Tadeusz Mędrzycki
Instytucja warunkowego zwolnienia
według projektu k. k. na tle wymagań
praktyki
Palestra 7/11(71), 52-55
52 T a d e u a z M ę d r z y c k i Nr l l f (71)
n iego w y ja śn ie ń . W y d a ją c sw o ją u ch w a łą w te j k w estii, S ąd N ajw yższy w yszedł ze słusznego, m oim zdaniem , założenia, że oskarżony, k o rz y sta ją c z, im m u n ite tu w raz ie sk ła d a n ia p rzez siebie n ie p ra w d z iw y c h w y jaśn ień , nie m oże je d n a k k o rz y sta ć z b ez k arn o śc i w ted y , gdy jego n ie p ra w d z iw e w y ja ś n ie n ia sta n o w ić b ę d ą f a ł szyw e o sk a rż en ie in n e j o s o b y 7.
P odobne ro zu m o w a n ie dało b y się p rze p ro w ad z ić rów n ież w in te re s u ją c e j n as k w estii: k lie n t a d w o k a ta , k o rz y sta ją c w n a jsz e rs z e j m ierze z ochrony w fo rm ie ta je m n ic y zaw odow ej tego a d w o k a ta, nie może je d n a k w ym agać, ab y ta je m n ic a ta była zach o w a n a w sposób bezw zględny, jeżeli a d w o k a t m u si ją w p ew n e j m ierze n aru sz y ć d la u ja w n ie n ia p ra w d y w e w łasn y m p rocesie i d la w łasn ej obro n y w tym że procesie.
O dbyw ać się to będzie je d y n ie w sk a li nieodzow nie p o trz e b n e j i za raze m bez zagrożenia osoby i in te re só w tego k lie n ta .
W sum ie — u w aż am pogląd d r a K a fta la za błędny.
G Ł O S Y P R A K T Y K I
I
TA D EU SZ M ĘD R ZYC K I
lns’yłucja warunkowego zwolnienia
według projektu k. k. na tle wymagań praktyki
O b o w iązu jąca obecnie u sta w a z dnia 29.V.1957 r. o w aru n k o w y m zw o ln ien iu osób O dbyw ających k a r ę pozb aw ien ia w olności (Dz. U. z 1961 r. N r 58) u zależnia w a rt. 1 m ożliw ość w aru n k o w eg o zw o lnienia skazanego z odbycia resz ty k ą ry od try b u życia skazanego, jego c h a r a k te ru i w a ru n k ó w osobistych oraz od za ch o w an ia się w czasie o d b y w an ia k a ry . W a rt. 2 cyt. u sta w a o k re śla m inim um k a ry , k tó rą s k a za n y m usi odbyć, by móc sta ra ć się o w a ru n k o w e zw olnienie, a m ianow icie */3, je d n a k ż e nie m niej niż 6 m iesięcy w ię z ie n a .P ro je k t k.k., ogłoszony w sty czn iu 1963 r., p odobnie sz ereg u je w a rt. 86 okolicz ności n ie zb ę d n e do pow zięcia przez sąd decy zji o p rze d term in o w y m zw olnieniu skazanego z o d b y w an ia resz ty k a ry , przy czym obok w łaściw ości i w a ru n k ó w oso b isty ch u w zg lęd n ia rów n ież sposób życia sk azan eg o przed p opełnieniem p rz e stę p stw a i jego za ch o w an ie się po popełnieniu, a zw łaszcza w czasie o d b y w an ia k ary . Czy ta k ie u ję cie czyni zadość w ym ag an io m in sty tu c ji w aru n k o w eg o zw o ln ien ia i czy de lege je r e n d a nie b yłby uży teczn iejszy społecznie p rze p is o nieco o d m ie n n ej t r e Aci?
’ U c h w a la S .N . V I K O 19/59, „ N o w e P r a w o ” n r 6/1961, s. *29 o ra z k il k a g lo s d o t e j u c h w a
Nr 11 (71) G łosy p r a k ty k i 53
Z azw yczaj skłonności p rze stęp c ze w iążą się m. in. z p ew n y m i w łaściw ościam i ch a rak te ro lo g icz n y m i, w śród k tó ry c h n ależy w ym ienić pobudliw ość, agresyw ność, próżność i pew ne eg ocentryczne n a s ta w ie n ia , oraz z isln .e n ie m p ew n y c h odcnyień w ogólnym d y n am izm ie psychicznym je d n o stk i, k tó re w y ra ża się w nieczuło&ci n a w szelkiego ro d z a ju aL ru isty c z n e i społeczne n astaw ie n ia.
K a ra w y m ie rz o n a sp raw cy czynu p rze stęp n e g o godzącego w za sa d y w spółżycia społecznego m a być nie ty lk o zw y k łą re p re s ją , ale p o w in n a uw zg lęd n iać rów nież społeczne w y m a g a n ia w ychow aw cze i re e d u k a c y jn e , ja k ie leżą u p o d sta w in sty tu c ji k a ry .
S ąd p rzy w y m ia rz e k a r y m a n a u w ad z e — stosow nie do a rt. 54 k.k. — zarów no ro zm iary szkodliw ości społecznej w y rz ąd z o n ej czynem p rze stęp n y m , ja k i sk u tk i p o w sta łe, w y m ag a n ia p re w e n c ji ogólnej, okoliczności in d y w id u a ln y c h w łaściw ości sp raw cy , jego psychikę, c h a r a k te r itd.
Z asa d a w y ra żo n a w a rt. 54 k.k. zo stała podo b n ie u ję ta w p ro je k c ie k.k. z ro k u 1963 (art. 58), k tó ry w k ła d a na sędziego obow iązek w szech stro n n eg o zb a d a n ia oko liczności in d y w id u a ln y ch danego w y p ad k u , a w szczególności — uw zg lęd n ien ia sto p n ia z a w in ie n ia spraw cy, pobudek, celu i sposobu jego d ziała n ia , sto su n k u do pokrzyw dzonego, w łaściw ości i w a ru n k ó w osobistych sp raw cy , jego sposobu życiu p rze d p o p ełn ien iem p rze stę p stw a , za ch o w an ia się po p o p ełn ien iu p rze stę p stw a , ja k ró w n ież u w zg lę d n ie n ia sto p n ia społecznej szkodliw ości w y rz ąd z o n ej p rze z sp raw cę d an y m prze stęp stw em .
S k oro w ięc sąd, w celu rac jo n a ln e g o u za sa d n ien ia w y m ia ru k a ry , k ie ru je się p rz e sła n k a m i z a w a rty m i w a rt. 54 k.k. (art. 58 p ro je k tu k.k.) i w w y p a d k u k o n k re tn y m , o p ie ra ją c się na w szy stk ich okolicznościach u sta lo n y c h podczas p rzew odu sądow ego, o rzek a o w in ie sp raw cy i w y m ie rz a m u k arę , to b ra k p o d sta w do odm ó w ie n ia sk a za n em u w aru n k o w eg o zw o ln ien ia z odbycia re sz ty k a r y ze w zg lęd u na ro z m ia ry szkodliw ości i sk u tk i czynu p rze stęp n e g o oraz in n e okoliczności c h a ra k te ry z u ją c e społeczne n iebezpieczeństw o czynu, jeżeli sk a za n y w o k resie odb y w an ia k a r y sw oim zachow aniem się i pozy ty w n y m sto su n k iem do p ra c y d a je ręk o jm ię, że po zw oln ien iu go z w ięzienia nie w róci ju ż n a drogę p rze stę p stw a . W ym ienione bow iem w yżej okoliczności m a ją znaczenie p rz y w y m iarze k a ry , n a to m ia st nie m a ją znaczenia dla pow zięcia d ec y zji o w aru n k o w y m zw oln ien iu skazanego z od b y cia resz ty k a ry , bo n ie okreś!a;'ą zach o w an ia się skazanego w o k resie o d b y w a n ia k a ry , co do któ reg o to za ch o w a n ia się w y p o w iad a ją się w ładze w ięzienne.
K a ra m a n a te lu — poza zw y k łą re p re s ją — p o p raw ę i w y chow anie w ięźniów i p rzy sto so w a n ie ich w te n sposób do w a ru n k ó w n o rm alnego życia społecznego. O p o p ra w ie w ięźniów , o p rzy sto so w a n iu ich do w a ru n k ó w życia społecznego, a tym sam ym o osiągnięciu przez k a rę je j fu n k c ji w ychow aw czej — decydow ać m oże d o p ie ro o k res po za p ad n ięc iu w y ro k u n a p o d sta w ie zach o w an ia się skazanego w czasie w y k o n y w an ia k a ry . D latego też z chw ilą, gdy sk azan y został o ty le w y chow any, że istn ieje u zasad n io n e p rze k o n an ie , iż na drogę p rze stę p stw a nie w ró ci — d alsze w y k o n an ie k a ry p o p ad a w kolizję z za sa d ą h u m a n zm u, a sp o ty k a ją c e się (n iestety n a z b y t często w p rak ty c e) uzależnienie u d zielenia w aru n k o w eg o zw olnie n ia od sp e łn ie n ia przez k a rę ró w n ież je j zad ań p re w e n c ji ogólnej pozostaje w sprz«czności z in sty tu c ją w aru n k o w eg o zw olnienia.
P o p ra w ? skazanego c h a ra k te ry z u je p rze d e w szystkim jego p rz y k ła d n e zach o w a nie się w w ięzieniu, przez co n ależy ro zu m ieć św iadóm e p rze strz e g a n ie zasad po rz ą d k u i dyscy p lin y w ięzien n ej, w strz y m y w a n ie się od n a ru sz a n ia zasad reż y m u w ięziennego.
54 T a d e t t l z M ę d r z i / c k i N r 11 (71)
U dział w społecznie p o żytecznej p ra c y w y ra b ia w w ięź n ia ch św iadom y sto su n ek do p racy , p rzy c zy n ia się do zachow ania, a ta k ż e do podw yższenia n a b y ty c h k w a li f ik a c ji oraz do u zy sk an ia now ych sp ecjaln o ści p ro d u k cy jn y c h .
T ak a p o sta w a sp rz y ja ro z w ija n iu uczuć społecznych, w y ra d za egoizm z jego d ą żeniem do zado w o len ia w łasn y ch p ra g n ie ń i osiągnięcia w łasn y ch korzyści, uczy p o sz an o w an ia obow iązku, k tó ry je s t n a jp e łn ie jsz ą rę k o jm ią w arto śc i m o ra ln e j czło w iek a. D latego też p o p raw n e zach o w an ie się skazanego w ok resie w y k o n y w an ia k a r y oraz jego su m ien n y sto su n ek do p ra c y po w in n y w yłączn ie decydow ać o w a ru n k o w y m zw o ln ien iu skazanego.
M im o to sąd y w w ielu w y p a d k a c h o d m a w ia ją sk azan y m u d ziele n ia w a ru n k o w e go zw olnienia, a to ze w zględu n a sto p ień społecznej szkodliw ości czynu p rz e stę p nego, n isk i sto sunkow o w y m ia r k a r y itp. okoliczności, k tó re sąd uw zg lęd n ił z u rz ę d u w m yśl a rt. 54 k.k., isto tn e w p ra w d z ie d la w y m ia ru k a ry , ale pozbaw ione ju ż te j cechy d la stw ie rd z en ia, czy k a ra w ych o w ała skazanego n a dobrego o b y w a te la. W ięcej n a w e t — m im o że sk a za n y p ozbaw iony je s t śro d k a odw oław czego, z k tó reg o m ógł k o rzy sta ć w p o stę p o w an iu k arn o -sąd o w y m , sądy p o now nie ro z p a tr u ją okoliczności, k tó re u sta w o d aw ca za strz e g ł d la p raw idłow ego u s ta le n ia w in y p rze stę p c y i w y m ie rz en ia m u słu szn ej społecznie k ary .
F u n k c ja w y ch o w aw cza k a ry w ym aga, by k a ra b y ła ró w n ież śro d k iem po d n o szącym w a rto ść m o raln ą skazanego.
W a ru n k o w e zw o ln ien ie to ta k ż e sposób in d y w id u a liz a c ji k a ry , a m ian o w icie w p ły w a n ie n a los sk azan eg o — w o k resie w y k o n a n ia k a ry — przez m ożliw ość je j obniżenia.
T a now a p o sta ć in d y w id u a liz a c ji k a r y m oże d a ć zb aw ien n e społecznie re z u lta ty w w alce z przestępczością, je śli będzie ro zu m n ie stosow ana przez odpow iednio p rzy g o to w a n e k a d ry sądow e.
R zeczyw iste odbycie u stan o w io n y ch przez p ra w o okresów k a r y sta n o w i je d en z koniecznych, lecz n ie głów nych w a ru n k ó w zasto so w an ia w aru n k o w eg o zw ol nien ia.
W u sta w ie z dn ia 29.V.1957 r. o kresem ta k im je s t odbycie 2/s k a ry (nie m n ie j je d n a k niż 6 m iesięcy), ró w n y m d la w szy stk ich ro d za jó w p rz e stę p stw a — z w y łą czeniem recy d y w istó w .
R ów nież p r o je k t k.k. z ro k u 1963 p rz y jm u je ja k o g e n e ra ln ą zasadę odbycie przez sk azan eg o 2/3 k a ry (ale nie m niej niż 6 m iesięcy), a d la rec y d y w istó w 3/4 k a ry (nie m n ie j niż 1 ro k w ięzienia), i to w ted y n a w e t, gdy sąd nie zastosow ał n a d z w y cz aj nego o b o strze n ia k ary .
Je że li sk a za n y m a odbyć d w ie lu b w ięc ej k a r p ozbaw ienia w olności, k tó re nie p o d le g a ją łączeniu, to p rze d term in o w e zw olnienie m oże n astąp ić po o d b y cu przez skazanego 2/3 sum y tych k a r, je d n a k ż e nie w cześniej niż po upływ ie 6 m iesięcy w ięzienia. Je że li sk azan y m je s t rec y d y w ista, o k res te n w ynosi 3/4 sum y orzeczonych k a r, i zw olnienie m oże n a stą p ić nie w cześniej niż po u pływ ie roku.
A by m ogły n a stą p ić p o żąd an e p rz e m ia n y w św iadom ości sp raw cy w o k resie w y k o n y w a n ia k a ry , m u si on p rzeb y w ać w w ięzieniu dłuższy lub k ró tszy o k res w z a leżności od sto p n ia n asile n ia w iny, dotychczasow ego try b u życia, dyspozycji p sy chicznych itp. Z tych w łaśn ie w zględów p rz y ją ć należy ja k o słuszne, że p r o je k t nie w yłącza spod d o b ro d zie jstw a sto so w an ia w aru n k o w eg o zw olnienia żadnego p rz e stępcy i żadnego ro d z a ju popełnionego p rze stę p stw a , p rz e w id u ją c je d y n ie d la re c y d y w istó w dłuższe o k resy p rz e b y w a n ia w w ięzieniu.
Kr 11 (71) G lo sy p r a k ty k i 55 Te sam e p rz e sła n k i p rz e m a w ia ją za sk ró cen iem o k re su odbycia k a r y w ięzien ia (jak o jednego z koniecznych w a ru n k ó w zasto so w an ia w aru n k o w eg o zw olnienia) do połow y p rzy m niejszej szkodliw ości społecznej czynów p rzestęp n y ch , a p rzy p rz e stę p stw a c h n ajd ro b n ie jsz y c h popełnionych z reg u ły z w iny n ie u m y śln e j, gdy orze czona k a ra p o zbaw ienia w olności nie p rz e k ra c z a 1 ro k u — n a w e t do 1/3 w y m ie rz o n e j k ary .
R ów nież za p o zytyw ne u zn ać n ależy ro zszerzen ie w aru n k o w eg o zw o ln ien ia na k a ry d o d atk o w e (art. 47 p k t 1—4). K onieczną p rze słan k ą w ta k ic h w y p a d k a c h je st stw ie rd z e n ie przez sąd, że zad an ia orzeczonej k a ry dod atk o w ej zostały osiągnięte, gdyż sk a za n y prow adził' n ie n ag a n n e życie w ok resie co n a jm n ie j połow y te eo o k re su, na k tó ry k a r a d o d atk o w a zo stała orzeczona (nie w cześniej je d n a k niż po u p ły w ie roku).
R e asu m u jąc , osobiście w y p o w iad am się:
1) za u trz y m a n ie m in sty tu c ji w aru n k o w eg o zw o lnienia w sposób u ję ty w (uchylo nym ) a r t. 65 § 1 k.k. („skazanego n a k a rę pozbaw ienia w olności m ożna w a r u n kow o zw olnić z odbycia części k a ry , jeżeli jego zachow anie się w czasie odby w a n ia k a ry i osobiste w a ru n k i p o z w a la ją przypuszczać, że n ie p o p ełn i now ego p rz e stę p s tw a ” );
2) za p rzy jęciem różnych okresów rzeczyw istego odbycia k a ry przez sk a za n y ch — w zależności od sto p n ia zaw in ien ia sp raw cy i społecznej szkodliw ości w y rząd zo n e j dan y m p rze stęp stw em — ja k o koniecznych w a ru n k ó w za sto so w a n ia w a ru n kow ego zw olnienia;
3) za ro zszerzen iem w aru n k o w eg o zw o ln ien ia n a k a ry dodatkow e.
2
.
BRONISŁAW DAN ISZEW SKI
Ochrona lasów nie stanowiqcych własności
Państwa na tle ustawy o ograniczeniu podziału
gospodarstw rolnych
L asy o d g ry w a ją ogrom ną rolę w życiu gospodarczym k ra ju . W in te re sie społecz nym leży w ięc, aby były one zagosp o d aro w an e w sposób z a p ew n ia ją cy ich zacho w an ie, aby planow o za sp o k ajały potrzeb y w z a k resie p ro d u k c ji surow ca drzew nego, w p ły w ały na k lim at, sto su n k i w odne, u k sz tałto w an ie te re n u i in n e cechy fizyczne k r a ju oraz ab y za sp o k a jały p otrzeby k u ltu ra ln e i zd row otne o byw ateli.
L asy nie stan o w iące w łasności P a ń stw a nie sp e łn ia ją je d n a k w p ełn i tych zadań. Cd w ielu la t nie były cn e należycie zagospodarow ane, pielęg n o w an e i o dnaw iane. W p o ró w n a n iu z lasam i p aństw ow ym i, k tó re o b jęte są odpow iednią ochroną, p ie - lę g n a c :ą, odn aw ian iem i plan o w ą ek sp lo a ta c ją , lasy nie sta n o w iąc e w łasności P a ń stw a p rz e d sta w ia ją b ardzo często żałosny w idok.
