,59 0,14 0,03 27,02 84,9 0,05 0,63 3,90 0,88 0,14 7,23
9. HK + 0 ,8 g P20^ supertomasyna a lk a lin e s in te r e d rock phosphate "supertom asyna"
24,86 100 0,80 2,76 0,65 0,14 0,03 31,84 100 0,04 0,57 3,22 0,97 0,78 16,21 / i t p 0,05 p 0,01 1,81 2 ,4 4 11 ---2,12 2,86 Mąc zk a fo sf o r y to w a K in g is e p p ja k o n a w ó z
9 0 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
w ykorzystanie fosforu z supertom asyny jest w tak wczesnej fazie roz woju już stosunkowo duże.
Plony owsa zebranego w pełni dojrzałości oraz zawartość niektórych składników przedstawiono w tab. 11. Fosfor bez względu na to, w jakiej formie został podany, powiększył w yraźnie plony ziarna, przy czym przy
dawce 0,4 g P2O5 plony w kom binacji z mączką Kingisepp drobno zmie
loną nie różniły się od plonów na Annofosie. Jedynie na większej dawce fosforu różnice są większe na korzyść mączki Annofos, a tym bardziej na korzyść supertom asyny. Plon słomy w skutek nawożenia fosforem wzrósł w znacznie słabszym stopniu.
OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W
Badania laboratoryjne wykazały, że rozpuszczalność mączki fosfory towej Kingisepp jest bardzo m ała i to bez względu na stopień rozdrob nienia przyjęty dla tego rodzaju nawozów. W stępne badania o ch arak te rze laboratoryjno-w egetacyjnym przeprowadzone na piasku kwarcowym potw ierdziły wyniki badań chemicznych co do słabej przysw ajalności fosforu w tym nawozie dla roślin.
W doświadczeniach wazonowych na glebie kw aśnej natom iast mącz ka fosforytowa Kingisepp w ykazała niespodziewanie stosunkowo niezłe działanie w porów naniu z mączką fosforytow ą Annofos, o znanej już w artości nawozowej, a naw et w porów naniu z supertom asyną. Jeżeli roz patryw ać dynam ikę kształtow ania się plonów, to trzeba stwierdzić, że w pierw szym zbiorze plony na mączce Kingisepp dość znacznie odbiegały od plonów na supertom asynie. W drugim zbiorze zbliżyły się najbardziej do plonów uzyskanych na supertom asynie, a w dalszych plonach stopnio wo różnice pogłębiają się na niekorzyść mączki Kingisepp. Ilu stru ją to poniższe liczby względne, w których plon na supertom asynie przyjęty
jest za 1 0 0, a plony na mączce Kingisepp drobno zmielonej wyrażono
w procentach plonów na supertom asynie:
Kolejne zbiory 1 2 3 4 5 6
Plony na 1 g P2O5 45 8 6 74 69 6 6 63
Plony na 2 g P2O5 64 82 65 53 56 51
Podobną tendencję wykazało działanie mączki Kingisepp grubo zmielonej.
Fakt, że w drugim zbiorze plony na mączce Kingisepp zbliżyły się znacznie do plonów uzyskanych na supertom asynie, a w kolejnych zbio rach system atycznie m alały w porów naniu z plonami na supertom asynie,
M ączka fo sfo r y to w a K in g isep p jako n aw óz 91
może nasuwać przypuszczenie, że pew na część fosforu w mączce fosfo rytow ej Kingisepp jest stosunkowo łatwo przysw ajalna dla roślin. Jeśli
uwzględnić sumę wszystkich 6 zbiorów, to plony rajgrasu na dawce 1 g
P205 stanow iły 72,6% plonów uzyskanych na supertom asynie, a na dawce
2 g P2O5 — 65,2% plonów na supertom asynie. W porów naniu z plonami
na Annofosie osiągnięto odpowiednio 87 i 82%.
W ykorzystanie fosforu z mączki fosforytow ej Kingisepp było w yraź nie gorsze niż z mączki Annofos, a tym bardziej z supertom asyny. W ięk sza różnica na niekorzyść Kingisepp tłum aczy się m niejszą zawartością procentową fosforu w plonach.
W doświadczeniu z owsem nawożenie mączką Kingisepp bardzo w y
raźnie podniosło plony ziarna, przy czym na niższej dawce (0,4 g P205
na wazon) plony na mączce Kingisepp drobno zmielonej nie różniły się od plonów uzyskanych na mączce fosforytowej Annofos, wynosiły w po rów naniu z supertom asyną 78%. Na wyższej dawce (0,8 g P20 5) działanie mączki Kingisepp było stosunkowo słabsze. Plony ziarna wynosiły 64% plonu uzyskanego na supertom asynie, a 80% plonu na mączce Annofos. Stopień rozdrobnienia był na tej dawce bez znaczenia.
O ile nawożenie mączką fosforytową Kingisepp bardzo w yraźnie podwyższyło plon ziarna, to plon słomy na niższej dawce nie wzrósł w ogóle, a dopiero wyższa daw ka fosforu spowodowała jego istotny wzrost.
W ykorzystanie fosforu z supertom asyny nie różniło się od stopnia w ykorzystania uzyskiwanego zwykle w doświadczeniach, natom iast z mączki Kingisepp było w yraźnie gorsze, chociaż nieznacznie tylko gor sze niż z mączki fosforytow ej Annofos, zwłaszcza jeśli chodzi o produkt drobno zmielony.
A n s o r g e [1] badał działanie nawozowe apatytów z Kola na plon — między innym i owsa — i nie stw ierdził jego korzystnego działania na plony. Badania laboratoryjne mączki Kingisepp w skazują na to, że pro dukt ten ma zbliżone własności do apatytów Kola.
Jeśli więc w doświadczeniach w egetacyjnych mączka fosforytowa Kingisepp w ykazała względnie niezłe działanie, to nasuw a się w ątpli wość, czy można w pełni opierać się na k ryteriach oceny w artości nawo zowej mączek fosforytowych, proponow anych przez H o f m a n n a i M a g e r a [10].
W N IO SK I
1. W badaniach laboratoryjnych mączka fosforytowa Kingisepp w y
kazała bardzo m ały stopień rozpuszczalności, nie rokujący choćby względ nie odpowiedniego działania nawozowego. N atom iast w doświadczeniach
92 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
wazonowych z rajgrasem włoskim (6 zbiorów) uzyskano na tym nawozie
plony niewiele mniejsze niż na mączce fosforytow ej m iękkiej Annofos, znanej ze stosunkowo niezłej w artości nawozowej (87 bądź 82%), a w y raźnie niższe niż na supertom asynie (72,6 bądź 65,2%). Podobnie u k ła dały się plony ziarna owsa.
2. Stopień przem iału mączki fosforytow ej Kingisepp nie odgrywał,
w brew oczekiwaniu, istotnej roli, jeżeli chodzi o kształtow anie się plonów. 3. W świetle uzyskanych w yników nasuw a się wątpliwość, czy można opierać się przy ocenie w artości nawozowej tego rodzaju mączek fosfo rytow ych jak Kingisepp na k ry teriach rozpuszczalności fosforu w 2-pro-
centowym kwasie cytrynow ym , a naw et w 2-procentowym kwasie
mrówkowym.
L IT E R A T U R A
[1] A n s o r g e H.: U n tersu ch u n g en über die P h o sp h o rsa u ren u fn a h m e aus K o la - A p a tit und H yp erp h os durch L u p in en und H afer. A. T h a er-A rch iv , t. 10, 1966, 153— 166.
[2] B a u m e i s t e r W.: D ie A sc h e n sto ffe . H an d b u ch der P fa n zen p h y sio lo g ie, t. 4, s. 16— 17, S p rin g erv erla g B erlin , 1958.
[3] B l a c k C. A. , S c o t t C. O.: F ertilizer ev a lu a tio n . I. F u n d a m en ta l P rin cip les. S o il Sei. Soc. A m . Proc., 1956, t. 20, 176— 179.
[4] B o r a t y ń s k i K., T u r y n a Z.: S tu d ia nad n a w o za m i fo sfo ro w y m i. W yn ik i d o św ia d czeń w a z o n o w y c h z m ączk ą fo sfo ry to w ą k rajow ą i m ączk ą fo s fo r y to w ą m arok ań sk ą oraz su p erto m a sy n ą . Z eszy ty N a u k o w e W SR W rocław , R o l n ictw o 1660, z. 1 2, 1— 38.
[5] C o o k e G. W.: The v a lu e of rock p h o sp h a tes for direct ap p lication . Em p. J. E xper. A gric., t. 24, 1956, 295— 306.
[6] D ö r i ' n g H.: U n tersu ch u n g en über die b essere D ü n g ew irk u n g des w e ic h e r d i g en R oh p h osp h ates H yp erp h os im V erg leich zum k r ista llin e n K o la -A p a tit. Z. P fl. E rnähr., D üng, B odenk., t. 83, 1958, 140— 148.
[7] G i s i g e r L., P u l v e r H.: V on den E ig en sch a ften der R oh p h osp h ate und ihrer W irkung als D ünger. A g ro ch im ica , t. 3, 1959, 165— 189.
[8] G ó r a l s k i J., M o s k a l S.: B ad an ia nad w p ły w e m w a p n o w a n ia na p o b iera n ie fo sfo ru i w a p n ia przez k o n iczy n ę czerw on ą za p om ocą P -32 i Ca-45. R oczn. G lebozn., t. 9, 1960, 15— 42.
[9] H o f m a n n E., A m b e r g e r A.: Zur P h o sp h o rsä u rew irk u n g von R oh p h o s- p h a te in F eld v ersu ch en . Z. P fl. E rnähr. D ü n gu ng, B odenk., t. 76, 1957, 102— 110. [10] H o f m a n n E., M a g e r D.: M ethodenbuch, t. 2, D ie U n tersu ch u n g von
D ü n g em itteln , B erlin 1954, s. 26.
[11] L a c h l a n K. D.: R ock p h osp h ate and su p erp h o sp h a te com pared as p astu re fe r tiliz e r s on acid soils. A u str. J. A gric. R esearch , t. 2, 1960, 513— 523.
[12] L a w t o n K. , C o o k R. L.: P o ta ssiu m in p la n t n u trition . A d v a n ces in A g ro n om y, t. 6, 1954, s. 290.
[13] L a s k e P.: U n tersu ch u n g en über die la n g jä h rig e W irkung w e ich erd ig e r n o rd a frik a n isch en R o h p h o sp h a te zu m eh reren F eld frü ch ten , L an d w . Forschung,, t. 8, 1956, nr 3.
M ączka fo s fo r y to w a K in g isep p jako n aw óz 93
[14] L i t y ń s k i T.: W artość n a w o zo w a m ączk i fo sfo r y to w e j. R efera t na k o n fe ren cję n a u k o w o -te c h n ic z n ą „A k tu aln e za g a d n ien ia n a w o żen ia m in e r a ln e g o ”,
14— 15.V.1962, s. 169— 186.
[15] L i t y ń s k i T., M a z u r K.: E fe k ty n a w o zo w e A n n o fo su przy u p ra w ie z ie m n ia k ó w . Roczn. G lebozn., d od atek do t. 13, 1963, 307— 312.
[16] P o p ł a w s k i Z.: W artość n a w o zo w a P h o sp h a lu w ś w ie tle p rzep row ad zon ych d ośw iad czeń . R oczn. G lebozn., t. 12, 1962, s. 301— 317.
[17] S m i e r z c h a l s k a K.: Z agad n ien ie u d o stęp n ien ia fo sfo ru z m ączek fo s fo r y to w y c h przez za sto so w a n ie szczep ion ek b a k terii fo sfo ry to w y ch . R oczn. N au k R oln., t. 85-A , 1962, 407— 419.
[18] S m i e r z c h a l s k a K.: B ad an ia nad p o b iera n iem fo s fo r u z m ączk i fo s fo r y to w ej p rzep row ad zon e przy za sto so w a n iu 32P. R oczn. N au k R oln., 1963, t. 87 A,
331— 356. Ю. ГОРАЛЬСКИ, И. БУДЗИШ ЕВСКА ДЕЙСТВИЕ ФОСФОРИТНОЙ МУКИ КИНГИСЕПП В СВЕТЕ ЛАБОРАТОРНЫХ И ВЕГЕТАЦИОННЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ Кафедра Агрохимии Варшавской Сельскохозяйственной Академии Р е з юме Исследовали удобрительную ценность фосфоритной муки Кингисепп с высокой степенью твердости. Лабораторные исследования показали, что растворимость этой фосфоритной муки очень мала и то не взирая на степень измельченности. Предварительные лабораторно-вегетационные исследования подтвердили резуль таты химических исследований, что касается слабой усвояемости фосфора в этом удобрении. В вегетационных опытах проведенных на кислой почве фосфоритная мука Кин гисепп сверх ожидания показала неплохое действие по сравнению с супертомасином (T h erm o p h o sp h a t). Степень измельчения не сыграла существенной роли. В опыте с райграсом итальянским, в котором получены были в течение года 6 сборов, урожай на меньшей дозе муки Кингисепп (1 г Р2О5 — на сосуд) составил 72,6% от урожая на супертомасине а 65,2% от урожая на дозе 2 г Р20 Г). По срав нению с фосфоритной мукой Аннофос („мягкой”) соответственно 87 и 82%. В опыте с овсом на дозе 0,4 г Р20 Г) на сосуд получен на фосфоритной муке Кингисепп такой-же урожай, как на муке Аннофос, а 78% от урожая на супертома сине. На дозе 0,8 г Р2О5 урожай зерна составил 64% от урожая полученного на супертомасине а 80% от урожая на Аннофосе. В свете полученных результатов возникает сомнение, возможно-лн во всей пол ноте опирать оценку удобрительной ценности фосфоритной муки такого типа как Кингисепп на критериях рекомендованных Гофманном и Магерсм, то есть на осно вании растворимости в 2% лимонной кислоте и 2% муравьиной кислоте. Кажется, что следовало бы искать иных способов оценки удобрительной ценности такого рода туков.
9 4 J. G óralski, J. B u d ziszew sk a
J . G Ó R A L S K I, J . B U D Z IS Z E W S K A
EFFEC T OF THE K IN G IS E P P G R O U N D ROCK P H O SP H A T E IN THE L IG H T OF LA B O R A TO R Y A N D G R EEN H O USE T EST S
D e p a r t m e n t o f A g r o c h e m 'i s t r y , W a r s a w A g r i c u l t u r a l U n i v e r s i t y
S u m m a r y
L aboratory tests of th e K in g isep p ground rock p h o sp h a te w ith a h igh d egree of h ard n ess sh ow ed v e r y lo w so lu b ility o f th is p h o sp h a te fe r tiliz e r , in d ep en d en t
of th e grin d in g rate.
In itia l la b o ra to ry -g reen h o u s ex p e r im e n ts con firm ed th e resu lts of th e c h e m i cal a n a ly sis, in d ica tin g lo w p h osp h oru s a v a ila b ility from th is fertilizer.
In pot ex p e r im e n ts on a acid so il th e K in g isep p p h o sp h a te ex e r c ise d an u n e x p ected fa ir e ffe c t, com pared w ith th e P o lish A n n o fo s („ so ft”) p h o sp h a te and e v e n w ith th e th erm o p h o sp h a te (a lk a lin e sin tered rock p h o sp h a te). T h e d egree of g rin ding did n o t p la y a sig n ific a n t part.
In ex p e r im e n ts w ith Ita lia n r y e-g ra ss, in w h ic h 6 crops w ere ob tain ed w ith in a year, th e y ie ld s ob tain ed w ith a lo w e r dose of K in g isep p p h o sp h a te (1 g P2O5
per pot) am ou n ted to 72.6%, and w ith a h igh er dose (2 g P2O5) to 65.2% of th o se g iv e n by th erm op h osp h ate. The corresp on d in g com p a ra tiv e fig u res in resp ect to „ so ft” A n n ofos p h o sp h a te w ere 87% and 82%, r e sp ectiv ely .
In ex p e r im e n ts w ith oats, a dos,e of 0.4 g P205 of K in gisep p p h o sp h a te per pot g ave th e sam e grain y ie ld as A n n o fo s p h osp h ate, and 78% of th e y ie ld s ob tain ed w ith term o p h o sp h a te. W ith a dose of 0.8 g P205 th e com p a ra tiv e fig u res w e r e 64% o f th e y ield from th erm o p h o sp h a te, and 8C% of th a t from A n n ofos.
T he r esu lts of our te sts m ake it d ou b tfu l w h e th e r th e e v a lu a tio n of th e f e r t ili zin g e ffe c t of ground rock p h o sp h a te of th e K in g isep p ty p e can be p rop erly based on th e criteria prop osed by H ofm an n and M ager, i.e. on th e ir so lu b ility in 2% citric acid and 2% form ic acid. It w o u ld seem th a t som e other m eth od for e v a lu a tio n od th e fe r tiliz in g e ffe c t of th a t ty p e of d ressin gs sh ou ld be d evelop ed .
